UKAAD MOCZOWY Badanie układu moczowego przeprowadzamy poprzez Oglądanie (w tym obserwacje oddawania moczu) Omacywanie Cewnikowanie Dodatkowe badania moczu USG, RTG Oglądanie Zwracamy uwagę na Obrzęki zastoinowe (często pośrednio związane z niewydolnością nerek) Uwypuklenie okolicy lędzwiowej lub prawego dołu słabiznowego (u bydła przy powiększeniu nerek) Powiększenie obrysu brzucha (przy silnie wypełnionym pęcherzu moczowym) Obserwacja oddawania moczu Określenie dobowej ilości moczu u zwierząt jest trudne, oceniamy na podstawie częstości i ilości oddawanego moczu Ilość moczu zależna od ilości pobranej wody, rodzaju karmy, temperatury otoczenia Zaburzenia Skąpomocz (oliguria) zmniejszenie ilości oddawanego moczu (występuje u zwierząt niepojonych, przy odwodnieniu, w zapaleniu śródmiąższowym nerek, niewydolności krążenia) Bezmocz (anuria) brak oddawania moczu (niedrożność cewki, niewydolność nerek) Wielomocz (poliuria) zwiększenie ilości oddawanego moczu Utrudnione oddawanie moczu (dysuria) występuje wskutek upośledzonego odpływu moczu z pęcherza moczowego, objawia się oddawaniem moczu kropelkowym lub cienkim przerywanym strumieniem. Bolesne oddawanie moczu (stranguria) Częstomocz (pollakisuria) częste nastawianie się do oddawania moczu, stałe uczucie parcia na mocz Rzadkomocz (oligakisuria) rzadkie oddawanie moczu Omacywanie Badanie ma na celu określenie: Położenia, wielkości, budowy, bolesności (nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej) U bydła omacujemy nerki poprzez ucisk zgiętymi palcami okolicy kręgów lędzwiowych poniżej wyrostków poprzecznych (bolesność pojawia się w ropnym zapaleniu nerek i miedniczek nerkowych) U koni nerki badamy poprzez uderzenie pięścią w dłoń położoną obok kręgów lędzwiowych (bolesność pojawia się przy ostrym zapaleniu nerek) (bolesność nerek objawia się wówczas niepokojem zwierzęcia) U dużych zwierząt omacywać nerki należy również przez prostnicę U psów omacujemy nerki poprzez powłoki brzuszne, nerki znajdują się pod kręgami lędzwiowymi, lewa nerka zawieszona jest nieco luzniej i położona niżej U kotów badamy podobnie, nerki są zawieszone na luznej krezce (tzw nerki wędrujące) Powiększenie nerek występuje w: wodonerczu, ropnym zapaleniu, torbielach Zniekształcenie powierzchni występuje w: torbielowatości, przy zmianach gruzliczych i nowotworowych Pusty lub miernie wypełniony pęcherz moczowy podczas omacywania jest wyczuwalny jako gruszkowaty, elastyczny twór w tylnej części jamy brzusznej Przepełniony pęcherz jest napięty, a silne uciskanie może prowadzić do pęknięcia ściany jest następstwem niedrożności cewki lub zwiększonego napięcia zwieracza cewki Bolesność pęcherza obserwuje się w ostrych stanach zapalnych i kamicy Moczowody są wyczuwalne tylko w stanach patologicznych (kamica nerkowa, roponercze zgrubienie, rozszerzenie, bolesność) Cewnikowanie pęcherza moczowego Zabieg ma znaczenie diagnostyczne i lecznicze Pozwala: Wykryć niedrożność cewki Pobrać mocz do badań laboratoryjnych Odprowadzić zalegający mocz Przepłukać pęcherz Wprowadzić leki działające miejscowo Do cewnikowania wykorzystuje się katetery (cewniki) elastyczne i sztywne (u klaczy, krowy i suki), cewnik musi być jałowy, okolicę prącia i sromu należy obmyć U samców cewnik wprowadza się po wynicowaniu prącia U krów i klaczy ujście cewki widoczne jest na dnie przedsionka pochwy, a cewnik wprowadza się pod kontrolą palca U suki kateteryzuje się przy użyciu rozwieracza pochwowego Badanie moczu Badanie należy wykonywać na świeżym moczu, pobranym podczas oddawania moczu, w miarę zabezpieczonym przed dodatkowymi zanieczyszczeniami Mocz pobieramy do suchego, czystego naczynia Badanie fizyczne Przejrzystość (przejrzysty, słabo mętny, mętny, silnie mętny) prawidłowy mocz wszystkich gatunków (prócz konia zawiera śluz i węglan wapnia) jest przejrzysty, mocz bydła po dłuższym przechowywaniu może mętnieć (wytrąca się węglan wapnia) stopień zmętnienia zależy od ilości składników uorganizowanych (nabłonki, krwinki, śluz, bakterie) i nieuorganizowanych (węglany, szczawiany, moczany, fosforany) Barwa (bezbarwna, słomkowa, jasnożółta, żółta, ciemnożółta, brunatna, krwista) barwa moczu prawidłowego warunkuje obecność swoistych barwników moczowych (urochrom, urobilina) oraz stopień rozcieńczenia Koń: żółta, żółtoceglasta; bydło: jasnożółta, słomkowa; świnie: