Elektrolecznictwo

• Jest to dział fizjoterapii, w którym wykorzystuje się w celach leczniczych i diagnostycznych energię elektryczną. Zabiegi wykonuje się przy użyciu prądu stałego i zmiennego o różnej częstotliwości.

Parametry określające prąd

• Napięcie prądu-jest to różnica potencjałów między miejscem, w którym istnieje pewien nadmiar elektronów, a miejscem w którym występuje ich niedobór. Jednostką miary napięcia jest wolt (V).

• Natężenie prądu-ilość elektryczności przepływającej przez przekrój przewodnika w ciągu sekundy.

Jednostką jest amper (A).

• Gęstość prądu-to stosunek natężenia prądu do wielkości powierzchni, przez którą przepływa (mA/cm2).

Elektryczność

• Elektrolity-to ciecze które przewodzą prąd, są to rozpuszczalne w wodzie kwasy, zasady, sole

• Dysocjacja- to rozpad obojętnych cząsteczek: soli, zasad, kwasów na jony (-) lub (+) w roztworze wodnym.

• Elektroliza-to zjawisko, które zachodzi podczas przepływu prądu przez elektrolity tkankowe.

• Czyli co dokładnie?

Zjawiska elektrochemiczne

• Po wpływem prądu jony dodatnie (+) kationy dążą do elektrody ujemnej:katody.

• Natomiast jony ujemne (-) aniony dążą do elektrody dodatniej: anody.

• Na elektrodach jony tracą ładunek i stają się elektrycznie obojętne.

• W pobliżu elektrod zachodzą reakcje elektrolityczne:

Przy anodzie-wydz. kwasów i tlenu

Przy katodzie-wydz. zasad i wodoru

Anoda (+)

Działanie fizykochemiczne:

• Zwiększenie koncentracji jonów wodorowych (H+) w tkankach w pobliżu elektrody,

• Wytworzenie reakcji kwaśnej w pobliżu bieguna (+),

• Zwiększenie kwasoty tkanek

• wydzielenie się pęcherzyków wolnego tlenu,

• Ścinanie białka tkanek

Działanie fizjologiczne:

• Koi bóle-działanie analgetyczne

• Zmniejsza pobudliwość mięśnia i nerwu na bodziec

Katoda (-)

Działanie fizykochemiczne:

• Zwiększenie koncentracji jonów wodorotlenowych (OH-)w tk. w pobliżu elektrody,

• Wytwarzanie reakcji zasadowej w pobliżu bieguna,

• Zwiększenie się zasadowości tkanek

• Wydzielanie się pęcherzyków wolnego wodoru,

• Rozpuszczanie się białka tkanek (martwica rozpływna).

Działanie fizjologiczne:

• Zwiększa pobudliwość mięśnia i nerwu na bodziec prądu

Prąd stały

• Cechuje się stałym natężeniem i stałym kierunkiem przepływu.

• Przy użyciu prądu stałego wykonuje się zabiegi galwanizacji, jonoforezy, kąpiele elektryczno-wodne Opór tkanek

W tkankach prąd płynie najkrótszą drogą o najmniejszym oporze.

Najmniejszy opór wykazują płyny ustrojowe i tkanki zawierające najwięcej wody.

• Dobrze przewodzą: krew, mocz, limfa, płyn mózgowo-rdzeniowy, mięśnie i tkanka łączna

• Słabo przewodzą: tkanka tłuszczowa, nerwowa, ścięgna, torebki stawowe i kości

• Nie przewodzi: warstwa rogowa skóry, paznokcie, włosy

Działanie biologiczne prądu stałego

• Zmiana przepuszczalności błon komórkowychuwolnienie hormonów tkankowych tj. histiamina i rozszerzenie naczyń włosowatych i tętniczek wzrost miejscowego przepływu krwi i limfy wzrost dostawy tlenu i substancji odżywczych oraz usuwania zbędnych produktów przemiany materii lepiej odżywiona tkanka szybsze gojenie się..itd

Wpływ galwanizacji na naczynia krwionośne

Wywołuje w skórze stan przekrwienia czynnego zwanego rumieniem. Jest intensywniejszy pod katodą.

