Czy
Czy człowiek jest
em
e p
m ir
p y
ir c
y z
c n
z ie
n
ie w
er
w y
er f
y i
f ko
ik w
o a
w lny?
n
Behawioryzm- źródła,
podstawowe założenia:
§ Równoległy rozwój kierunku w USA (Watson)
i Rosji (Pawłow), na początku XX wieku.
Człowiek kształtuje się pod wpływem
warunków zewnętrznych !
§ Metodologiczne wyróżniki behawioryzmu:
ü koncentracja na bodźcach i reakcjach (S R), ü eksperymentalny charakter wiedzy,
ü odrzucenie problematyki świadomości
(antysubiektywizm).
1
zdrowia/patologii:
§ Zdrowy jest człowiek reagujący na bodźce zachowaniami zwiększającymi jego
przystosowanie do środowiska zewnętrznego.
§ Patologia to:
ü brak pożądanych reakcji
ü wykształcenie się wadliwych reakcji
(np. fobie, nałogi).
§ Diagnoza koncentruje się na analizie zachowań i czynników oraz praw uczestniczących w
powstawaniu patologii analiza behawioralna
§ Terapia polega na różnych formach zmiany zachowania (na podst. Sęk, 2001).
Warunkowanie klasyczne
Eksperyment Pawłowa, psy
Bodziec
Reakcja
Bezwarunkowy:
Bezwarunkowa:
pokarm
wydzielanie śliny
warunkowanie (uczenie się)
Bodziec Obojętny:
Bodziec
dźwięk, błysk światła,
Bezwarunkowy:
rysunek trójkąta
pokarm
po warunkowaniu
Bodziec Obojętny:
Reakcja
dźwięk, błysk światła,
Bezwarunkowa:
rysunek trójkąta
wydzielanie śliny
2
Zasady uczenia się klasycznych reakcji warunkowych:
§ Wygasanie kilkakrotnie bodziec warunkowy ( obojętny) występuje bez bodźca bezwarunkowego (pokarm).
§ Samoistne odnawianie się reakcji
ponowne kilkukrotne równoległe
występowanie bodźca warunkowego
( obojętnego) i bodźca bezwarunkowego (pokarm).
§ Generalizacja bodźca podobny bodziec wywołuje reakcję warunkową (wydzielanie
śliny).
§ Różnicowanie bodźca bodźce
przypominające bodziec warunkowy
( obojętny) wywołują zróżnicowane reakcje.
Warunkowanie klasyczne
a patologia zachowań:
§ Watson & Rayner, fobia „Małego Alberta”
(1920).
Lęk jako reakcja bezwarunkowa na hałas został
wyuczoną reakcją na białego szczura, uogólnioną później na białego królika, maskę Św. Mikołaja, włosy eksperymentatora (uwaga: zastrzeżenia etyczne!)
§ Watson & Johns, odwarunkowanie
lęku przed białymi królikami u 3-letniego
Petera (1924).
Skojarzenie królika z porcją mleka z biszkoptami (uwaga: początkowo królik w dystansie,
biszkopty w bezpośredniej bliskości!)
3
§ Dotyczy rekcji bardziej złożonych niż odruchy.
Zachowanie jest kontrolowane
przez jego konsekwencje !
§ Prawo efektu Thorndika (1898), koty.
Reakcja odsunięcia zasuwki klatki została
„wpojona” przez „zadowalający efekt”
(zdobycie pokarmu).
Skinner, czyli determinizm
idealisty
§ „Radykalny behawioryzm” wyklucza
fizjologię z opisu zachowania, wystarczy znać zewnętrzne przyczyny działania i jego skutki.
Osobowość jest zbiorem wzorców zachowań !
§ „Zdarzenia prywatne” (wewnętrzne) są
wczesnym stadium zachowania przed
wystąpieniem jego skutków dla środowiska.
§ Wolna wola jest złudzeniem.
... moje zachowanie w każdej chwili nie jest niczym innym niż produktem moich dyspozycji genetycznych, osobistej przeszłości i aktualnej sytuacji.” ( Skinner, 1983 za: Tavris & Wade, 1997)
4
Jaki jest kierunek zmiany zachowania po wzmocnieniu?
Pozytywne
Negatywne
Pojawiają się nowe Dotychczasowe
zachowania, nieprzyjemne rozbudowują się zachowania lub nawyki dotychczasowe reakcje słabną lub zanikają
„zysk” „strata”
Modyfikacja zachowań
Czy świat jest skrzynką Skinnera?
§ Sukcesy procedur behawioralnych
ütrening czystości
üposługiwanie się słowami przez osoby autystyczne ükontrolowanie zachowań nieakceptowanych
społecznie u osób z uszkodzeniami mózgu
üpozbywanie się niepożądanych nawyków
Wygaszanie działań niepożądanych
połączone ze wzmacnianiem działań
alternatywnych zamiast karania !
§ Niepowodzenia procedur behawioralnych
ücel i znaczenie zachowania modyfikują skuteczność kar i nagród üzachowania społeczne człowieka mają charakter interakcji 5
Teoria społecznego uczenia się
§ Procesy uczenia się u człowieka mają
charakter społeczny i polegają na obserwacji
innych ludzi (Dollard & Miller, 1950)
§ Wzajemny determinizm osoby i środowiska
(Bandura, 1986).
ZNACZENIA
PSYCHOLOGICZNE
ŚRODOWISKO
ZACHOWANIE
6