Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Sprzęt specjalistyczny w służbie Policji Państwowej
w Drugiej Rzeczypospolitej
DziałalnoS
ć nowo utworzonej Policji Państwowej kurs, kształcący w tym zakresie, odbył się już jesie-
i stawiane przed nią zadania wymagały zastosowania nią 1919 r. i uczestniczyło w nim 19 policjantów5.
w codziennej pracy różnorodnych S
rodków i sprzętu W latach 1920 1926 w skali całego kraju kursy dak-
specjalistycznego, które miały istotny wpływ na poziom tyloskopijne z zakresu ujawniania S
ladów linii papilar-
wykonywanych czynnoS
ci. Wykorzystywano najnowsze nych odbyło łącznie 126 policjantów. Dla przykładu
osiągnięcia z dziedziny nauki i techniki, umożliwiające w 1933 r. program takiego kursu przedstawiał się na-
skuteczniejsze wykrywanie przestępstw i mające duży stępująco:
wpływ na szybki rozwój kryminalistyki. " daktyloskopowanie (sporządzanie odcisków linii
Przed odzyskaniem przez Polskę niepodległoS
ci papilarnych palców normalnych, zniekształconych,
największe zasługi w rozwój kryminalistyki położyli me- dłoni oraz daktyloskopowanie zwłok) 21 godzin,
dycy sądowi. Do grona pionierów zaliczyć należy L. " systemy rejestracyjne 110 godzin,
Wachholza i J. Olbrychta, którzy przede wszystkim " ujawnianie i utrwalanie S
ladów linii papilarnych
przeprowadzali badania kryminalistyczne dla organów znalezionych na miejscu przestępstw oraz eksper-
bezpieczeństwa oraz wymiaru sprawiedliwoS
ci1. Żadne tyza daktyloskopijna 23 godziny,
z państw zaborczych nie zorganizowało laboratorium " ćwiczenia praktyczne 120 godzin6.
kryminalistycznego, dlatego też jednym z najważniej- W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległoS
ci
szych zadań powołanej w 1919 roku Policji Państwowej brakowało dostatecznej iloS
ci sprzętu. Dopiero pod ko-
stało się utworzenie tego typu placówki. Według W. niec lat dwudziestych zaopatrywano mniejsze komendy
Brzęka laboratorium takie powstało przy Głównej Szko- powiatowe i posterunki policji w odpowiedni sprzęt
le Policyjnej w Warszawie w 1921 r. Parę lat póx
niej do ujawniania i zabezpieczania S
ladów linii papilarnych
w 1926 r. pracownik Wydziału I Organizacyjno-Admini- na miejscu przestępstwa. Lepsze wyposażenie poli-
stracyjnego Komendy Głównej PP w Warszawie podin- cjantów w sprzęt daktyloskopijny spowodowało, że za-
spektor J. Piątkiewicz zorganizował w Głównej Szkole częli oni zabezpieczać znacznie więcej S
ladów linii pa-
Policyjnej w Warszawie następne laboratorium krymi- pilarnych. W celu zwiększenia skutecznoS
ci działania
nalistyczne. Do wrzeS
nia 1927 r. wykonano 22 eksper- policji, gromadzono karty daktyloskopijne osób podej-
tyzy (m.in. dotyczące broni palnej)2. rzanych o popełnienie przestępstw. W pierwszej kolej-
W pax
dzierniku 1927 r. dokonano reorganizacji, noS
ci przejęto zbiory po byłych policjantach państw za-
w wyniku której laboratorium włączono do Wydzia- borczych. Dopiero wydana w 1928 r. instrukcja organi-
łu IV Centrali Służby R
ledczej KG PP w Warszawie. La- zacyjna dla urzędów i wydziałów S
ledczych dokładnie
boratorium zakresem działania obejmowało: identyfika- precyzowała zakres czynnoS
ci zwiÄ…zanych z daktylo-
cjÄ™ wszelkich S
ladów w sprawie kradzieży, identyfikację skopowaniem osób oraz ze zbiorem kart daktyloskopij-
broni palnej, identyfikację narzędzi cięcia, siekier, topo- nych.
rów itp., ekspertyzy porównawcze pisma ręcznego3. W pierwszej kolejnoS
ci należało daktyloskopować:
Wspomniane instytucje nie zajmowały się wykony-
waniem ekspertyz daktyloskopijnych, gdyż zadania te
w latach 1919 1939 wykonywał referat rozpoznawczy
Wydziału IV KG PP w Warszawie4.
