MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jolanta Górska
Użytkowanie maszyn i urządzeń do montażu oraz
wykończania wyrobów 311[35].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
mgr inż. Jan Skiba
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Latek
Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną jednostki modułowej 311[35].Z2.03,  U ż ytkowanie
maszyn i urządzeń do montażu oraz wykończania wyrobów , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik technologii wyrobów skórzanych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Maszyny i urzÄ…dzenia stosowane do nanoszenia i suszenia kleju. 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Maszyny szyjÄ…ce. 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.2.3. Ćwiczenia 35
4.2.4. Sprawdzian postępów 38
4.3. Urządzenia do zgrzewania wyrobów z folii. 39
4.3.1. Materiał nauczania 39
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 48
4.3.3. Ćwiczenia 48
4.3.4. Sprawdzian postępów 49
4.4. Maszyny, urządzenia i narzędzia pomocnicze stosowane do montażu
oraz wykończania wyrobów. 50
4.4.1. Materiał nauczania 50
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 58
4.4.3. Ćwiczenia 59
4.4.4. Sprawdzian postępów 60
5. Sprawdzian osiągnięć 61
6. Literatura 68
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o maszynach i urządzeniach
stosowanych do montażu i wykończania wyrobów skórzanych, ich użytkowaniu
i konserwacji.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa:  Użytkowanie maszyn i urządzeń do montażu oraz wykończania
wyrobów , której treści teraz poznasz jest częścią modułu  Maszyny i urządzenia do
produkcji wyrobów skórzanych , którego schemat zamieszczony jest na stronie 4.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, laboratorium lub hali produkcyjnej musisz przestrzegać
regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych,
wynikajÄ…cych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 Moduł 311[35].Z2
Maszyny i urzÄ…dzenia do produkcji
wyrobów skórzanych
311[35].Z2.01
Charakteryzowanie maszyn i urządzeń
311[35].Z2.02
Użytkowanie maszyn i urządzeń
do rozkroju
311[35].Z2.03
Użytkowanie maszyn i urządzeń do
montażu oraz wykończania wyrobów
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 wykorzystywać podstawowe prawa chemii, fizyki i mechaniki w procesach produkcji
wyrobów skórzanych,
 posługiwać się techniczną i technologiczną terminologią dotyczącą surowców, materiałów
i procesów technologicznych wytwarzania wyrobów skórzanych,
 wyjaśniać podstawowe prawa i zasady z zakresu mechaniki, wytrzymałości materiałów,
elektromechaniki, hydromechaniki, termodynamiki i elektroniki,
 klasyfikować maszyny i urządzenia w zależności od budowy, zasady działania
i zastosowania praktycznego,
 rozróżniać części maszyn oraz wyjaśnić ich konstrukcję,
 wyjaśniać zasady działania maszyn i urządzeń oraz możliwości ich zastosowania
w produkcji wyrobów skórzanych,
 wyjaśniać pojęcia tolerancji i pasowania części maszyn,
 charakteryzować typy i rodzaje połączeń stosowanych w maszynach,
 wyjaśniać działanie łożysk, osi, wałów, sprzęgieł, hamulców, przekładni oraz ich
zastosowanie,
 wyjaśniać budowę, działanie, zastosowanie różnego rodzaju pomp oraz wentylatorów
i dokonać ich klasyfikacji,
 charakteryzować napędy i sterowanie: hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne,
 charakteryzować parametry techniczne maszyn,
 wyjaśniać działanie i zastosowanie mechanizmów: wieloprzegubowych, krzywkowych
oraz o ruchu ciągłym i przerywanym,
 posługiwać się dokumentacją technologiczną i techniczną stosowaną w produkcji
wyrobów skórzanych,
 posługiwać się przyrządami pomiarowymi,
 określać zasady eksploatacji maszyn,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
wymagania ergonomii podczas eksploatacji maszyn, urządzeń i narzędzi.
 organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posłużyć się terminologią dotyczącą narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych
w procesach montażu i wykończania wyrobów skórzanych,
 określić podstawowe funkcje maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych w procesach
montażu i wykończania wyrobów skórzanych,
 scharakteryzować budowę i zasady działania maszyn, urządzeń i narzędzi stosowanych
w procesach produkcji wyrobów skórzanych,
 rozróżnić maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w procesach produkcji wyrobów
skórzanych,
 zorganizować stanowisko pracy do montażu i wykończania wyrobów skórzanych,
 dobrać narzędzia, maszyny i urządzenia do poszczególnych operacji technologicznych,
 obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane w procesach produkcji wyrobów skórzanych,
 dokonać regulacji oraz podstawowej konserwacji maszyn i urządzeń,
 ocenić stan techniczny użytkowanych maszyn i urządzeń,
 posłużyć się dokumentacją technologiczną maszyn i urządzeń, instrukcjami obsługi
maszyn oraz normami,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
wymagania ergonomii podczas eksploatacji maszyn, urządzeń i narzędzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Maszyny i urzÄ…dzenia do nanoszenia i suszenia kleju
4.1.1. Materiał nauczania
Części składowe wyrobu skórzanego w zależności od rodzaju materiału mogą być
łączone w gotowy wyrób różnymi sposobami - za pomocą szycia, zgrzewania czy też
klejenia. W zależności od stosowanej metody montażu konieczne jest zastosowanie
różnorodnych maszyn i urządzeń.
Aby możliwe było wykonanie różnorodnych wyrobów skórzanych konieczne jest
wyposażenie zakładu produkcyjnego w następujące grupy maszyn i urządzeń:
- urzÄ…dzenia do nanoszenia kleju,
- maszyny szyjÄ…ce,
- zgrzewarki,
- urządzenia do wykończania wyrobów.
Nanoszenie kleju podczas produkcji wyrobów skórzanych najczęściej wykonywane jest
ręcznie przy użyciu pędzla. Tylko podczas sklejania elementów składowych o dużej
powierzchni za pomocą kleju płynnego można stosować powlekarki płaszczyzn klejem
(rys. 1).
Rys. 1. Powlekarka płaszczyzn klejem [18]
Zasadę działania powlekarki przedstawia rysunek 2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
1
2
3
5
4
Rys. 2. Zasada działania powlekarki płaszczyzn klejem [ 3, s.88]:
1) wałek dociskowy, 2) wałek nanoszący klej, 3) palec usuwający nadmiar kleju,
4) wałek pobierający klej, 5) zbiornik kleju.
Powierzchnia robocza płyty powlekarki umożliwia powlekanie klejem dużych elementów
półfabrykatów z kartonu, cienkiej tkaniny, pianki poliuretanowej i innych materiałów
usztywniających lub wypełniających. Maszyna przeznaczona jest do nanoszenia kleju na
zimno lub na gorąco. Do podgrzewania kleju, pod wałkiem pobierającym klej 4 usytuowany
jest pojemnik na klej 5 zanurzony w wanience z podgrzewanÄ… wodÄ…. Silnik elektryczny
wbudowany w obudowę za pomocą paska klinowego obraca wałki pracujące. Do wywołania
niezbędnego nacisku na podawany materiał w czasie jego transportu służy wałek
dociskowy 1. Palce rozdzielające 3, przylegając do obwodu wałka nanoszącego klej 2
usuwają jego nadmiar, który spływa ponownie do zbiornika z klejem. Grubość błony
nanoszonego kleju ustala się według potrzeb, zwiększając bądz
zmniejszajÄ…c szczelinÄ™
między wałkiem podbierającym a nanoszącym.
Do nanoszenia kleju może być stosowana również nakładarka kleju LX 600 (rys.3)
służąca do nanoszenia kleju lateksowego lub dwuskładnikowego na bazie wody na elementy
skórzane lub skóropodobne.
Rys. 3. Nakładarka kleju LX 600 [23]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Po naniesieniu kleju na elementy wyrobu poddaje się je suszeniu. Suszenie może
odbywać się w pracowni lub specjalnie wydzielonym pomieszczeniu w temperaturze
pokojowej i bez zastosowania specjalnych urządzeń lub w specjalnej suszarce szafkowej
(rys. 4).
Rys. 4. Suszarka szafkowa [12]
Suszenie sztuczne przeprowadza siÄ™ w komorach konwekcyjnych (rys. 5) lub
w suszarkach promiennikowych
Rys. 5. Wnętrze suszarki tunelowej konwekcyjnej [15]
Zasadę działania suszarki konwekcyjnej przedstawia rys 6.
Rys. 6. Schemat działania suszarki konwekcyjnej [ 3, s. 92 ]:
1) komora suszÄ…ca, 2) grzejniki powietrza, 3) wentylator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
y
ródłem ciepła w najnowszych komorach konwekcyjnych są grzejniki elektryczne 2. Do
wymiany powietrza nasyconego parą służą wentylatory skrzydłowe bądz
wirnikowe 3. Ruch
powietrza wywołuje działanie wentylatora i grzejnika.
Suszenie konwekcyjne wymaga dość znacznego wyposażenia technicznego i przebiega
w stosunkowo długim czasie  nawet 2  3 godziny. Metoda promiennikowa umożliwia
skrócenie czasu suszenia do 4 - 6 min bez ujemnych następstw dla suszonych elementów.
Schemat suszarki promiennikowej przedstawia rys 7.
Rys. 7. Schemat suszarki promiennikowej [ 3, s. 93]:
1) promienniki, 2) suszony wyrób.
W suszarce promiennikowej jako z
ródła ciepła mogą być zastosowane lampy
promiennikowe podczerwone (rys. 8a) lub inne promienniki podczerwieni (rys. 8b)
a b
Rys. 8. Żródła ciepła w suszarce promiennikowej:
a) lampa promiennikowa podczerwona [ 19]
b) promiennik podczerwieni [9]
Suszarkę promiennikową o mniejszych gabarytach można zainstalować w dowolnym
miejscu taśmy produkcyjnej.
W większych zakładach kaletniczych zawijanie przeprowadza się na zawijarkach.
Najnowszym typem maszyny jest zawijarka półautomatyczna (rys. 9)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Maszyna jest przeznaczona do równomiernego zawijania i podklejania brzegów
elementów i oferuje: możliwość stosowania rozmaitych materiałów, możliwość zawijania
brzegów elementów, możliwość umieszczania wzmacniającej tasiemki. Maszyna wykonuje
nacięcia i fałdki co pozwala równomiernie zawijać krawędzie wypukłe i wklęsłe. Skuteczny
system podawania kleju zapewnia precyzyjne i skuteczne sklejanie bez plam
i uszkodzeń elementu.
Rys. 9. Zawijarka brzegów i klejarka COM4N do galanterii, cholewek i wyrobów skórzanych [10]
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób nanoszony jest klej na elementy wyrobów?
