Sztuka nowoczesna polska (architektura) 08.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/czapelski031108.html powrót drukuj przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej (architektura) prowadzący: mgr Czapelski data: 08.11.2003 aktualizacja: 26.12.2003 kontakt zapisz 2.6 Architektura sakralna za SAP projekt przebudowy katedry św. Jana Jakub Fontana, inspirowany architekturą katedry św. Pawła w Londynie (rytm kolumn, podziały elewacji, była uważa za świetny przykład architektury "antycznej") - zapewne pod wpływem króla, który lubił nawiązywać do architektury angielskiej, francuskiej - kojarzył ją z silną władzą i dobrym gustem. kościół karmelitów, Krakowskie Przedmieście Inspiracje francuskie, projekt elewacji: Szreger pod koniec rządów Sasów (1761-62 r., jeden z jego wcześniejszych obiektów). Zleceniodawcy: Michał Radziwiłł "Rybeńko" i Karol Stanisław Radziwiłł "Panie Kochanku" (Radziwiłłowie mieli niedaleko pałac - obecny Prezydencki). Budowa trwała do lat 80. - Radziwiłłowie mieli kłopoty polityczne, rzutowało to na fundację. Schemat elewacji: bardzo dalekie nawiązania do Il Gesu, duży wpływ architektury francuskiej (kościoły paryskie końca XVII i I połowy XVIII w) - sklasycyzowanie elewacji, poddanie rygorom tektonicznym: dwie równorzędne kondygnacje, brak spajania wielkim porządkiem, rygorystyczna architektura porządkowa, choć pojawiają się też na fasadzie elementy dekoracyjne, ikonograficzne. (wnętrze barokowe) kościół św. Jakuba, Skierniewice Szreger, 1781 r., fundacja prymasa Antoniego Ostrowskiego - wspierał architekta, dawał mu zlecenia (planowano przebudować całe założenie, pałac prymasa, ale powstał tylko kościół i brama wjazdowa). W górnej części elewacji pewne nawiązania do Panteonu, w reszcie nie. Widoczna fascynacja kościołem centralnym. Dekoracje sklasycyzowane, ale pewne odejścia, rozwiązania wręcz manierystyczne. Plan nietypowy, efekt włączenia w obręb kościoła wieży gotyckiej: sekwencja trzech kolejnych brył, nie połączonych ze sobą. Zapewne chęć zachowania elementów dawnych, docenienie ich. kościół ewangelicki św. Trójcy, Plac Małachowskiego 1777-81 r., projekt Szymon Bogumił Zug. Budowla szczególna, przykład przemian za czasów SAP - pierwszy kościół innowierców w tak reprezentacyjnym miejscu, wyraz dążenia do równouprawnienia religijnego. Budowla duża, stojąca na wzniesieniu terenu (jeden z najlepszych ówczesnych punktów widokowych) - duża ingerencja w pejzaż architektoniczny Warszawy. Ważna jest też jakość architektury kościoła - jedna z najważniejszych realizacji sakralnych II połowy XVIII w. Inspiracje: we francuskich wzornikach Marii Józefa Peire zbliżone formy - walec z kopułą z dostawionymi aneksami i portykiem z kolumnadą toskańską. Porządek dorycko-toskański - chętnie wprowadzany, kojarzony jako symbol cnót antycznych, rzymskich, symbol moralny (a np. porządek koryncki - kojarzony dekoracyjnie, z architekturą pałacową). Zastosowane wydatne boniowanie - jest głównym elementem organizującym elewację, zastosowany wariant dość konwencjonalny, projekt przewidywał też bardziej surowe - choć nie była to fundacja królewska, SAP zdecydował nad wyborem projektu, miał pewien patronat, zapewne ta inwestycja zmotywowała go do budowy kościoła Ujazdowskiego. kościół Ujazdowski, Opatrzności Bożej Nie zrealizowany, powstało wiele projektów, król chciał wystawić go na miejscu kaplicy wieńczącej Kalwarię Ujazdowską, stojącej w miejscu obecnego Ogrodu Botanicznego. Miał pełnić kilka funkcji: 1 z 3 2008-03-21 09:21 Sztuka nowoczesna polska (architektura) 08.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/czapelski031108.html kaplica królewska przy Zamku Ujazdowski, kościół parafialny (zamiast starego drewnianego w miejscu Belwederu), kalwaria. W 1775 r pierwsze plany, potem wiele kolejnych, np. z lat 80. Jakuba Kubickiego - król pokładał w nim duże nadzieje, był uczniem Zuga, stypendystą królewskim, był we Francji, Włoszech (król pragnął wychować nowe pokolenie architektów polskich). Wzory nie antyczne, lecz Tempietto (choć było traktowane jako najlepsza architektura antyczna). Stworzył też inne projekty - nawiązujące do Panteonu, kościoła św. Trójcy (lecz widoczny inny temperament niż u Zuga: horror vacui, wypełnienie całości powierzchni dekoracją, brak