Wznowienie postępowania ostatnio omawiane objęło zagadnienia związane z celem tego
nadzwyczajnego środka zaskarżenia i dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania.
Jeżeli chodzi o legitymację do wniesienia skargi, to przysługuje ona stronie, prokuratorowi
działającemu jako strona, a także innym podmiotom, które działają na tych samych zasadach co
prokurator.
Termin do wniesienia skargi:
Art. 407.
§1. Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o
wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.
§2. W sytuacji określonej w art. 401 (1) skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym mowa w
art. 401 (1), nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin
biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym - od dnia ogłoszenia tego
postanowienia.
Termin ten ma charakter przywracalny na zasadach ogólnych – właściwych dla przywrócenia
uchybionego terminu.
Ostatecznie skargę o wznowienie postępowania można wnieść w terminie 5cio letnim:
Art. 408. Po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.
Tutaj ten termin liczy się inaczej, liczony jest on od uprawomocnienia się wyroku, co do którego
żądamy wznowienia postępowania. Termin ten jest nieprzywracalny.
Podstawy wznowienia – przesłanki, okoliczności na podstawie których skarga może być oparta.
Podstawy wznowienia postępowania dzielimy na 3 kategorie:
1) Z powodu nieważności postępowania,
2) Właściwe podstawy restytucyjne,
3) Orzeczenie TK o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
Art. 401. Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:
1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed
uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia
przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się
wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane
czynności procesowe.
Nie każda przyczyna nieważności postępowania przewidziana w art. 379 czy innych, może być
podstawą skargi o wznowienie postępowania. Tylko niektóre z tych przyczyn nieważności mogą być
podstawą skargi o wznowienie postępowania i to w postaci w kwalifikowanej.
Ad. 2
Wymienia je art. 403 par. 1 i 2.
Art. 403.
§1.Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:
1) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
2) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.
§2. Można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku
prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z
których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Ad. 3
O orzeczeniu TK traktuje art. 403 w par. 4:
Art. 403.
§4. Można żądać wznowienia, jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na
podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 416 (1).
Art. 416 (1). W sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem mogą być uchylone postanowienia niekończące postępowania w
sprawie, jeżeli zostały wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą. Przepisy o wznowieniu postępowania stosuje się odpowiednio.
Art. 401 (1). Można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane
orzeczenie.
Jakim warunkom powinna czynić zadość skarga o wznowienie postępowania?
Art. 409. Skarga o wznowienie powinna czynić zadość warunkom pozwu oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia,
podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o
uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.
Warunki formalne skargi o wznowienie postępowania z jednej strony muszą odpowiadać
warunkom przewidzianym dla pozwu, czyli tym określonym w art. 187 kpc, a po drugie zawiera ta
skarga elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia – wskazanie orzeczenia, które się
zaskarża, wniosek o zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia. Cechą charakterystyczną dla tej
skargi jest to, że wnoszący powinien przytoczyć okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do
wniesienia skargi.
Sądem, do którego skargę należy wnieść jest sąd, który wydał zaskarżony wyrok. Jeżeli zaskarżony
wyroki sądów różnych rzędów - sąd rzędu wyższego.
Przebieg postępowania
Skarga, tak jak każde pismo procesowe, podlega zbadaniu przez przewodniczącego pod względem
zachowania warunków formalnych. Następnie sąd bada, czy skarga została wniesiona w
odpowiednim terminie, czy jest dopuszczalna, np z tego powodu, że została wniesiona od
orzeczenia, które podlega zaskarżeniu i wreszcie – czy jest oparta na właściwej podstawie
wznowienia. Sąd w szczególności może na tym etapie postępowania zażądać od strony, aby
uprawdopodobniła okoliczności, które stwierdzają zachowanie terminu. Jeżeli sąd w wyniku
badania dopuszczalności skargi stwierdzi, że skarga jest niedopuszczalna, to wówczas wyda
postanowienie o odrzuceniu skargi. Postanowienie to może być wydane również na posiedzeniu
niejawnym.
Po stwierdzeniu, że skarga jest dopuszczalna, sąd przystępuje do merytorycznego rozpoznania
skargi.
Art. 412.
§1. Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.
§2. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją
zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza.
§3. (uchylony).
§4. Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko
o dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji.
Po merytorycznym rozpoznaniu sprawy sąd może:
- skargę oddalić (jeżeli jest bezzasadna),
- skargę uwzględnić i w wyniku tego uwzględnienia zmienić zaskarżone orzeczeniu albo uchylić
zaskarżone orzeczenie i odrzucić pozew lub umorzyć postępowanie.
Jeżeli chodzi o inne kwestie związane z przebiegiem postępowania wznowieniowego, to tak jak
przy apelacji i skardze kasacyjnej, mamy podobną regulację zawartą w art. 406:
Art. 406. Do postępowania ze skargi o wznowienie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej
instancji, jeżeli przepisy poniższe nie stanowią inaczej.
Po nadaniu wyrokowi klauzuli wykonalności powstaje tytuł wykonawczy, na podstawie którego
może być prowadzona egzekucja. Jak przedstawia się kwestia wykonalności takiego wyroku, jeżeli
został on zaskarżony skargą o wznowienie postępowania. Odpowiedź na to pytanie znajdujemy w
art. 414 kpc.