2. Jakie urzÄ…dzenia stosowane sÄ… do nanoszenia kleju?
3. Jaka jest zasada działania powlekarki płaszczyzn klejem?
4. W jaki sposób przebiega suszenie kleju?
5. Jakie urządzenia służą do suszenia kleju?
6. Jaka jest zasada działania suszarki konwekcyjnej?
7. Jaka jest zasada działania suszarki promiennikowej?
8. Jakie urządzenia służą do zawijania brzegów elementów?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj powlekarkÄ™ klejem do pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić czy zasilanie maszyny jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
5) sprawdzić prawidłowość pracy wszystkich mechanizmów,
6) ustawić parametry klejenia
7) przygotować klej i wlać do wanienki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wyposażenie stanowiska pracy:
powlekarka klejem,
klej,
instrukcja obsługi maszyny,
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
proces nakładania kleju na wycięte elementy usztywnień wyrobu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić czy zasilanie maszyny jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
5) sprawdzić prawidłowość pracy wszystkich mechanizmów,
6) przygotować klej i wlać do wanienki,
7) uruchomić powlekarkę,
8) przeprowadzić proces nanoszenia kleju na wycięte elementy,
9) podsuszyć elementy z klejem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
powlekarka klejem,
klej,
wycięte elementy wyrobu,
suszarka promiennikowa lub konwekcyjna,
instrukcja obsługi maszyny,
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Przygotuj do pracy suszarkÄ™ konwekcyjnÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić czy zasilanie urządzenia jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
5) włączyć suszarkę,
6) ustawić parametry suszenia,
7) sprawdzić prawidłowość pracy urządzenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
suszarka konwekcyjna,
instrukcja obsługi maszyny,
literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozpoznać urządzenia do nanoszenia kleju?
2) obsłużyć urządzenia do nanoszenia kleju?
rozpoznać urządzenia do suszenia elementów z naniesionym
3)
klejem?
obsłużyć urządzenia do suszenia elementów z naniesionym
4)
klejem?
5) rozpoznać urządzenia do zwijania brzegów?
6) scharakteryzować urządzenia do zwijania brzegów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Maszyny szyjÄ…ce
4.2.1. Materiał nauczania
Szycie w produkcji wyrobów skórzanych stosowane jest wtedy, gdy wymagane jest
mocne połączenie elementów.
A
ączenie części składowych w gotowy wyrób dokonuje się zwykle na maszynach
szyjących ściegiem zwartym.
W produkcji wyrobów skórzanych stosuje się maszyny szwalnicze różnego typu i dzieli
siÄ™ je:
- zależnie od rozwiązań konstrukcyjnych na: płaskie, słupkowe, praworamienne,
leworamienne i czołowe (rys.10),
a b c
d e
Rys. 10. Sylwetki typów maszyn szwalniczych [ 3, s.104]:
a) płaska jednogłowa, b) słupkowa, c) praworamienna, d) leworamienna e) czołowa
- zależnie od liczby igieł na: jednogłowe i wieloigłowe,
- zależnie od tworzonego ściegu na: szyjące ściegiem zwartym i szyjące ściegiem
łańcuszkowym,
- zależnie od rodzaju napędu chwytacza na: maszyny z chwytaczem obrotowym i maszyny
z chwytaczem wahadłowym.
Maszyna szwalnicza składa się z korpusu i głowicy. W korpusie znajduje się silnik
elektryczny, wprowadzający w ruch koło napędowe i za jego pośrednictwem mechanizmy
umieszczone w głowicy.
W głowicy maszyny można wyodrębnić dwa mechanizmy:
- mechanizm tworzenia ściegu,
- mechanizm posuwu szytych elementów i regulacji ściegu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rysunek 11 przedstawia schemat napędu poszczególnych mechanizmów maszyny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5) igielnica, 6) skręt igły, 7) uchwyt igły, 8) nakrętka naprężacza
Rys. 11.
.Ogólna budowa i układ kinematyczny maszyny szyjącej ściegiem zwartym [ 3, s. 106]
1) mechanizm tworzenia ściegu, 2) mechanizm regulacji ściegu, 3) koło zamachowe, 4) dz
wignia przeciÄ…gacza nici,
Do łączenia części składowych wyrobu używa się najczęściej ściegu zwartego zwanego
stębnowym. Ścieg zwarty tworzony jest z dwu nitek, z których jedna  górna- przechodzi
przez uszko igły, druga  dolna  jest wyciągana ze szpulki bębenka. Obie nitki, przy
prawidłowym ich dociągnięciu  powinny krzyżować się w środku zszywanych materiałów.
Zasadę powstania ściegu zwartego dwunitkowego obrazuje rysunek 12.
Rys. 12. Zasada powstawania ściegu zwartego [ 7, s. 122]
1) igła, 2) nitka górna, 3) chwytacz, 4) nitka dolna.
Igła 1 z przewleczoną przez uszko nitką górną 2 przekłuwa warstwę zszywanych materiałów,
poruszając się z górnego zwrotnego położenia w dolne położenie zwrotne. W tym czasie ostrze
obracającego się chwytacza 3 znajduje się przed pionową osią igły. Następnie igła rozpoczyna
ruch w górę i na drodze około 2 mm tworzy pętlę nici górnej i przeprowadza ją przez bębenek ze
szpuleczką z nicią dolną 4. Igła w tym czasie osiąga górne zwrotne położenie, pozostałe zaś
współpracujące mechanizmy ściągają szew i przesuwają warstwę zszywanych materiałów
o długość skoku ściegu. Skok ściegu jest to odległość między dwoma kolejnymi nakłuciami igły.
Rząd ściegów, zwany także szwem, jest to liczba ściegów przypadających na odcinku 1 cm.
Cykl tworzenia ściegu zwartego odbywa się w czterech fazach (rys. 13)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 13. Fazy powstawania ściegu zwartego [ 3, s. 107]
1) nitka górna, 2) nitka dolna, 3) chwytacz, 4) bębenek.
Faza I. Igła osiąga najniższy punkt zwrotny i rozpoczyna ruch ku górze. Nić górna
tworzy pętlę, którą chwytacz łapie swoim ostrzem i rozpoczyna ruch w prawo.
Faza II. Igła posuwa się szybko w górę. Chwytacz po uchwyceniu ostrzem pętli nici
górnej odprowadza ją naokoło bębenka do połowy. Następuje naprężenie nici górnej.
Faza III. Igła kończy ostatni odcinek ruchu w górę. Chwytacz kończy swój ruch w prawo
(180°), a pÄ™tla górnej nici zeÅ›lizguje siÄ™ .z ostrza chwytacza i obejmuje nić wychodzÄ…cÄ…
z bębenka.
Faza IV. Igła znajduje się w najwyższym punkcie zwrotnym i za chwilę rozpocznie ruch
w dół. Pętla nici górnej z zaczepioną dolną nicią zostaje wciągnięta do środka zszywanego
materiału. Chwytacz wraca do pozycji wyjściowej.
Maszyny szwalnicze stosowane w przemyśle kaletniczym mogą mieć chwytacz
obrotowy. W mechanizmie obrotowym ostrze chwytacza po uchwyceniu pętli nici górnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
przeprowadza ją przez szpuleczkę z nicią dolną, wykonując ruch obrotowy po okręgu koła
(rys. 14). Maszyny z chwytaczami obrotowymi mają wydajność 5000 ściegów na minutę.
Rys. 14. Zasada tworzenia ściegu zwartego w chwytaczu obrotowym[ 3, s. 108]
Rodzaje igieł stosowanych do szycia
Właściwy dobór igieł do szycia warunkuje trwałość połączeń zszywanych elementów
i wpływa na estetykę wyrobu, gdyż szwy są zarazem elementem zdobniczym. W każdej igle
(rys. 15) rozróżnia się trzy części: kolbę, trzon i ostrze (grot).
Rys. 15. Budowa igły [ 3, s. 109]
Kolba igły, zwana też uchwytem, służąca do zamocowania igły w igielnicy, może być
z jednej strony spłaszczona lub okrągła. Do maszyn przemysłowych używa się wyłącznie
igieł z kolbami okrągłymi.
Na trzonie igły znajdują się dwa rowki: długi i krótki oraz podcięcie. Długi rowek,
w którym mieści się nić, służy do zabezpieczenia jej przed tarciem w czasie przekłuwania
materiału. Rowek krótki po przeciwległej stronie umożliwia powstanie pętli nici górnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Podcięcie pod krótkim rowkiem umożliwia bliższe podejście ostrza chwytacza do
igły (rys. 16).
Tkanina
Nić górna
Rowek długi
Rowek krótki
Położenie ostrza
chwytacza w chwili
chwycenia pętli
nici górnej
Podcięcie przy uszku
Najniższe położenie igły
Rys. 16. Rola rowków i podcięcia przy uszku w igle maszynowej [ 3, s. 109]
Ostrze igły (grot) przy przekłuwaniu powinno być tak ukształtowane, aby nie
powodowało uszkodzenia zszywanych materiałów. Profile ostrzy mogą być różne (rys. 17).
Rys. 17. Przykłady różnych profilów ostrzy igieł: a) okrągłe, b) owalne ukośne,
c) owalne płaskie, d) owalne pionowe, e) trójkątne, f) kwadratowe. [ 1 s. 109]
Do szycia skór używa się w zasadzie igieł o ostrzach owalnych, ułożonych w prawo lub
w lewo w stosunku do osi igÅ‚y. IgÅ‚y takie przecinajÄ… skórÄ™ pod kÄ…tem 45° i dlatego mniej
nagrzewają się od igieł okrągłych, które przekłuwając materiał wywołują większy opór. Igły
o ostrzach okrągłych przeznacza się do szycia tkanin, tkanin powlekanych PCW i tworzyw
skóropodobnych itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Powierzchnie igieł mogą być niklowane lub chromowane. Igły chromowane mniej się
nagrzewają, dzięki czemu zmniejsza się ilość zerwań nici. Nadają się one szczególnie do
szycia nićmi syntetycznymi.
Każda maszyna szwalnicza jest projektowana z określonym systemem igieł. Dobór igieł
jest podany w instrukcji obsługi maszyny. Użycie igły niezgodnej z instrukcją może
spowodować jej złamanie lub uszkodzenie maszyny. Dobór odpowiedniego numeru igły
i kształtu ostrza zależy od grubości nici i rodzaju zszywanych materiałów oraz decyduje
o sprawności szycia i estetyce szwów.
W związku z eksploatacją maszyn szwalniczych różnych firm stosuje się igły
odpowiednich systemów: Pfaff (RFN), Koenigs (RFN), Rhein-Nadel, Singer itp. Według
firmy Singer igły mają trzy oznaczenia wygrawerowane na kolbie, np. 16X1X11. Pierwszy
znak oznacza klasę igły, drugi kształt profilu ostrza (w tym wypadku okrągły), trzeci grubość
trzonu igły. Jeżeli w numeracji igły na drugim miejscu jest cyfra 2, profil ostrza jest płaski
i jest ona przeznaczenia do szycia skór. Igła oznaczona cyfrą l jest przeznaczona do szycia
tkanin i tworzyw skóropodobnych. Igła oznaczona cyfrą 10 jest najcieńsza, a cyfrą 18
najgrubsza.
W celu ujednolicenia, a zarazem uproszczenia systemu oznaczania igieł, wprowadzono
numerację igieł opartą na systemie metrycznym. Na kolbie igły są wygrawerowane dwie
liczby, np. 75X2 lub 70X1. Liczba pierwsza określa grubość trzonu igły, tj. 0,75 mm, liczba
druga oznacza, że ostrze igły jest owalne. W przykładzie drugim grubość trzonu wynosi 0,70
mm, a profil ostrza jest okrągły.
Niektóre zakłady stosują również igły firmy Rhein-Nadel, która specjalizuje się
w produkcji igieł wysokiej jakości. System oznaczania igieł jest tu kombinowany. Oznaczenie
cyfrowe jest poprzedzone znakiem literowym, np. igła R - 16Xl775 odpowiada igle 16X1X11
wg systemu firmy Singer lub igle 75X1 wg systemu metrycznego. Literą R oznacza się igły o
ostrzu okrągłym.
