SCHIZOFRENIA
◗Gr. Schizo = rozszczepiam;
◗phren = rozum, serce
◗Choroba ( grupa psychoz ) o niejasnej etiologii, której cechą jest uszkodzenie - czyli dezintegracja osobowości chorego : od jej rozchwiania aż po wypad struktury, prowadzące do rozchwiania życia uczuciowego, myślenia, napędu psychomotorycznego a także
wynikających z tego zaburzeń funkcjonowania w życiu społecznym.
SCHIZOFRENIA
EPIDEMIOLOGIA
◗Rozpowszechnienie w populacji ogólnej : 0.85 - 1 %
◗Wiek zachorowania : 15 - 35 r.ż., maximum : 18 - 25 r.ż.
◗Poniżej 25 r.ż. - częściej chorują mężczyźni, powyżej 25 - kobiety
◗Częściej ludzie z niską pozycją ekonomiczną
◗Częściej mieszkańcy miast niż wsi
◗Najwięcej zachorowań w płn. Skandynawii oraz na Istrii (Chorwacja) WSPÓŁZACHOROWALNOŚĆ
◗Częste współwystępowanie schizofrenii i chorób somatycznych.
◗U 46 % : stan somatyczny pogarsza stan psychiczny; u 7 % stanowi zagrożenie dla życia.
◗Większe ryzyko chorób układu krążenia oraz większa podatność na infekcje.
◗Częstsze występowanie drobnych anomalii rozwojowych, np.: wysoko sklepionego podniebienia, zmarszczki nakątnej; a także zaburzeń genetycznych lub idiopatycznych : ch. trzewna, zwapnienie zwojów podstawy, torbiele przegrody, z. Marfana itp.
ŚMIERTELNOŚĆ
◗Wyższa niż w populacji ogólnej
◗Wyższa u mężczyzn aniżeli u kobiet
◗Główna przyczyna - SAMOBÓJSTWA, ryzyko samobójstwa : 10 %
◗Czynniki potęgujące ryzyko samobójstw :
•młody wiek
•płeć męska
•przebieg z wieloma nawrotami i poprawami
•świadomość takiego niekorzystnego przebiegu
•utrata wiary w leczenie
•Większe ryzyko związane z objawami pozytywnymi niż negatywnymi POCZĄTEK CHOROBY
◗1. Skryty, podstępny, bez czynników wyzwalających
◗2. Nagły, gwałtowny, wywołany przez czynnik wyzwalający, który może być :
•endogenny - genetyczno - metaboliczny,
•egzogenny - zatrucia, infekcje, zaburzenia metaboliczne,
•psychologiczny - uraz emocjonalny, spadek odporności na stres ETIOLOGIA
◗1. GENETYCZNA
◗Dziedziczenie poligenowe lub gen o niepełnej penetracji,
◗Najczęściej opisywane geny : 2, 4 -6, 8, 9, 11, 22
◗Przekazywana jest nie tyle podatność na schizofrenię, ile skłonność do występowania całego spektrum zaburzeń, np.:
•trudności przystosowawczych,
•zaburzeń osobowości,
•zaburzeń z pogranicza schizofrenii i in. psychoz
Średnie ryzyko zachorowania na schizofrenię dla członków rodziny chorego
BADANIA NAD DZIEĆMI ADOPTOWANYMI
◗Bliźnięta jednojajowe wychowane oddzielnie - taki sam wskaźnik zachorowań
◗Dzieci zdrowych rodziców adoptowane przez osoby chore na
schizofrenię - nie wykazyją wzrostu częstości zachorowań.
◗ALE ! Warunki wychowania mogą uwrażliwiać na wpływ obciążenia biologicznego lub przed nim chronić.
TEORIA SPOŁECZNO - ŚRODOWISKOWA
◗Pozbawienie rodziców - tzn. ich utrata wskutek rozwodu, śmierci lub
kilkuletniej nieobecności we wczesnym okresie rozwoju osobniczego a także rozpad wewnętrzny w rodzinie - jako przyczyna schizofrenii.
◗Koncepcja schizofrenogennej matki - nadmiernie opiekuńczej, apodyktycznej, sztywnej, lękliwej, dominującej, „męczennicy”
TEORIA IMMUNOLOGICZNA
◗Deficyt odpornościowy doprowadzający do rozwoju schizofrenii.
