Rodzina a problem ubóstwa.

Przemiany społeczno-ekonomiczne lat dziewięćdziesištych pozwoliły dostrzec

wiele negatywnych zjawisk wczeœniej mniej widocznych. O ubóstwie mówi się coraz

częœciej, wskazujšc nie tylko na przyczyny tych zjawisk, ale równieŜ na próby tworzenia

jakichœ rozwišzań tego problemu. Bieda, ubóstwo, czy nędza, sš pojęciami względnymi.

Odrębnš rzeczš jest poziom Ŝycia konkretnych osób, a osobnš jego porównanie ze statusem

materialnym osišganym przez innych.

W cywilizowanych państwach stosuje się trzy poziomy graniczne stanu ubóstwa:

minimum socjalne musi uwzględniać dobra i usługi niezbędne do Ŝycia w danym

społeczeństwie; relatywna granica ubóstwa ma miejsce, gdy na dane gospodarstwo domowe

przypada połowa uœrednionych wydatków na gospodarstwo w kraju i ubóstwo absolutne œ

minimum egzystencji dwukrotnie niŜsze od minimum socjalnego.

Z całš pewnoœciš wiadomo, Ŝe obecnie bieda zwišzana jest z bezrobociem, typem

rodziny œ im więcej dzieci, tym częœciej występuje ubóstwo. Z reguły dotyka rodziny

niepełne, czyli zwykle samotne matki z dziećmi. A takŜe osoby o niskim poziomie

wykształcenia. Ponad połowa Polaków, jeszcze pięć lat temu Ŝyła w biedzie. Teraz ich

sytuacja nieznacznie się polepszyła. Najgorzej Ŝyjš utrzymujšcy się z zasiłków, ok. 43% ich

rodzin tkwi w ubóstwie. Bardzo silnie o dostatku i biedzie, prócz wykształcenia, decyduje

miejsce zamieszkania. W duŜych miastach ubóstwo dotyka ok. 5% rodzin, w małych

miasteczkach 13%, a na wsiach 20%!. W najbardziej rozpaczliwej sytuacji znajdujš się

rodziny wiejskie nie posiadajšce ani własnego gospodarstwa, ani emerytury œ ponad połowa

z nich Ŝyje w biedzie. Najczęœciej sš to rodziny Ŝyjšce na terenach po byłych PGR-ach. Tam

trudno zwišzać koniec z końcem, często nie wystarczy nawet na zaspokojenie podstawowych

potrzeb. Jednak jednoczeœnie moŜna zaobserwować niepokojšcš rzecz, mianowicie, Ŝe w

takich rodzinach znaczna częœć funduszy przeznaczana jest na alkohol. Ci ludzie pijš, Ŝeby,

choć na chwile zapomnieć o swoich problemach. Oczywiœcie rodziny takich ludzi ogromnie

na tym cierpiš, a w szczególnoœci dzieci. Biegajš zaniedbane, często brudne i zabiedzone,

gdy ich rodzice stojš pod sklepem pijšc tanie wina. Wychowane w takich domach nie wyniosš

z nich Ŝadnych wartoœci, tylko takie samo podejœcie do Ŝycia, jakie majš ich rodzice. Taki

stan nie tylko wpływa na same dzieci, ale oczywiœcie na całe rodziny. Wraz z alkoholem

pojawiajš się konflikty, awantury, które nie raz prowadzš do rękoczynów, a te z kolei mogš

powodować rozluœnienie więzi ze szkodš dla całej rodziny. Mieszkańcy takich wsi nie

potrafiš odnaleœć się w nowym systemie, wcišŜ wspominajš czasy komuny, twierdzšc, Ŝe

wtedy przynajmniej było za co Ŝyć. Mimo wszystko ubóstwo ludnoœci wiejskiej jest nieco

łagodzone znacznie niŜszymi kosztami mieszkania. Natomiast niewesołe sš perspektywy,

gdyŜ przy niskim (najczęœciej podstawowym) poziomie wykształcenia dochodzš skutki

restrukturyzacji rolnictwa. Tym bardziej, Ŝe wymogi wynikajšce z przystšpienia do Unii

Europejskiej maja charakter restrykcyjny. I trzeba się liczyć ze znacznym zwiększeniem

zakresu biedy na wsi i małych miasteczkach.

Sytuacja rodzin mieszkajšcych w małych miasteczkach, jest nieco lepsza od tej na

wsi. Miasto daje więcej moŜliwoœci zarobku, jednak niewystarczajšco. Problemu

funkcjonowania rodziny w sytuacji bezrobocia nie moŜna ograniczyć tylko do skutków

natury materialnej. Z badań wynika, Ŝe taki stan ma ogromny wpływ na kondycję psychicznš,

co najczęœciej powoduje kryzys psychiczny, a to z kolei prowadzić moŜe do alkoholizmu,

niechęci do pracy, niewłaœciwego traktowania członków rodziny, zaniedbywania

obowišzków domowych i rodzinnych. Znaczne ograniczenie lub brak œrodków do

zaspokojenia większoœci potrzeb, nierzadko powoduje podejmowanie działań niezgodnych z

prawem i normami społeczeństwa, by móc w jakimœ stopniu zdoby㠜rodki na zaspokojenie

tych braków. Postępujš tak doroœli, jak i dzieci z rodzin ubogich.