Art. 414. Wniesienie skargi o wznowienie nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku. W razie uprawdopodobnienia, że skarżącemu
grozi niepowetowana szkoda, sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku, chyba że strona przeciwna złoży
odpowiednie zabezpieczenie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.
Co ze zwrotem wyegzekwowanego świadczenia na podstawie wyroku uchylonego w wyniku
wniesienia skargi o wznowienie postępowania?
Jeżeli wyrok został wykonany albo wyegzekwowany przed komornika i na skutek skargi jest
kasowany to skarżący może domagać się od sądu orzeczenia restytucyjnego – nakazującego zwrot
spełnionego świadczenia lub wyegzekwowanego przez komornika.
Szkoda poniesiona w związku z wykonaniem orzeczenia później skasowanego – dochodzi się w
odrębnym postępowaniu, przy restytucji domagamy się tylko restytucji, żeby nie przeciągać
postępowania.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
Została wprowadzona ustawą z 2005 roku do polskiego systemu prawnego. Skarga ta pozostaje w
związku z art. 417 par. 2 KC, według którego jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji niezgodnej z prawem, można żądać jej
naprawienia (od Skarbu Państwa) ale dopiero po stwierdzeniu niezgodności tego orzeczenia lub tej
decyzji z prawem.
Osoba, która jest poszkodowana wydanym orzeczeniem musi prowadzić dwa postępowania. To
postępowanie ze skargi jest konieczne, żeby potem uruchomić to właściwe postępowanie
odszkodowawcze.
Jest pewien wyjątek:
Art. 424 (1b). W wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej
przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności
orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Od czego przysługuje ta skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia?
Art. 424 (1).
§1. Można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących
stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
§2. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej
środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Od wyroku sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie
środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje:
- od wyroków sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną,
- od orzeczeń SN.
Skargę od danego orzeczenia można wnieść tylko jedną. Podstawą tej skargi może być zarzut
naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność
wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie
mogą być zarzuty będące podstawą ustaleń faktycznych bądź dowodów (?).
Wymogi skargi:
Art. 424 (5) §1. Skarga powinna zawierać:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części,
2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie,
3) wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny,
4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy,
5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy
skargę wniesiono, stosując art. 424 (1) § 2 - że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi,
6) wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem.
§2. Ponadto skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Do skargi - oprócz jej odpisów dla
doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom - dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego.
Przebieg postępowania
Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Termin to 2 lata od dnia
uprawomocnienia się wyroku. Istotne jest to, że skargę tę musi wnieść do sądu profesjonalny
pełnomocnik – przymus adwokacko radcowski. Po wniesieniu tej skargi do sądu, którego
orzeczenie zostało zaskarżone, przewodniczący może wezwać wnoszącego skargę do jej
poprawienia lub uzupełnienia, jeżeli skarga nie zachowuje warunków formalnych właściwych dla
pisma procesowego. Natomiast jeżeli skarga nie zawiera warunków z paragrafu 1 art. 424 (5) –
warunków konstytutywnych, to wówczas skargę przewodniczący odrzuca. Odrzucenie następuje
również w przypadku jej nieopłacenia, nie wniesienia przez profesjonalnego pełnomocnika oraz w
wyniku nieuzupełnienia braków w formalnych w wyznaczonym terminie.
Jeżeli skarga nie została odrzucona, skargę doręcza się stronie przeciwnej, a jeżeli skargę wniósł
prokurator generalny, RPO lub RPD, to doręcza się obu stronom i po doręczeniu tej skargi, sąd
przedstawia tę skargę wraz z aktami sprawy SN. SN na początek bada kwestię dopuszczalności tej
skargi – jeżeli podlegała odrzuceniu, a w niższej instancji nie została odrzucona, to SN odrzuca
skargę.
Jeżeli SN nie odrzucił skargi, to bada on kwestię pod względem merytorycznym. Najpierw decyduje
czy przyjąć czy nie przyjąć do rozpoznania. Nie przyjmuje jeśli jest oczywiście bezzasadna. Dalej
następuje merytoryczne rozpoznanie skargi w granicach podstaw zaskarżenia. Merytoryczne
rozpoznanie skargi następuje na posiedzeniu niejawnym.
Po merytorycznym badaniu skargi SN może oddalić skargę, jeżeli stwierdzi, że zaskarżony wyrok jest
zgodny z prawem albo stwierdzić, że wyrok w zaskarżonym zakresie jest niezgodny z prawem.
Ten wyrok niezgodny z prawem jest teraz dla skarżącego istotną przesłanką żeby wystąpić na drogę
sądową o odszkodowanie za szkody poniesione przez wydanie orzeczenia sądowego.
Jeżeli sprawa nie podlegała orzecznictwu sądów polskich, to po stwierdzeniu, że wyrok jest
niezgodny z prawem, SN powinien zaskarżony wyrok uchylić i odpowiednio albo pozew odrzucić,
albo umorzyć postępowanie.
Te 12 przepisów regulujących tę skargę ma charakter przepisów szczególnych, w sprawach
nieuregulowanych w tych 12 przepisach, mają odpowiednie zastosowanie przepisy o skardze
kasacyjnej.
Skarga na przewlekłość postępowania
Jest to pojęcie ustawowe, ale ta skarga jest regulowana poza kpc. Reguluje to ustawa z 2004 o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki.
[Z postępowania egzekucyjnego – ważna egzekucja z nieruchomości + alimenty. Podręcznik
Broniewicza odnośnie egzekucji wystarczy.]