Ustalenie punktu pracy (polaryzacja tranzystora) : Rezystory R1, R2 pozwalajÄ… ustalić odpowiedni punkt pracy tranzystora (prÄ…d bazy) dla stanu ustalonego, kondensator C1 separuje skÅ‚adowÄ… staÅ‚Ä… napiÄ™cia wejÅ›ciowego, kondensator C2 odcina skÅ‚adowÄ… staÅ‚Ä… napiÄ™cia UCE od zacisków wyjÅ›ciowych. UkÅ‚ad ze wspólnÄ… bazÄ… (WB) Jest to ukÅ‚ad w którym baza ma staÅ‚y potencjaÅ‚ (tzw. masa ukÅ‚adu). CC C g E C WY WE G B yródÅ‚o sygnaÅ‚u także wÅ‚Ä…czone miÄ™dzy bazÄ™ i emiter tranzystora (jak w ukÅ‚adzie WE), ale tutaj mamy: (w ukÅ‚adzie wspólnego UWE = -UBE emitera byÅ‚o: UWE=UBE). Wzmocnienie napiÄ™ciowe jest wiÄ™c takie samo jak w ukÅ‚adzie WE, ale ze znakiem dodatnim: ku0 = gm Å" RWY = gm Å"(RC rCE) RC Å" RL Å" rCE a uwzglÄ™dniajÄ…c rezystancjÄ™ obciążenia: ku = gm Å" RC Å" rCE + RC Å" RL + RL Å" rCE W ukÅ‚adzie ze wspólnÄ… bazÄ… zródÅ‚o sygnaÅ‚u wejÅ›ciowego jest obciążone prÄ…dem emitera kilkadziesiÄ…t÷kilkaset razy wiÄ™kszym niż prÄ…d bazy (w ukÅ‚adzie WE zródÅ‚o obciążone jest prÄ…dem bazy). Oznacza to wielokrotnie mniejszÄ… rezystancjÄ™ wejÅ›ciowÄ… ukÅ‚adu WB z tego powodu ukÅ‚ad jest rzadko stosowany w zakresie niskich czÄ™stotliwoÅ›ci sygnaÅ‚u. UkÅ‚ad ze wspólnym kolektorem (WK) wtórnik emiterowy JeÅ›li na wejÅ›cie wprowadzimy napiÄ™cie UWE>0,6V to prÄ…d pÅ‚ynÄ…cy przez RE osiÄ…gnie takÄ… wartość, aby: UWY H" UWE - 0,6 V Przy zmianach prÄ…du kolektora (i emitera) napiÄ™cie UBE zmienia siÄ™ nieznacznie, wiÄ™c: "UWY H" "UWE "UWY ku0 = H" 1 Wzmocnienie napiÄ™ciowe ukÅ‚adu: "UWE Ponieważ rezystancja wyjÅ›ciowa jest wielokrotnie mniejsza od wejÅ›ciowej (prÄ…d pÅ‚ynÄ…cy do obciążenia w niewielkim stopniu pobierany jest ze zródÅ‚a sygnaÅ‚u) ukÅ‚ad stosowany czÄ™sto w obwodach (np. pomiarowych lub regulacyjnych) do poÅ‚Ä…czenia stopnia o wysokiej impedancji ze stopniem o niskiej impedancji, bez straty napiÄ™cia. Tranzystor w ukÅ‚adzie zródÅ‚a prÄ…dowego CC CC CC CC L L 1 1 WY lub: WY B B E 2 E UB - UBE UB - UBE IWY = `" f (RL) IWY = `" f (RL ,UCC ) RE RE UkÅ‚ad Darlingtona Gdy wzmocnienie prÄ…dowe pojedynczego tranzystora jest zbyt maÅ‚e, stosuje siÄ™ czÄ™sto tzw. ukÅ‚ad Darlingtona. Wzmocnienie prÄ…dowe jest tu iloczynem wzmocnieÅ„ obydwu tranzystorów skÅ‚adowych. Tranzystory unipolarne (polowe) Wykorzystuje siÄ™ sterowanie ruchu jednego typu noÅ›ników Å‚adunku za pomocÄ… pola elektrycznego. Tranzystory unipolarne (FET Field Effect Transistor) dzielÄ… siÄ™ na 2 grupy: " z izolowanÄ… bramkÄ… tranzystory MOS (Metal Oxide Semiconductor), " zÅ‚Ä…czowe, tzn. bramkÄ… oddzielonÄ… zÅ‚Ä…czem pn tranzystory PNFET lub JFET (Junction FET). Tranzystory polowe majÄ… wyprowadzone 3 elektrody, oznaczone jako: zródÅ‚o S (Source), dren D (Drain), bramka G (Gate); ponadto w tranzystorach MOS wyprowadzona jest także elektroda