Wprowadzenie do problematyki polityki społecznej1

Polityka społeczna to system idei oraz działań zmierzających do polepszenia całokształtu warunków życiowych ludności.

Polityka społeczna ma na celu zaspokajać potrzeby jednostek i społeczeństwa poprzez:

1) działania opiekuńcze, polegające na wyrównywaniu określonego społecznie standardu życiowego różnych kategorii osób,

2) działania prognostyczno-planistyczne – na rzecz kompleksowych i perspektywicznych rozwiązań problemów rozwoju społecznego.

Celem polityki społecznej jest tworzenie takich warunków życia oraz stosunków międzyludzkich, które

w sposób możliwe optymalny sprzyjać będą rozwojowi społeczeństwa.

Polityka społeczna jako dyscyplina naukowa: naukowa teoria oraz określenie metodologii i metod

badawczych, zajmujących się zagadnieniami potrzeb materialnych i duchowych człowieka oraz grup społecznych na określonym etapie rozwojowym państwa, z uwzględnieniem także geofizycznych i kulturowych uwarunkowań.

Polityka społeczna jako nauka jest zobowiązana do badania, we współdziałaniu z innymi dziedzinami nauki, warunków bytu i pracy społeczeństwa m.in. pod kątem ustalenia ich wpływu na rozwój gospodarczy oraz zapobiegania lub ograniczania zagrożeń związanych z tym rozwojem.

Polityka społeczna jako działalność praktyczna: działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy, zmierzających do optymalnego zaspokojenia indywidualnych

i społecznych potrzeb.

Polityka społeczna jako działalność praktyczna jej podmiotów zmierza do najbardziej efektywnego

wykorzystania środków materialnych w celu podniesienia poziomu życia ludności oraz rozbudowy

urządzeń socjalnych, zakładając stałe polepszanie i stymulowanie korzystnych zmian w zakresie

wszechstronnego zaspokajania potrzeb indywidualnych i społecznych.

Zakres przedmiotowy polityki społecznej obejmuje:

1) sferę pracy - niesie człowiekowi najwięcej zagrożeń, a zarazem daje szansę samorealizacji,

2) sferę dobrobytu - zawiera obok materialnego poziomu życia, odpowiedniej ilości i jakości dóbr i usług, takie komponenty, jak czas wolny, zdrowie, środowisko,

3) sferę kultury społecznej- zbiór naczelnych wartości, którym polityka społeczna powinna służyć,

4) sferę ładu społecznego - organizacja życia społecznego, instytucjonalne ramy, w których przebiega życie człowieka, stosunki w skali mikro, mezo i makro, ustrój gospodarczy, polityczny i społeczny.

1 Opracowano na podstawie:

Polityka Społeczna. Podręcznik akademicki, pod. red. G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, PWN, Warszawa 2009

T. Szumlicz, Modele polityki społecznej, SGH, Warszawa 1994.

B. Winiarski (red.), Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

L. Jodkowska, Państwo opiekuńcze w Polsce i w Niemczech, Wyd. Difin, Warszawa 2009.

Polityka społeczna – materiały do zajęć

Strona 1

Do podstawowych dziedzin polityki społecznej należy polityka:

1) ludnościowa i rodzinna,

2) polityka w dziedzinie zatrudnienia,

3) mieszkaniowa,

4) ochrony zdrowia,

5) oświatowa,

6) kulturalna,

7) zabezpieczenia społecznego,

8) ochrony środowiska naturalnego,

9) prewencji i zwalczenia zjawisk patologii społecznej.

Uwarunkowania polityki społecznej:

1. Uwarunkowania wewnętrzne:

1) Ustrojowo – polityczne – stopień centralizacji i decentralizacji państwa, stan instytucji demokratycznych, ranga polityki społecznej w polityce państwa, relacje pomiędzy polityką społeczną a polityką gospodarczą, itp.

2) Materialne:

a) ekonomiczne – poziom osiągniętego rozwoju gospodarczego, stopa i struktura wzrostu gospodarczego, sytuacja na rynku pracy,

b) infrastrukturalne – dostępność i jakość dostarczanych usług społecznych, sytuacja mieszkaniowa

społeczeństwa, stan infrastruktury komunikacyjnej,

c) ekologiczne.

3) Związane z czynnikiem ludzkim:

a) demograficzne – stan i struktura wieku ludności,

b) społeczne – struktura społeczna, wykształcenie i kwalifikacje, charakter dominujących strategii życiowych, przedsiębiorczość i aktywność obywatelska.

4) Wynikające z zastanego (realizowanego) modelu polityki społecznej.

2. Uwarunkowania zewnętrzne – wyzwania wynikające z uczestnictwa w światowym systemie

ekonomicznym, zobowiązania wynikające z udziałem w ponadnarodowych organizacjach, itp.

Polityka gospodarcza:

•

świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową – na jej dynamikę, strukturę

i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne państwa oraz jego relacje gospodarcze z zagranicą,

•

świadoma i celowa działalność państwa polegająca na kształtowaniu, na podstawie praw ekonomicznych, racjonalnego przebiegu procesów społecznoekonomicznych.

Cele polityki gospodarczej ze względu na jej charakter:

1) generalne: zapewnienie suwerenności, zapewnienie sprawiedliwości, zapewnienie postępu społecznego, zapewnienie ochrony praw człowieka,

2) ekonomiczne: wzrost gospodarczy i związane z nim dążenie do dobrobytu, rozwój przedsiębiorczości, wzrost

udziału każdego państwa w międzynarodowym podziale pracy, restrukturyzacja gospodarki i jej dostosowanie

Polityka społeczna – materiały do zajęć

Strona 2

się do aktualnych potrzeb, zapewnienie równowagi wewnętrznej (budżetowej) i zewnętrznej (wymiany z zagranicą),

3) społeczne: sprawiedliwy podział dochodów i pełne zatrudnienie, wyrównywanie szans w dostępie do rezultatów działalności gospodarczej i społecznej, zapobieganie wykluczeniu i reintegracja osób wykluczonych, zapewnienie ochrony zdrowia i zabezpieczenia na wypadek innych ryzyk socjalnych,

4) ekologiczne: ochrona istniejących zasobów środowiska w ramach tzw. zrównoważonego rozwoju,

rekultywacja obszarów zniszczonych,

5) obronno-militarne – zapewnienie bezpieczeństwa, wzmacnianie potencjału obronnego, z tworzenie rezerw na potrzeby obronno-militarne.

Polityka gospodarcza zajmuje się praktycznym zastosowaniem praw ujawnionych przez ekonomię do osiągnięcia za

pomocą racjonalnego gospodarowania celów określonych przez państwo, a w jej zakresie realizowane są cele społeczne tzn.:

1) sprawiedliwy podział dochodu: redystrybucja dochodu i ograniczenie nadmiernych nierówności w podziel produktu społecznego,

2) gwarancje (pełnego) zatrudnienia,

3) wyrównanie szans wszystkich obywateli w zdobywaniu wykształcenia, uzyskania pracy i płacy odpowiadającej

kwalifikacjom, awansu zawodowego,

4) zapewnienie minimum standardu życiowego (tzw. minimum socjalnego),

5) zwalczanie nędzy i przeciwdziałanie rozwarstwieniu społeczeństwa,

6) zapewnienie ochrony zdrowia,

7) zabezpieczenie społeczne.

Polityka społeczna – materiały do zajęć

Strona 3