1

Komunikowanie się

Wszelka wiedza pochodzi z jakiejś formy komunikacji a z drugiej strony komunikacja jest przekaźnikiem wiedzy.

Komunikacja słuŜy następującym celom:

 wyraŜanie myśli, przekonań, pragnień, emocji (wyraŜanie emocji jest naturalną potrzebą człowieka),

 wymiana informacji oraz wspólne wykonywanie zadania,

 wydawanie poleceń, perswazja,

 określenie własnej pozycji w związku, grupie,

 kształtowanie własnego „ja”,

 odkrycie – moŜemy dowiedzieć się czegoś o sobie oraz o świecie zewnętrznym,

 zapewnia poczucie bezpieczeństwa,

 utrzymanie relacji z innymi ludźmi, rozrywka.

W komunikowaniu interpersonalnym wyróŜnia się:

 komunikację werbalną, która pozwala odnieść się do problemu, tematu,

 komunikację niewerbalną, która odnosi się do relacji międzyludzkich.

Proces komunikacji

Do zaistnienia procesu komunikacji konieczne jest wystąpienie następujących elementów:

 nadawca komunikatu (źródło informacji),

 kodowanie (zakodowana wiadomość),

 kanał – środek przekazu (komunikacja ustna, pisemna, wizualna),

 odkodowanie – przełoŜenie komunikatu na zrozumiałą formę,

 odbiorca – adresat komunikatu,

 sprzęŜenie zwrotne – informacja zwrotna o zrozumieniu przekazu.

Rys. Proces komunikowania się

Style komunikowania się

Elementy stylu pojawiają się w:

 zachowaniu wyraŜającym stosunek do partnera,

 reakcji na argumenty rozmówcy,

 kontrolowaniu przebiegu rozmowy rodzaj argumentacji emocjonalna czy rzeczowa,

 momencie rozpoczęcia i zakończenia rozmowy.

Styl instrumentalny

Koncentracja na przedmiocie. UwaŜne słuchanie partnera. Obustronna wymiana argumentów. Chęć zdobycia informacji. DąŜenie do uzgodnienia stanowisk.

Styl egocentryczny

Nadawca kieruje przebiegiem rozmowy. Decyduje o jej rozpoczęciu i zakończeniu. Nie uwzględnia

komunikatów adresata. Stosuje nakazy, zakazy i polecenia. Nie słucha adresata i nie dopuszcza do głosu adresata. Widzi tylko swój punkt widzenia.

2

Styl allocentryczny

Słucha rozmówcę. Uwzględnia jego argumenty. Jest zainteresowany partnerem. Wypowiedzi dostosowuje do potrzeb rozmówcy. Poddaje się perswazji dostrzega kompetencje rozmówcy.

W komunikowaniu niewerbalnym znaczenia nabierają kinezjatyka (dotyk, postawa ciała, gesty, mimika twarzy), proksemika (obszar przestrzeni) i praję zyk (aha,uhm).

W proksemice uwzględnia się trzy formy, podkategorie: terytorialność, zbliŜenia, orientacja. ( to bę dziemy

doskonalić w praktyce na ć wiczeniach)

Terytorialność

Ludzie lubią zabezpieczać swoją terytorialność i bronić jej – daje to poczucie społecznej intymności, prywatności, indywidualności. Zajmowanie miejsca moŜe świadczyć o tym, jak dana osoba siebie ocenia, np.

czy siedzi z przodu na waŜnym miejscu, czy w kącie.

Komunikacja za pośrednictwem dotyku moŜe być róŜnie interpretowana. Jej znaczenie zaleŜy od kontekstu. I tak wyróŜniamy:

 dotyk profesjonalny – związany z pracą zawodową np. lekarz, fryzjer,

 dotyk społeczny – grzecznościowy, polityczny, np. uścisk dłoni, pocałunek na powitanie,

 dotyk przyjacielski – ciepły, emocjonalny,

 dotyk miłości – intymny.

Wśród gestów znamienne są gesty rąk - pełnią róŜną rolę:

 podkreślają wagę treści wypowiadanych słownie,

 są ilustratorami przekazywanej informacji,

 ułatwiają mowę gdyŜ gestykulując łatwiej jest mówić.

W postawie wyróŜnia się cztery kategorie pozycji: stojąca, siedząca, kucająca, leŜąca.

Co postawy przekazują? Informacja o statusie danej osoby (np. jedna osoba siedzi rozpostarta w fotel druga na koniuszku krzesła).

WaŜ ny jest efekt lustrzanego odbicia – sugeruje, Ŝe osoby są wobec siebie przyjazne, mają dobry kontakt ze sobą wskazują na róŜne uczucia np. postawa wyprostowana (sugeruje pewność siebie, zadowolenie), zgarbiona (sugeruje niepewność, przygnębienie).

