Wczesny okres rozwojowy
Okres zarodkowy
- trwa około 2 tygodni od zapłodnienia do
- zarodek (embrion)
- proces gastrulacji (powstają 3 listki zarodkowe)
ROZWÓJ JAJA PŁODOWEGO
ukończenia zagnieŜdŜenia
- obserwuje się w tym czasie
- następnie kształtuje się układ krwionośny
(około 5 tygodni)
- wczesny okres rozwojowy
zapoczątkowanie
- gastrulacja (następny etap rozwoju zarodka)
- okres zarodkowy
róŜnicowania na elementy trofoblastu
- powstają listki zarodkowe
- okres rozwoju płodu
i embrioblastu
zewnętrzny:
ektoderma
wewnętrzny:
endoderma
-popłód
środkowy:
mezoderma
Masa i długość płodu
-w 3 m-cu ciąŜy głowa stanowi ½ całej długości
Rozwój płodu
-w połowie ciąŜy (20 tygodni) stanowi ½ długości
-
-po porodzie płodu donoszonego tylko ¼ długości
masa ciała powiększa się 800-krotnie
Trwa od 5 tygodnia ciąŜy do jej zakończenia
płodu
- długość ciała zwiększa się 50-krotnie
Rozwój płodu (fetus) charakteryzuje bardzo szybki
-u człowieka dorosłego długość głowy wynosi 1/8
-masę 1000 g płód osiąga około 30 tygodnia ciąŜy
wzrost
w stosunku do pozostałej części ciała
-masę 3000 g płód osiąga około 36 tygodnia ciąŜy
Szybki rozwój płodu dotyczy zarówno jego masy,
-od 8 do 16 tygodnia ciąŜy następuje ostateczny
- masę 3500 g płód osiąga około 40 tygodnia ciąŜy
jak i długości ciała
intensywny rozwój narządów
-średni przyrost masy ciała wynosi 12,5 g dziennie
Dochodzi do podziału
Ostateczny podział
wspólnej jamy przedsionkowo-komorowej
Układ krąŜenia płodowego
początkowo pojedynczego worka sercowego
Równocześnie dzieli się wspólny pień tętniczy
na prawą i lewą część serca
na aortę i pień tętnicy płucnej
mezodermalny zawiązek serca
pozostaje w związku z podziałem krąŜenia
róŜnicuje się juŜ w okresie powstawania
na obieg obwodowy - duŜy obieg krwi
U 14 mm zarodka ludzkiego
pierwszych somitów
i krąŜenie płucne
(około 37 dni od zapłodnienia)
wzrastająca przegroda międzykomorowa
nie jest jeszcze całkowicie zamknięta
i moŜe przez pewien czas utrzymywać się
otwór międzykomorowy
SERCE PŁODU
nie rozdziela całkowicie przedsionków,
RóŜnice krąŜenia płodowego
a przegroda międzyprzedsionkowa
w stosunku do krąŜenia u dorosłych
utrzymuje się aŜ do końca Ŝycia płodowego
dotyczą zarówno struktury,
jest większe i bardziej kuliste,
jego masa w stosunku do masy ciała
Utrzymanie się droŜności tych otworów
jak i czynności
jest dwukrotnie większa niŜ u dorosłego
w Ŝyciu pozapłodowym
moŜe być przyczyną wady serca!!!
Istnieje przewód tętniczy,
który łączy aortę z tętnicą płucną
W przegrodzie
międzyprzedsionkowej
W systemie krąŜenia płodowego
Obecność przewodu Ŝylnego
znajduje się otwór owalny
znajduje się dodatkowy narząd –
znajdującego się między Ŝyłą
popłód
pępkową
a Ŝyłą główną dolną
Krwiotworzenie
Krew jest utleniana w łoŜysku, a nie w
w Ŝyciu wewnątrzmacicznym występuje
płucach
w pęcherzyku Ŝółtkowym,
Krew płodu
kosmówce, płucach, wątrobie, śledzionie,
W tętnicach płodu jest niŜsze ciśnienie
węzłach chłonnych i szpiku kostnym
Płód donoszony ma około 300 ml krwi,
Tętno płodu jest szybsze (140/min) i dwubitne
co stanowi 8-10% masy ciała
Liczba krwinek czerwonych około 5 mln
Krew płodu ma większą objętość, większą
StęŜenie hemoglobiny około 13g%
zdolność łączenia tlenu oraz inny skład Liczba krwinek białych 15 tys.