W dniu 24 grudnia 1919 r. Komendant Główny PP
zaaprobował i wprowadził w życie pierwszą polską in-
strukcjÄ™ daktyloskopijnÄ…. W myS
l instrukcji jednostki po-
licyjne zobowiązane były do przesyłania do Wydzia-
Å‚u IV KG PP w Warszawie jednego egzemplarza karty
daktyloskopijnej, drugi zaS
pozostawać miał w kartote-
kach daktyloskopijnych urzędów S
ledczych komend
okręgowych. Wykonywanie czynnoS
ci zwiÄ…zanych
Ryc. 1. Zakład fotograficzny
z daktyloskopowaniem wymagało posiadania specjal-
Fig. 1. Photographic atelier
nej wiedzy z zakresu ujawniania i zabezpieczania S
la-
x
ródło (ryc 1 4): Dziesięciolecie służby bezpieczeństwa w Polsce Odro-
dzonej, E. Grabowiecki [red.], Warszawa 1928.
dów linii papilarnych przez funkcjonariuszy. Pierwszy
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
72
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
" znanych policji przestępców zawodowych oraz re- nodaktyloskopię. Jej zadaniem było umożliwienie usta-
cydywistów, lenia tożsamoS
ci człowieka na podstawie S
ladów linii
" osoby aresztowane lub zatrzymane, papilarnych, ujawnionych na miejscu przestępstwa8.
" osoby aresztowane za tzw. przestępstwa pospoli- W 1938 r. Centrala Służby R
ledczej podjęła działa-
te, np. kradzieże kieszonkowe, sklepowe, nia zmierzające do usprawnienia pracy registratury mo-
" osoby zatrzymane pod zarzutem wykroczeń prze- nodaktyloskopijnej. W pierwszym rzędzie chciano ogra-
ciwko prawu i porządkowi, niczyć wpływ spraw, w przypadku których S
lady linii pa-
" zwłoki nieznanych osobników zamordowanych pilarnych nie nadawały się do badań identyfikacyjnych.
oraz osób niewiadomego pochodzenia. Planowano założyć registratury monodaktyloskopijne
Karty daktyloskopijne były przesyłane do Centrali w urzędach S
ledczych. Szkolenie w tym kierunku miało
Służby R
ledczej w Warszawie. Natomiast duplikaty kie- trwać trzy miesiące, a pierwszy taki kurs wyznaczono
rowane były do urzędów S
ledczych7. na 1 pax
dziernika 1939 r. Niezwykle istotnym dowodem
W 1933 r. nadkomisarz Józef Jakubiec, za zgodą procesowym była ekspertyza daktyloskopijna. Eksper-
naczelnika Centralnej Służby R
ledczej nadinspektora tyzy takie wykonywał tylko Referat Rozpoznawczy Wy-
Leona Naglera, przystąpił do porządkowania zbiorów działu IV KG PP w Warszawie. Zwykle sądy bez więk-
registratury daktyloskopijnej. W pierwszej kolejnoS
ci szych zastrzeżeń uznawały ekspertyzy daktyloskopijne
miały być wycofane następujące karty: za dowód w sprawie. Jednym z pierwszych przypad-
" osób, które ukończyły 70 lat, ków, w którym sąd oparł się głównie na ekspertyzie
" osób, które nie posiadały wartoS
ci identyfikacyjnej daktyloskopijnej, był wyrok Sądu Okręgowego w Cie-
na skutek wadliwego sporządzenia, szynie z 1924 r. Wydano wówczas wyrok skazujący
" osób, które były daktyloskopowane przez urzędy na karę pozbawienia wolnoS
ci. Zdarzało się jednak, że
państw zaborczych, a od czasu istnienia państwa sąd podważał ekspertyzy daktyloskopijne i dawał wiarę
polskiego nie były powtórnie daktyloskopowane, zeznaniom oskarżonego9.
" osób, które w okresie od 1918 do 1926 r. były je-
den raz daktyloskopowane za włóczęgostwo, nie- Przed przygotowaniem aktu oskarżenia fotografo-
legalne przekroczenie granicy lub do ustalenia toż- wano i poddawano daktyloskopii następujące osoby:
samoS
ci, jednak z wyjątkiem Cyganów. " aresztowane za sprawy natury politycznej oraz an-
Karty daktyloskopijne wpływające do Centralnej Re- typaństwowej,
gistratury Daktyloskopijnej (CRD) były klasyfikowane " skazane sądownie za sprawy natury politycznej
systemem Henry ego i Klatta. Póx
niej włączano je oraz antypaństwowej,
do CRD i porównywano z kartami już się tam znajdują- " podające fałszywe nazwiska oraz legitymujące się
cymi. Znajdujące się w CRD KG PP w Warszawie kar- fałszywymi dowodami osobistymi,
ty daktyloskopijne były wykorzystywane do przeprowa- " mające być wydalone z kraju na mocy wyroku są-
dzania krajowych oraz zagranicznych wywiadów dakty- dowego lub orzeczenia administracyjnego, a także
loskopijnych. W 1926 r. w celu zwiększenia wykrywal- osoby wydalone na tej samej zasadzie przez inne
noS
ci popełnionych przestępstw Wydział IV KG PP państwa10.