Ruchy głowy sygnalizują wewnętrzne stany emocjonalne, np. pochylona głowa – depresja, smutek; podniesiona głowa – pewność siebie.

Kontakt wzrokowy pełni róŜne funkcje w komunikacji interpersonalnej. Niezmiernie istotne są ruchy oczu, uciekanie od kontaktu wzrokowego, nerwowe ruchy gałką oczną, trzepanie powiekami, ruchy brwi. Istotny jest takŜe kształt źrenicy, jej wielkość oraz ułoŜenie powiek. Mówi się, Ŝe oczy są zwierciadłem mózgu. (!!!!!!

przypomnij temat o emocjach i ekspresji emocji, badania Ekmana, funkcje emocji)

Mimika twarzy jest bardzo bogata i subtelna. Wpływa na to fakt, iŜ jest ona kilkakrotnie unerwiona (dwa nerwy czaszkowe z pnia mózgowego, nerw trójdzielny z mostu).

W mimice twarzy naleŜy odróŜnić dwie warstwy – tą będącą wyrazem wyuczenia oraz mimowolną,

nieintencjonalną. Istnieją pewne ruchy twarzy, których nie da się ukryć,zlikwidować. Poprzez mimikę twarzy przejawiają się róŜnorodne stany emocjonalne. Istnieje mimika charakterystyczna dla pewnych emocji (radości, zakłopotania, gniewu, strachu, szczęścia).

Atrakcyjność fizyczna jest bezsłownym komunikatem wskazującym na szereg cech o charakterze

psychologicznym. Wysoka atrakcyjność jest komunikatem, Ŝe jednostka posiada wiele pozytywnych cech.

Istotne są takŜe: biŜuteria, perfumy, fluencja słowna (płynność), wzrost, włosy (długość, kolor), ubiór (wskazuje na status społeczny, jest wyrazem samoświadomości, wiąŜe się z samooceną – osoby o niskiej samoakceptacji ubierają się dziwacznie, jest wyrazem postawy - np. konserwatyzm).

Czynniki środowiskowe - komunikatem moŜe być równieŜ wystrój domu, pracowni, gabinetu.

3

Aktywne słuchanie i pytania otwarte w komunikowaniu

W trakcie rozmowy z pacjentem, rodziną pacjenta wskazane jest zadawać pytania otwarte, które umoŜliwiają zdobycie znacznie szerszych informacji. Dzięki temu, Ŝe pozwalają odpowiedzieć rozmówcy w jego własny sposób, dają rozmówcy więcej komfortu. Zadając pytania otwarte dajemy rozmówcy odczuć, Ŝe jest dla nas waŜny i interesujący.

Jakie korzyści daje zadawanie pytań otwartych? ( to bę dziemy doskonalić w praktyce na ć wiczeniach)

 pozwala zyskać pewność, Ŝe dobrze się kogoś zrozumiało. Daje rozmówcy sposobność do sprecyzowania swoich myśli, tak by zostały dobrze zrozumiane.

 daje rozmówcy poczucie, Ŝe jest waŜny, a to, co mówi jest ciekawe. Ułatwia dostęp do większej puli informacji, a przez to pozwala lepiej i głębiej zrozumieć drugą osobę,

 pozwala na utrzymaniu dobrej relacji.

Pytania otwarte zaczynają się zwykle od słów pytających. Oto najwaŜniejsze z nich: „jak",

„gdzie", „kiedy", „co", "który", „dlaczego".

„Jak się o tym dowiedziałeś?" Na czym dokładnie opierasz swoje przypuszczenia?"

„Gdzie natknąłeś się na informację, którą mi przekazujesz?", „Kiedy spotkałeś tego człowieka po raz pierwszy?"

W komunikowaniu bardzo waŜne jest aktywne słuchanie. Zdarza się kaŜdemu, Ŝe słuchamy, ale nie słyszymy, co prowadzi do niebezpiecznych nieporozumień pomiędzy rozmówcami.

Istotą aktywnego słuchania jest: ( to bę dziemy doskonalić w praktyce na ć wiczeniach)

 koncentracja na treści i formie przekazu (werbalnego i niewerbalnego), np. utrzymywanie kontaktu wzrokowego, dopasowywanie pozycji ciała i gestów,

 współbrzmienie emocjonalne - wzmacnianie wypowiedzi rozmówcy i akcentowanie ich najwaŜniejszych fragmentów,

 parafrazowanie - oddawanie w innej formie treści wypowiedzi rozmówcy; rozwijanie, zmienianie czyichś myśl, wypowiadanych treść.

Szczególnie wskazana w rozmowie z pacjentami jest posługiwanie się parafrazą, na przykład:

 Czy dobrze rozumiem…

 Jeśli myślę tak jak Pan, to…

 Pyta mnie Pani czy…

 Czy chce Pani powiedzieć ,Ŝe…