Wczesny okres rozwojowy
Okres zarodkowy
- trwa około 2 tygodni od zapłodnienia do
- zarodek (embrion)
- proces gastrulacji (powstają 3 listki zarodkowe)
ROZWÓJ JAJA PŁODOWEGO
ukończenia zagnieżdżenia
- obserwuje się w tym czasie
- następnie kształtuje się układ krwionośny
(około 5 tygodni)
- wczesny okres rozwojowy
zapoczątkowanie
- gastrulacja (następny etap rozwoju zarodka)
- okres zarodkowy
różnicowania na elementy trofoblastu
- powstają listki zarodkowe
- okres rozwoju płodu
i embrioblastu
zewnętrzny:
ektoderma
wewnętrzny:
endoderma
-popłód
środkowy:
mezoderma
Masa i długość płodu
-w 3 m-cu ciąży głowa stanowi ½ całej długości
Rozwój płodu
-w połowie ciąży (20 tygodni) stanowi ½ długości
-
-po porodzie płodu donoszonego tylko ¼ długości
masa ciała powiększa się 800-krotnie
Trwa od 5 tygodnia ciąży do jej zakończenia
płodu
- długość ciała zwiększa się 50-krotnie
Rozwój płodu (fetus) charakteryzuje bardzo szybki
-u człowieka dorosłego długość głowy wynosi 1/8
-masę 1000 g płód osiąga około 30 tygodnia ciąży
wzrost
w stosunku do pozostałej części ciała
-masę 3000 g płód osiąga około 36 tygodnia ciąży
Szybki rozwój płodu dotyczy zarówno jego masy,
-od 8 do 16 tygodnia ciąży następuje ostateczny
- masę 3500 g płód osiąga około 40 tygodnia ciąży
jak i długości ciała
intensywny rozwój narządów
-średni przyrost masy ciała wynosi 12,5 g dziennie
Dochodzi do podziału
Ostateczny podział
wspólnej jamy przedsionkowo-komorowej
Układ krążenia płodowego
początkowo pojedynczego worka sercowego
Równocześnie dzieli się wspólny pień tętniczy
na prawą i lewą część serca
na aortę i pień tętnicy płucnej
mezodermalny zawiązek serca
pozostaje w związku z podziałem krążenia
różnicuje się już w okresie powstawania
na obieg obwodowy - duży obieg krwi
U 14 mm zarodka ludzkiego
pierwszych somitów
i krążenie płucne
(około 37 dni od zapłodnienia)
wzrastająca przegroda międzykomorowa
nie jest jeszcze całkowicie zamknięta
i może przez pewien czas utrzymywać się
otwór międzykomorowy
SERCE PŁODU
nie rozdziela całkowicie przedsionków,
Różnice krążenia płodowego
a przegroda międzyprzedsionkowa
w stosunku do krążenia u dorosłych
utrzymuje się aż do końca życia płodowego
dotyczą zarówno struktury,
jest większe i bardziej kuliste,
jego masa w stosunku do masy ciała
Utrzymanie się drożności tych otworów
jak i czynności
jest dwukrotnie większa niż u dorosłego
w życiu pozapłodowym
może być przyczyną wady serca!!!
Istnieje przewód tętniczy,
który łączy aortę z tętnicą płucną
W przegrodzie
międzyprzedsionkowej
W systemie krążenia płodowego
Obecność przewodu żylnego
znajduje się otwór owalny
znajduje się dodatkowy narząd –
znajdującego się między żyłą
popłód
pępkową
a żyłą główną dolną
Krwiotworzenie
Krew jest utleniana w łożysku, a nie w
w życiu wewnątrzmacicznym występuje
płucach
w pęcherzyku żółtkowym,
Krew płodu
kosmówce, płucach, wątrobie, śledzionie,
W tętnicach płodu jest niższe ciśnienie
węzłach chłonnych i szpiku kostnym
Płód donoszony ma około 300 ml krwi,
Tętno płodu jest szybsze (140/min) i dwubitne
co stanowi 8-10% masy ciała
Liczba krwinek czerwonych około 5 mln
Krew płodu ma większą objętość, większą
Stężenie hemoglobiny około 13g%
zdolność łączenia tlenu oraz inny skład Liczba krwinek białych 15 tys.