utworzył specjalną registraturę jednopalcową, tzw. mo-
Ryc. 2. Neseser funkcjonariusza służby S
ledczej
Fig. 2. Police investigator s suitcase
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
73
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Osoby takie były daktyloskopowane na podstawie " 133 z dziedziny identyfikacji i badań pisma ręczne-
wzorów ustalonych przez Wydział IV Rejestracyjno-Po- go w sprawach kryminalnych,
S
cigowy Komendy Głównej PP w Warszawie. Karty " 191 z dziedziny identyfikacji broni palnej, pocisków
daktyloskopijne sporządzano w dwóch egzemplarzach, i łusek oraz badań nad wywołaniem usuniętych nu-
jeden dla OUPP, drugi dla Wydziału V KG PP11. merów broni,
W latach 1938 39 zakupiono dla Laboratorium Cen- " 62 S
ladów stóp, narzędzi do włamań: siekier, noży,
trali Służby R
ledczej w Warszawie następujące przed- raków, łomów itp.,
mioty i instrumenty: " 22 z dziedziny chemicznego badania atramentu,
" jeden mikroskop  epikondensor, odnoS
nie do jego identyfikacji i czasu pochodze-
" jeden mikroskop  goniometr, nia, identyfikacji pisma maszynowego i maszyn
" jeden wziernik do badania luf małokalibrowych, do pisania, fałszerstw dokumentów, znaczków
" aparat do powiększeń, pocztowych i stempli oraz odczytania pism niewy-
" mikroaparat pionowy Buscha, rax
nych.
" mikroaparat porównawczy Leitza, Razem wykonano 408 ekspertyz w sprawach krymi-
" dwa komplety filtrów Kodaka, nalnych.
" rewolwer do aparatu Leica z głowicą, Oprócz tego Referat Techniki R
ledczej wykonał
" aparat do powiększeń zdjęć wykonywanych leicą, wszelkie prace fotograficzne związane z ekspertyzami
" lupy Zeissa, dokonanymi w laboratorium oraz przez Referat Rozpo-
" żarówki specjalne 6 szt., znawczy (daktyloskopii). Zdjęcia fotograficzne, mikrofo-
" 40 tuzinów klisz różnych wymiarów  angielskich, tograficzne oraz powiększenia fotograficzne wykonano
" kamery fotograficzne francuskie z optyką Zeissa, w następującej liczbie:
" 2500 arkuszy papierów fotograficznych różnych " zdjęć fotograficznych 2654 szt.,
wymiarów fabryk angielskich Ilforda, " odbitek fotograficznych 7439 szt.,
" zestaw przyrządów potrzebnych do badań miejsca " powiększeń fotograficznych 1107 szt.
czynu  Mordkoffer ,
" 2 kamery fotograficzne Kodaka z opty-
kÄ… angielskÄ…,
" prasę do naklejania fotogramów na go-
rÄ…co,
" suszarkÄ™ elektrycznÄ…12.
Laboratorium Centrali Służby R
ledczej
przeprowadzało ekspertyzy w trybie docho-
dzeń policyjnych, ewentualnie na żądanie
władz sądowych i prokuratorskich, a także
innych instytucji państwowych.
Laboratorium wykonywało następujące
ekspertyzy:
" identyfikacja wszelkich S
ladów w spra-
wie kradzieży (S
lady nóg, łomów, dłut
itp.),
" identyfikacja broni palnej (Å‚usek, poci-
Ryc. 3. Pracownia daktyloskopijna
sków), identyfikacja narzędzi cięcia,
Fig. 3. Fingerprint examination room
siekier, toporów itp.,
" identyfikacja pisma maszynowego,
" ustalanie sposobów i S
rodków fałszowania doku- Prace fotograficzne wykonał referat do spraw dakty-
mentów, loskopii  781, do spraw ekspertyz broni  94, do spraw
" identyfikacja pisma ręcznego, z wyłączeniem eks- ekspertyz pisma  60, do wszelkich innych ekspertyz
pertyz w sprawach anonimów mniejszej wagi13.  308. Razem prace fotograficzne zostały wykonane
Laboratorium nie wykonywało ekspertyz z zakresu do 1243 spraw, dla wszystkich referatów Centrali Służ-
chemii fizjologicznej (S
lady krwi, kału itp.) oraz eksper- by R
ledczej.