Otrzymanie właściwego szwu w czasie łączenia elementów w gotowy wyrób zależy
głównie od racjonalnej obsługi maszyny szwalniczej, jej regulacji i konserwacji. Bez względu
na klasę, przeznaczenie lub typ maszyny obowiązują stałe zasady użytkowania i obsługi, do
których należy się stosować. Zasady te omówiono poniżej na przykładzie jednoigłowej
płaskiej maszyny A
ucznik 82.
Zakładanie igły do igielnicy przedstawia rysunek 18.
Rys. 18. Zakładanie igły [ 3, s. 114]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Przed założeniem igły należy obrócić ku sobie koło zamachowe tak, aby igielnica l
osiągnęła najwyższe położenie, następnie rozluz
nić nieco wkręt 2 uchwytu, po czym włożyć
doń igłę aż do oporu. Igłę ustawia się w ten sposób, aby jej krótsze wyżłobienie z podcięciem
znajdowało się .od strony ostrza chwytacza. Po należytym ustawieniu igły dokręca się wkręt
uchwytu do oporu.
Prawidłowe tworzenie się pętli nici i chwytanie tej pętli ostrzem chwytacza będzie
zagwarantowane wówczas, gdy uszko igły w momencie najniższego położenia igły będzie się
znajdowało o 2 - 3 mm poniżej ostrza chwytacza.
Prowadzenie nici górnej i nawlekanie igły przedstawia rysunek 19.
Rys. 19. Prowadzenie i nawlekanie nici górnej [ 3, s. 114 ]:
1) otwór dz
wigni, 2) prowadniki, 3) talerzyki naprężacza, 4) sprężynka, 5) haczyk,
6) prowadnik, 7) prowadnik, 8) uszko igielnicy, 9) oczko igły.
Przed nawleczeniem nici do igły .należy obrócić koło zamachowe ku sobie tak, aby
dz
wignia l osiągnęła .najwyższe położenie. Następnie nić .przeciąga się kolejno
przez prowadniki 2, talerzyki naprężacza 3, sprężynkę 4, haczyk 5, otwór dz
wigni 1,
prowadniki 6 i 7, uszko igielnicy 8 do uszka igły 9. Nić nawleka .się do igły od strony jej
dłuższego wyżłobienia. Nawleczony koniec nici powinien wystawać z igły na długość
ok. 8 cm.
Nawlekanie dolnej nici do bębenka przedstawia rysunek 20.
Rys. 20. Nawlekanie nici do bębenka [ 3, s. 115 ]
1) trzpień bębenka, 2) szpuleczka na nici
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Bębenek składa się z dwóch części: z bębenka właściwego i ze szpuleczki na nici.
Trzymając w prawej ręce nawiniętą szpileczkę, a w lewej bębenek, nasuwa się ją na trzpień
bębenka. Następnie uchwyciwszy .koniec nici prawą ręką, należy nić przeciągnąć przez
szczelinę pod sprężynką tak, aby jej koniec wystawał na zewnątrz co najmniej 8 cm.
Zakładanie bębenka przedstawia rysunek 21.
Rys. 21. Zakładanie bębenka [ 3, s. 115 ]:
1) skrzydełko bębenka, 2) trzpień kosza chwytacza
Igielnicę ustawia się w najwyższym położeniu, a nawleczony bębenek ujmuje się palcami
lewej ręki za odchylone skrzydełko l i nasuwa na trzpień kosza chwytacza 2. Następnie
opuszcza się skrzydełko, a bębenek dociska aż do zatrzaśnięcia. Wyjmowanie bębenka w celu
nawinięcia jego szpuleczki przebiega w odwrotnej kolejności.
Nacisk stopki na warstwę zszywanych materiałów ustala się w zależności od rodzaju tej
warstwy, tj. rodzaju materiałów i grubości warstwy. W przypadku cieńszych i miękkich
materiałów nacisk stopki powinien być odpowiednio mniejszy. Szycie grubszych i bardziej
sztywnych materiałów wymaga zwiększenia nacisku.
Przy zbyt słabym nacisku stopki transport zszywanej warstwy materiałów staje się
utrudniony ze względu na poślizg. Transporter przesuwa wówczas zszywane materiały przy
ograniczonym (zmniejszonym) i nierównomiernym skoku ściegu. Natomiast nadmierny
nacisk stopki powoduje rwanie nici oraz ściąganie, marszczenie, a nawet rwanie materiału.
Żądany nacisk stopki osiąga się przez regulację napięcia sprężyny dociskającej stopkę do
warstwy zszywanych materiałów.
W najczęściej spotykanych rozwiązaniach nacisk stopki reguluje się przez pokręcenie
tulejki wkręconej w korpus głowicy maszyny i nasuniętej na górny fragment drążka stopki
Pokręcając tulejką 7 wkręconą w korpus głowicy maszyny 2 uzyskuje się zmianę napięcia
sprężyny 3 nasuniętej na drążek stopki 4. Sprężyna działając na uchwyt drążka 5 powoduje
docisk stopki 6 do płytki ściegowej 9. Regulacja polega na wkręcaniu tulejki w celu
zwiększenia nacisku stopki i wykręcaniu tulejki dla zmniejszenia nacisku.
W przypadku konieczności wyregulowania wzniosu stopki nad płytkę ściegową do
wielkości zgodnej z charakterystyką techniczną maszyny, należy odkręcić wkręt uchwytu
drążka 7 i podciągnąć do góry (lub opuścić) drążek stopki aż do osiągnięcia żądanej wielkości
wzniosu.
W takim położeniu, przy wychylonym w górę podnośniku stopki 8, dokręca się wkręt
uchwytu drążka, uzyskując mocne osadzenie drążka w uchwycie.
Regulowanie docisku stopki przedstawia rysunek 22.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 22. Mechanizm regulacji docisku stopki w stębnowej przemysłowej maszynie szwalniczej [1,s.115]:
1) tulejka, 2) głowica maszyny, 3) sprężyna, 4) drążek stopki, 5) uchwyt drążka stopki,
6) stopka, 7) wkręt uchwytu drążka, 8) podnośnik stopki, 9) płytka ściegowa
Regulowanie naprężenia nici górnej i dolnej. Przy prawidłowym naprężeniu obu nici:
górnej i dolnej ścieg zwarty powinien krzyżować się w środku .zszywanych materiałów (rys.
23c). Przeciąganie dolnej nici ma wierzch zszywanych materiałów (rys. 23a) może być
następstwem zbyt dużego naprężenia nici górnej lub zbyt małego naprężenia nici dolnej.
Odwrotnie, przeciąganie górnej nici pod materiały zszywane może być, wynikiem zbyt
dużego naprężenia nici dolnej lub zbyt małego nici górnej (rys. 23b).
Rys. 23. Åšciegi zwarte [ 3, s. 115 ]:
a) zbyt duży naciąg nici górnej lub zbyt mały dolnej,
b) zbyt mały naciąg nici górnej lub zbyt duży dolnej, c) ścieg prawidłowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Regulowania naprężenia nici górnej dokonuje się przez dokręcenie nakrętki naprężacza.
Powoduje to zmianę docisku talerzyków naprężacza, między którymi prowadzona jest nić.
Aby zwiększyć naprężenia nici górnej, należy nakrętkę pokręcać w prawo, a w celu
zmniejszenia naprężenia - w lewo.
Aby uregulować naprężenia nici wysnuwającej się z bębenka, należy za pomocą małego
śrubokręta pokręcić wkręt 2 (rys. 24), dociskający sprężynkę 1. Aby zwiększyć naprężenie
nici, wkręt należy dokręcać, aby zmniejszyć - odkręcać.
Rys. 24. Elementy regulacji naprężenia nici w bębenku [3, s. 115 ]:
1) sprężynka, 2) wkręt dociskający sprężynkę
Najczęstszą przyczyną słabego naprężenia nici w bębenku jest kurz, który gromadząc się
pod sprężynką uniemożliwia jej dokręcenie.
Długość ściegu ustala się przez odpowiednie ustawienie dz
wigni regulatora na tabliczce
z podziałką długości ściegu. Ustawienie dz
wigni polega na dokręceniu lub odkręceniu
nakrętki dz
wigni.
Niektóre maszyny szwalnicze (np. typ Minerva produkcji CSRS) mają inne mechanizmy
do regulacji długości ściegu. Są to albo dz
wignie umieszczone na głowicy maszyny, albo
gałki sterujące.
Po prawidłowym założeniu obu nici można przystąpić do szycia.
Maszyna szyjąca płaska zwana stębnówką służy do zszywania elementów wyrobów nie
wymagających uwypuklenia kształtu.
Przykładem maszyn szyjących płaskich jest przedstawiona na rysunku 25 maszyna
Svit 001153
Rys. 25. Maszyna szyjąca płaska Svit 01153 [ 7, s. 121 ]: 1) korpus, 2) stół, 3) ramię
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Do nowoczesnych maszyn płaskich jednogłowych można zaliczyć Stębnówkę CK  8BL
firmy Chikon (rys. 26).
Rys. 26. Stębnówka 1-igłowa, płaska do materiałów bardzo ciężkich Chikon CK  8BL [16]
Maszyna ta przeznaczona jest do szycia tapicerki samochodowej, wyrobów tapicerskich
i kaletniczych. Maksymalna prędkość szycia wynosi 2400 ściegów/minutę
a maksymalna długość ściegu 8 mm. Maszyna wyposażona jest w potrójny transport
i duży chwytacz poziomy.
Stębnówka SLH -2B - FH  1  BTFL firmy Seiko (rys. 27) charakteryzuje się
maksymalną prędkością szycia 700 ściegów/minutę i maksymalną długością ściegu
15 mm
Rys. 27. Stębnówka 1-igłowa, płaska do materiałów bardzo ciężkich
z automatykÄ… Seiko SLH -2B - FH  1  BTFL [32]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Pfaff 1245  1 (rys. 28) jest uniwersalną stębnówką tapicerską i kaletniczą o potrójnym
transporcie - dolnym i górnym stopkowym oraz igłowym i wysokim skoku górnego
transportu co zapewnia równy ścieg nawet na zróżnicowanych grubościach materiałów.
Wyposażona jest w szpulkę o dużej pojemności nici, grubość nici może wynosić nawet do
11/3. Możliwe jest zastosowanie wielu oprzyrządowań. Maksymalna prędkość szycia wynosi
2.800 ściegów/min, a maksymalna długość ściegu 8mm.
Rys. 28. Stębnówka Pfaff 1245 -1 [35]
Maszyny dwuigłowe służą do zszywania elementów wyrobów dwoma równoległymi
rzędami ściegów zwartych.
Przykładem takiej maszyny jest Dwuigłówka Adler 104-4102S (rys. 29). Stosowana jest
w kaletnictwie, tapicerstwie i obuwnictwie.
Rys. 29. Dwuigłówka Adler 104-4102S [24]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Stębnówki stosowane w produkcji wyrobów skórzanych mogą być produkowane jako prawo
i leworamienne.
Przykładem takiej maszyny praworamiennej jest stębnówka ramienna Pfaff 335 (rys. 30)
posiadająca potrójny transport oraz centralne smarowanie. Maksymalna prędkość szycia wynosi
1500 ściegów na minutę a maksymalna długość ściegu 6mm.
