1. Zasada działania RCD

Skuteczną ochronę przeciwporażeniową i przeciwpożarową w instalacjach elektrycznych

zapewniają wielofunkcyjne urządzenia ochronne różnicowoprądowe (RCD - skrót ang. "Residual

Current Device"), występujące jako:

- wyłączniki ochronne różnicowoprądowe, lub

- wyłączniki współpracujące z przekaźnikami różnicowoprądowymi.

Definicja wyłączników różnicowoprądowych jest następująca: łącznik mechanizmowy

przeznaczony do załączania, przewodzenia i wyłączania prądów w normalnych warunkach pracy i

powodujący otwarcie zestyków, gdy prąd różnicowy osiągnie określona wartość w określonych

warunkach.

Urządzenia ochronne różnicowoprądowe mogą spełniać w instalacjach elektrycznych, następujące

funkcje:

1.1 ochrona przy dotyku pośrednim jako element samoczynnego wyłączenia zasilania,

1.2 uzupełnienie ochrony przed dotykiem bezpośrednim, przy zastosowaniu urządzeń

różnicowoprądowych o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie większym niż 30 mA,

1.3 ochrona przeciwpożarowa budynku przy zastosowaniu urządzeń różnicowoprądowych,

o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie większym niż 500 mA.

Wyłączniki różnicowoprądowe nie są przewidziane do pełnienia funkcji zabezpieczenia obwodów i

wyposażenia przed skutkami przeciążeń i zwarć. Nie reagują na prądy zwarciowe lub uszkodzeniowe

płynące jedynie w przewodach czynnych.

Dopiero przy prądach bardzo dużych przekraczających 6 - krotnie wartość znamionowego prądu

obciążenia I

), możliwe jest zadziałanie wyłącznika spowodowane dopuszczalną niesymetrią

n (6 I n

budowy przekaźnika różnicowego. Dlatego też, w każdym obwodzie z wyłącznikiem

różnicowoprądowym, konieczne jest stosowanie również zabezpieczeń nadprądowych w postaci

wyłączników samoczynnych (lub bezpieczników w instalacjach przemysłowych).

Wymaganie to nie dotyczy wyłączników różnicowoprądowych z wbudowanym zabezpieczeniem

nadprądowym.

Wyłączniki budowane są na znamionowy różnicowy prąd zadziałania IΔn. Rzeczywisty prąd

zadziałania wyłączników różnicowoprądowych musi być większy od 0,5 IΔn do IΔn , jednak nie większy

niż IΔn. Spełnienie tego wymagania, przy poprawnym doborze wyłącznika różnicowoprądowego,

zapewnia jego działanie tylko przy powstaniu uszkodzenia w instalacji, a zapobiega zbędnemu

działaniu powodowanemu przez robocze prądy upływowe.

Ze względu na rodzaj prądu uszkodzeniowego, na które wyłączniki reagują, wyłączniki

różnicowoprądowe dzielą się na:

a) wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu AC, przystosowane do działania wyłącznie

przy prądzie uszkodzeniowym przemiennym,

b) wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu A, przystosowane do działania przy prądzie

uszkodzeniowym przemiennym, jak również przy prądzie uszkodzeniowym pulsującym

jednokierunkowym o dowolnej biegunowości, ze składową stałą do 6 mA.

Rys. 1a. Uproszczony schemat trójfazowego wyłącznika różnicowoprądowego

o działaniu niezależnym od napięcia sieci

Oznaczenia: T - przycisk kontrolny "TEST"; R T - rezystor ograniczający zmodelowany prąd zwarcia.

Głównym elementem wyłącznika jest przekładnik prądowy Ferrantiego. Przez przekładnik powinny

przechodzić wszystkie przewody czynne obwodu zasilające chroniony odbiornik lub grupę

odbiorników. Prądy w uzwojeniach indukują w rdzeniu przekładnika strumienie magnetyczne, których

wielkość odpowiada natężeniom prądu. Jeżeli stan izolacji obwodu jest dobry, to suma wartości

chwilowych prądów w przewodach przechodzących przez przekładnik Ferrantiego jest równa zeru.

Jeżeli w wyniku uszkodzenia izolacji w chronionym obwodzie nastąpi upływ prądu do ziemi, to w

obwodzie popłynie prąd różnicowy IΔ , natomiast suma prądów w przewodach czynnych nie jest równa

zeru. Pod wpływem tej różnicy strumień indukuje w dodatkowym uzwojeniu prąd, który przepływając

przez przekaźnik spolaryzowany wyłącznika RCD, powoduje samoczynne jego wyłączenie.

Aby w przypadku uszkodzenia izolacji w odbiorniku z metalową obudową mogło dojść do

natychmiastowego zadziałania wyłącznika różnicowoprądowego, to musi być spełniony warunek

przyłączenia wszystkich części przewodzących dostępnych instalacji:

- w układzie TN - do uziemionego punktu sieci za pomocą przewodów ochronnych PE lub PEN,

- w układach TT i IT - do uziomu ochronnego R A,

c) wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu B nadają się do stosowania w instalacjach

prądu przemiennego, których działanie jest zapewnione przy prądzie różnicowym przemiennym,

jak również przy prądzie uszkodzeniowym pulsującym jednokierunkowym, ze składową stałą nie

większą niż 6 mA i przy prądzie stałym o niewielkim tętnieniu.

Rys. 1b Budowa wyłącznika różnicowoprądowego o wyzwalaniu typu B.

Oznaczenia: T - przycisk kontrolny "TEST"; R T - rezystor ograniczający zmodelowany prąd zwarcia;

TR1 - pierwszy przekładnik prądowy z układem A reagującym na prądy przemienne i jednokierunkowe

pulsujące ze składowa stałą nie większą niż 6 mA; TR2 - drugi przekładnik prądowy z układem EW

zależnym od napięcia sieci, wykrywającym prądy stałe o niewielkim tętnieniu.