elementów morfotycznych i płynnych
Układ wewnątrzwydzielniczy płodu
Płuca płodu
Rozwój tkanki płucnej
zdolnej do podjęcia samodzielnej sprawnej
Płód jest pod wpływem działania hormonów
Płuca w czasie Ŝycia wewnątrzmacicznego
czynności oddechowej
matki i łoŜyska
następuje stopniowo przez całą ciąŜę
Ocena czynności trzustki, przysadki
nie są w pełni rozwinięte
i nadnerczy jest trudna
Są małe, zapadnięte, wysoko uniesione
Płuca uzyskują pełną sprawność
przez przeponę w klatce piersiowej
pod koniec Ŝycia płodowego,
Trzustka płodu donoszonego
a nawet dopiero w 2-3 tygodniu po urodzeniu
wykazuje duŜą zawartość insuliny
Przewód pokarmowy
Przysadka
obserwuje się wydzielanie gonadotropiny
- zawiązuje się ektoderma w postaci cewy
Układ trawienny
juŜ u 9-tygodniowych płodów
jelitowej
Nadnercza
-w 4. tygodniu Ŝycia zarodka
Od 28 tygodnia ciąŜy wykazuje pełny zespół
Kora płodowa wykazuje obecność
pojawia się otwór ustny
enzymów potrzebnych płodowi
dehydrogenazy, co moŜe być wyrazem
-otwór odbytniczy powstaje dopiero
steroidowej czynności hormonalnej gruczołów
w 3 miesiącu
-cewa jelitowa stanowi równieŜ początek
rozwoju dla trzustki i wątroby
W II połowie ciąŜy stwierdzono u płodów
Układ moczowy
Śródnercze zawiera elementy podobne
odruch połykania i ruchy robaczkowe jelit
do elementów nerki ostatecznej, tj.
Rozwija się z neutronów na przestrzeni
kłębuszki naczyniowe oraz cewki uchodzące
Ze stałych elementów płynu owodniowego
od VI somitu szyjnego do ostatniego
do tkanek śródnercza (Wolffa).
oraz złuszczonych komórek nabłonkowych
lędźwiowego w postaci śródnercza, poniŜej
przewodu pokarmowego powstaje smółka,
którego róŜnicuje się nerka ostateczna.
Pod koniec ciąŜy nerka ostateczna zaczyna
która zostaje wydalona po porodzie
czynność wydzielniczą, czego dowodem jest
obecność moczu w pęcherzu moczowym
płodu
Kosmki pierwotne
Popłód
ŁoŜysko (placenta)
zbudowane z samego trofoblastu
Kosmki drugorzędowe
Składa się z 3 zasadniczych elementów
- w 41,2 dniowej blastocyście obserwuje się
mają podścielisko łącznotkankowe
zróŜnicowanie komórek trofoblastu od
i dwuwarstwowy nabłonek trofoblastyczny
- łoŜyska (placenta)
elementów embrioblastu do trofoblastu
Kosmki trzeciorzędowe
- błony płodowe (membranae fetalis)
- w tym czasie trofoblast występuje w formie
w podścielisku łącznotkankowym występują
- pępowina (funiculus umbilicalis)
litej a dalsze zróŜnicowanie polega na
naczynia krwionośne, a nabłonek trofoblastu
powstawaniu kosmków
składa się z dwóch regularnych warstw
ŁoŜysko
Kształtuje swoją formę od 16-18 tygodnia aŜ do
We wczesnym okresie
Faza kosmówki
kosmki pokrywają całe jajo płodowe
38 tygodnia ciąŜy (okres przeobraŜania)
i wtedy cała ta warstwa jest nazywana
Trwa od chwili powstania kosmków
kosmówką krzewiastą i kosmatą
NaleŜy do typu krwiokosmkowego tzn. Ŝe krew
do pełnego wykształcenia się łoŜyska
matek bezpośrednio opływa pokrywę
i błon płodowych pozałoŜyskowych
nabłonkową kosmków
Zasadniczą cechą kosmówki
a więc od około 3 do 16-18 tygodnia
jest obecność w niej elementów płodowych
ciąŜy
Spoistość łoŜyska jest ciastowata
a brak matczynych
Ma kształt dysku o wym. 20x18x2,5 cm
Średnia masa bez błon i pępowiny wynosi 450g,
a cały popłód o 100 g więcej
Budowa makroskopowa
Powierzchnia matczyna
Powierzchnia płodowa