elementów morfotycznych i płynnych
Układ wewnątrzwydzielniczy płodu
Płuca płodu
Rozwój tkanki płucnej
zdolnej do podjęcia samodzielnej sprawnej
Płód jest pod wpływem działania hormonów
Płuca w czasie życia wewnątrzmacicznego
czynności oddechowej
matki i łożyska
następuje stopniowo przez całą ciążę
Ocena czynności trzustki, przysadki
nie są w pełni rozwinięte
i nadnerczy jest trudna
Są małe, zapadnięte, wysoko uniesione
Płuca uzyskują pełną sprawność
przez przeponę w klatce piersiowej
pod koniec życia płodowego,
Trzustka płodu donoszonego
a nawet dopiero w 2-3 tygodniu po urodzeniu
wykazuje dużą zawartość insuliny
Przewód pokarmowy
Przysadka
obserwuje się wydzielanie gonadotropiny
- zawiązuje się ektoderma w postaci cewy
Układ trawienny
już u 9-tygodniowych płodów
jelitowej
Nadnercza
-w 4. tygodniu życia zarodka
Od 28 tygodnia ciąży wykazuje pełny zespół
Kora płodowa wykazuje obecność
pojawia się otwór ustny
enzymów potrzebnych płodowi
dehydrogenazy, co może być wyrazem
-otwór odbytniczy powstaje dopiero
steroidowej czynności hormonalnej gruczołów
w 3 miesiącu
-cewa jelitowa stanowi również początek
rozwoju dla trzustki i wątroby
W II połowie ciąży stwierdzono u płodów
Układ moczowy
Śródnercze zawiera elementy podobne
odruch połykania i ruchy robaczkowe jelit
do elementów nerki ostatecznej, tj.
Rozwija się z neutronów na przestrzeni
kłębuszki naczyniowe oraz cewki uchodzące
Ze stałych elementów płynu owodniowego
od VI somitu szyjnego do ostatniego
do tkanek śródnercza (Wolffa).
oraz złuszczonych komórek nabłonkowych
lędźwiowego w postaci śródnercza, poniżej
przewodu pokarmowego powstaje smółka,
którego różnicuje się nerka ostateczna.
Pod koniec ciąży nerka ostateczna zaczyna
która zostaje wydalona po porodzie
czynność wydzielniczą, czego dowodem jest
obecność moczu w pęcherzu moczowym
płodu
Kosmki pierwotne
Popłód
Łożysko (placenta)
zbudowane z samego trofoblastu
Kosmki drugorzędowe
Składa się z 3 zasadniczych elementów
- w 41,2 dniowej blastocyście obserwuje się
mają podścielisko łącznotkankowe
zróżnicowanie komórek trofoblastu od
i dwuwarstwowy nabłonek trofoblastyczny
- łożyska (placenta)
elementów embrioblastu do trofoblastu
Kosmki trzeciorzędowe
- błony płodowe (membranae fetalis)
- w tym czasie trofoblast występuje w formie
w podścielisku łącznotkankowym występują
- pępowina (funiculus umbilicalis)
litej a dalsze zróżnicowanie polega na
naczynia krwionośne, a nabłonek trofoblastu
powstawaniu kosmków
składa się z dwóch regularnych warstw
Łożysko
Kształtuje swoją formę od 16-18 tygodnia aż do
We wczesnym okresie
Faza kosmówki
kosmki pokrywają całe jajo płodowe
38 tygodnia ciąży (okres przeobrażania)
i wtedy cała ta warstwa jest nazywana
Trwa od chwili powstania kosmków
kosmówką krzewiastą i kosmatą
Należy do typu krwiokosmkowego tzn. że krew
do pełnego wykształcenia się łożyska
matek bezpośrednio opływa pokrywę
i błon płodowych pozałożyskowych
nabłonkową kosmków
Zasadniczą cechą kosmówki
a więc od około 3 do 16-18 tygodnia
jest obecność w niej elementów płodowych
ciąży
Spoistość łożyska jest ciastowata
a brak matczynych
Ma kształt dysku o wym. 20x18x2,5 cm
Średnia masa bez błon i pępowiny wynosi 450g,
a cały popłód o 100 g więcej
Budowa makroskopowa
Powierzchnia matczyna
Powierzchnia płodowa