◗Dowody :
•w ostrej i przewlekłej schizofrenii wzrost ilości makroglobulin, alfa 1 i beta globulin, oraz znaczny wzrost alfa 2 globulin - mogący odpowiadać obrazowi patologicznej „schizokininy” odpowiedzialnej za wybiórczy transport niektórych AA przez błonę komórek.
•Zaburzenia białkowe podobne do zaburzeń ostrej fazy : wzrost alfa 1-antytrypsyny, seromukoidu, haptoglobiny oraz IgA i IgM u wszystkich chorych na schizofrenię.
TEORIA WĘGLOWODANOWA
◗Zaburzenia przemiany węglowodanów, w konsekwencji wywołujące schizofrenię.
◗Dowody :
•patologiczna krzywa cukrowa i wzrost oporności na insulinę egzogenną.
•częściej niż u zdrowych wykorzystywane alternatywne szlaki przemiany węglowodanów.
•Metabolizm i rozpad ATP w erytrocytach chorych z przewlekłą schizofrenią jest większy niż u pacjentów z postacią ostrą lub u osób zdrowych. Erytrocyty
- reagują jak w ciężkim stresie.
TEORIA TRANSMETYLACYJNA = SEROTONINOWA
◗Endogenne wytwarzanie psychotoksycznych związków chemicznych -
halucynogenów. Są nimi działające jak LSD lub amfetamina -
pochodne tryptofanu i tyrozyny : Tryptofan → 5-OH Tryptofan → 5-OHTryptamina → kw. Indolooctowy ↓ MAO
TEORIA DOPAMINERGICZNA
◗Obniżenie aktywności dopaminy w okolicach czołowych ( odpowiedzialne za objawy deficytowe i dysfunkcje poznawcze ), prowadzące do
dysregulacji czynności dopaminy w różnych częściach układu limbicznego i strukturach podkorowych (objawy wytwórcze ).
◗Zaburzenie aktywności DA w stosunku do innych układów
neuroprzekaźnikowych, m.in. 5HT, GABA i glutaminergicznego.
Hydroksylacja dopaminy :
TEORIA WIRUSOWA
◗Zakażenie wirusem o powolnym działaniu, jako czynnik sprawczy.
◗Hipotetyczny „schizowirus” - np. jeden z wirusów neurotropowych ( grypy, Borna, cytomegalii ); nieznany wirus ( np. HERV-W, Toxoplasma gondii ) lub inny czynnik przekazywalny.
◗Pośrednie dowody : glioza, blizny glejowe, przeciwciała p-wirusowe w płynie m-r; sezonowość urodzin, zwiększona częstość powikłań okołoporodowych.
TEORIE NEUROSTRUKTURALNE
◗Odmienności budowy mózgu u chorych na schizofrenię:
•rozwojowe pochodzenie zmian, związane z zaburzeniemi migracji neurocytów we wczesnych stadiach rozwoju mózgu
•najczęściej : poszerzenie układu komór bocznych i komory III; zaburzenia cytoarchitektury - najbardziej w układzie limbicznym ( hipokamp, kora entorialna, jądra migdałowate ); dysfunkcje w okolicach czołowych i skroniowych; ubytki komórek we wzgórzu.