Rys. 30. Stębnówka ramienna Pfaff 335 [21]
Stębnówka ramienna Jumbo King (rys. 31) również posiada potrójny transport i centralne
smarowanie. Maksymalna prędkość szycia wynosi 2500 ściegów na minutę a maksymalna
długość ściegu 5 mm.
Rys. 31. Stębnówka ramienna Jumbo King [29]
Przykładem maszyny leworamiennej jest dwuigłowa maszyna szyjąca Svit 01085 służąca do
zszywania elementów dwoma równoległymi szwami zwartymi. (rys. 32)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Rys. 32. Leworamienna dwuigłowa maszyna szyjąca Svit 01085 [ 7, s.137 ]
Nowoczesna stębnówka LLHPW-3B firmy Seiko (rys. 33) charakteryzuje się obrotowym
ramieniem o kÄ…cie obrotu 360º i maksymalnej prÄ™dkoÅ›ci szycia 1500 Å›ciegów na minutÄ™
i długości ściegu do 6 mm. Maszyna zaopatrzona jest w potrójny transport i pionowy
chwytacz. Przeznaczona jest do szycia różnego rodzaju toreb, waliz itp.
Rys. 33. Stębnówka Seiko LLHPW -3B [28]
W produkcji wyrobów skórzanych stosowane są także maszyny słupkowe przeznaczone do
zszywania elementów w miejscach trudnodostępnych. Maszyny te należą do grupy maszyn
jednogłowych, szyjących ściegiem zwartym dwunitkowym, o chwytaczu wykonującym ruch
obrotowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Przykładem takiej maszyny jest maszyna słupkowa Svit 01225 (rys. 34)
Rys. 34. Maszyna szyjąca słupkowa Svit 01225 [ 7, s. 140]
Maszyną słupkową stosowaną w produkcji wyrobów skórzanych jest stębnówka słupkowa
Pfaff 591 (rys. 35).
Rys. 35. Stębnówka słupowa Pfaff 591 [http://www.altex.com.pl/zdjecia/medium_p574.jpg ]
Maszyna wyposażona jest w transport dolny i górny rolkowy oraz igłowy, o maksymalnej
prędkości szycia 3000 ściegów na minutę i maksymalnej długości ściegu 4,5 mm. Maszyna
posiada pozycjonowanie igły, elektromagnetyczne obcinanie nici, elektropneumatyczne
podnoszenie rolki i automatyczne ryglowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Nowoczesną maszyna słupkową jest stębnówka słupowa LLHPWN-8B-1-SF-LP firmy
Seiko (rys. 36) o maksymalnej prędkości szycia 1600 ściegów na minutę i długości ściegu 5,5
mm. Maszyna wyposażona jest w potrójny system transportu i pionowy chwytacz.
Rys. 36. Stębnówka słupowa Seiko LLHPWN-8B-1-SF-LP [28]
Maszyny szyjące  zygzak służą do łączenia elementów szwem zwartym dwunitkowym
zygzakowym. Szew zygzakowy łączy dwa elementy złożone krawędziami na styk. Igła
wykonująca ten szew przekłuwa kolejno na przemian jeden element, a następnie drugi łącząc je
w jedną całość. W tym celu igła zamocowana w igielnicy musi wykonywać oprócz ruchu
postępowo  zwrotnego w kierunku pionowym, ruch w kierunku poziomym prostopadłym do
tworzonego ściegu. Przemieszczanie igły zamocowanej w igielnicy w kierunku prostopadłym do
kierunku tworzonego ściegu następuje wskutek wahadłowego ruchu igielnicy. Budowa maszyny
 zygzak i działanie jej głównych mechanizmów, poza mechanizmem dodatkowego
wahadłowego napędu igielnicy, transportu zszywanych materiałów i położenia chwytacza
w stosunku do igielnicy, są takie same jak w maszynie płaskiej. Przykładem takiej maszyny jest
maszyna Svit 01216 (rys.37)
Rys. 37. Maszyna szyjÄ…ca  zygzak Svit 01216 [ 7, s. 135 ]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Nowocześniejszą maszyną szyjącą ściegiem  zygzak jest maszyna LZ -2284 firmy Juki
(rys. 38)
Rys. 38. Maszyna szyjÄ…ca  zygzak Juki LZ 2284 [33]
Jest to maszyna 1-igłowa, szyjąca tradycyjnym ściegiem typu  zig  zag oraz ściegiem
 trójskok o transporcie ząbkowym. Prędkość maksymalna szycia wynosi 5000 ściegów na
minutę, długość ściegu do 5 mm a szerokość ściegu do 8 mm.
Lamowarki sÄ… maszynami szyjÄ…cymi specjalnie przystosowanymi do przyszywania tzw.
lamówki. Są one maszynami należącymi do grupy maszyn jednoigłowych, szyjących
ściegiem zwartym dwunitkowym, o chwytaczu wykonującym ruch obrotowy. Przykładem
takiej maszyny jest lamowarka Svit 01118 (rys. 39).
Rys. 39. Lamowarka Sirt 01118 [ 7, s. 131]
Mechanizm lamujący (rys. 40) służy do nakładania lamówki na krawędz
elementu
wyrobu. Mechanizm ten, którego główną część stanowi uchwyt 1, zamocowany jest na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
wsporniku 2 ramienia maszyny. Położenie jego w stosunku do igły 3 i małej stopki
dociskowej 4 reguluje się śrubami 5 i 6. Kształt uchwytu uzależniony jest od wykonywanej
lamówki. Rysunek przedstawia uchwyt dla lamówki zwykłej, to jest opasującej krawędz

elementu dwustronnie. Inny kształt ma uchwyt dla lamówki francuskiej, tj. opasującej
krawędz
elementu jednostronnie.
Rys. 40. Mechanizm lamujÄ…cy [ 7, s. 133]
1) uchwyt, 2) wspornik, 3) igła, 4) stopka dociskowa, 5 i 6) śruby dociskowe.
Przykładem nowoczesnej maszyny do lamowania jest stębnówka z cylindrycznym łożem,
wyposażona w lamownik Pfaff 335 (rys 41).
Rys. 41. Lamowarka Pfaff 335 [11]
Przeznaczona jest do szycia w miejscach trudno dostępnych i wyposażona w szpulkę o dużej
pojemności nici (40% więcej), potrójny transport - dolny i górny stopkowy oraz igłowy. Mała
średnica cylindrycznego łoża zapewniają wysoki poziom przydatności w produkcji obuwia,
tapicerki i wyrobów kaletniczych. Maksymalna prędkość szycia wynosi 2800 ściegów na
minutę, maksymalna długość ściegu 6mm, skok pionowy górnego transportu 7mm, prześwit
po podniesieniu stopek 14 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sprawne działanie maszyny zależy w dużej mierze od umiejętnej i starannej konserwacji. Zły
stan maszyny można natychmiast zauważyć, ponieważ maszyna pracuje wtedy ciężko
i głośno.
Do podstawowych zabiegów konserwacyjnych należą:
 racjonalne smarowanie (olejenie) części i zespołów maszyny narażonych na intensywną
pracÄ™,
 okresowe czyszczenie dostępnych części mechanizmów.
Smarowaniu poddaje się wszystkie łożyska wału głównego, łożysko igielnicy, łożyska
wałków napędu chwytacza, mechanizmu posuwu chwytacza i inne węzły ruchowe. W każdej
maszynie szwalniczej miejsca smarowania są oznaczone. Do smarowania maszyn używa się
specjalnego oleju do maszyn. Olej doprowadza siÄ™ do miejsc smarowania za pomocÄ…
blaszanych olejarek. Przy ciągłej pracy maszyny smarowanie należy przeprowadzać
codziennie. W tym celu do każdego miejsca smarowania należy doprowadzić nie więcej
niż 2 - 3 kropli oleju. Nadmiar wprowadzonego oleju , powoduje zbędne zanieczyszczenia
maszyny i plamienie zszywanych materiałów.
Czyszczenie maszyny polega na usunięciu z dostępnych miejsc mechanizmów resztek
nici, tkanin, włókien skóry, pyłu, kurzu itp. Na tego rodzaju zanieczyszczenia narażony jest
najczęściej mechanizm tworzenia ściegu, a w nim mechanizm chwytacza i posuwu materiału.
Do usuwania zanieczyszczeń z ząbków mechanizmu posuwu służy mały pędzel
z półtwardego włosia. Aby oczyścić mechanizm chwytacza, należy go rozebrać na części.
Przy stałej pracy maszyny mechanizm ten czyści się co najmniej raz w tygodniu. Zajmuje się
tym konserwator maszyn. Przy dobrej znajomości szczegółów budowy maszyny szwalniczej
zabieg ten może być wykonany przez pracownika obsługującego maszynę.
Konserwacja silników napędzających maszyny szwalnicze polega na okresowym
smarowaniu łożyska wału i oczyszczaniu silnika z pyłu. Przed rozpoczęciem czyszczenia
silnika maszynę należy wyłączyć z sieci elektrycznej.
W wyniku rozregulowania się niektórych mechanizmów, uszkodzenia części maszyny lub
nieodpowiedniego użytkowania, występują usterki, które uniemożliwiają prawidłowe szycie.
Najczęściej spotykane usterki i sposoby ich usuwania podano w tabeli 1.
Tabela 1. Usterki w pracy maszyn szwalniczych [3, s.119]
Przyczyny usterki Sposób usunięcia usterki
Ciężka praca maszyny
Miejsca smarowania przemyć benzyną
Maszyna smarowana nieodpowiednim olejem
a następnie smarować właściwym olejem
Nadmierne zanieczyszczenie mechanizmu Usunąć zanieczyszczenie w postaci pyłu
posuwu pod płytką nicianego itp
Zmniejszyć odległość między osią silnika
Pas napędowy za mocno naciągnięty
a wałem napędowym
A
amanie się igły
Igła wygięta uderza w ostrze chwytacza lub
Wymienić igłę
stopkÄ™ dociskowÄ…
Zbędne przeciąganie zszywanych materiałów
Posuw materiału powinien przebiegać
- wygięta igła uderza w płytkę ściegową
samoczynnie - nie pociągać materiału
i Å‚amie siÄ™
Naprężenie górnej nici za silne Zmniejszyć naprężenie górnej nici
Nieprawidłowe ustawienie mechanizmów
Mechanizmy te należy ustawić prawidłowo
igielnicy i chwytacza. Igła trafia w chwytacz
(do usunięcia usterki wezwać mechanika)
i Å‚amie siÄ™
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
c.d. tabeli 1
Zrywanie się górnej nici
Igłę należy wyjąć i umocować prawidłowo,
Igła umocowana w igielnicy odwrotnie
tj. krótszym wyżłobieniem od strony chwytacza
Prowadzenie nici zmienić na właściwe zgodnie
Niewłaściwe przewlekanie nici w prowadnikach
z instrukcją obsługi
Naprężenie górnej nici za silne Zmniejszyć naprężenie górnej nici
Igła uszkodzona Wymienić igłę
Prowadnik wymienić lub zeszlifować wewnątrz
Uszkodzony prowadnik nici
drobnoziarnistym płótnem ściernym
Dobrać grubość nici tak, aby mieściła się
Niewłaściwy dobór numerów igły i nici
swobodnie w dłuższym wyżłobieniu
Nić złej jakości Stosować nici dobrej jakości
Splątaną nić usunąć, wyprowadzić ze szpulki
Nić zaplątała się na trzpieniu szpulki
prawidłowo
Nić zaplątana w mechanizmie chwytacza Zaplątaną nić usunąć
Zrywanie siÄ™ dolnej nici
Sprężynka bębenka uszkodzona Wymienić sprężynki
Nawinąć nici na szpuleczkę ponownie, a nić
y
le nawinięta szpuleczka bębenka
nawlec prawidłowo
Nić zbyt silnie naciągnięta Naprężenie nici odpowiednio zmniejszyć
Wygładzić krawędzie otworu lub wymienić
Otwór w płytce ściegowej uszkodzony
płytkę
Nić złej jakości Stosować nici dobrej jakości
Przepuszczanie ściegu
Założyć igłę prawidłowo, dociskając
Igła z
le założona
w igielnicę aż do oporu
Krzywa igła Wymienić igłę
Stępione ostrze chwytacza Zaostrzyć chwytacz lub wymienić
Zanieczyszczony mechanizm chwytacza Wyczyścić mechanizm
Przeciąganie dolnej nici na wierzch zszywanego materiału
Zanieczyszczenie bębenka pod sprężynką Usunąć zanieczyszczenie
Wyżłobienie nicią bębenka lub sprężynki Wymienić zużyte części
Słabe naprężenie dolnej nici Dokręcić wkręt sprężynki bębenka
Zmniejszyć naprężenie górnej nici
Naprężenie górnej nici za silne
Przeciąganie dolnej nici pod spód zszywanych materiałów
Nić nie została wprowadzona między talerzyki
Wprowadzić nić między talerzyki
naprężacza
Talerzyki naprężacza wytarte Wymienić talerzyki
Talerzyki naprężacza słabo dociśnięte Docisnąć talerzyki
Nagromadzony brud lub strzępy nitek między
Rozkręcić talerzyki naprężacza i wyczyścić je
talerzykami naprężacza
Nierównomierna praca mechanizmu posuwu
Ząbki zanieczyszczone Dokładnie je oczyścić
Ząbki stępione Wymienić
Uregulować wysokość ząbków do 0,6 mm
Ząbki zbyt nisko położone
ponad płytkę
Zbyt słaby nacisk stopki na zszywane
Uregulować nacisk stopki materiały
materiały
Ząbki zaolejone Wytrzeć suchą szmatką
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak dzielimy maszyny szyjÄ…ce?