Powierzchnia płodowa
- od strony płynu owodniowego
Pokryta jest lśniącą owodnią,
charakteryzuje ją obecność róŜnej wielkości
zrazów (15-20) podzielonych róŜnej głębokości
Powierzchnia matczyna
od przyczepu pępowiny rozchodzą się
bruzdami
- przylega bezpośrednio do ściany macicy
promieniście naczynia krwionośne
- często na niej jest widoczny osad włóknika
Budowa mikroskopowa
Kosmki końcowe
- stanowią elementarne składniki
są strukturami kosmków końcowych
płyta kosmkowa
strukturalne i funkcjonalne łoŜyska
i stanowią największą przegrodę
znajduje się na powierzchni płodowej
- pokrywający je trofoblast stanowi
pomiędzy krwią płodowa i krwią
płyta podstawowa
bezpośrednią powierzchnię wymiany
matczyną
znajduje się przy powierzchni matczynej
pomiędzy matką i płodem
pomiędzy nimi znajdują się kosmki
Pączki zespólniowe
Błony płodowe pozałoŜyskowe
Złogi soli wapnia
skupienie jąder zespólni, występujące
składają się z 3 warstw
w około 30% kosmków
obserwowane zarówno w obrazie
makroskopowym, jak i mikroskopowym,
ściśle ze sobą zespolonych
Złogi mas włóknikowych
są głównie w łoŜyskach ciąŜ
(fibrynoid)
donoszonych
- owodnia (amnion)
znajdujące się w płycie kosmkowej i podstawowej
- kosmówka (chorion)
oraz w przestrzeni międzykosmkowej
- doczesna (decidua)
i w samych kosmkach
Kosmówka
Owodnia
Doczesna
znajduje się między owodnią a doczesną,
wyściela worek owodniowy
składa się z kilku warstw komórek trofoblastu
jest pochodzenia płodowego,
styka się ze ścianą macicy,
-
zbudowana jest z nabłonka i tkanki łącznej
jest pochodzenia matczynego
jest pochodzenia płodowego
Czynność popłodu
Sznur pępowinowy
KrąŜenie krwi w łoŜysku
KrąŜenie płodowe
KrąŜenie matczyne
- łączy płód z łoŜyskiem
- zaczyna się wpłynięciem krwi nieutlenowanej do
płodu
- zaczyna się wpłynięciem krwi utlenowanej
- długość
od 30 do 100 cm,
przez dwie tętnice znajdujące się w pępowinie
z tętnic macicznych poprzez płytę podstawową
- grubość
1-1,5 cm
łoŜyska do przestrzeni międzykosmkowej
Składa się z:
- następnie krew płynie przez naczynia płyty
- tkanki dojrzałej (galarety Whartona)
kosmkowej, pnie kosmkowe i kosmki końcowe
- po przejściu między kosmkami i oddania tlenu
- trzech naczyń: dwie tętnice, jedna
oraz pobrania CO i innych metabolitów
2
Ŝyła
- krew utlenowana i zaopatrzona w substancje
krew przechodzi z powrotem do ustroju cięŜarnej
potrzebne dla płodu wraca przez jedna Ŝyłę
pępowinową
Transport bierny
Transport czynny
odbywa się zgodnie z róŜnicą stęŜeń
aktywny udział samych komórek
fizycznych
w przenoszeniu substancji
Transport w łoŜysku
od wyŜszego do niŜszego (zjawisko dyfuzji)
- ze środowiska o niŜszym stęŜeniu
kosmki łoŜyskowe
W ten sposób przez łoŜysko ludzkie
do środowiska o stęŜeniu wyŜszym
dostarczają pewnych substancji
przechodzą:
- wymaga to energii samej komórki
od matki do płodu i od płodu do matki
- gazy oddechowe,
bądź tzw. bariery łoŜyskowej
- mocznik
- woda
Wymiana substancji w łoŜysku
Transport wody
Transport węglowodanów
Wymiana gazowa
dokonuje się na zasadzie róŜnicy ciśnień
- wymiana O i CO – najwaŜniejsza czynność łoŜyska (osmotycznego i hydrostatycznego)
2
2
są głównym źródłem energetycznym dla
- odbywa się na zasadzie dyfuzji pomiędzy krwią
między przestrzeniami płodu i matki
płodu
matczyną i płodową
oraz płynu owodniowego.