tyz daktyloskopijnych, które podlegały Referatowi Roz- JednoczeS
nie prowadzone były przez oficerów labo-
poznawczemu Centrali, natomiast zdjęcia fotograficzne ratorium systematyczne szkolenia, dlatego przy labora-
S
ladów linii papilarnych robiono w laboratorium. torium była sala wykładowa wraz z salą do ćwiczeń kry-
W 1938 r. wykonano następującą iloS
ć ekspertyz: minalistycznych, w których odbywały się wykłady, po-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
74
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
kazy i ćwiczenia dla słuchaczy Oficerskiej Szkoły Poli- do nakręcania zegarka, natomiast częS
ci potrzebne
cyjnej oraz kursów S
ledczych. Ponadto w pomieszcze- do zmiany filmów wewnątrz metalowej koperty zegar-
niach odbywały się wykłady z kryminalistyki organizo- ka. Do robienia zdjęć z ukrycia służyła także laska
wane przez Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w War- z mechanizmem umieszczonym w gałce. Również
szawie oraz wykłady z techniki kryminalnej na kursach damska torebka oraz kuferek służyły do tego rodzaju
dla asesorów sądowych, jak również wykłady specjal- czynnoS
ci. Angielskie kamery kuferkowe były tak
ne na kursach instruktorów pocztowej służby ochron- skonstruowane, że niesione za rączkę, nie wzbudzały
nej14. żadnego podejrzenia, a postawione np. na ziemi goto-
Do laboratorium sprowadzano z zagranicy mikro- we były do wykonywania zdjęć16.
skopy, aparaty fotograficzne, folie dla daktyloskopii, Najtrudniejszym do zdemaskowania aparatem była
stosunkowo ograniczone iloS
ci płyt fotograficznych, tzw. kamera gwiazdkowa, ze względu na swoją formę.
szkła optyczne, masy dr. Pollera i różne S
rodki che- Kamery tego rodzaju były wykorzystywane przez wła-
miczne. Po S
mierci kierownika laboratorium inspektora dze niemieckie. Wielką okrągłą formę kamery ukrywa-
dr. Władysława Sobolewskiego w 1937 r. obowiązki no pod kamizelką, a obiektyw przypominał do złudze-
kierownika pełnił komisarz Wacław Jastrzębski, który nia guzik17.
poza S
rednim wykształceniem, fachowym policyjnym MnogoS
ć stosowanych aparatów, którymi można by-
oraz 3-letnimi studiami chemicznymi, przeszedł spe- ło nadać najrozmaitsze formy, powodowała, że Policji
cjalne wyszkolenie kryminalistyczne pod profesjonal- politycznej trudno było niekiedy wykryć szpiega. Naj-
nym kierunkiem inspektora Piątkiewicza i inspektora dr. ważniejszą cechą takich kamer była prosta konstruk-
Sobolewskiego. Innymi pracownikami byli: komisarz cja, która umożliwiała skuteczne zniszczenie aparatu
Sawczyn, który poza wykształceniem S
rednim i facho- oraz filmów podczas aresztowania szpiega18.
wym policyjnym, przeszedł przeszkolenie z zakresu W 1924 r. aparat fotograficzny był w posiadaniu
kryminalistyki w Instytucie Kryminalistycznym w Wied- Agentury Oddziału Informacyjnego w Tczewie19. W
niu przy tamtejszej Dyrekcji Policji oraz kurs technicz- 1934 r. Policja Państwowa w województwie pomorskim
no-laboratoryjny, również aspirant Csadek poza facho- dysponowała 12 aparatami fotograficznymi w: Chojni-
wym wykształceniem policyjnym posiadał specjalne cach, Działdowie, KoS
cierzynie, Nowym MieS
cie, R
wie-
wyszkolenie w kierunku pisma maszynowego i fał- ciu, Starogardzie, Tczewie, Grudziądzu, Gdyni, 3 w Ko-
szerstw dokumentów. Personel podoficerski laborato- mendzie Wojewódzkiej PP w Toruniu20.