2. Jak zbudowana jest maszyna szyjÄ…ca?
3. Jak powstają ściegi w szyciu maszynowym?
4. Jak zbudowana jest igła?
5. Jaka jest numeracja igieł?
6. Jak należy przygotować maszynę do szycia?
7. Jakie rodzaje maszyn szyjących stosowane są w produkcji wyrobów skórzanych?
8. Do czego służą lamowarki?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj typ maszyny do szycia na podstawie zdjęć (rysunków).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się ze zdjęciami różnych rodzajów maszyn szyjących stosowanych w produkcji
wyrobów skórzanych,
4) rozpoznać typ maszyny szyjącej,
5) uzasadnić rozpoznanie w zeszycie ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zdjęcia różnych typów maszyn szyjących stosowanych w produkcji wyrobów skórzanych,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dobierz maszynę do szycia określonego wyrobu kaletniczego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z wybranym wyrobem kaletniczym,
4) dobrać maszynę,
5) uzasadnić wybór w zeszycie ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne wyroby kaletnicze,
 prospekty maszyn do szycia,
 przybory do pisania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Dokonaj przeprowadzenia nici dolnej i górnej w różnych typach maszyn szyjących
stosowanych w produkcji wyrobów skórzanych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić czy zasilanie maszyny jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
5) sprawdzić prawidłowość pracy wszystkich mechanizmów na biegu jałowym,
6) nawinąć nić na szpuleczkę,
7) włożyć szpuleczkę i nawlec nić do bębenka,
8) założyć bębenek,
9) przeprowadzić nić górną i nawlec igłę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne typy maszyn: płaska, ramienna, słupkowa, zyg-zag,
 instrukcje obsługi maszyn,
 igły,
 nici,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Dokonaj regulacji docisku stopki i wzniosu stopki nad płytkę ściegową w różnych typach
maszyn szyjących stosowanych w produkcji wyrobów skórzanych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) dokonać regulacji docisku stopki,
5) dokonać regulacji wzniosu stopki nad płytką ściegową.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne typy maszyn: płaska, ramienna, słupkowa, zyg-zag,
 instrukcje obsługi maszyn,
 wkrętak do wzniosu stopki nad płytką ściegową,
 materiał do prób szycia,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 5
Przygotuj maszynę jednogłową , dwunitkową płaską ( stębnówkę) do pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sprawdzić czy zasilanie maszyny jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
5) sprawdzić prawidłowość pracy wszystkich mechanizmów na biegu jałowym,
6) nawinąć nić na szpuleczkę,
7) włożyć szpuleczkę i nawlec nić do bębenka,
8) założyć bębenek,
9) wybrać i założyć odpowiednią igłę do igielnicy,
10) przeprowadzić nić górną i nawlec igłę,
11) wykonać szycie próbne,
12) ocenić jakość szycia próbnego,
13) uregulować naprężenie nici górnej i dolnej,
14) uregulować docisk stopki,
15) uregulować długość ściegu,
16) wykonać szycie próbne.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 maszyna stębnówka,
 instrukcja obsługi maszyny,
 igły,
 nici,
 wkrętak do regulacji naprężenia nici dolnej,
 materiał do prób szycia,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 6
W oparciu o instrukcję obsługi maszyny szyjącej wskazanej przez nauczyciela, wskaż
zespoły robocze maszyny wymagające smarowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny,
4) wymienić i zapisać w zeszycie ćwiczeń zespoły robocze wymagające smarowania,
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instrukcja obsługi maszyny szyjącej,
 zeszyt ćwiczeń
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozpoznać typy maszyn szyjących?
2) scharakteryzować typy maszyn szyjących?
3) przeprowadzić nić górna i dolną w różnych typach maszyn?
uregulować naprężenie nici górnej i dolnej w różnych typach
4)
maszyn?
5) ustawić długość ściegu w różnych typach maszyn?
ustawić wznios stopki nad płytką ściegową w różnych typach
6)
maszyn?
7) ustawić nacisk stopki w różnych typach maszyn?
8) przygotować różne typy maszyn do szycia?
9) wykonać szycie różnymi typami maszyn?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.3. Urządzenia do zgrzewania wyrobów z folii
4.3.1. Materiał nauczania
Wycięte części składowe z folii z tworzyw termoplastycznych mogą być łączone
w gotowy wyrób za pomocą zgrzewania pojemnościowego. Tworzywa termoplastyczne pod
względem elektrycznym są dielektrykami. Badania wykazały, że przewodność elektryczna
typowego dielektryku jest 1022 razy mniejsza niż przewodność np. miedzi, która jest bardzo
dobrym przewodnikiem elektryczności. Prąd elektryczny w przewodnikach polega na
przepływie strumienia wolnych elektronów pod wpływem siły elektromotorycznej. Ponieważ
dielektryki nie wykazują przewodzenia prądu, należy przyjąć, że nie mają swobodnych
elektronów. W każdym dielektryku, mimo braku swobodnych elektronów, można wywołać
przepływ prądu elektrycznego pod warunkiem umieszczenia go w zmiennym polu
elektrycznym kondensatora grzejnego utworzonym przez dwie metalowe elektrody.
Jeżeli między dwiema płytkami kondensatora zasilanego prądem stałym zostanie
umieszczony dielektryk, wówczas obojętne dotychczas cząsteczki zaczynają wykazywać dwa
bieguny: dodatni i ujemny; zjawisko to nosi nazwÄ™ polaryzacji (rys. 42).
Rys. 42. Zasada zjawiska polaryzacji dielektryków: [3, s. 145]
a) rozmieszczenie ładunków elektrycznych w cząsteczce obojętnej,
b) czÄ…steczka spolaryzowana w polu elektrycznym
Jest ono wynikiem działań pola elektrycznego między biegunami i zmiany toru
elektronów w cząsteczce, który z kołowego staje się eliptyczny. Cząsteczki spolaryzowane
(dipole) ustawią się tak, że ich biegun ujemny (z elektronami) zwraca się do elektrody
dodatniej, zaś biegun dodatni cząsteczki do elektrody ujemnej. Jeżeli elektrody kondensatora
zostaną podłączone do z
ródła prądu zmiennego, wówczas zmiana kierunku pola
elektrycznego między elektrodami będzie zmuszała cząsteczki dielektryku do nieustannej
zmiany położenia, tak że np. dodatni biegun cząsteczki (dipola) ustawi się zawsze
w kierunku elektrody, która w danym momencie jest ujemna. Na skutek tarcia, które zachodzi
między drgającymi cząsteczkami, wytwarza się energia cieplna w całej pojemności
dielektryku (stąd nazwa zgrzewanie pojemnościowe). Szybkość wytwarzania ciepła
w dielektryku jest tym większa, im większa jest częstotliwość zasilającego prądu do
wytworzenia pola elektrycznego.
Częstotliwość prądu przemysłowego w Polsce wynosi 50 cykli/s, tj. 50 Hz, oznacza to, że
jego biegunowość zmienia się 100 razy na sekundę. Ponieważ częstotliwość tego prądu do
zgrzewania pojemnościowego tworzyw termoplastycznych jest zbyt niska, przy nagrzewaniu
pojemnościowym znajdują zastosowanie generatory, które pracując na częstotliwościach ok.
0,5-200 MHz umożliwiają zgrzewanie folii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Zgrzewanie elementów folii termoplastycznych polega na połączeniu ich przy użyciu
ciepła i nacisku. Ponieważ ciepło wytwarza się przez nagrzanie folii wewnątrz metodą
pojemnościową, proces ten nosi nazwę zgrzewania pojemnościowego lub zgrzewania prądem
wielkiej częstotliwości.
ZasadÄ™ zgrzewania folii termoplastycznych przedstawia rysunek 43. Elektrody metalowe
l i 2 są podłączone do generatora wielkiej częstotliwości (G). Elektrody te wraz z zawartymi
między nimi foliami 3 i 4, tworzą kondensator grzejny.
Rys. 43. Zasada zgrzewania folii termoplastycznych [3, s. 146]
l, 2 - elektrody, 3, 4 - zgrzewane folie
Prąd elektryczny wielkiej częstotliwości przepływając między elektrodami nagrzewa
materiał, który w ciągu kilku sekund uzyskuje temperaturę zgrzewania. Dodatkowy nacisk (P)
górnej elektrody powoduje trwałe połączenie dwu powierzchni folii. Najwyższą temperaturę
przy zgrzewaniu pojemnościowym osiąga miejsce styku zgrzewanych folii. Natomiast
miejsca zetknięcia obu folii z elektrodami mają niższą temperaturę, gdyż powierzchnie ich są
chłodzone elektrodami; elektrody wykonane z metali mają dobrą przewodność cieplną.
Każde urządzenie do zgrzewania pojemnościowego, zwane zgrzewarką, składa się
z trzech głównych części: generatora wielkiej częstotliwości, elektrod, prasy mechanicznej.
Generator lampowy jest podstawowym urządzeniem zgrzewarki pojemnościowej,
którego zadaniem jest przetwarzanie energii elektrycznej o częstotliwości niskiej
(tj. sieciowej) na energię elektryczną wielkiej częstotliwości. Generatory o niewielkich
mocach mogą pobierać prąd z sieci oświetleniowej o napięciu 220 V, generatory duże muszą
być zasilane z sieci siłowej 3x380 V (tj. prądem trójfazowym).