Obecnie wœród rodzin wychowujšcych dzieci najbardziej zagroŜone ubóstwem sš

rodziny wielodzietne i niepełne. Jak juŜ wczeœniej wspomniałam, dzieci wychowujšce się w

rodzinach ubogich sš w szczególny sposób naraŜone na deprywację podstawowych potrzeb

zarówno materialnych, jak i niematerialnych. Niedostatek materialny, stanowi przede

wszystkim powód niedoŜywienia dzieci. Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe 10% dzieci

w wieku do 15 lat nie je w ogóle lub sporadycznie, ciepłego posiłku z mięsem, wędlin, mleka.

Taka sytuacja występuje, w co dziesištej rodzinie. Niewystarczajšce lub nieracjonalne

Ŝywienie jest decydujšcym czynnikiem powodujšcym zły stan zdrowia dzieci pochodzšcych z

ubogich rodzin. Negatywnie na stan zdrowia dzieci wpływajš równieŜ złe warunki

mieszkaniowe, stresy wywołane spięciami w rodzinie oraz braki finansowe i bezrobocie

rodziców. Niepokojšcy jest równieŜ fakt, Ŝe coraz więcej dzieci i młodzieŜy sięga po alkohol.

Ubóstwo i zaniedbania wychowawcze w rodzinie, sš coraz częœciej przyczynš prostytucji

nieletnich. Wzrasta oczywiœcie przestępczoœć wœród dzieci.

Często przyczynę kłopotów wychowawczych moŜna powišzać z niepełnoœciš

rodziny. Rodziny niepełne przeciętnie naleŜš do grupy rodzin najuboŜszych. PowaŜnym

problemem tej grupy jest często pokrycie kosztów utrzymania mieszkania, nawet zdobycie

funduszy na najtańszš Ŝywnoœć i ubrania. Nierzadko w takich rodzinach, jest więcej niŜ troje

dzieci. Z czego oni Ŝyjš na co dzień œ trudno nawet zgadnšć, bo pomoc opieki społecznej, na

pewno nie starczy na godne Ŝycie.

Drastycznym przejawem dezintegracji rodzin sš samobójstwa i próby samobójcze.

Spadkowi stopy Ŝyciowej społeczeństwa towarzyszy zawsze nasilenie zachowań

patologicznych i przestępczoœci. RozbieŜnoœć między rozbudzonymi aspiracjami a brakiem

moŜliwoœci ich zaspokojenia(...), rodzš frustracyjnš sytuację, wobec której szczególnie

bezbronni, sš przedstawiciele młodego pokolenia.1[1] Często młode rodziny nie mogš

utrzymać się z pracy, nie wystarcza na opłacenie mieszkania, energii, na wyprawienie dzieci

do szkoły, jedzenie.

Ubogie rodziny będš na pewno cišgłym elementem Ŝycia społecznego i ten fakt naleŜy

uwzględnić w załoŜeniach polityki społecznej, a szczególnie tej prowadzonej przez gminę, bo

to właœnie ona jest podstawowš instytucjš œwiadczšcš pomoc w sytuacji ubóstwa. Trzeba

pamiętać, Ŝe ubóstwo nie zaleŜy wyłšcznie od poziomu bezpoœrednich dochodów. Na

warunki Ŝycia, majš równieŜ wpływ czynniki, takie jak sytuacja mieszkaniowa, kondycja

zdrowotna, warunki wypoczynku i spędzenia wolnego czasu oraz wiele innych.

____________________________________________

BIBLIOGRAFIA:

œ T. Borkowski (red .), Polityka społeczna, rodzina, bezrobocie, Kraków 1997.

œ Zb. Tyszka (red .), Rodziny polskie o róŜnym statusie społecznym, Poznań 1991.

œ P. Dobrowolski (red.), Ubodzy i bezdomni, Katowice 1998.

œ D. Grajewska (red.), Rodziny niepełne w warunkach bezrobocia, Warszawa 1992,

œ Przeglšd Tygodniowy, 1998, nr 17, s. 8.

œ Tygodnik Powszechny, 1996, nr 26, s. 3.

œ Problemy rodziny, 1996, nr 4, s. 9-11.

œ Magazyn Tygodnika Solidarnoœć TYSOL, 1998, nr 4.

œ Nowe śycie Gospodarcze, 1996, nr 31, s. 12-19.

1[1] B. Hołyst: Problemy młodego pokolenia. Studium z zakresu profilaktyki społecznej. Warszawa 1991;