OBJAWY ZWIASTUNOWE
◗Lęk, zagubienie, przerażenie,
◗depresja,
◗wycofanie z życia społecznego, autyzm
◗spadek wydolności w pracy, domu i szkole
◗utrata zainteresowań
◗dziwaczność zachowania, np. zbieranie śmieci, mówienie/śmianie się do siebie
◗wypowiedzi nie na temat, drobiazgowe
◗zaniedbanie higieny i wyglądu
◗myślenie magiczne, myśli nadwartościowe
◗niezwykłe doznania percepcyjne - fal, prądów
◗niedostosowanie, stępienie afektu
KRYTERIA ROZPOZNANIA
WG. BLEULERA
◗1. Objawy osiowe :
•rozpad struktury osobowości
•stępienie uczuciowe
•rozkojarzenie myślenia
•autyzm i dereizm
•4 x A : ambiwalencja
•autyzm
•afekt stępiały
•asocjacyjne zaburzenia
Objawy dodatkowe :
◗urojenia
◗omamy
◗zaburzenia pamięci, mowy, pisma
◗zaburzenia somatyczne
◗zaburzenia katatoniczne
WG SCHNEIDERA
◗KRYTERIA I-RZĘDOWE :
•odciąganie, nasyłanie, przesyłanie, odsłanianie i ugłośnienie myśli
•głosy - dyskutujące, komentujące, kłócące się
•spostrzegania urojeniowe - oddziaływanie na ciało, uczucia, wolę WG KRAEPELINA
◗Upośledzenie funkcji poznawczych i krytycyzmu,
◗zaburzenia koncentracji, uwagi i pojmowania,
◗stępienie afektu,
◗zaburzenia myślenia : rozkojarzanie, poczucie wpływu na myśli, ugłośnienie,
◗zaburzenia zachowania : lub ↓ napedu ruchowego, automatyzmy, stereotypie, echolalia, echopraksja, autyzm, negatywizm, zaburzenia ekspresji słownej
PRZEBIEG CHOROBY WG KĘPIŃSKIEGO
◗1. Faza owładnięcia
◗2. Faza adaptacji
◗3. Faza degradacji
PRZEBIEG CHOROBY :
◗POCZĄTEK : ostry, rzekomonerwicowy, powolny, paragnomen
◗ROZWÓJ PSYCHOZY
◗ZEJŚCIE :
•przebieg prosty - stała progresja objawów
•przebieg falujący - wahania od zaostrzeń do remisji
•trwała remisja
•psychoza rezydualna
SCHI PROSTA
◗Charakter wieloletni, przewlekły
◗początek powolny, podstępny, zazw. < 25 r.ż
◗wywiad od rodziny :
•przestał radzić sobie w szkole
•stał się obojętny wobec rodziny, kolegów, chłodny uczuciowo,
•przestał się interesować czymkolwiek, zatracił życiowe ambicje
•stał się samotnikiem
•zaczął się dziwacznie ubierać, przestał dbać o swój wygląd
•zaczął wygłaszać dziwaczne poglądy
•leniwy, niepunktualny
SCHI PARANOIDALNA
◗ZABURZENIA POSTRZEGANIA
◗omamy słuchowe
◗pseudohalucynacje
◗doznania cenestetyczne - z.Kandynsky-Clerambautt
◗brak poczucia choroby
◗omamy psychiczne : natłok myśli, podkradanie, nasyłanie, odciąganie myśli; hipnotyzowanie
◗ZABURZENIA MYŚLENIA
◗urojenia : ksobne, prześladowcze, oddziaływania,
SCHI HEBEFRENICZNA
◗Początek w młodym wieku - często w okresie pokwitania
◗zwykle nagły - jak „grom z jasnego nieba”
◗w obrazie dominują ostre zaburzenia afektywne (całkowite
niedostosowanie) życia emocjonalnego i uczuciowości wyższej
◗ podniecenia psychoruchowego, zmienne emocje
◗rozprężenie osobowości
◗odhamowanie zachowania
◗często puerylizm
SCHI KATATONICZNA
◗POSTAĆ HIPOKINE- TYCZNA :
◗bradykineza
◗sztywna mimika
◗blady afekt
◗nastrój obojętny może przejść w :
◗osłupienie (stupor)
◗mutyzm
◗wygaśnięcie życia popędowego
◗POSTAĆ HIPERKI- NETYCZNA :
◗pobudzenie,
◗agresja,
◗stereotypie ruchowe - echolalia, echopraksja, echomimia,
◗neologizmy,persewe-racje
◗rozkojarzenie,
◗ temp. Ciała
◗czasami utrata świa- domości
OSŁUPIENIE :
◗EFEKTORYCZNE
◗zachowana percepcja,
◗nagła sztywność, bezruch,
◗ napięcia mięśni,
◗objaw poduszki powietrznej
◗giętkość woskowa lub rzekomowoskowa
◗negatywizm czynny
◗RECEPTORYCZNE
◗zniesiona percepcja
◗wolno porusza się, ale nie rozumie poleceń,
◗negatywizm bierny
NEGATYWIZM
◗BIERNY : czyli niepodejmowanie nakazywanych lub narzucanych czynności
◗CZYNNY : czyli aktywne przeciwstawianie się próbom narzucenia czynności - np. biernego poruszania kończyny
SYMPTOMATOLOGIA :
◗OBJAWY POZYTYWNE = WYTWÓRCZE (omamy i urojenia)
◗OBJAWY NEGATYWNE = UBYTKOWE : spłycenie afektu, skąpość
wypowiedzi, ubóstwo myśli, niedbałość apatia, anhedonia, autyzm, dereizm, zaburzenia czynności poznawczych
ZAPAMIĘTAJ !
