49
Klasyfikacja
błędów interpunkcyjnych
prof. dr hab. Jerzy Podracki
Poniższa klasyfikacja błędów jest propozycją autor- dy interpunkcyjne potraktować jak jeden błąd rażący.
ską. Dotyczy tylko najważniejszych odstępstw od
Z natury rzeczy najwięcej kategorii i klas błędów dotyczy
obowiązujących przepisów interpunkcyjnych. Przy-
stawiania (bądź niestawienia) przecinka i kropki.
pominam, że odstępstwo takie może polegać na: pomi-
Przykłady (wersji niepoprawnej i ewentualnie popraw-
nięciu znaku interpunkcyjnego (dalej stosuję skrót: ZI), na
nej) podaję wtedy, gdy jest to, moim zdaniem, meryto-
postawieniu zbędnego ZI albo postawieniu innego (niepo-
rycznie i dydaktycznie uzasadnione. Znak wykrzyknienia
prawnego w tej pozycji) ZI.
w nawiasie okrągłym przed przykładem (przykładami),
Przyjąłem podział na dwie kategorie błędów, które należy
czyli (!), oznacza przykłady błędów; nawias kwadratowy
oceniać: błędy rażące i błędy drugorzędne. Nie uwzględ-
ze ZI sygnalizuje błędne zastosowanie znaku, natomiast
niam tutaj usterek w przestankowaniu, choć duża ich
nawias kwadratowy „pusty” – brak danego ZI. Przy-
liczba powinna mieć również wpływ na końcową oce-
kładowo: [,] – niepoprawnie postawiony przecinek, [.]
nę. Nie wprowadzam tu przeliczenia na punkty (lepiej to
– niepoprawnie postawiona kropka, [ ] – brak wymie-
zrobi CKE). Proponuję jedynie, by trzy drugorzędne błę-
nionego ZI.
Rażące błędy inteRpunkcyjne
Rodzaj błędu
przykład
1.
postawienie jakiegokolwiek Zi na początku wier-
sza
2.
brak Zi (głównie: kropki, wykrzyknika, pytajnika)
na końcu wypowiedzenia pojedynczego lub złożo-
nego
3.
pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożonym,
(!) On idzie do kina [ ] ja zostaję w domu. (!) Nie uwa-
w którym części składowe są połączone bezpo-
żał na lekcji [ ] teraz ma za dużo pracy.
średnio
4.
pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożo-
(!) Idź tam [ ] dokąd ci każą. (!) Nie wiem [ ] co robić.
nym podrzędnie – przed spójnikiem (również
(!) Ponieważ jest chory [ ] pozostał w domu. (!) Dostał
z przyimkiem), zaimkiem, a także przed częścią
rower [ ] o jakim marzył.
nadrzędną
5.
pominięcie przecinka przed imiesłowem zakoń-
(!) Szedł [ ] kulejąc.
czonym na -ąc, -szy:
(!) Męczysz wzrok [ ] patrząc z bliska w telewizor.
(!) Odpocząwszy [ ] zabrał się do pracy.
Polski w Praktyce
50
6.
pominięcie pierwszego przecinka (lub obu) w wy-
(!) Auto [ ] które oglądał, było za drogie.
powiedzeniu złożonym podrzędnie z częścią skła-
(!) Auto [ ] które oglądał [ ] było za drogie.
dową wplecioną (z tzw. zdaniem albo wyrażeniem
wtrąconym)
7.
W wypowiedzeniu złożonym współrzędnie – pomi- (!) Miłe złego początki [ ] lecz koniec żałosny.
nięcie przecinka przed spójnikami przeciwstawny- (!) Ma zbyt mało czasu [ ] więc się spieszy.
mi, wynikowymi, synonimicznymi (czyli włączny- (!) Przyjdę jutro [ ] czyli oczekuj mnie w sobotę.
mi), np. ale, lecz, jednak; więc, dlatego; czyli, to (!) Robi błędy [,] i nie przyznaje się do nich.
jest, to znaczy, a także postawienie przecinka przed (!) Nie napisał pracy [,] ani nie odpoczął.