Odczyn rumieniowy ma 3 okresy:

• Przekrwienie skóry

• Rumień powierzchowny-utrzymuje się ok..20-30 min.

• Głębokie przekrwienie tkanek, na drodze odruchowej z ukł. autonomicznego, trwa do kilku godzin Wpływ galwanizacji na naczynia krwionośne cd.

Obserwuje się także konsensualne rozszerzenie naczyń, ale o mniejszej intensywności, części ciała przeciwległej do tej, na której wykonano zabieg.

Wpływ na układ nerwowy i mięśniowy

Przepływający przez nerwy i mięśnie prąd stały, bez zmiany natężenia i kierunku, nie powoduje ich pobudzenia.

Pod katodą (depolaryzacja błony kom.) dochodzi do zmniejszenia progu pobudliwości-katelektrotonus.

Zjawisko to wykorzystuje się do zabiegów w porażeniach wiotkich.

Pod anodą wskutek hiperpolaryzacji, dochodzi do wzrostu progu pobudliwości-anelektrotonus.

Działanie prądu stałego na organizm-podsumowanie

• Wystąpienie znacznego, długotrwałego przekrwienia tkanek,

• Rozszerzenie naczyń limfatycznych,

• Wzmożona przemiana materii,

• Działanie przeciwzapalne i resorpcyjne,

• Działanie kojące i znieczulające na zakończenia nerwów czuciowych i zwiększające pobudliwość nerwów czuciowych,

• Przyspieszenie regeneracji uszkodzonych nerwów

Wskazania do galwanizacji:

• zespoły bólowe w przebiegu chorób zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawów kończyn,

• zaburzenia naczyniowe,

• zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych,

• porażenia wiotkie,

• utrudniony zrost kostny,

• owrzodzenia żylakowate i neurotroficzne,

• odleżyny,

• przedłużone gojenie się ran,

• stany pourazowe (krwiaki i obrzęki),

• przeciążenie i bolesne napięcie mięśni,

• trądzik różowaty (A),

• odmrożenia,

• zwiotczenie mięśni (K),

• po zabiegu oczyszczania skóry,

• nerwobóle i przewlekłe zapalenia nerwów, splotów i korzeni nerwowych, Przeciwwskazania:

• Metale na drodze przepływu prądu,

• Endoprotezy,

• Nowotwory

• Porażenia spastyczne,

• Zaburzenia czucia,

• Wszczepiony rozrusznik serca,

• Zapalenia żył,

• Krwotok,

• Zakrzepy,

• Ciąża (okolice L-S, pachwiny, brzuch)

• Upośledzony kontakt z pacjentem,

• Ostre stany zapalne,

• Ropne stany zapalne skóry,

• Wypryski i uszkodzenia skóry,

• Stany gorączkowe,

Metody stosowania prądu galwanicznego:

• Metoda jednobiegunowa: jedna z elektrod jest mniejsza od drugiej, elektroda mniejsza jest el.

drażniącą, tzw. czynną

• Metoda dwubiegunowa: elektrody równej wielkości, wywierają równoważne działanie Metoda jednobiegunowa

• Galwanizacja zstępująca-elektrodą czynną jest anoda, umieszczona bardziej przyśrodkowo (w stosunku do długiej osi ciała), działa łagodząco, obniża pobudliwość ruchową. Stosowana w celu uśmierzenia bólu i rozluźnienia mięśni.

• Galwanizacja wstępująca-elektrodą czynną jest katoda,ułożona bardziej proksymalnie do osi długiej ciała, , działanie pobudzające. W leczeniu niedowładów i porażeń.