Elektrody spełniają podwójną rolę: służą do wytwarzania pola elektrycznego w miejscu
łączenia dwu warstw folii oraz przenoszą nacisk na zgrzewany materiał.
Prasy są to konstrukcje mechaniczne wyposażane w mechanizmy przesuwu i docisku
elektrod, natomiast generatory sÄ… budowane w postaci szaf stalowych, a z prasami
mechanicznymi mogą być połączone za pomocą przewodów elektrycznych. Generator może
też tworzyć wraz z prasą całość konstrukcyjną, mieszczącą się we wspólnej obudowie.
W zależności od konstrukcji części mechanicznych pras, zgrzewarki dzieli się na rolkowe
i odcinkowe.
Zgrzewarki rolkowe wyglądem zewnętrznym i sposobem transportowania materiału
przypominają płaskie maszyny do szycia. Elektrodami zgrzewarki są dwie rolki (rys. 44).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Rys. 44. Elektrody rolkowe do zgrzewania ciągłego [3, s. 149]
1 - rolka górna podłączona do prądu wielkiej częstotliwości, 2 - rolka dolna uziemiona
Górna rolka dociskająca jest podłączona kablem do prądu wielkiej częstotliwości, dolna -
napędowa otrzymuje obroty od silnika elektrycznego, rolka ta jest uziemiona. Generator oraz
układ napędu rolki dolnej są osłonięte obudową zgrzewarki. Prędkość przesuwania się
tworzywa reguluje się w zależności od grubości folii i szerokości złącza.
Ze względu na małą pojemność układu rolek, zgrzewarki tego typu wymagają
częstotliwości prądu powyżej 50 MHz.
Zgrzewarki odcinkowe w których proces zgrzewania odbywa się w ten sposób, że
w czasie jednorazowego docisku elektrod w ciągu kilku sekund otrzymuje się określony
odcinek złącza dwu lub więcej warstw folii. W zależności od konstrukcji i przeznaczenia
zgrzewarki odcinkowe dzieli siÄ™; na:
- zgrzewarki ręczne wyposażone w elektrody szczękowe z dociskiem ręcznym,
przeznaczone do zgrzewania (zamykania) opakowań,
- zgrzewarki automatyczne przeznaczone do zamykania toreb termoplastycznych ze
środkami farmaceutycznymi lub kosmetycznymi,
- zgrzewarki mechaniczne ze stołem roboczym.
W kaletnictwie i w galanterii z tworzyw sztucznych powszechne zastosowanie majÄ…
zgrzewarki stołowe.
Budowa, działanie i obsługa uniwersalnej zgrzewarki dociskowej zostanie omówiona na
przykładzie Zgrzewarki ZDK - 1,2/C (rys. 45).
Rys. 45. Zgrzewarka ZDK - 1,2/C [20]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Zgrzewarka ZDK-1,2/C jest przeznaczona do zgrzewania folii termoplastycznych
o łącznej grubości 0,2- 1,0 mm, przy czym powierzchnia złącza dla elektrody 0,2 x 150 cm
przy grubości folii 2 x 0,3 mm (2 folie o grubości 0,3 mm) wynosi ok. 30 cm. Zgrzewarka ta
znajduje zastosowanie do wyrobu teczek, torebek, pokrowców, okładek na książki i zeszyty
itp.
Zgrzewarka ZDK-1.2/C (rys. 46) składa się z dwu zasadniczych członów: z prasy
silnikowej oraz generatora wielkiej częstotliwości. Prasa jest wmontowana w korpus żeliwny,
który za pośrednictwem stołu stanowiącego płaską przeciwelektrodę, spoczywa na stalowej
szafie. Prasę uruchamia silnik poprzez sprzęgło. Cardana, przekładnię zębatą i śrubę
pociągową, umieszczone w korpusie prasy. Docisk prasy jest regulowany i może być
nastawiany w granicach 60 - 260 kg. Do regulacji docisku służy pokrętło umieszczone nad
zawieszeniem uchwytu elektrody górnej. Do równoległego ustawienia elektrody górnej
w stosunku do stołu (tj. elektrody dolnej) służą cztery śruby zaopatrzone w nakrętki
mocujÄ…ce.
Generator mocy wielkiej częstotliwości jest wbudowany wewnątrz szafy.
Rys. 46. Widok boku zgrzewarki ZDK-1,2/C z osłoniętą rozdzielnią [ 3, s. 151]
Na pulpicie sterowniczym (rys. 47), umieszczonym pod płytą stołu, znajdują się:
- przełącznik S1, będący regulatorem mocy wyjściowej (jest on czterostopniowy od 800 W
do 1200 W),
- wyłącznik S4 do wyłączania i włączania zgrzewarki do sieci,
- pokrętło elektronowego przekaz
nika czasowego E2 (umożliwiającego ustawienie czasu
zgrzewania od 0 do 10 s),
- wyłącznik S2 przekaz
nika czasowego,
- dwa przyciski Prasa po przeciwległych stronach pulpitu sterującego, przeznaczone do
opuszczania stempla prasy z elektrodą górną,
- jeden przycisk Prasa znajdujący się po lewej stronie pulpitu i służący do zwolnienia
nacisku elektrody po zgrzaniu folii,
- przycisk W. cz. włączający napięcie wielkiej częstotliwości wytwarzane przez generator,
- czerwona żarówka A1 sygnalizująca doprowadzenie prądu wielkiej częstotliwości do
elektrody,
- zielona żarówka A2 sygnalizująca doprowadzenie prądu z sieci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Rys. 47. Widok z przodu zgrzewarki ZDK-1,2/C [ 3, s. 152]
Proces zgrzewania przebiega w trzech etapach i obejmuje czynności wstępne (l - 3),
dociśnięcie folii (4 - 6) oraz wyjęcie złączonych zgrzewaniem folii (7 - 8).
Przed rozpoczęciem pracy zgrzewarkę podgrzewa się przez l minutę. W tym czasie na
płycie stołu układa się listwę preszpanową grubości ok. l mm i o powierzchni większej od
elektrody górnej. Po ułożeniu dwu warstw folii przeznaczonych do zgrzewania należy
wykonać kolejno następujące czynności:
1. przełącznik S1 ustawić w położeniu 1,
2. włączyć zgrzewarkę do sieci elektrycznej S4, o czym powinna zasygnalizować żarówka
zielona A2,
3. pokrętło przekaz
nika E2 ustawić na działce 3 (tj. 3 s),
4. dz
wignię S2 należy ustawić w górnym położeniu,
5. nacisnąć do oporu dwa przyciski Prasa oburącz,
6. przycisk W. cz. nacisnąć do oporu - dopływ prądu wielkiej częstotliwości zasygnalizuje
czerwona żarówka A2 oraz strzałka amperomierza M1; po 3 sekundach następuje
automatyczne wyłączenie prądu wielkiej częstotliwości i czerwona żarówka gaśnie,
a wskazówka Ml wraca do położenia zerowego,
7. nacisnąć przycisk Prasa lewą ręką do oporu i zwolnić nacisk, gdy stempel prasy powróci
do położenia wyjściowego,
8. wyjąć złączone elementy spod prasy.
W zależności od rodzaju i grubości folii przeznaczonych do zgrzewania, zachodzi
konieczność regulacji zgrzewarki. W zakres zabiegów regulacyjnych wchodzą: ustalenie
mocy wyjściowej, regulacja czasu zgrzewania, ustawienie nacisku prasy, regulacja elektrody
głównej i dobór podkładki izolującej. Regulacji tych należy dokonać według instrukcji.
Głównym elementem każdej zgrzewarki pojemnościowej typu odcinkowego jest
elektroda górna, zwana też główną. Jej .konstrukcja i precyzja -wykonania wpływa w sposób
zasadniczy na -wytrzymałość złącza i estetyczny wygląd wyrobów produkowanych z folii
termoplastycznych.
Elektrody te mogą być wykonane z miedzi, mosiądzu lub aluminium, ze względu ma
dobrą przewodność elektryczną i cieplną tych metali. Dobrym materiałem na elektrody
główne jest również stal chromowa.
Bez względu na rodzaj materiału użytego do wykonania elektrody należy uwzględnić
następujące wymagania:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
- szerokość powierzchni roboczej elektrody na całej jej długości powinna być jednakowa;
w przypadku niedotrzymania tego warunku moc złącza jest osłabiona na skutek
nierównomiernego nacisku prasy;
- szerokość powierzchni roboczej elektrody musi być tak dobrana, aby gwarantowała
właściwą moc złącza; za szeroka powierzchnia robocza pociąga za sobą zwiększenie
poboru mocy, mimo to nie zapewnia wymaganej trwałości złącza;
- krawędzie płaszczyzny elektrody zgrzewającej nie mogą być ostre lecz zaokrąglone
(rys. 48).
Rys. 48.. Profilowane płaszczyzny grzejne elektrody górnej [ 3, s. 156]
Konstrukcja elektrod jest podyktowana ich przeznaczeniem. Wyróżnia się następujące
typy elektrod: klasyczne, taśmowe, z krawędzią tnącą oraz tłoczące.
Elektroda klasyczna jest wykonana w całości ze stali. Przeznaczona jest do zgrzewania
dwu lub więcej warstw folii wzdłuż linii prostych. Jej masywna konstrukcja umożliwia
przeniesienie nacisku prasy na złącza długości nawet ponad l m.
Elektroda taśmowa znalazła szerokie zastosowanie w kaletnictwie. Elektrody takie
wykonuje się w ten sposób, że listwy (taśmy) metalowe o odpowiedniej szerokości
(1,5 - 2 cm) i grubości (l - 2 mm) wygina się wg konturów zgrzewanego wyrobu (rys. 49).
Rys. 49. Elektroda taśmowa (pod spodem element zgrzewany) [ 3, s. 157]
Elektroda z krawędzią tnącą jest przeznaczona do zgrzewania i równoczesnego obcinania
materiału Rysunek 50 przedstawia przekrój poprzeczny części roboczej elektrody z krawędzią
tnącą wystającą (a) i elektrody z krawędzią tnącą ukośną (b).
Rys. 50. Elektrody z krawędziami tnącymi [ 3, s. 157]
a) elektroda typowa, b) elektroda skośna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Elektroda z krawędzią tnącą jest oddzielona od płaszczyzny zgrzewającej niewielkim
wyżłobieniem, aby w czasie zgrzewania folii mogła się w tym miejscu uformować niewielka
wypukłość, która wzmacnia brzeg złącza i stanowi równocześnie motyw zdobniczy. Krawędz

tnąca powinna wystawać ponad płaszczyznę elektrody zgrzewającej o odcinek równy połowie
zgrzewanych materiałów.
Elektrody tłoczące są przeznaczone do wyciskania na wyrobach z folii emblematów, cyfr,
ozdób, znaków fabrycznych itp. Płaszczyzny tłoczące takich elektrod są odpowiednio
grawerowane mechanicznie (na frezarkach) lub wytrawiane metodÄ… chemicznÄ….
Jakość wyrobów z folii oraz wydajna praca na zgrzewarkach zależy nie tylko od
precyzyjnej konstrukcji i wykończenia elektrod, ale w równym stopniu od racjonalnej ich
konserwacji.