spójnikami łącznymi, rozłącznymi, wyłączającymi, (!) Wyjedzie pojutrze [,] albo dopiero ruszy w przyszłym np. i, oraz; albo, lub, ani, ni:
tygodniu.
te same przepisy obowiązują w wypowiedzeniu (!) Ubiera się skromnie [ ] ale elegancko.
pojedynczym – między składnikami połączonymi (!) Pisze piórem [,] i długopisem.
spójnikami
8.
pominięcie przecinka w zdaniu złożonym porów- (!) Jest mądrzejszy [ ] niż myślałem.
nawczym
9.
postawienie dwukropka, przecinka lub średnika po (!) np [:], prof [;], itd [,], zamiast: np., prof., itd.
skrócie, po którym należy postawić kropkę; także (!) nr [:], wg [;], dr [,], zamiast: nr, wg, dr po takim skrócie, po którym kropki się nie stawia
10. brak kropki po skrócie, po którym należy ją posta- (!) np [ ] prof [ ] cdn [ ], zamiast: np., prof., cdn.
wić, lub postawienie kropki po skrócie, po którym (!) mgr [.], nr [.], wg [.], zł [.], sin [.], zamiast: mgr, nr, wg, jej się nie stawia
zł, sin
11. brak przecinka między jednorodnymi (równorzęd- (!) Polacy [ ] Niemcy [ ] Ukraińcy poznają się coraz lepiej.
nymi) składnikami (częściami zdania) szeregu, któ- (!) Kupiła w sklepie mąkę [ ] cukier oraz inne produkty.
rego części składowe nie są połączone spójnikami, (!) Ona jest piękna[ ] fascynująca [ ] niedostępna.
a także brak przecinka między składnikami powtó- (!) Pracowity [ ] spokojny uczeń powinien być lubiany.
rzonymi
(!) Opowiadała o wszystkim długo [ ] długo.
(!) Złapał wielką [ ] wielką rybę.
12. brak dwukropka przed przytoczeniem cudzych lub (!) Pamiętamy zalecenie Mickiewicza [ ] „Mierz siły na własnych słów
zamiary”.
(!) Adam Asnyk słusznie zauważył [ ] „Tacy poeci, jaka
jest publiczność!”.
13. brak dwukropka przy wymienianiu tytułu dzieła, (!) Kilkakrotnie czytał powieści Sienkiewicza [ ] Potop, nazwy, terminu, jeżeli nie są one w tekście w inny Ogniem i mieczem, Pana Wołodyjowskiego, Krzyża-sposób wyróżnione (np. kursywą czy cudzysło- ków.
wem)
(!) Wyraz [ ] nauka jest wyrazem polskim, a nie obcym.
14. brak myślnika (otwierającego i zamykającego), (!) Twoje dowcipy [ ] wybacz [ ] wcale mnie nie bawią.
ujmującego wyrazy lub wypowiedzenia wtrącone. (!) Nasza szkoła [ ] ta nowa [ ] jest najładniejsza w mie-uwaga: tę samą funkcję pełnią nawiasy albo prze- ście.
cinki
15. brak myślników (lub myślnika), wydzielających (!) O ile chodzi o pochodzenie wyrazu chłop [ ] pisze człony wtrącone w cytowany tekst oraz tekst odau- Witold Doroszewski [ ] to pierwotnie była to nazwa czło-torski w partiach dialogowych
wieka niewolnego.
(!) Litwo, uroczy kraju, kochanko Polaków [ ] pisał Stani-
sław Wyspiański.
16. brak cudzysłowu w tytułach publikacji, cytowanych (!) Przeczytał artykuł Adama Grzeszaka pt. [ ] Iwan i ga-wyrazach, zdaniach i wyrażeniach, jeżeli nie są one zrurka [ ], zamieszczony w [ ] Polityce [ ].
wyróżnione inaczej (np. kursywą)
(!) [ ] Piłeś, nie jedź! Jedziesz, nie pij! [ ] – to hasło obo-
wiązujące każdego kierowcę.
Polski w Praktyce