konkurencji i konsumentów
(część 1)
Stanisław Piątek
PPwG 2010
1
Przedmiot i funkcje konkurencji
• Konkurencja - mechanizm organizujący
gospodarkę rynkową
• Istota konkurencji – rywalizacja o pierwszeństwo
na rynku, pozyskanie kontrahentów, osiągnięcie
korzyści gospodarczych
• Funkcje konkurencji – sterowanie popytem i
podażą, alokacja czynników produkcyjnych,
rozdział dochodów w zależności od efektywności
2
• Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (uokik)
• Bezpośrednie stosowanie art. 101 i 102 TFUE (dawne
art. 81, 82 TWE) gdy występuje wpływ na handel między
państwami członkowskimi
• Zasada równoległego stosowania
– jeżeli zachowanie przedsiębiorców ma wpływ na handel między państwami członkowskimi – stosuje się TFUE
– jeżeli nie ma takiego wpływu – stosuje się uokik
3
Równoległe stosowanie unijnego i
krajowego prawa ochrony konkurencji
• Zdecentralizowane stosowanie TFUE w
sprawach antymonopolowych
– sieć władz stosujących prawo konkurencji – Komisja
Europejska, krajowe organy ds. konkurencji (NCA),
sądy (konsultacja, kooperacja, wymiana informacji)
– UOKiK powiadamia Komisję o podjęciu sprawy na
podstawie TFUE
– wcześniejsze podjęcie lub rozstrzygnięcie sprawy
przez Komisję zwalnia UOKiK z obowiązku
prowadzenia sprawy
4
• Działania wyprzedzające - przeciwdziałanie koncentracji
• Działania następcze – zwalczanie praktyk
ograniczających konkurencję oraz interesy
konsumentów i przedsiębiorców:
– porozumienia ograniczające konkurencję (praktyki kolektywne)
– nadużywanie pozycji dominującej (praktyki indywidualne)
– naruszanie zbiorowych interesów konsumentów
• Działanie w interesie publicznym - uokik
• Działanie w interesie prywatnym - ustawa o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, towarów lub usług, fałszywe oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, nieuczciwa lub zakazana reklama) 5
Organy ochrony konkurencji (1)
Prezes UOKiK – centralny organ, nadzór Prezesa RM, powołanie w trybie otwartego konkursu
• Kompetencje - decyzje w sprawach ograniczania
konkurencji przez przedsiębiorców, naruszania
zbiorowych interesów konsumentów, przeciwdziałanie
koncentracji, kary pieniężne, nadzorowanie pomocy
publicznej, nadzór nad bezpieczeństwem i zgodnością
produktów
• Delegatury w 9 miastach.
6
Organy ochrony konkurencji (2)
• Organy terenowe - samorządy, organizacje
konsumenckie
• Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów
powoływany przez radę powiatu / miasta
• Zadania - poradnictwo, interwencje u
przedsiębiorców, wytaczanie powództw na rzecz
konsumentów, inicjowanie postępowania o
wykroczenia w sprawach konsumenckich.
• Obowiązek udzielania odpowiedzi i zajmowania
stanowiska przez przedsiębiorców
7
Organy ochrony konkurencji (3)
• Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów
(rozpatruje odwołania od decyzji Prezesa
UOKiK, energetyka, telekomunikacja,
transport kolejowy, uznawanie
postanowień wzorców umownych za
niedozwolone)
• badanie legalności i celowości
8
konkurencję
• Ograniczenie samodzielności kontrahentów,
konkurentów, konsumentów - pogorszenie
sytuacji
• Wymuszenie warunków mniej korzystnych niż w
warunkach konkurencji
• Działanie przedsiębiorcy, grupy
przedsiębiorców, związków (izby, zrzeszenia)
• Wynikiem jest nielegalne nadużycie władzy
rynkowej (bezprawna praktyka zakazana
klauzulą ustawową) wynikającej z pozycji
zajmowanej na właściwym rynku
9
• Praktyki są podejmowane na rynku,
źródłem jest pozycja rynkowa
• Pojęcie rynku właściwego (relewantnego)
– wymiar produktowy (asortymentowy)
– wymiar przestrzenny (geograficzny)
– wymiar podmiotowy
– wymiar czasowy
10
• Wymiar produktowy - obejmuje towary lub usługi
uznawane przez konsumenta za wzajemnie
substytucyjne ze względu na przeznaczenie,
właściwości, ceny, jakość (samochody osobowe
małolitrażowe, rynek gazu w butlach)
• Wymiar przestrzenny - obejmuje obszar, na którym
przedsiębiorstwa występują jako nabywcy lub
sprzedawcy, a warunki na tyle zbliżone, że można go
odróżnić od sąsiednich obszarów o odmiennych
warunkach ze względu na rodzaj i właściwości
produktów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu,
panują zbliżone warunki konkurencji
• Wymiar podmiotowy – detal, hurt
• Wymiar czasowy – rynki sezonowe
11
konkurencję (1)
• Forma porozumienia - umowa, uzgodnienie przedsiębiorców, uchwała zrzeszenia, izby, uzgodniona praktyka
• ustalanie cen (kartele cenowe) np. uchwała izby aptekarskiej nakazująca stosowanie maksymalnych cen na leki ryczałtowe, uchwały samorządu notariuszy, minimalna cena kursu na prawo jazdy, cena książki Harry Potter …
• ustalanie innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów (porozumienia kondycjonalne) – np. zakaz stosowania kart stałego klienta
• ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu (porozumienia kontyngentowe), postępu technicznego lub inwestycji - np.
uzgodnienie likwidacji części tablic reklamowych
• podział rynków zbytu lub zakupu (porozumienia podziałowe), np.
podział rynku aptecznego wg kryteriów geograficznych
12
konkurencję (2)
• stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów (porozumienia w sprawie dyskryminacji), stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, np. porozumienie w sprawie wyższych cen najmu dla konkurentów, porozumienie gmin w sprawie dostępu przewoźników do przystanków
• uzależnianie zawarcia umowy od innego świadczenia bez związku z przedmiotem umowy (porozumienia w sprawie wiązania) np.
porozumienie w sprawie sprzedaży sprzętu wyłącznie z
obowiązkiem zakupu materiałów eksploatacyjnych
• ograniczanie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem np. dostęp do
kanalizacji kablowej na zasadach wyłączności
• uzgadnianie warunków ofert w przetargu (porozumienia
przetargowe)
13
konkurencję (3)
• Wyjątki od zakazu
– przypadki bagatelne - porozumienia przedsiębiorców poniżej 5%
łącznego udziału w rynku, a na różnych szczeblach obrotu –
poniżej 10% indywidualnego udziału w rynku
– jeżeli porozumienia przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji, jeżeli konsument odnosi część korzyści, a
porozumienie nie eliminuje konkurencji
– wyłączenia grupowe dokonane przez Radę Ministrów -
ubezpieczenia, porozumienia specjalizacyjne i kooperacyjne, porozumienia wertykalne w sprawie wyłączności dostawcy,
sprzedaży, franchisingowe
• Sankcja - nieważność porozumień lub ich części, kary
pieniężne
14