rium był specjalnie dobrany, częS
ć miała S
rednie wy- Do przesyłania i odbierania wiadomoS
ci, używano
kształcenie, a nawet podejmowała studia prawnicze odbitek mikroskopijnych rozmiarów. Zdjęcia takie wyko-
i chemiczne15. nywano na kolodium o szklanym podkładzie. Po wy-
Zastosowanie fotografii w działalnoS
ci szpiegow- schnięciu S
ciągano ze szkła cienką warstwę kolodium
skiej było jednym z najskuteczniejszych narzędzi i przytwierdzano pod piórami gołębiego ogona.
w pracy wywiadowcy. Urzędnik policyjny lub oficer nie Umieszczano je również w małych kulkach z koS
ci sło-
byli na tyle fachowcami, aby natychmiast rozpoznać niowej, które w razie zatrzymania mogły być łatwo po-
osobę szpiegującą za pomocą aparatu fotograficzne- łknięte. Praktykowano także ukrywanie takich rzeczy
go. Dodatkowo osoby zajmujące się tym rodzajem w wydrążeniu zębów lub w odpowiednio do tego celu
szpiegostwa nie stosowały w sposób klasyczny apara- przystosowanych obcasach, zelówkach21.
tów, tylko przemyS
lne kamuflaże. W obiegu było kilka
rodzajów aparatów fotograficznych, które używane by- Urzędy S
ledcze miały własne atelier fotograficzne
ły przez funkcjonariuszy policji oraz tajnych agentów. i wykonywały równoczeS
nie zdjęcia dla miejscowego
Do bardziej znanych należała amerykańska tzw. Ca- Wydziału R
ledczego. Według przepisów należało foto-
mera Police, która składała się ze szkatułki, obciągnię- grafować:
tej kalikotem, ukrywajÄ…cej mechanizm. Jej wielkoS
ć nie " znanych policji przestępców zawodowych i recydy-
przekraczała dwóch pudełek od zapałek. Inną po- wistów, bez względu na rodzaj i kwalifikację prze-
wszechnie znaną była kamera Combi, o wyglądzie stępstwa,
metalowej skrzyneczki w kształcie kostki, którą można " osoby aresztowane lub przetrzymane pod uzasad-
było łatwo ukryć w dłoni. Kamera  kubkowa pocho- nionym zarzutem popełnienia przestępstw zagro-
dzenia angielskiego mieS
ciła się w futerale, o formie żonych karą S
mierci lub ciężkim więzieniem,
podobnej do zegarka. Podczas otwarcia futeralika ka- " osoby aresztowane lub przetrzymane pierwszy
mera samoczynnie nastawiała się i była gotowa raz,
do użytku. Tego typu kamery były doskonalsze, bo- " osoby zatrzymane pod zarzutem jakichkolwiek wy-
wiem wyglądem zewnętrznym przypominały dobrej ja- kroczeń,
koS
ci zegarek. Obiektyw znajdował się w główce " osoby wydalone z kraju22.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
75
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Do sporządzania tajnych pism używano: łania Policji Państwowej w Drugiej Rzeczypospolitej.
" soku cytrynowego także w połączeniu z formaliną, Utworzenie laboratorium kryminalistycznego
soku jabłkowego itp., również moczu lub półpro- przy Głównej Szkole Policyjnej w Warszawie stworzyło
centowego kwasu solnego, podwaliny pod przyszłą skuteczną i profesjonalną pra-
" salmiaku w rozczynie wodnym. Ponieważ salmiak cę nad zwalczaniem wszelkich przestępstw. Zastoso-
był często używany jako domowy S
rodek przeciw- wanie nowych rozwiązań w służbie wymagało od funk-
ko chrypce, stosowany był również przez więx
niów cjonariuszy Policji systematycznego uzupełniania wie-
politycznych i kryminalnych, którzy mogli pod po- dzy i udziału w szkoleniach oraz kursach.
zorem choroby pozyskać specyfik, Jedną z istotnych przeszkód we wszechstronnej re-
alizacji powierzonych Policji Państwowej
zadań był brak (szczególnie w pierwszych
latach) dostatecznej iloS
ci sprzętu. Dopiero
pod koniec lat dwudziestych sytuacja ta za-
częła się poprawiać i jednostki terenowe
Policji otrzymywały właS
ciwy sprzęt
do ujawniania i zabezpieczania S
ladów linii
papilarnych na miejscu przestępstwa.
Otrzymany sprzęt daktyloskopijny oraz foto-
graficzny wpłynął na zintensyfikowanie pra-
cy i zwiększenie liczby zabezpieczanych
S
ladów na miejscach przestępstw.
