Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną
najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od
Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma
charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie
dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami
mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i
Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz
występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota).
Region jest raczej słabo zaludniony. Posiada kilka portów rybackich zlokalizowanych w ujściach
rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą.
W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy.
Położenie, powierzchnia, historia:
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na
Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na
długości 32,5 km brzeg Bałtyku.
Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof.
Władysława Szafera. Prace nad utworzeniem parku zaczęto w 1946 r. na konferencji w Łebie,
której uczestnikami byli naukowcy z Poznania i Gdańska. Utworzony został w 1967 roku na
obszarze 18069 ha. Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha z czego 10214 ha - to
wody oraz 4599 ha - to lasy. Ochronie ścisłej podlega 5619 ha, w tym 2528 ha lasów.
W roku 1977 UNESCO uznało park za Światowy Rezerwat Biosfery (program MaB). Ponadto
Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony
siedlisk ptaków wodnych i błotnych.
Geologia i geomorfologia:
Teren parku w przeszłości stanowił zatokę morską. Ukształtowanie parku wynika z działalności
lądolodu skandynawskiego i późniejszej działalności Morza Bałtyckiego. Lądolód pozostawił
pasmo wzgórz morenowych, które od południa i zachodu otaczają teren parku. Najwyższe
wzniesienie morenowe Rowokół (115 m n.p.m.) stanowi punkt widokowy na cały park.
Wydmy:
Działalność Bałtyku oraz inne procesy geomorfologiczne utworzyły mierzeje, które oddzielają
jeziora od morza. Mierzeja Gardneńsko-Łebska zbudowana jest w całości z piasku wyrzucanego
na plażę przez fale morskie. Wyrzucany na plażę piasek, osuszany przez słońce i wiatr,
wywiewany jest dalej w głąb lądu. W wyniku tego procesu powstały wydmy ruchome.
Największy obszar wydmowy znajduje się na Mierzei Łebskiej. Wydmy są największą atrakcją
parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzą do
35m wysokości. Pole wydmowe zajmuje o powierzchnię 500 ha.
Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością
po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi.
Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków
jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu.
Padają więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w
okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej
waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na
której szczycie znajduje się latarnia morska.
Trasy turystyczne:
Terenami Słowińskiego Parku Narodowego przebiegają pięć szlaków turystyki pieszej. Szlak
północny(czerwony) i południowy(żółty), niebieski oraz dwa szlaki łącznikowe(czarne).
Szlak południowy - żółty.
Gardna Wielka - Smołdzino - Kluki - Izbica - Gać - Łeba (39 km)
Szlak rozpoczyna się w Gardnie Wielkiej koło przystani przy ul. Kościuszki, następni biegnie
ulicami Mickiewicza i Ogońską aż do drogi polnej. Drogą tą docieramy do dwóch samotnie
rosnących topoli, które są po prawej stronie. Obok nich skręcamy w lewo kierując się do lasu. U
podnóża Rowokołu szlak skręca w lewo i po 500 metrach jesteśmy na szosie, która w lewo
prowadzi do Gardny Wielkiej, a w prawo do Smołdzina.
W Smołdzinie trzymamy się głównej drogi, aż dotrzemy po przez most na rzece Łupawa do
budynku Słowińskiego Parku Narodowego. Za budynkiem szlak skręca w prawo, a po
kilkudziesięciu metrach kieruje się w lewo. Przebiega obok Muzeum SPN. Szlak prowadzi prosto
na teren łąk. Po 4km wędrówki, na północny-zachód, pośród łąk, dostajemy się na drogę
asfaltową, gdzie skręcamy w prawo. Stąd do Kluk jest około 2km.