Metoda dwubiegunowa

W zależności od ułożenia elektrod na ciele:

• Galwanizacja poprzeczna-duży opór przez warstwowe ułożenie tkanek o różnym oporze, działa głębiej, głównie do zabiegów na duże stawy i kończyny. Cel-uśmierzenie bólu w narządach ruchu Galwanizacja podłużna-elektrody ułożone są na jednej płaszczyźnie, zgodnie z przebiegiem nerwów, naczyń i mięśni, wtedy opór jest mniejszy.. Cel-uśmierzenie bólu, zwiększenie trofiki tkanek, zmniejszenie napięcia mięśni.

Dawkowanie prądu galwanicznego

Wg. kryteriów obiektywnych:

• Słaba dawka 0,05 mA/cm2

• Średnia dawka 0,1 mA/cm2

• Silna dawka 0,15 mA/cm2

Uwzględniają one gęstość prądu w mA na 1cm2 elektrody czynnej.

Obecnie niektórzy autorzy podają, że nie należy przekraczać natężenia prądy galwanicznego powyżej 0,2

mA.

Dawkowanie prądu galwanicznego

wg.kryteriów subiektywnych:

• dawka podprogowa-największe natężenie prądu nie wywołujące wrażeń czuciowych

• dawka progowa-słabe mrowienie

• dawka ponadprogowa-silne wibracje

• dawka ponadprogowa (zbyt wysoka)-kłucie, pieczenie, uczucie gorąca, ból Ze względu na osobnicze różnice wrażliwości na prąd elektryczny dawki obiektywne, należy zawsze korygować na podstawie indywidualnych odczuć pacjenta. Przyjęto zasadę, że w obrębie kończyn nie przekracza się ogólnej dawki 12 mA, a w obrębie głowy i szyi 3-5mA.

Dawkowanie w zależności od okresu choroby

• Stan ostryt=5min.3-5 zabiegów

• Stan przewlekłyt=15min.12-18 zabiegów

• Stan podostryt=10min.6-10 zabiegów

Technika wykonania

Wykonanie galwanizacji

• Pacjenta należy ułożyć wygodnie, aby miał rozluźnione mięśnie

• Oczyścić i odtłuścić skórę w miejscu zabiegu

• Małe ubytki na skórze przykryć płatkami gazy/wazeliną i nałożyć na nie płatek folii

• Należy sprawdzić czy elektrody mają gładką powierzchnie i czy przewody nie mają uszkodzonej izolacji

5.Należy pouczyć pacjenta jak ma się zachowywać w czasie zabiegu oraz objaśnić, jakie uczucie wywołuje prąd, oraz że w razie złego samopoczucia ma zawiadomić terapeutę 6.Należy polecić pacjentowi zdjęcie metalowych przedmiotów

7.Umieścić wilgotne, czyste podkłady, później elektrody w odpowiedniej odległości od siebie, aby nie wystąpiło tzw. działanie brzegowe, nałożyć opaskę uciskową lub bandażem unieruchomić elektrody 8.Prąd włączać powoli, stopniowo zwiększając natężenie do uzyskania wskazanej dawki 9.W razie wystąpienia jakichkolwiek objawów niepożądanych tj. kłucie, ból, pieczenie, należy przerwać zabieg

10.Dokładną kontrolę skóry należy przeprowadzić także po zabiegu

11.Elektrody do wielokrotnego użytku należy po zabiegu umyć wodą z mydłem, opłukać, przetrzeć alkoholem, wysuszyć

Jonoforeza

• Jest to zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek jonów leków za pomocą prądu stałego.

• Do tego zabiegu mogą być używane tylko te związki, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej, czyli: kwasy, zasady i sole.

• Gdy aktywny składnik leku jest anionem (-), to elektrodą czynną jest katoda (-)

• Gdy aktywny składnik leku jest kationem (+), to elektrodą czynną jest anoda (+) Miejsce i sposób ułożenia elektrod

Elektroda czynna ułożona jest nad tkanką, do której wprowadzany jest lek.