Krzysztof Halicki
Ryc. 4. Aparat do wywabiania pisma
Fig. 4. Apparatus for developing  vanishing handwriting
PRZYPISY
1
" azotanu kobaltowego (kobaltnitrat), jak również W. Brzęk: Laboratoria kryminalistyczne Policji Państwo-
roztworu wodnego chlorku kobaltu (kobaltchlo- wej,  Problemy Kryminalistyki 1980, nr 144, s. 362.
2
ridlösungen)23. Ibidem, s. 363 364.
3
Pisma sporzÄ…dzane za pomocÄ… wymienionych S
rod- Ibidem, s. 364 365.
4
ków widoczne były po ogrzaniu papieru. Listy pisane Ibidem, s. 366; A. Misiuk: Organizacja i kierunki działal-
atramentem sympatycznym odczytywane były za po- noS
ci Centrali Policji Kryminalnej w II Rzeczypospolitej,
mocą nafty lub popiołu z węgla lipowego. Podczas uży-  Przegląd Policyjny 2005, nr 2, s. 35 38.
5
cia nafty występowały białe znaki, natomiast pod- D. Buras: Wykorzystanie daktyloskopii przez Policję
czas użycia węgla lipowego czarne. Omawiane metody Państwową w Drugiej Rzeczypospolitej,  Problemy Kry-
były na tyle powszechne, że stosowano również inne minalistyki 2004, nr 246, s. 56; W. Brzęk: Daktyloskopia
formy szyfrowania pism. WiadomoS
ci nielegalnej treS
ci w Polsce okresu międzywojennego,  Problemy Krymina-
ukrywane były w czekoladzie, mydle, chlebie itp.24. listyki 1980, nr 145 146, s. 514.
6
Policja polityczna w swojej pracy wywiadowczej ko- D. Buras, op.cit., s. 57; J. Popławski: Organizacja szko-
rzystała z wiedzy oS
rodków naukowych. Na przykład lenia Policji Państwowej w Polsce w okresie międzywo-
w maju 1925 r. Okręgowy Urząd Policji Politycznej jennym,  Problemy Kryminalistyki 1983, nr 161,
w Toruniu zwrócił się z proS
bą do dziekana Wydziału s. 499 500.
7
Medycznego Uniwersytetu Poznańskiego o udzielenie D. Buras, op.cit., s. 57; W. Stepek, Z. Hoffmann-Kry-
informacji, jakie S
rodki mogły być używane przez prze- styańczyk: Służba S
ledcza. Podręcznik dla organów
stępców do usypiania. Jak donosili funkcjonariusze Po- bezpieczeństwa z 58 rycinami, wydanie drugie, Po-
licji politycznej, zdarzały się wypadki np. usypiania po- znań 1925, s. 98; W. Brzęk: Daktyloskopia& , op.cit.
dróżnych w wagonach w celu ułatwienia kradzieży lub s. 518 519.
8
mordu. Uzyskane informacje potrzebne były do prze- D. Buras, op.cit., s. 59; Pierwszy system rejestracji kry-
prowadzania kursów w szkołach policyjnych. Nawiąza- minalnej przestępców na ziemiach polskich pod zabo-
na współpraca z Wydziałem Farmakologii Uniwersyte- rem rosyjskim, tłum. A. Biedrzycka, oprac. i tłum. M.
tu Poznańskiego wpłynęła na wzbogacenie wiedzy Szwarc,  Problemy Kryminalistyki 2005, nr 249, s. 64.
9
funkcjonariuszy Policji politycznej w tej dziedzinie25. D. Buras, op.cit., s. 60.
10
Zastosowanie różnorodnych zdobyczy nauki i tech- Archiwum Państwowe w Toruniu (dalej APT), Akta mia-
niki miało istotny wpływ na rozwój i efektywnoS
ć dzia- sta Torunia (dalej AmT.), sygn. 356, Instrukcja o sposo-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
76
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
bie prowadzenia służby w zakresie resortu Policji Poli- -S
ledczych [dodatek do instrukcji organizacyjnej dla UR

tycznej przez Powiatowe Komendy Policji Państwowej i WR
; W. Stepek, Z. Hoffmann-Krystyańczyk, op.cit.,
z 23 VI 1924 r., punkt III. s. 103.
11 23
Ibidem. APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, WiadomoS
ci w zakre-
12
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (dalej AAN w War- sie fotografii, które powinien posiadać każdy urzędnik
szawie), Komenda Główna Policji Państwowej (dalej KG S
ledczy, [bdw.].