bezbarwny, jasnożółta; mięsożerne: słomkowa, bursztynowożółta, żółta Zapach (swoisty, amoniakalny, owocowy, gnilny) zależy od rodzaju pokarmu, Zapach moczu roślinożerców jest aromatyczny, mięsożernych przypomina zapach rosołu, świnie i koty woń jest przykra i ostra Woń amoniakalna spowodowana bakteryjnym rozkładem białka w moczu, występuje najczęściej przy zaleganiu moczu w pęcherzu Zapach owocowy (słodko mdły) cukrzyca, acetonemia, glistnica Zapach gnilny przewlekły stan zapalny pęcherza, nowotwory Gęstość/ciężar właściwy uwarunkowana jest stężeniem rozpuszczonych składników nieorganicznych (NaCl) i organicznych (mocznik) Konie 1,020 1,050 Bydło 1.025 1,045 Psy i koty 1,015 1,045 Obniżenie ciężaru wystepuje przy wielomoczu, świadczy o obniżeniu zdolności nerek do zagęszczania moczu Podwyższenie ciężaru występuje przy zmniejszonej ilości oddawanego moczu w stanach odwodnienia Właściwości chemiczne Odczyn zależy od rodzaju przyjmowanego pokarmu, zwierzęta roślinożerne mają mocz zasadowy, mięsożerne kwaśny, u wszystkożerców zależy od przewagi pokarmu roślinnego lub zwierzęcego Zmiana pH w kierunku zasadowym u zwierząt mięsożernych występuje na wskutek bakteryjnej fermentacji amoniakalnej w pęcherzu moczowym Odczyn kwaśny u zwierząt roślinożernych pojawia się w stanach głodu, stanach zapalnych jelit, gorączce, cukrzycy, ostrym zapaleniom nerek Białko mocz zdrowego zwierzęcia nie zawiera białka, a każda ilość białka wykrywanego w moczu uznawana jest za objaw chorobowy Białkomocz czynnościowy efekt zaburzeń w ukrwieniu nerek po znacznym wysiłku, pod wpływem zimna, w chorobach ukł krążenia, płuc Białkomocz organiczny efekt uszkodzenia nerek lub dróg moczowych wyprowadzających Cukier w moczu nie powinno być glukozy, Chwilowe pojawienie się w moczu może być spowodowane paszą bogatą w węglowodany, chwilowym zaburzeniem wchłaniania glukozy w nerkach. W większości przypadków cukromocz jest objawem chorobowym i pojawia się w cukrzycy, zatruciach, porażeniu poporodowym u krów, uszkodzeniu mięśni Ciała ketonowe (aceton, kwas acetooctowy, kwas beta- hydroksymasłowy) w moczu zdrowego zwierzęcia powinny być nieobecne. Ketonuria występuje u bydła jako objaw ketozy, u mięsożernych w cukrzycy Hemoglobina w moczu prawidłowym barwniki krwi i mięśni nie występują Bilirubina w moczu prawidłowym nie występuje Pojawienie się w moczu świadczy o pierwotnych lub wtórnych schorzeniach wątroby i dróg żółciowych Badanie osadu Elementy nieuorganizowane Węglan wapnia fizjologiczne u koni i innych roślinożerców, brak u koni występuje przy zapaleniu nerek i ochwacie, u mięsożernych pojawia się w schorzeniach pęcherza moczowego i miedniczek Bezpostaciowe fosforany duża ilość towarzyszy nieżytom przewodu pokarmowego i zaburzeniom przemiany wapniowo fosforowej Fosforan amonowo magnezowy w świeżym moczu jest składnikiem patologicznym, krystalizuje w moczu o odczynie zasadowym, mogą być objawem kamicy Szczawian wapnia składnik patologiczny, krystalizuje w moczu kwaśnym Kwas moczowy prawidłowo występuje u mięsożernych u roślinożernych pojawia się w stanach głodu i gorączce Elementy uorganizowane Nabłonki Płaskie pochodzą z powierzchownej warstwy dróg wyprowadzających, pojawiają sie w dużej ilości w stanach zapalnych Przejściowe pochodzą z warstwy środkowej nabłonka, pojawiają się w stanach zapalnych pęcherza i miedniczek nerkowych Nerkowe pochodzą z kanalików nerkowych i wskazują na zmiany w nerkach Krwinki białe prawidłowo 0 5, większa ilość wskazuje na stany zapalne Krwinki czerwone prawidłowo 0 2, u samic w rui może być więcej. Zwiększenie ilości krwinek świadczy o stanie zapalnym Wałeczki tworzą się w kanalikach nerkowych i jako ich odlewy są wypłukiwane przez mocz, ich występowanie zawsze świadczy o uszkodzeniu nerek, najczęściej obserwuje się wałeczki szkliste i ziarniste Śluz fizjologicznie u koni, u innych świadczy o stanie zapalnym dróg wyprowadzających Bakterie ważny sposób pobrania moczu, jeżeli pobranie jest niejałowe mogą być nawet znaczne ilości bakterii, w moczu pobranym jałowo obecność bakterii świadczy o zakażeniu dróg moczowych Kuleczki tłuszczu i plemniki można je czasami stwierdzić w moczu samców jako domieszki wydzieliny gruczołu krokowego Jaja pasożytów u psów można stwierdzić jaja nerkowca wielkiego (owalne z wgłębieniami na powierzchni) lub Capilaria plica (owalne z wieczkiem)