Po przejściu przez wieś, u ujścia rzeki Pustynki do jez. Łebsko, znajduje się przystań
miejscowych rybaków. Docieramy do transformatora za którym skręcamy w prawo i po przejściu
około 2km znajdujemy się w lesie. Idziemy skrajem lasu 400 metrów następnie skręcamy na
północny-wschód. przechodzimy 700 metrów i skręcamy pod kątem prostym w lewo. Kierujemy
się w kierunku jeziora Łebsko. W pobliżu jeziora docieramy do przysiółka Lisia Góra. W
przysiółku przechodzimy przez most na kanale i szeroką polną drogą kierujemy się do odległej o
jakieś 1,5km Izbicy.
Tuż przed nią szlak prowadzi przez teren leśny. Przechodzimy przez wieś. Przy ostatnich
zabudowaniach skręcamy w lewo, a po 300 metrach jesteśmy na mostku na Starej Łebie. Idąc
dalej docieramy do jeszcze jednego mostu, a za nim po 500 metrach skręcamy w prawo i
trzymając się tego kierunku docieramy do wsi Gać. Za wsią szlak cały czas prowadzi terenami
leśnymi. Po około 6km przechodzimy po mostku nad Kanałem Żarnowskim. Wychodzimy z
terenu parku o czym informuje nas brama z bali sosnowych. Gdy dotrzemy do zbiegu dróg
skręcamy w lewo. Po 300 metrach dochodzimy do cmentarza wsi Żarnowska.
Przy zabudowaniach skręcamy w prawo. Dochodzimy do asfaltowej drogi którą przechodzimy
przez wieś. Przy przystanku PKS skręcamy w prawo. Do Łeby jest już tylko 5km. Szlak kończy
się przy dworcu PKP w Łebie.
Szlak łącznikowy - czarny
Smołdzino - szlak czerwony w pobliżu jez. Dołgie Wielkie (4 km)
Szlak zaczyna się w Smołdzinie przed budynkiem Słowińskiego Parku Narodowego. Biegnie
ulicą w kierunku północnym, a dalej krótki odcinek szosą w kierunku Smołdzińskiego Lasu,
potem skręcamy w lewo polną drogą przez lasy i łąki docieramy do szlaku czerwnego.
Szlak łącznikowy - czarny
Gardna Wielka - szlak czerwony (4,5 km)
Szlak jest łącznikiem szlaków żółtego z czerwonym. Trasa zaczyna się w Gardnie Wielkiej. Ulicą
Bałtycką schodzimy do brzegu jeziora Gardno. Idziemy w prawo i podążamy wzdłuż jeziora. Po
dojściu do rzeki Łupawy przechodzimy przez most na drugą stronę. Dochodzimy do
murowanego budynku. Przed nami las. Na jego skraju rogatka. Idąc lasem przez około 300
metrów docieramy do szlaku czerwonego.
Szlak krótki - niebieski
Czołpino parking - brzeg morza (3 km)
Szlak zaczyna się na parkingu w Czołpinie. W sezonie letnim można dojechać tu autobusem
PKS. Obok parkingu znajduje się tablica informacyjna Słowińskiego Parku Narodowego.
Rozpoczynamy wędrówkę od bramy SPN w kierunku północno-wschodnim. Na trasie można
zauważyć oznaczenia szlaku czerwonego. Idziemy alejką leśną około 25 minut. Dochodzimy do
miejsca, gdzie są ławeczki. Następnie trasa wiedzie przez wydmy. Będąc na najwyższej wydmie
możemy rozkoszować się widokiem. Na zachodzie widzimy latarnię morską w Czołpinie , na
południowy- zachód jezioro Gardno i Rowokół, na wschód jezioro Łebsko i na kierunku naszej
wędrówki na północy morze. Schodzimy z wydm i za niebieskimi znakami szlaku przechodzimy
przez las sosnowy i kosodrzewinę. Wychodzimy na szeroką plażę. Powrót tą samą trasą.