24
PP w Warszawie), sygn. 146  Wykaz przedmiotów i in- Ibidem; W. Stepek, Z. Hoffmann-Krystyańczyk, op.cit.,
strumentów pochodzenia zagranicznego zakupionych s. 25; J. Feduniszyn, op.cit., s. 68.
25
dla Laboratorium Centrali Służby R
ledczej. APB, OKPP w Toruniu, sygn. 50, Pismo OKPP w Toru-
13
Sprawozdanie z działalnoS
ci Wydziału IV Komendy niu do Dziekana Wydziału Medycznego Uniwersytetu
Głównej PP  Centrali Służby R
ledczej za czas od 1 Poznańskiego z 12 V 1925 r.; Pismo Dziekanatu Wy-
stycznia do 31 grudnia 1939 r.,  Przegląd Policyj- działu Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego do
ny 1937, nr 2; AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, OKPP w Toruniu z 2 VI 1925 r.
sygn. 146, Pismo KG PP w Warszawie do Ministerstwa
Wyznań Religijnych i OS
wiecenia Publicznego z XI 1938
r.; W. Brzęk: Pionierzy polskiej kryminalistyki,  Problemy BIBIOGRAFIA
Kryminalistyki 1982, nr 155, s. 165 166.
14
AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, sygn. 146, Pi- I. Materiały archiwalne:
smo KG PP w Warszawie do Ministerstwa Wyznań Reli- Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
gijnych i OS
wiecenia Publicznego z XI 1938 r.; W. zespół akt Komenda Główna Policji Państwowej w War-
Brzęk: Pionierzy polskiej& , op.cit., s. 165 166. szawie (1919 1939),
15
AAN w Warszawie, KG PP w Warszawie, sygn. 146, Pi- zespół akt Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warsza-
smo KG PP w Warszawie do Ministerstwa Wyznań Reli- wie (1918 1939).
gijnych i OS
wiecenia Publicznego z XI 1938 r.; W. Archiwum Państwowe w Bydgoszczy:
Brzęk: Pionierzy polskiej& , op.cit., s. 165 166. K. Sła- zespół akt Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Tu-
wik: Płaszczyzny międzynarodowego współdziałania choli (1920 1939),
policji (milicji),  Problemy Kryminalistyki 1977, nr 125, zespół akt Urząd Wojewódzki Pomorski w Toruniu
s. 51 52. (1919 1939).
16
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy (dalej APB), Ko- Archiwum Państwowe w Toruniu:
menda Powiatowa Policji Państwowej w Tucholi (dalej Akta miasta Torunia (1920 1939).
KP PP w Tucholi), sygn. 31, WiadomoS
ci w zakresie fo- II. Literatura:
tografii, które powinien posiadać każdy urzędnik S
led- 1. Brzęk W.: Daktyloskopia w Polsce okresu międzywo-
czy, brak daty wydania [bdw.]; T. Kozieł: Zarys historii jennego,  Problemy Kryminalistyki 1980, nr 145 146.
fotografii kryminalistycznej,  Problemy Kryminalisty- 2. Brzęk W.: Laboratoria kryminalistyczne Policji
ki 1982, nr 157, s. 511 523; J. Feduniszyn: Kontr- Państwowej,  Problemy Kryminalistyki 1980, nr 144.
szpiegowska służba S
ledcza, Lwów Warszawa 1925, 3. Brzęk W: Pionierzy polskiej kryminalistyki,  Problemy
s. 55 56. Kryminalistyki 1982, nr 155.
17
APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, WiadomoS
ci w zakre- 4. Buras D.: Wykorzystanie daktyloskopii przez PolicjÄ™
sie fotografii, które powinien posiadać każdy urzędnik Państwową w Drugiej Rzeczypospolitej,  Problemy Kryminali-
S
ledczy, [bdw.]. styki 2004, nr 246.
18
Ibidem. 5. Feduniszyn J.: Kontrszpiegowska służba S
ledcza,
19
APB, Urząd Wojewódzki Pomorski w Toruniu (dalej Lwów Warszawa 1925.