W procesie zgrzewania, na skutek zanieczyszczeń na powierzchni folii czy w samej folii
lub zabrudzeń elektrod, następują wyładowania elektryczne objawiające się iskrzeniem. Na
skutek słabego iskrzenia na elektrodach powstaje nalot, zaś w wypadku wyładowań
płaszczyzna robocza elektrody może ulec uszkodzeniu, które objawia się chropowaceniem
materiału. Nalot i uszkodzenia płytkie usuwa się przez polerowanie za pomocą pasty
polerskiej lub drobnoziarnistego papieru ściernego. Uszkodzenia głębsze powodują
konieczność przeszlifowania elektrody.
Generator wielkiej częstotliwości zgrzewarki pojemnościowej, a w szczególności
elektrody zgrzewarki sÄ… z
ródłem promieniowania fal elektromagnetycznych. Pracownicy
obsługujący zgrzewarkę przebywając dłuższy czas w zasięgu tego promieniowania mogą
(szczególnie osoby wrażliwe) uskarżać się na złe samopoczucie, będące wynikiem
szkodliwego oddziaływania promieni na system nerwowy. W takim wypadku pracownicy ci
powinni bezzwłocznie zwrócić się do lekarza.
Odpowiednie przepisy przewidują, że nawet w wypadku braku zaburzeń pracownicy
obsługujący zgrzewarki muszą co najmniej raz w roku poddawać się kontroli lekarskiej.
Ewentualne zaburzenia systemu nerwowego mijajÄ… po zmianie rodzaju pracy.
Elektroda górna podczas pracy może znajdować się pod napięciem kilkuset, a nawet
kilku tysięcy woltów. Mimo tak wysokiego napięcia prądy wielkiej częstotliwości nie
zagrażają życiu człowieka, gdyż powstający prąd przepływa głównie po skórze porażonego.
Dotknięcie jednak elektrody może spowodować bolesne i trudno gojące się poparzenie.
Realne niebezpieczeństwo porażenia prądem stanowią przewody doprowadzające z sieci
prąd. Śmiertelne porażenie prądem może nastąpić w wypadku, kiedy zgrzewarka jest nie
uziemiona.
Główne zasady obsługi i eksploatacji zgrzewarek:
1. każda zgrzewarka powinna być należycie uziemiona;
2. osłony rozdzielni i generatora powinny być w czasie pracy zamknięte;
3. pracownicy obsługujący zgrzewarkę powinni zachować szczególną ostrożność w czasie
manipulowania materiałem, aby podczas zgrzewania nie dotknąć elektrod;
4. wszelkie naprawy czy usuwanie wad w pracy zgrzewarki należy przeprowadzać po
wyłączeniu zgrzewarki z sieci zasilającej;
5. konserwacja, regulacja lub usuwanie usterek w pracy zgrzewarki mogą być dokonywane
przez elektryka lub uprawnionego technika.
Nowoczesną zgrzewarkę wysokiej częstotliwości przedstawia rysunek 51.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Rys. 51. Zgrzewarka wysokiej częstotliwości nożna model - ZD4000N [17]
Niektóre wyroby kaletnicze, jak torby gospodarcze przeznaczone do przenoszenia
artykułów żywnościowych, futerały do dowodów osobistych, różnej wielkości etui ,na
grzebyki, paski damskie, skoroszyty biurowe, teczki itp., sÄ… wytwarzane masowo nie tylko
metodą zgrzewania prądami wielkiej częstotliwości, ale również techniką spawania
ultradz
więkami.
Do łączenia elementów z tworzyw termoplastycznych stosuje się spawanie wibracyjne.
Wytworzony w generatorze prąd wysokiej częstotliwości (w. cz.) jest doprowadzony do
urządzenia spawalniczego, w którym elektromagnetyczna oscylacja przekształca się
w drgania mechaniczne o częstotliwości równej częstotliwości prądu w. cz. Drgania te, leżące
poza granicą słyszalności, wykorzystuje .się do spawania, które jest określane jako
ultradz
więkowe. Ultradz
więkowy przetwornik za pośrednictwem tzw. sonotrody przenosi
wytworzone drganiami ciepło na spawane materiały. Pod naciskiem sonotrody oba materiały
stapiają się, łącząc się w sposób nierozerwalny.
Ultradz
więkowa maszyna spawalnicza wyglądem zewnętrznym przypomina płaską
maszynę szwalniczą (rys. 52). Znajduje ona zastosowanie do łączenia spawaniem niektórych
tkanin i dzianin z materiałami syntetycznymi poliestrowymi, polipropylenowym
i modyfikowanymi. Udział włókien naturalnych w tkaninach nie może przekraczać 85%
w stosunku do tworzyw termoplastycznych. Przy wyższym udziale włókien naturalnych
spawanie ultradz
więkami nie jest możliwe.
Rys. 52. Ultradz
więkowa spawarka[ 3, s. 162]:
a) widok ogólny, b) zasada spawania l - generator prądu w.cz., 2 - sonotroda,
3 - przetwornik dz
więkowy, 4 - element łączący, 5 - spawane elementy. 6 - kółko transportujące
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
NowoczesnÄ… spawarkÄ™ ultradz
więkową przedstawia rys. 53.
Rys. 53. Maszyna Pfaff do ultradz
więkowego zgrzewania kl 8310 -003/007[34]
Przez wymianę, kółek transportujących o różnych wzorach uzyskuje się odpowiednie
wzory szwów odciskanych na spawie łączonych materiałów.
Prędkość posuwu materiałów spawanych można regulować maksymalnie do 18 m/min.
Na rysunku 54 i 55 przedstawiono nowoczesne zgrzewarki ultradz
więkowe.
Rys. 54. Ultradz
więkowa stacjonarna zgrzewarka do tworzyw
termoplastycznych typ UPS-M 2020 (prod. Sirius It.) [31]
Rys. 55. Ultradz
więkowa ręczna zgrzewarka do tworzyw
termoplastycznych (prod. Sirius It.) [30]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest zasada zgrzewania prądem wysokiej częstotliwości?
2. Jakie rodzaje zgrzewarek stosuje się w produkcji wyrobów skórzanych?
3. Jak zbudowana jest zgrzewarka?
4. Jakie rodzaje elektrod stosowane są w zgrzewarkach prądem wysokiej częstotliwości?
5. Jakie są zasady obsługi zgrzewarek?
6. Na czym polega spawanie ultradz
więkami?
7. Jakie urzÄ…dzenia stosujemy do spawania ultradz
więkami?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz urzÄ…dzenia do wykonania wyrobu kaletniczego z folii.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z wybranym wyrobem,
4) dobrać urządzenia do montażu wybranego wyrobu,
5) dobrać rodzaj elektrody do wybranej zgrzewarki,
6) uzasadnić pisemnie dokonany wybór urządzeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne wyroby kaletnicze wykonane z folii,
 prospekty maszyn do zgrzewania,
 rysunki, zdjęcia lub prospekty elektrod do zgrzewarek,
 przybory do pisania,
 zeszyt,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dokonaj regulacji pracy zgrzewarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zapoznać się z instrukcją pracy zgrzewarki,
5) dokonać ustalenia parametrów pracy zgrzewarki na podstawie instrukcji
z uwzględnieniem rodzaju stosowanej folii i rodzaju zgrzewanego wyrobu,
6) dokonać regulacji mocy wyjściowej zgrzewarki,
7) dokonać ustawienia czasu zgrzewania i chłodzenia,
8) dokonać ustawienia nacisku prasy,
9) dokonać ustawienia elektrody głównej,
10) dokonać doboru podkładki izolującej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
11) zapisać ustalone warunki pracy zgrzewarki w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
instrukcja pracy zgrzewarki,
odzież ochronna,
zgrzewarka,
zeszyt,
przybory do pisania,
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Sprawdz
, czy zgrzewarka jest prawidłowo przygotowana do eksploatacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z wybranym modelem zgrzewarki,
4) zapoznać się z instrukcją użytkowania zgrzewarki,
5) sprawdzić, czy zgrzewarka ma prawidłowe i nie uszkodzone podłączenie do z
ródła prądu,
6) sprawdzić, czy urządzenie jest prawidłowo uziemione,
7) sprawdzić, czy zgrzewarka posiada konieczne osłony rozdzielni i generatora i czy są one
zamknięte,
8) zapisać wyniki sprawdzenia w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zgrzewarka do folii,
 instrukcja pracy zgrzewarki,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
rozpoznać urządzenia do zgrzewania prądem wysokiej
1)
częstotliwości?
scharakteryzować urządzenia do zgrzewania prądem wysokiej
2)
częstotliwości?
obsłużyć urządzenia do zgrzewania prądem wysokiej
3)
częstotliwości?
4) rozpoznać urządzenia do zgrzewania ultradz
więkami?
5) scharakteryzować urządzenia do zgrzewania ultradz
więkami?
6) obsłużyć urządzenia do zgrzewania ultradz
więkami?
zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy
7)
obsłudze zgrzewarek?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
4.4. Maszyny, urządzenia i narzędzia pomocnicze stosowane do
montażu i wykończania wyrobów
4.4.1. Materiał nauczania
Liniowanie jest czynnością polegającą na wyciskaniu na brzegach wyrobu trwałych linii
w celu nadania im estetycznego wyglÄ…du.
Liniowanie ręczne przeprowadza się za pomocą ręcznych liniarek na idealnie gładkiej
płycie marmurowej
Liniarka ręczna do liniowania na zimno (rys. 56) wykonana jest z drewna twardego.
Powierzchnia części roboczej ma kształt prostokąta o wymiarach 20  30x 10  12 mm.
Środkowa część liniarki może mieć dowolny kształt, który powinien umożliwiać wygodne
i mocne trzymanie liniarki w czasie liniowania. Na powierzchni roboczej wzdłuż dłuższych
boków liniarki wycięte są dwa grzbiety równolegle w stosunku do siebie. Grzbiet skrajny
służy do prowadzenia jej w czasie liniowania przy boku części składowej wyrobu. Jest on
wyższy od sąsiedniego grzbietu przeznaczonego do liniowania o 1,5  2,0 mm. Odległość
między grzbietami wynosi 1,0  2,5 mm, zależnie od odległości wykonywanych linii od
krawędzi liniowanego przedmiotu.
Rys. 56. Liniarki ręczne do liniowania na zimno, [3, s. 29 ]
Liniarka ręczna stalowa (rys. 57) służy do liniowania na gorąco. Składa się z części
roboczej wykonanej ze stali oraz z drewnianej rączki. Część robocza może mieć różny profil
i promień krzywizny.
Rys. 57. Liniarki ręczne stalowe [3, s. 29 ]
a) pojedyńcze o różnych łukach części roboczej, b) uniwersalne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Do liniowania ręcznego dużych elementów stosuje się liniarkę ręczną elektryczną
(rys. 58).
Rys. 58. Liniarka ręczna elektryczna [3, s. 29 ]
Częścią pracującą jest stalowa końcówka ogrzewana spiralą grzejną zasilaną
z transformatora o napięciu 24V. Liniarka tego typu może zastąpić inne liniarki ręczne,
ponieważ jej końcówkę można dowolnie wymieniać. Dzięki stałemu zasilaniu końcówki
prÄ…dem elektrycznym likwiduje siÄ™ przerwy na podgrzewanie liniarek tradycyjnych.
Elementy o brzegach prostych można liniować maszynowo. Mechanizm roboczy liniarki
(rys. 59) składa się z dwu par walców.