Szlak północny - czerwony
Łeba - Rowy (około 40 km)
Trasa zaczyna się na dworcu kolejowym w Łebie. Szlak prowadzi ulicą dworcową na północ, a
następnie ul. Sienkiewicza w lewo. Przechodzimy przez most na kanale, który łączy jezioro
Łebsko z morzem. Przy rozwidleniu dróg skręcamy w lewo. Trasa wiedzie teraz lasem
sosnowym. Po przejściu około 3 km dochodzimy do zabudowań Rąbka. Tu rozpoczyna się
droga betonowa. Droga kończy się wybetonowanym placykiem. Od tego miejsca szlak biegnie
drogą piaszczystą, którą dochodzimy do wydm.
Po zboczu jednej z nich wchodzimy na wydmę ŁĄCKA GÓRA. Żerdzie na wydmie ustawiono w
dwa rzędy i poza linie nimi wyznaczone wychodzić nie wolno. Następnie kierujemy się w stronę
plaży. Szlak kieruje się teraz na zachód, a po przejściu 5 km dochodzimy do tablicy która
wyznacza kierunek wędrówki na południe. Trzymając się znaków czerwonych przechodzimy
przez wydmy. Wchodzimy w las bukowo-sosnowy i po 2 km jesteśmy w pobliżu ruchomej
Wydmy Czołpińskiej. Brzegiem wydmy docieramy do tablicy informacyjnej traktującej o szlakach
znajdujących się na terenie SPN. Dalej kierujemy się szlakiem czerwonym. Docieramy najpierw
do parkingu, a następnie do pierwszych zabudowań Czołpina.
Z Czołpina szlak wiedzie w kierunku zachodnim. Przekraczamy szosę i wchodzimy w las. Po 2,5
km docieramy do jeziora Dołgie Wielkie, a po dłuższej chwili do jeziora Dołgie Małe. Po dojściu
do tablicy informacyjnej SPN możemy chwilę odpocząć. Dalej szlak wiedzie mierzeją
gardzieńską wśród lasu sosnowego. Po 7 km wędrówki docieramy do bramy oznaczającej
koniec Słowińskiego Parku Narodowego.
Znajdujemy się w miejscowości Rowy. Chętni mogą dalej podążać szlakiem, który doprowadzi
najpierw do Ustki, a następnie do Jarosławca.
Wody:
Wędrujące wydmy wraz z 4 płytkimi przymorskimi jeziorami stanowią osobliwość na skalę
europejską. Ekosystemy wodne zajmują prawie 55% powierzchni parku. Największymi z nich są
jeziora: Łebsko (7140 ha, maksymalna głębokość 6,3 m), Gardno (pow. 2468 ha, maksymalna
głębokość 2,6 m) i Dołgie Wielkie (146 ha, maksymalna głębokość 2,9 m). Jeziora Łebsko i
Gardno powstanie swe zawdzięczają mierzejom, które stopniowo odcięły dawne zatoki od
morza. Jeziora Dołgie Wielkie i Dołgie Małe tworzyły zatokę jeziora Gardno sięgającą na
wschód. Dopiero wędrujące wydmy przecięły tę zatokę tworząc te dwa małe zbiorniki. Przez
teren parku przepływa 7 rzek, z których największe to Łeba i Łupawa.
Roślinność :
Najbardziej charakterystyczny dla parku jest strefowy układ roślinności stanowiący naturalny
ciąg sukcesyjny, który przebiega równolegle od brzegu morskiego w głąb lądu, oraz obejmuje
zespoły od pionierskich i inicjalnych zbiorowisk piaskowych po nadmorskie bory bażynowe.
Flora roślin naczyniowych liczy ok. 850 gatunków, z których 50 podlega ochronie gatunkowej
m.in.: widłak torfowy, mikołajek nadmorski, zimoziół północny (relikt borealny), goździk
piaskowy, malina moroszka, wrzosiec bagienny, rosiczka okrągłolistna i pośrednia, woskownica
europejska, storczyki, widłaki, turzyca piaskowa, kocanka piaskowa, bażyna czarna, poryblin
jeziorny, długosz królewski.