Elektroda bierna, zamykająca obwód zazwyczaj ułożona jest przeciwlegle w stosunku do elektrody czynnej-poprzeczny przepływ prądy (najczęściej)

Podkład lekowy umieszczamy bezpośrednio na skórze, następnie podkład pośredni i elektrodę Dawkowanie

• Dawka słaba: 0,01-0,1 mA/cm2

• Dawka średnia: do 0.3 mA/cm2

Czas trwania zabiegu: 10-20 min.

Tylko w jonoforezie histiaminowej i adrenalinowej zabieg trwa znacznie krócej 3-5 min.

Ilość zabiegów: 10-15

Leki do jonoforezy

Biegun wprowadzający

anoda (+)

• chlorek wapnia

• wodorowęglan sodowy

• siarczan cynku

• Contractubex

• histiamina

• hialuronidaza

Biegun wprowadzający

katoda (-)

• kwas askorbinowy

• salicylan sodu

• ketonal

• jodek potasu

• borowina

• alfa-hydroksykwasy (AHA)

• kwas nikotynowy

Działanie i zastosowanie

• kwas askorbinowy

Działanie-uelastycznia ścianki naczyń krwionośnych, wzmaga odporność, przeciwzapalne Zastosowanie-trądzik różowaty, trądzik pospolity, odmrożenia, zwiotczenie skóry, przebarwienia skóry 2. Wodorowęglan sodowy

Działanie-rozmiękczające, przeciwzapalne, bakteriobójcze

Zastosowanie-łojotok, trądzik pospolity

3. Salicylan sodu

Działanie-zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych, zmniejsza odczyny zapalne i objawy bólowe, bakteriobójcze

Zastosowanie-trądzik pospolity, łojotok, odmrożenia

4. Chlorek wapnia

Działanie-przyspiesza regenerację tk. nerwowej, przeciwzapalne, odczulające, uszczelniające naczynia, resorpcyjne

Zastosowanie-nerwice naczyniowe, uczulenia, nerwobóle, trądzik różowaty, odmrożenia 5. Ketonal

Działanie/ Zastosowanie – przeciwbólowe

6. Jodek potasu

Działanie-zmiękcza tkankę łączną

Zastosowanie- blizny, bliznowce, zrosty i zgrubienia łącznotkankowe 7. Siarczan cynku

Działanie-przeciwzapalne, ściągające i wysuszające

Zastosowanie- trudno gojące się rany, drożdżyce paznokci

8. Alfa-hydroksykwasy

Działanie-

złuszczanie zewnętrznych warstw naskórka, nawilżają, pobudzają do syntezy kolagenu Zastosowanie- starzenie skóry, trądzik

9. Contractubex

Działanie-zmiękcza tk. łączną

Zastosowanie-blizny, bliznowce

10. Borowina

Działanie-przeciwzapalnie, bakteriobójcze, regeneruje uszkodzenia tkanek Zastosowanie-stany zapalne stawów, nerwów, blizny

11. Histiamina

Działanie-rozszerzenie naczyń krwionośnych

Zastosowanie-zaburzenia krążenia obwodowego, zapalenie naczyń

12. Hialuronidaza

Działanie-przeciwzapalne, resorpcyjne, zwiększające przepuszczalność tkanek i zmiękczające tk. łączną

Zastosowanie- blizny, bliznowce, stany zapalne tkanek

13.kwas nikotynowy

Działanie-rozszerza naczynia skóry, serca i mózgu

Zastosowanie-sinica kończyn

Wskazania do stosowania jonoforezy

• Rozszerzone naczynia

• Nerwice naczyniowe

• Odmrożenia

• Trądzik

• Zwiotczenie skóry i mięśni

• Blizny i bliznowce

Przeciwwskazania do jonoforezy

Podobne jak przy galwanizacji.

Dodatkowo należy uwzględnić możliwość wystąpienia uczulenia na środki stosowane w jonoforezie