poÅ‚Ä…czona z: podÅ‚ożem B (Body). JeÅ›li dla uzyskania prÄ…du w obwodzie wyjÅ›ciowym konieczne jest doprowadzenie napiÄ™cia do obwodu wejÅ›ciowego tranzystor typu wzbogacanego; jeżeli prÄ…d w obwodzie wyjÅ›ciowym pÅ‚ynie także bez sterowania napiÄ™ciowego w obwodzie wejÅ›ciowym tranzystor typu zubożanego. n+ n+ p D B G S PrzykÅ‚ad: tranzystor z izolowanÄ… bramkÄ…, kanaÅ‚em n, typu wzbogacanego ozn. NMOS lub E-NMOS. Zawiera dwa obszary n+ silnie domieszkowane donorowo w maÅ‚ej odlegÅ‚oÅ›ci (rzÄ™du kilku µm). W strefie miÄ™dzy nimi powstaje zaindukowany kanaÅ‚. Nad warstwÄ… kanaÅ‚u metalowa bramka, oddzielona warstwÄ… izolacyjnÄ… (SiO2). Aby nie wystÄ…piÅ‚ przepÅ‚yw prÄ…du przez zÅ‚Ä…cza pn: B-S oraz B-D - Å‚Ä…czy siÄ™ B z S (brak polaryzacji w kier. przewodzenia) oraz zapewnia dodatniÄ… polaryzacjÄ™ D wzgl. B (czyli wzgl. S) poprzez obwód. Obwód miÄ™dzy drenem (D) i zródÅ‚em (S) bez polaryzacji obszaru bramka (G) podÅ‚oże (B) zachowuje siÄ™ jak dwie przeciwsobnie poÅ‚Ä…czone diody; tzn. nie przewodzi prÄ…du. Dodatnia polaryzacja bramki wzgl. podÅ‚oża powyżej napiÄ™cia progowego powoduje powstanie tzw. kanaÅ‚u inwersyjnego pod obszarem bramki typu n (nadmiar noÅ›ników ujemnych). Od podÅ‚oża jest on oddzielony izolujÄ…cÄ… warstwÄ… zubożonÄ… (Å‚adunki jonowe). PoÅ‚Ä…czenie miÄ™dzy drenem (D) i zródÅ‚em (S) zachowuje siÄ™ tu jak 3 poÅ‚Ä…czone szeregowo rezystancje obszarów n+ drenu i zródÅ‚a oraz rezystancja kanaÅ‚u zależna m.in. od jego gruboÅ›ci, a zatem od napiÄ™cia polaryzujÄ…cego UGS, można wiÄ™c sterować prÄ…dem drenu ID poprzez podanie odpowiedniego napiÄ™cia UGS. Tranzystor typu zubożanego ma już technologicznie wbudowany kanaÅ‚ przewodzÄ…cy (tego samego typu co obszary S i D); napiÄ™ciem UGS można go poszerzać lub zwężać (aż do zatkania tranzystora). NapiÄ™cie UDS zmienia rozkÅ‚ad pola powstaje kanaÅ‚ o ksztaÅ‚cie klina. Przy peÅ‚nym zaciÅ›niÄ™ciu kanaÅ‚u przepÅ‚yw prÄ…du w wÄ…skiej strefie ma charakter prÄ…du przebicia wartość ID przestaje być zależna od napiÄ™cia UDS. Poniżej charakterystyki: a) wyjÅ›ciowa, b) przejÅ›ciowa. Tranzystor unipolarny zÅ‚Ä…czowy zamiast warstwy izolujÄ…cej bramkÄ™ ma wstecznie spolaryzowane zÅ‚Ä…cze pn (zawsze typu zubożanego aby przerwać prÄ…d trzeba zÅ‚Ä…cze spolaryzować wstecznie). Podstawowa różnica miÄ™dzy tranzystorem polowym i tranzystorem bipolarnym: sterowanie napiÄ™ciowe brak prÄ…du bramki w stanie ustalonym. Przy pracy dwustanowej tranzystora polowego (przewodzi nie przewodzi) w stanie przewodzenia napiÄ™cie UDS prawie liniowo zależy od prÄ…du (RDSon), w tranzystorach bipolarnych w stanie nasycenia UCE=UCE sat napiÄ™cie w niewielkim stopniu zależy od prÄ…du. Parametry graniczne: NapiÄ™cie dren-zródÅ‚o UDS max, PrÄ…d drenu ID max, NapiÄ™cie bramka-zródÅ‚o UGS max, Moc strat Pmax.