Na piaszczystym brzegu morskim spotkać można glony. Na plaży zimowej, nie zalewanej
wodami silnych sztormów jesiennych pojawiają się pierwsze rośliny pionierskie: rukwiel
nadmorska, honkenia piaskowa. Na wydmie białej występuje piaskownica zwyczajna i
wydmuchrzyca piaskowa oraz najpiękniejsza roślina wybrzeża - mikołajek nadmorski. W miarę
przesuwania się w głąb lądu występują wydmy szare pokryte przez psammofilną murawę, w
której dominuje szczotlicha siwa i turzyca piaskowa. Dalej pojawiają się kępy bażyny czarnej i
wrzosu zwyczajnego, które dają początek sosnowym borom bażynowym.
Do roślin charakterystycznych dla borów nadmorskich należą m.in. storczyki. Bory sosnowe,
począwszy od najsuchszych, poprzez różne warianty boru świeżego aż do borów bagiennych
zajmują 80% powierzchni leśnej parku.
Do ciekawszych zbiorowisk roślinnych należą rozległe torfowiska typu wysokiego i
przejściowego oraz torfowiska niskie i łąkowe. Ogółem na terenie parku potwierdzono
występowanie 46 zespołów roślinnych.
Zwierzęta :
Faunę Parku tworzą m.in.:
owady - wiele rzadkich motyli, chrząszczy, skoczogonków, ważek i roztoczy,
w jeziorze Łebsko żyje minóg morski. W wodach jezior z uwagi na okresowe wlewy słonych wód
morskich, spotkać można: flądry, dorsze, certy, śledzie.
płazy - padalec inne jaszczurki, ropuchy, żaby,
gady - żmija zygzakowata
Dominującą wśród kręgowców grupę zwierząt w parku stanowią ptaki, których na jego terenie
stwierdzono 257 gatunków, w tym 150 gatunków lęgowych. Bogactwo awifauny spowodowane
jest różnorodnością środowisk przyrodniczych oraz położeniem parku na trasie wiosennych i
jesiennych przelotów. Niedostępność terenu sprawia, że w ciągu prawie całego roku ptactwo
znajduje tu miejsce do gniazdowania czy wypoczynku w czasie przelotów. Ważniejsze ptaki to:
orzeł bielik, orlik krzykliwy, orzeł przedni (jedno z kilku stanowisk w Polsce), rybołów, puchacz,
ohar, włochatka, bocian czarny, bojownik batalion, kormoran, bernikla białolica, gęś białoczelna,
zimorodek, kruk, jastrząb, myszołów, kania, dzięcioł, sikory.
Wśród ssaków występują jelenie, sarny, dziki, gronostaje, lisy, jenoty, borsuki, wydry, bobry.
Zdarza się, że z północnych rejonów Morza Bałtyckiego do brzegów dopływają foki i morświny.
Kultura materialna i turystyka :
Park nazwę swą zawdzięcza grupie ludności Kaszubskiej - Słowińcom, którzy niegdyś
zamieszkiwali podmokłe, niedostępne, nieatrakcyjne gospodarczo tereny. W miejscowości Kluki
znajduje się skansen, w którym prezentowana jest bogato kultura tej grupy etnicznej.
Na terenie parku oznakowanych jest 140 km pieszych szlaków turystycznych, które przebiegają
przez najbardziej charakterystyczne przyrodniczo i krajobrazowo tereny. Nad jeziorami
usytuowane są wieże i pomosty widokowe, natomiast wzdłuż szlaków turystycznych wiaty,
zadaszenia, ławki itp. Dla zmotoryzowanych turystów udostępnione są zagospodarowane
parkingi. Na terenie parku dozwolona jest tylko turystyka krajoznawcza. Jeziora parku
wyłączone są z ruchu turystycznego za wyjątkiem trasy żeglugowej Łeba - Kluki na jeziorze
Łebsko, gdzie prowadzony jest przewóz turystów łodzią o napędzie elektrycznym.