◗1. SCHIZOFRENIA PARANOIDALNA = ZABURZENIA
SPOSTRZEGANIA I MYŚLENIA
◗2. SCHIZOFRENIA KATATONICZNA = ZABURZENIA NAPĘDU
PSYCHOMOTO- RYCZNEGO
◗3. SCHIZOFRENIA HEBEFRENICZNA = ZABURZENIA
UCZUCIOWOŚCI WYŻSZEJ I WYRAŻANIA EMOCJI
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI W PRZEBIEGU
SCHIZOFRENII
◗ROZPAD STRUKTURY OSOBOWOŚCI = JEDNOCZESNE
ROZSZCZEPIENIE
◗w zakresie intelektu = AMBISENTENCJA
◗w zakresie sfery wolicjonalnej = AMBIWALENCJA
◗w zakresie uczuciowości = AMBITENDENCJA
◗w zakresie ekspresji ruchowej = AMBIGESTIA
◗CZYNNIKI POZYTYWNE :
◗nagły, ostry początek,
◗wyraźne czynniki wyzwalające
◗dobry stan przedchorobowy
◗zaburzenia nastroju
◗napięcie afektu
◗przewaga objawów pozytywnych
◗lęk, wrogość
◗postać paranoidalna i katatoniczna
RÓŻNICOWANIE OD ZESPOŁÓW SCHIZOFRENOPODOBNYCH
◗Objawy utrzymują się powyżej 6 miesięcy
◗kolejne zachorowanie - nigdy pierwsze
◗zawsze po wykluczeniu przyczyn reaktywnych, egzogennych,
organicznych
◗schizofrenia może pozostawiać ubytek w osobowości i objawy
„resztkowe”
ROKOWANIE :
◗STATYSTYCZNIE :
◗1/3 pacjentów z rozpoznaną schizofrenią funkcjonuje normalnie,
◗1/3 - w stopniu dost. w społeczeństwie, pomimo częstego występowania objawów psychopatologicznych,
◗1/3 - znaczne upośledzenie funkcjonowania i wymaga częstych pobytów w szpitalu
LECZENIE :
◗Leczenie intensywne - najczęściej szpitalne, cel : eliminacja ostrych lub zaostrzających się zaburzeń
◗Leczenie podtrzymujące w okresach remisji - zazw. ambulatoryjne, na oddziale dziennym lub w dziennych domach samopomocy
◗Rehabilitacja objawów rezydualnych - gł. terapia społeczna, rzadziej psychoterapia. Cel : tworzenie warunków do poprawy funkcjonowania życiowego chorych
◗1. Behawioralna
◗2. Grupowa
◗3. Rodzinna
DEPRESJA POSCHIZOFRENICZNA
◗1. Osobna jednostka czy pozostałość schi
◗2. Spełnione ogólne kryteria dla schi w przeszłości, obecnie nie występują.
◗3. Przez ostatnie 12 m-cy co najmniej cztery z objawów :
•↓ aktywności lub spowolnienie psychoruchowe
•stępienie afektu
•bierność i brak inicjatywy
•niedostatek ilości lub treści wypowiedzi
•słabe funkcjonowanie społeczne i dbanie o siebie
•uboga komunikacja pozawerbalna, mimika twarzy, modulacja głosu itp ZABURZENIA SCHIZOAFEKTYWNE
◗Grupa psychoz o niejednolitej pozycji nozologicznej.
◗Jednoczesne lub zrównoważone ilościowo występowanie objawów typowych dla chorób afektywnych i schizofrenii.
◗Przebieg okresowy w postaci nawrotów o podobnym lub
naprzemiennym charakterze przedzielonych okresami względnie dobrej remisji.