pustych pól poza kopułą - zapewne był tu też wpływ króla). Mimo licznych planów kościół nie powstał, z czasem Zamek Ujazdowski przestał należeć do króla, na niektórych planach układ zmienia się z centralnego na podłużny, bardziej odpowiedni dla kościoła garnizonowego. Jednakże po uchwaleniu Konstytucji król wraca do pomysłu budowy kościoła w tamtym miejscu - jest inspiratorem pomysłu kościoła Opatrzności Bożej, wotum narodu za uchwalenie Konstytucji. Projekt został uchwalony przez sejm, nabrał rangi ogólnonarodowej, stał się symbolem jedności narodu i króla, jego pomnikiem. Odbył się konkurs architektoniczny, wygrał projekt Kubickiego: budowla centralna, zbliżona do wcześniejszych propozycji - jednak do rozbiorów położono tylko kamień węgielny. Okoliczności polityczne nie pozwoliły na budowę, istotniejsza od formy architektonicznej stała się jej idea, symbole, które z nią kojarzono (np. to, że kościół miał stanąć w miejscu kaplicy Grobu Pańskiego: symbol zmartwychwstania Polski). Powstało natomiast sporo kościołów inspirowanych planami Świątyni Opatrzności, nawiązujących do niej, np.: kościół w Mokobodach 1798-1818 r., projekt Jakub Kubicki, fundacja Jan Onufry Ossoliński (współtwórca Konstytucji) - de facto zrealizowanie planów, tylko że w mniejszej skali. inne związane: pałac w Lubostroniu - rodzina Skórzewskich zakupiła do niego odkute kapitele kolumn przeznaczone do Świątyni; świątynia Opatrzności na Ochocie z lat 70., kościół w Prostyni pod Małkinią - inspirowany projektem z dwudziestolecia; ruinki w Ogrodzie Botanicznym. kościół w Petrykozach p.w. św. Doroty 1791-95 r., projekt Jan Chrystian Kamsetzer, fundacja Stanisław Nałęcz-Małachowski (wotum za Konstytucję). Bardzo ciekawa architektura: kościół nowoczesny, porządki architektoniczne mają funkcję podrzędną, dekorują tylko pewne elementy. Elewację artykułuje pasowe boniowanie od frontu i klasyczne po bokach oraz zestawianie, nakładanie brył - istotne są proporcje, umiejętne dobranie stosunków brył. Poza fasadą reszta budowli gorszej klasy, brak jednorodności, elewacja boczna, choć jest wyeksponowana, jest dużo gorsza. Wnętrze: prosty układ sala + prezbiterium. kościół św. Anny na Krakowskim Przedmieściu 1786-88 r., elewację wg pomysłu Stanisława Kostki-Potockiego zaprojektował Chrystian Piotr Aigner, została dostawiona do istniejącej bryły, fundacja Józef Kwieciński (zapomniany nowobogacki). Potocki i Aigner zwiedzali razem Europę, w fasadzie inspiracje włoskie, nawiązania do architektury weneckiej, Palladia - choć nie jest to bezpośrednia kopia. Organizacja elewacji, wieloplanowość, wielki porządek nałożony na portyk kolumnowy - z Palladia. Odmienne: zatarcie wieloplanowości, nałożenia dwóch struktur (niższa szersza, węższa niższa), uproszczenie porządków architektonicznych, narzucenie jednej skali - pilastry i kolumny są w wielkim porządku, brak porządku mniejszego (porządek mały tylko w portalu, ale to tylko dekoracja, brak wpływu na całość). Fasada ta wpłynęła na kilka kościołów prowincjonalnych w architekturze XIX w, gdy powstała nie miała nawiązań. 2.7 Architektura środowiska wileńskiego Środowisko bardzo ważne, powstawała dobra architektura, jednakże mało obiektów - głównie Wawrzyńca Gucewicza - utalentowany, zrobił wielką karierę, pracował głównie dla duchowieństwa. Zaprojektował kilka przebudów katedry wileńskiej, realizowanych od 1777 r do początków XIX w. 2 z 3 2008-03-21 09:21 Sztuka nowoczesna polska (architektura) 08.11.2003 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/czapelski031108.html Katedra była bardzo zniszczona, niejednorodna stylistycznie, została otoczona architekturą klasycystyczną, znacznie bardziej surową niż w środowisku warszawskim (choć kompozycja była inspirowana wzornikami francuskimi - Gucewicz znał Francję i Włochy). Realizacje nieliczne, poza katedrą też Ratusz, ale świetne, został jednym z pierwszych profesorów uniwersytetu. Marcin Knakfus (też profesor) - Obserwatorium Astronomiczne na Uniwersytecie, zrealizowane 1782-86 r., także przebudowa wnętrz - powstało jedno z głównych wnętrz klasycyzmu wileńskiego. Brak bezpośrednich wzorów dla elewacji. Król cenił obu architektów. Gucewicz: Katedra w Wilnie, Ratusz; Knakfus: Obserwatorium U.Wil. powrót kontakt drukuj zapisz 3 z 3 2008-03-21 09:21