UWP w Toruniu), sygn. 4902, Pismo Naczelnika Urzędu 6. Kozieł T.: Zarys historii fotografii kryminalistycznej,
R
ledczego w Toruniu do Wojewódzkiego Oddziału Infor-  Problemy Kryminalistyki 1982, nr 157.
macyjnego w Toruniu z 14 IV 1924 r. 7. Misiuk A.: Organizacja i kierunki działalnoS
ci Centrali
20
APB, UWP w Toruniu, sygn. 4590, Sprawozdanie sytu- Policji Kryminalnej w II Rzeczypospolitej,  PrzeglÄ…d Policyjny
acyjne z ruchu wywrotowego, zawodowego i stanu bez- 2005, nr 2.
pieczeństwa za IV 1934 r. 8. Pierwszy system rejestracji kryminalnej przestępców
21
APB, KP PP w Tucholi, sygn. 31, WiadomoS
ci w zakre- na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim, tłum. A. Bie-
sie fotografii, które powinien posiadać każdy urzędnik drzycka, oprac. i tłum. M. Szwarc,  Problemy Kryminalisty-
S
ledczy, [bdw.]. ki 2005, nr 249.
22
AAN w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 9. Popławski J.: Organizacja szkolenia Policji Państwo-
w Warszawie (dalej MSW w Warszawie), sygn. 157, wej w Polsce w okresie międzywojennym,  Problemy Krymi-
Przepisy o zastosowaniu fotografii w celach policyjno- nalistyki 1983, nr 161.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
77
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
Z HISTORII KRYMINALISTYKI
10. Sławik K.: Płaszczyzny międzynarodowego współdzia- niania przestępstw. Prowadzono również szkolenia policjantów
Å‚ania policji (milicji),  Problemy Kryminalistyki 1977, nr 125. w tym zakresie.
11. Sprawozdanie z działalnoS
ci Wydziału IV Komendy Słowa kluczowe: Policja Państwowa, policja kryminalna, poli-
Głównej PP  Centrali Służby R
ledczej za czas od 1 stycznia cja polityczna, technika S
ledcza, fotografia policyjna.
do 31 grudnia 1939 r.,  PrzeglÄ…d Policyjny 1937, nr 2.
12.  WiadomoS
ci w zakresie fotografii, które powinien
posiadać każdy urzędnik S
ledczy , brak daty wydania [bdw.]. Summary
The most important duties of the Polish State Police founded
Streszczenie in 1919 included setting up a forensic laboratory and implementing
Do najważniejszych zadań, które stały przed utworzoną w 1919 scientific and technical achievements in casework. The first labora-
roku Policją Państwową należało zorganizowanie laboratorium kry- tory was established at the Central Police Academy in Warsaw
minalistycznego i zastosowanie w bieżącej pracy osiągnięć nauki in 1921.
oraz techniki. Pierwsze laboratorium powstało przy Głównej Szkole During first years after regaining independence by Poland, the
Policyjnej w Warszawie w 1921 r. laboratory faced shortages in specialist equipment. It wasn t until
W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległoS
ci brakowało the end of 1920s when police officers were provided with specialist
dostatecznej iloS
ci sprzętu. Dopiero pod koniec lat dwudziestych do- cameras and devices for revealing and recovering finer marks at cri-
starczano do urzędów policyjnych odpowiedni sprzęt do ujawniania me scenes. Better equipping of police officers resulted in recovery of
i zabezpieczania S
ladów linii papilarnych na miejscu przestępstwa much more traces at crime scenes.
i aparaty fotograficzne. Lepsze wyposażenie policjantów w sprzęt Photography became on of the most effective tools in spy activi-
spowodowało, że zaczęli oni zabezpieczać znacznie więcej S
ladów ties. For sending and receiving messages spies used microcopies of
na miejscach przestępstw. papers. Various methods of encrypting information were used. Mes-
Zastosowanie fotografii w działalnoS
ci szpiegowskiej było jed- sages were most often hidden in alimentary products.
nym z najskuteczniejszych narzędzi w pracy wywiadowcy. Do prze- The Police cooperated with scientific centres in order to gain
syłania i odbierania wiadomoS
ci używano odbitek pism mikroskopij- knowledge on chemicals used for committing crimes. Police officers
nych rozmiarów. Stosowano różne formy szyfrowania tajnych infor- were also trained in that area of knowledge.
macji, które ukrywano najczęS
ciej w produktach spożywczych. Keywords: State Police, criminal police, political police, investi-
Policja współpracowała z oS
rodkami naukowymi w celu zdoby- gative technique, police photography.
wania wiedzy na temat S
rodków chemicznych służących do popeł-
Uwaga Czytelnicy
Uwaga Czytelnicy
w Bibliotece Naukowej CLK KGP można zapoznać się z nowymi nabytkami
 Rekonstrukcja wypadków drogowych
Wolfgang Hugemann
2 tomy
Biblioteka Naukowa CLK KGP
Aleje Ujazdowskie 7
00-583 Warszawa
godziny otwarcia: 8.15 16.00
tel. [phone]
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeń marzec) 2009
78