Powierzchnia płodowa
- od strony płynu owodniowego
Pokryta jest lśniącą owodnią,
charakteryzuje ją obecność różnej wielkości
zrazów (15-20) podzielonych różnej głębokości
Powierzchnia matczyna
od przyczepu pępowiny rozchodzą się
bruzdami
- przylega bezpośrednio do ściany macicy
promieniście naczynia krwionośne
- często na niej jest widoczny osad włóknika
Budowa mikroskopowa
Kosmki końcowe
- stanowią elementarne składniki
są strukturami kosmków końcowych
płyta kosmkowa
strukturalne i funkcjonalne łożyska
i stanowią największą przegrodę
znajduje się na powierzchni płodowej
- pokrywający je trofoblast stanowi
pomiędzy krwią płodowa i krwią
płyta podstawowa
bezpośrednią powierzchnię wymiany
matczyną
znajduje się przy powierzchni matczynej
pomiędzy matką i płodem
pomiędzy nimi znajdują się kosmki
Pączki zespólniowe
Błony płodowe pozałożyskowe
Złogi soli wapnia
skupienie jąder zespólni, występujące
składają się z 3 warstw
w około 30% kosmków
obserwowane zarówno w obrazie
makroskopowym, jak i mikroskopowym,
ściśle ze sobą zespolonych
Złogi mas włóknikowych
są głównie w łożyskach ciąż
(fibrynoid)
donoszonych
- owodnia (amnion)
znajdujące się w płycie kosmkowej i podstawowej
- kosmówka (chorion)
oraz w przestrzeni międzykosmkowej
- doczesna (decidua)
i w samych kosmkach
Kosmówka
Owodnia
Doczesna
znajduje się między owodnią a doczesną,
wyściela worek owodniowy
składa się z kilku warstw komórek trofoblastu
jest pochodzenia płodowego,
styka się ze ścianą macicy,
-
zbudowana jest z nabłonka i tkanki łącznej
jest pochodzenia matczynego
jest pochodzenia płodowego
Czynność popłodu
Sznur pępowinowy
Krążenie krwi w łożysku
Krążenie płodowe
Krążenie matczyne
- łączy płód z łożyskiem
- zaczyna się wpłynięciem krwi nieutlenowanej do
płodu
- zaczyna się wpłynięciem krwi utlenowanej
- długość
od 30 do 100 cm,
przez dwie tętnice znajdujące się w pępowinie
z tętnic macicznych poprzez płytę podstawową
- grubość
1-1,5 cm
łożyska do przestrzeni międzykosmkowej
Składa się z:
- następnie krew płynie przez naczynia płyty
- tkanki dojrzałej (galarety Whartona)
kosmkowej, pnie kosmkowe i kosmki końcowe
- po przejściu między kosmkami i oddania tlenu
- trzech naczyń: dwie tętnice, jedna
oraz pobrania CO i innych metabolitów
2
żyła
- krew utlenowana i zaopatrzona w substancje
krew przechodzi z powrotem do ustroju ciężarnej
potrzebne dla płodu wraca przez jedna żyłę
pępowinową
Transport bierny
Transport czynny
odbywa się zgodnie z różnicą stężeń
aktywny udział samych komórek
fizycznych
w przenoszeniu substancji
Transport w łożysku
od wyższego do niższego (zjawisko dyfuzji)
- ze środowiska o niższym stężeniu
kosmki łożyskowe
W ten sposób przez łożysko ludzkie
do środowiska o stężeniu wyższym
dostarczają pewnych substancji
przechodzą:
- wymaga to energii samej komórki
od matki do płodu i od płodu do matki
- gazy oddechowe,
bądź tzw. bariery łożyskowej
- mocznik
- woda
Wymiana substancji w łożysku
Transport wody
Transport węglowodanów
Wymiana gazowa
dokonuje się na zasadzie różnicy ciśnień
- wymiana O i CO – najważniejsza czynność łożyska (osmotycznego i hydrostatycznego)
2
2
są głównym źródłem energetycznym dla
- odbywa się na zasadzie dyfuzji pomiędzy krwią
między przestrzeniami płodu i matki
płodu
matczyną i płodową
oraz płynu owodniowego.
