ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z GRAMATYKI OPISOWEJ
(minimum programowe dla II roku)
1) Pojęcie morfemu. Morfem a morf.
31) Czasownik na tle teorii części mowy (czasowniki właściwe, niewłaściwe i
2) Temat fleksyjny, flektyw, końcówka fleksyjna.
predykatywy).
3) Pojęcie alternacji morfonologicznej, typy alternacji.
32) Typologia form czasownika (fuzyjne - fleksyjne, aglutynacyjne, syntetyczne, 4) Wymiana funkcjonalna a przemiana fonetyczna. Umiejętność rozpoznawania obu analityczne, koniugacyjne, deklinacyjne, afleksyjne).
procesów.
33) Pojęcie kategorii językowych, zwłaszcza fleksyjnych (typologie).
5) Funkcjonalna, dystrybucyjna i strukturalna klasyfikacja morfemów.
34) Czas jako kategoria werbalna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i 6) Wyraz tekstowy, wyraz gramatyczny a wyraz leksykalny (leksem).
sekundarne).
7) Wyraz a desygnat.
35) Tryb jako kategoria werbalna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i 8) Klasyfikacje leksemów na części mowy (najważniejsze koncepcje), umiejętność sekundarne).
identyfikowania części mowy w tekście.
36) Osoba jako kategoria werbalna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i 9) Warianty morfemów (umiejętność ich wskazywania).
sekundarne).
10) Najważniejsze pojęcia słowotwórstwa: formacja, derywat, derywacja, podstawa, 37) Problem aspektu i strony.
parafraza, peryfraza, derywat właściwy, derywat asocjacyjny, derywat motywowany i 38) Związki aspektu czasownika z jego paradygmatem.
niemotywowany (pojęcie motywacji), formant, rodzina wyrazów, uniwerbizacja itp.
39) Problem uporządkowania polskiej koniugacji (różne punkty widzenia: koncepcja 3-11) Znaczenie słowotwórcze a znaczenie realne.
4 koniugacji, koncepcja grup tematycznych, koncepcja form bazowych).
12) Typy formantów.
40) Związki dwóch tematów (tem. czas. ter. i tem. czas. przeszł.) z paradygmatem 13) Typy derywacji.
czasownika.
14) Funkcje formantów a typy derywatów.
41) Obraz odmiany czasownika (formy regularne i osobliwe).
15) Umiejętność analizy słowotwórczej (tabela: formacja – parafraza – podstawa –
42) Zdanie, wypowiedź, wypowiedzenie (różne typy definicji, najważniejsze typologie tematy – zjawiska towarzyszące (alternacje) – formanty – typ derywacji – klasa wypowiedzeń: Klemensiewicz, Jodłowski, Podracki, Grzegorczykowa, Strutyński).
derywatu).
43) Budowa zdania (pojęcia: składnik, wskaźnik zespolenia, elementy obudowy).
16) Kategorie słowotwórcze, typy słowotwórcze, wartość kategorialna formantów.
44) Pojęcie grupy syntaktycznej (typologia).
Umiejętność określania kategorii rzeczowników.
45) Typy związków składniowych w ujęciu tradycyjnym.
17) Słowotwórstwo rzeczowników, czasowników, przymiotników i przysłówków.
46) Porównanie metod analizy składniowej (drzewo zależności [czyli wykres szkolny], 18) Rzeczowniki złożone (złożenia, zrosty i zestawienia). Typy interfiksów.
„system skrzynek” Hocketta, metoda nawiasowa, „stożek klamrowy”, drzewko
19) Derywacja a odmiana – podstawowe pojęcia fleksji.
derywacyjne, analiza składnikowa odgórna, analiza składnikowa oddolna).
20) Poradygmat fleksyjny.
47) Problem modalności (typologia).
21) Synkretyzm form.
48) Akomodacja składniowa (typy, akomodacja a tradycyjne związki składniowe).
22) Supletywizm tematów.
49) Własności akomodacyjne polskich leksemów (zwłaszcza czasownika).
23) Fleksja imienna – kategorie fleksyjne.
50) Krytyka tzw. składni szkolnej w nowszych ujęciach teoretycznych.
24) Rodzaj jako kategoria fleksyjna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i 51) Pojęcie konotacji i walencji.
sekundarne).
52) Pojęcie struktury predykatowo-argumentowej i schematu zdaniowego (metoda
25) Przypadek jako kategoria fleksyjna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i ustalania schematu: redukcja, abstrakcja).
sekundarne).
53) Zdanie złożone (zagadnienia definicyjne i typologiczne, zasada ekwiwalencji).
26) Liczba jako kategoria fleksyjna (funkcje semantyczne i syntaktyczne, prymarne i 54) Hipotaksa i parataksa w ujęciu tradycyjnym a w koncepcji R. Grzegorczykowej.
sekundarne).
55) Wskaźniki zespolenia (klasyfikacja wskaźników i zdań, spójniki i zaimki jako 27) Paradygmaty regularne i defektywne (osobliwości).
wskaźniki).
28) Odmiana rzeczownika – kryteria doboru końcówek, deklinacje.
56) Zdania intensjonalne (czasowniki wprowadzające, modalność i temporalizacja, 29) Odmiana przymiotnika.
nominalizacja, wskaźniki zespolenia).
30) Odmiana liczebnika i zaimka.
57) Zdanie ekstensjonalne.
M. Bańko: Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1999 (tu: podstawowe R. Grzegorczykowa, J. Puzynina: Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego, Warszawa terminy z wszystkich działów).
1979.
T. Milewski, Językoznawstwo, Warszawa 1967 (rozdział 5).
R. Grzegorczykowa, Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1998.
A. Nagórko, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa 1998.
R. Grzegorczykowa: Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa 1971.
Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Pod red.: R. Grzegorczykowej, R.
S. Jodłowski, Podstawy polskiej składni, Warszawa 1976 i nast.
Laskowskiego, H. Wróbla, Warszawa 1998.
S. Szober: Gramatyka języka polskiego, Warszawa 1963 i nast., tu: Głosownia funkcjonalna.
H. Wróbel, Gramatyka języka polskiego, Kraków 2001.
W. Doroszewski: Podstawy gramatyki polskiej, Warszawa 1957 i nast.
J. Strutyński, Gramatyka polska, Kraków 1998.
Z. Klemensiewicz, Zarys składni polskiej, Warszawa 1957 i nast.
J. Tokarski: Fleksja polska, Warszawa 1973 lub 1978.
Z. Stieber: Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego. Cz. II, Warszawa 1968.