Skały dolnego ordowiku w kamieniołomie
w Międzygórzu
Lokalizacja:
województwo S
więtokrzyskie
powiat opatowski
gmina Lipnik
miejscowoS
ć Międzygórz
Rejon geograficzny:
5622
Wyżyna Małopolska
Wyżyna Kielecka
Wyżyna Sandomierska
Jednostka geologiczna:
Góry R
więtokrzyskie
antyklina S
więtokrzyska
4540
Sandomierz
1 W nieczynnym kamieniołomie, położonym około 1,5 km lat temu, wraz z końcem ordowiku. W strefie wyrobiska
na południowy wschód od centrum Międzygórza, odsłaniają ordowickie piaskowce i dolomity rozdziela pakiet szarych
się staropaleozoiczne skały osadowe ważne dla poznania iłowców dolnego syluru. Zawierają one skamieniałoS
ci
budowy geologicznej tego rejonu. Wyrobisko znajduje się graptolitów, organizmów żyjących tylko w paleozoiku
we wschodnim zboczu głęboko wciętej doliny bocznego i pozwalających na dokładne datowanie osadów. Takie
dopływu Opatówki. Podobne wąwozy, głęboko wcięte w niezgodne stratygraficznie następstwo warstw S
wiadczy
grubÄ… pokrywÄ™ lessowÄ…, urozmaicajÄ… rzex
bÄ™ stosunkowo o obecnoS
ci dyslokacji tektonicznych.
płaskiej powierzchni tej częS
ci Wyżyny Sandomierskiej, Górne częS
ci S
cian wyrobiska pozwalają zapoznać się
nieprzekraczajÄ…cej tu wysokoS
ci 300 m n.p.m. W skałach z lessami. Ich gruba warstwa jest efektem procesów eolicz-
lessowych, mało odpornych na procesy niszczące, ablacja nych, akumulacji wiatrowej, charakterystycznej dla schyłku
i erozja rzeczna dopływów Wisły i Kamiennej w wielu plejstocenu i początku holocenu.
miejscach w tym rejonie odsłoniła skały starszego podłoża. Zwiedzanie malowniczo położonego obiektu, który
Należy tu ono do wschodniego przedłużenia regionalnej umożliwia poznanie stratygrafii i budowy geologicznej
geologicznej jednostki Gór R
więtokrzyskich, do fałdowej starszego paleozoiku tych okolic, ważnego także ze względu
struktury antykliny S
więtokrzyskiej. na zawarte w skałach skamieniałoS
ci połączyć można ze
Kompleksy warstw widoczne w wysokich do 10 m zwiedzaniem w Międzygórzu ruin pochodzącego z przełomu
2
3 S
cianach wyrobiska zapadają stromo (pod kątami od 45 do XIV i XV wieku zamku rodu Zaklików.
75°) w kierunku północnym i północno-wschodnim. Za-
The Lower Ordovician rocks
sadniczą częS
ć profilu tworzy około 20-metrowej gruboS
ci
in a querry Międzygórze
formacja z Międzygórza reprezentowana przez piaskowce
glaukonitowe, osadzone około 500 mln lat temu w okresie The Paleozoic rocks are exposed in an inactive quarry
dolnego ordowiku. Występują w nich wkładki zlepieńców located about 1.6 kilometer southeast form the center of
piaszczystych, obfitujących w glaukonit tworzący zielone Międzygórze village, in the eastern slope of the Opatówka
obwódki wokół dobrze obtoczonych otoczaków piaskow- River valley. In the quarry walls, up to 10 meters high, the
ców kwarcowych, piaskowców fosforytowych, muÅ‚owców i beds dip at 45 to 75° to the north and northeast. The main
kwarcu, które tkwią w piaszczysto-ilastej masie spoiwa typu part of the succession is 20-meters-thick Międzygórze For-
matriks. W S
rodkowej częS
ci formacji zlepieńce te tworzą mation deposited in the Lower Ordovician (about 500 Ma).
warstwÄ™ osiÄ…gajÄ…cÄ… 5 m gruboS
ci. These are glauconitic limestones with intercalations of sandy
W południowej S
cianie kamieniołomu odsłania się leżąca conglomerates, also rich in glauconite, which forms green
wyżej w profilu formacja z Bukówki. Tworzą ją jasnoszare rims around well-rounded pebbles of quartz sandstones,
piaskowce ortidowe zawierające liczne skamieniałoS
ci phosphatic sandstones, mudstones and quartz embedded
ramienionogów z nadającego nazwę rodzaju Orthidae. Po- within clayey matrix cement.
zwalają one na dokładne, biostratygraficzne datowanie tych In the southern wall the overlying Bukówka Forma-
skał. Do S
rodkowego i górnego ordowiku należy pakiet do- tion appears. These are light-grey Orthis sandstones with
lomitów o gruboS
ci 3,5 m, reprezentujÄ…cy formacjÄ™ wapieni numerous brachiopods. The Middle and Upper Ordovician
z Mójczy, której sedymentacja zakończyła się około 440 mln strata are represented by 3.5-meters-thick dolomite beds
214
Opatów
Międzygórz
belonging to the Mojcza Formation. Due to dislocation, sediments typical of the Pleistocene/Holocene break.
the dolomites are separated from the sandstones by a layer In Międzygórze the ruins of castle can be interesting for
of Lower Silurian grey claystones. In the upper parts of the visitors. It originates from the break of the XIVth and XVth
quarry thick layers of loess can be observed. These are aeolian centuries, and was owned by the Zaklik family.
1
2 3
Wybrana literatura: 36, 37, 38, 76,
115, 118, 378, 426, 463
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
W. Trela, S. Zbroja (2005)
215