szybko i łatwo przechodzą od cięŜarnej
- przenikanie CO od płodu do matki jest ściśle
2
Szybkość wymiany wody
stęŜenie glukozy we krwi płodu jest niŜsze
związane z wymiana tlenu w odwrotnym kierunku
pomiędzy matką i płodem
o około 10-20% od stęŜenia we krwi matki
-nadmiar CO w naczyniach krwionośnych płodu,
2
ocenia się na 1600 ml/h
groŜący zakwaszeniem, przedostaje się do
przestrzeni międzykosmkowej
Transport lipidów
Transport białek i aminokwasów
- zarówno w trofoblaście pokrywającym kosmki
- jest zróŜnicowany i w zasadzie zaleŜy od
jak i w nabłonku owodni występuje duŜo róŜnych
Transport soli mineralnych
aktywności
trofoblastu a nie od wielkości cząsteczki białka
substancji lipidowych
i elektrolitów
przechodzenie białka ma duŜe znaczenie
immunologiczne, ale nie odgrywa większej roli
- kwasy tłuszczowe przechodzą od cięŜarnej do
przenikają szybko i łatwo od matki do płodu
odŜywczej
płodu
odbywa się to na zasadzie dyfuzji
- płód produkuje sam własne białka
przez łoŜysko i błony płodowe
- większość tłuszczów jest hydrolizowana w
nabłonku
- białka i aminokwasy przechodzą na zasadzie
trofoblastu
czynnego transportu
Czynność enzymatyczna łoŜyska
Przechodzenie witamin
W łoŜysku wykryto bardzo wiele
Czynność hormonalna łoŜyska
- witamina „C” bez trudności moŜe przenikać
enzymów:
od matki do płodu
- w transporcie waŜnych substancji od matki
łoŜysko
- dehydrogenazy steroidowe
do płodu uwzględnia się transport
jest aktywnym gruczołem
- enzymy oddechowe
leków,
wydzielania wewnętrznego
- fosfatazy
Ŝelaza, bilirubiny i hormonów
- oksytocynazę
- histaminazę
Ilość płynu
Wchłanianie
Płyn owodniowy (liquor amnialis)
- zwiększa się progresywnie do 38 tygodnia ciąŜy,
potem zmniejsza się jego ilość o około 140 ml
- dojrzały płód wchłania w ciągu godziny około 20
na tydzień
Płyn owodniowy
cm
płynu i taką samą ilość wydala do worka
jego głównym źródłem wytwarzania jest owodnia
- średnia ilość płynu wynosi 1000-1200 ml
owodniowego
↓
- resorpcja płynu dokonuje się w przewodzie
- ocena składników płynu owodniowego oraz jego
Wody płodowe
pokarmowym, płucach i przez skórę
stanu fizykochemicznego jest przydatna w ocenie
- płód do worka owodniowego wydala mocz a dalsza
stanu płodu
Stanowi środowisko dla rozwijającego się płodu
wymiana następuje przez płuca, skórę i pępowinę