szybko i łatwo przechodzą od ciężarnej
- przenikanie CO od płodu do matki jest ściśle
2
Szybkość wymiany wody
stężenie glukozy we krwi płodu jest niższe
związane z wymiana tlenu w odwrotnym kierunku
pomiędzy matką i płodem
o około 10-20% od stężenia we krwi matki
-nadmiar CO w naczyniach krwionośnych płodu,
2
ocenia się na 1600 ml/h
grożący zakwaszeniem, przedostaje się do
przestrzeni międzykosmkowej
Transport lipidów
Transport białek i aminokwasów
- zarówno w trofoblaście pokrywającym kosmki
- jest zróżnicowany i w zasadzie zależy od
jak i w nabłonku owodni występuje dużo różnych
Transport soli mineralnych
aktywności
trofoblastu a nie od wielkości cząsteczki białka
substancji lipidowych
i elektrolitów
przechodzenie białka ma duże znaczenie
immunologiczne, ale nie odgrywa większej roli
- kwasy tłuszczowe przechodzą od ciężarnej do
przenikają szybko i łatwo od matki do płodu
odżywczej
płodu
odbywa się to na zasadzie dyfuzji
- płód produkuje sam własne białka
przez łożysko i błony płodowe
- większość tłuszczów jest hydrolizowana w
nabłonku
- białka i aminokwasy przechodzą na zasadzie
trofoblastu
czynnego transportu
Czynność enzymatyczna łożyska
Przechodzenie witamin
W łożysku wykryto bardzo wiele
Czynność hormonalna łożyska
- witamina „C” bez trudności może przenikać
enzymów:
od matki do płodu
- w transporcie ważnych substancji od matki
łożysko
- dehydrogenazy steroidowe
do płodu uwzględnia się transport
jest aktywnym gruczołem
- enzymy oddechowe
leków,
wydzielania wewnętrznego
- fosfatazy
żelaza, bilirubiny i hormonów
- oksytocynazę
- histaminazę
Ilość płynu
Wchłanianie
Płyn owodniowy (liquor amnialis)
- zwiększa się progresywnie do 38 tygodnia ciąży,
potem zmniejsza się jego ilość o około 140 ml
- dojrzały płód wchłania w ciągu godziny około 20
na tydzień
Płyn owodniowy
cm
płynu i taką samą ilość wydala do worka
jego głównym źródłem wytwarzania jest owodnia
- średnia ilość płynu wynosi 1000-1200 ml
owodniowego
↓
- resorpcja płynu dokonuje się w przewodzie
- ocena składników płynu owodniowego oraz jego
Wody płodowe
pokarmowym, płucach i przez skórę
stanu fizykochemicznego jest przydatna w ocenie
- płód do worka owodniowego wydala mocz a dalsza
stanu płodu
Stanowi środowisko dla rozwijającego się płodu
wymiana następuje przez płuca, skórę i pępowinę