Rys. 59. Mechanizm roboczy mechanicznej liniarki do pasów [3, s. 130 ]
Po uruchomieniu maszyny walec górny, podgrzany do wymaganej temperatury, dociska
pasek do walca dolnego i wyciska na skórze odpowiednie linie, a druga para walców
transportuje pasek. Na powierzchni elementów można również wytłoczyć ozdobne desenie.
Do tego celu używa się tłoczarki (rys. 60), której działanie polega na tej samej zasadzie co
praca liniarki. Elementem wyciskającym deseń jest specjalnie grawerowany walec.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Rys. 60. TÅ‚oczarka mechaniczna [3, s. 130 ]
Do wykonywania marszczenia i zakładek stosuje się maszyny szyjące ze specjalnym
urzÄ…dzeniem marszczÄ…cym (rys. 61).
a b
Rys. 61. Stębnówka do marszczenia i zakładek Wenus VPL - 201N - PR
a) widok mechanizmu marszczącego [26] b) widok ogólny m [25]
Stosowane obecnie są również maszyny do zmarszczania z systemem CAD (rys. 62)
Rys. 62. Stanowisko do pracy do zmarszczania z systemem CAD firmy Pfaff [14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Okuwanie wyrobów polega na umocowywaniu części metalowych na elementach
wyrobu lub na wyrobie gotowym. Przymocowanie okuć odbywa się w czasie montowania
wyrobu za pomocą szycia, nitów lub przez zaciskanie.
Czynności okuwania można wykonywać ręcznie przy pomocy prostych narzędzi takich
jak wycinaki na dziurki (rys.63), młotki (rys. 64) i nagłowniki do wyrównywania główek
nitów po ich rozklepaniu (rys. 65)
Rys. 63. Wycinaki na dziurki: a) o okrągłym przekroju ostrza, b) o przekroju eliptycznym, c) kleszcze z
wmontowanymi wycinakami [3, s. 23]
Rys. 64. MÅ‚otki a) do nitowania, b) do rozklepywania [ 3, s.24]
Rys. 65. Nagłowniak [ 3, s.24]
Nitowanie i zakładanie nap można wykonać stosując specjalne przyrządy takie jak prasy
do nitów lub nap (rys. 66).
Rys. 66.. Napownica [27]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Stosowane mogą być również urządzenia pneumatyczne, które w zależności od
zastosowanego oprzyrządowania mogą rozgniatać oczka, dziurkować, zaginać klamry
(rys. 67).
Rys. 67. Rozgniatacz [22]
W pracach ręcznych przy wykończaniu wyrobów skórzanych stosowane są różnego
rodzaju narzędzia.
Żłobniki (rys. 68). Są przeznaczone do wykonywania rowków w skórach grubszych (np.
blankowych), w których będą schowane nici grubszego szwu ręcznego.
Rys. 68. Żłobniki [ 3, s.25]
Szydła (rys. 69). Są przeznaczone do nakłuwania materiału na ściegi szycia ręcznego, do
-znakowania przed szyciem lub do wykonywania w materiale mniejszych otworów. Przekrój
ostrzy szydeł może być okrągły, mieczykowaty lub kwadratowy.
Rys. 69. Szydła [ 1, s.25]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Kostki (rys. 70). Są to płaskie, nieduże (dł. ok. 140 rnm) zaokrąglone listwy wykonane
z polerowanej kości lub twardego tworzywa sztucznego. Przeznaczone są do zawijania
brzegów, oznaczania linii szwów i gładzenia szwów.
Rys. 70. Kostka [3, s.25]
Szczypce tnące (rys. 71). Są używane na stanowiskach przygotowania i okuwania, do
cięcia gwoz
dzi i nitów.
Rys. 71. Szczypce tnace [ 3, s.25]
Szczypce rymarskie płaskie (rys. 72). Są przeznaczone do przytrzymywania skóry
i naciągania ściegów szwów wykonywanych trokiem.
Rys. 72. Szczypce rymarskie płaskie [ 3, s.25]
Szczypce uniwersalne (rys. 73). Są jednym z najbardziej popularnych narzędzi,
pozwalających na wykonywanie wielu prostych czynności kaletniczych. Odpowiednia
budowa szczęk umożliwia przytrzymywanie niewielkich przedmiotów metalowych
o przekroju płaskim, owalnym i okrągłym, ułatwia przykręcanie i osadzanie nitów, gwoz
dzi
itp., szczególnie podczas okuwania wyrobów.
Rys. 73. Szczypce uniwersalne [ 3, s.26]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Cęgi do zaciskania zamków ramkowych płaskich. Rozwarcie ramion jest wspomagane
sprężyną. Dz
wigniowa konstrukcja daje dużą moc nacisku (rys.74).
Rys. 74. Cęgi do zaciskania zamków ramkowych płaskich. [ 3, s.26 ]
Cęgi do zaciskania zamków ramkowych o kolistym przekroju. Rozwarcie ramion odbywa
się za pomocą samoczynnie działającej sprężyny (rys. 75).
Rys. 75. Cęgi do zaciskania zamków ramkowych o kolistym przekroju [ 3, s.26]
Cęgi do rozwieraniu antabek (rys. 76). Są narzędziem o prostych końcówkach szczęk,
ustawionych na stały odstęp zbliżony do szerokości uformowanej antabki lub półkółka.
Rys. 76. Cęgi do rozwieraniu antabek [ 3, s.27]
Cęgi do zaciskania antabek (rys. 77). Są narzędziem o mocnych końcówkach
z wyżłobionymi podwójnymi wcięciami przeznaczonymi do wprowadzania w nie antabek lub
półkółek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
Rys. 77. Cęgi do zaciskania antabek [ 3, s.27]
Cęgi do rozszerzania zamków ramkowych (rys. 78). Służą do rozszerzania przekrojów
ramek zamków, wówczas gdy wymaga tego grubość wprowadzanego w nie półwyrobu.
Rys. 78. Cęgi do rozszerzania zamków ramkowych [ 3, s.24]
Cęgi do wprowadzania sznurka w zamek ramkowy (rys. 79). Mają cienki, klinowaty
kształt. Służą do wciskania na odpowiednią głębokość sznurka, stanowiącego uszczelnienie
brzegu wyrobu z zamkiem.
Rys. 79. Cęgi do wprowadzania sznurka w zamek ramkowy [ 3, s.27]
A
opatka do wpychania brzegu wyrobu w zamek ramkowy (rys. 60). Częścią pracującą
jest tępo zakończona łopatka, która umożliwia wprowadzenie brzegu wyrobu w ramkę zamka.
Rys. 80. A
opatka do wpychania brzegu wyrobu w zamek ramkowy [ 3, s.28]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
Nożyk do obcinania grubszych zawinięć i lamówek (rys. 81). Częścią pracującą jest
kabłąkowato wygięty wspornik o poziomej płytce, do której jest przykręcony dwiema
śrubami ostry nóż, ułożony pod kątem prostym. Odległość nożyka można regulować na
wymaganą szerokość zawinięcia lub lamówki.
Rys. 81. Nożyk do obcinania grubszych zawinięć i lamówek [ 3, s.28]
Nożyk do obcinania delikatnych zawinięć (rys. 82). Składa się z trzech części:
strzemiączka z dwiema zaciskającymi śrubami, klamry, w którą jest wpasowane płaskie ramię
prowadzące, i noża stanowiącego właściwą część pracującą. Odstęp warunkujący szerokość
obcinania uzyskuje się przez odpowiednie ustawienie noża w stosunku do ramienia
prowadzącego. Nożyk ten nadaje się szczególnie do wyrównywania zawinięć w drobnych
wyrobach kaletniczych, np. w portfelach.
Rys. 82. Nożyk do obcinania delikatnych zawinięć [ 3, s.28]
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie urządzenia stosujemy do wykończania i zdobienia wyrobów?
2. Jakie narzędzia stosujemy do liniowania?
3. Jakie maszyny używa się do wykonywania zakładek i marszczeń?
4. Jakie narzędzia ręczne stosuje się do montażu wyrobów?
5. W jaki sposób dokonuje się montażu oczek, nap, nitów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz narzędzia do wykonania czynności montażowych wybranego wyrobu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z wybranym wyrobem,
4) dobrać narzędzia do montażu wybranego wyrobu,
5) uzasadnić pisemnie dokonany wybór urządzeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne wyroby kaletnicze,
 narzędzia stosowane w montażu wyrobów,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
ręczne i maszynowe liniowanie pasków.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) założyć odzież ochronną,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) dobrać narzędzia do ręcznego wykonania liniowania,
5) przeprowadzić próbę liniowania ręcznego,
6) sprawdzić czy zasilanie liniarki jest prawidłowo podłączone i nieuszkodzone,
7) sprawdzić prawidłowość pracy wszystkich mechanizmów maszyny,
8) ustawić warunki liniowania,
9) dokonać maszynowego liniowania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
liniarki ręczne do liniowania na zimno,
liniarki do liniowania na gorÄ…co,
mechaniczna liniarka,
wycięte elementy wyrobu,
instrukcja obsługi liniarki,
literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj narzędzia pomocnicze stosowane do wykończania wyrobów skórzanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) dokonać analizy przedstawionych narzędzi,
4) rozpoznać i scharakteryzować poszczególne narzędzia,
5) narysować i opisać narzędzia w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne narzędzia pomocnicze (po 5 szt dla ucznia),
 przybory do pisania,
 zeszyt,
 literatura z rozdziału 6.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
rozpoznać maszyny pomocnicze do wykończania
1)
i zdobienia wyrobów?
scharakteryzować maszyny pomocnicze do wykończania
2)
i zdobienia wyrobów?
rozpoznać urządzenia pomocnicze do wykończania
3)
i zdobienia wyrobów?
scharakteryzować urządzenia pomocnicze do wykończania
4)
i zdobienia wyrobów?
rozpoznać narzędzia pomocnicze do wykończania
5)
i zdobienia wyrobów?
scharakteryzować narzędzia pomocnicze do wykończania
6)
i zdobienia wyrobów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań dotyczących użytkowania maszyn i urządzeń do montażu
i wykończania wyrobów. Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
 w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową).
6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania.
7. Trudności mogą przysporzyć Ci pytania: 2, 7, 9, 10, 14, 16, 18 i 22 gdyż są one na
poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do ręcznego nanoszenia kleju na elementy wyrobu stosuje się
a) nalewarkÄ™.
b) pędzel.
c) powlekarkÄ™.
d) agregat natryskowy.
2. Suszenia naniesionego kleju nie powinno się przeprowadzać
a) w suszarni konwekcyjnej.
b) w suszarce promiennikowej.
c) w pomieszczeniu produkcyjnym.
d) na wolnym powietrzu.
3. y
ródłem ciepła w suszarce konwekcyjnej jest
a) lampa promiennikowa podczerwona.
b) zwykła żarówka.
c) elektryczny grzejnik powietrza.
d) wentylator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
4. Maszyną wykonującą zawijanie i podklejanie brzegów jest
a) zawijarka.
b) lamowarka.
c) nakładarka.
d) klejarka.
5. Maszyna szwalnicza składa się z
a) korpusu i głowicy.
b) główki i podstawy.
c) ramienia i podstawy.
d) korpusu i ramienia.
6. Ścieg zwarty to inaczej ścieg:
a) łańcuszkowy, prosty, dwunitkowy.
b) stębnowy, prosty, dwunitkowy.
c) zygzakowy, jednoigłowy.
d) stębnowy, dwuigłowy, trójnitkowy.
7. W maszynach szwalniczych stosowany jest chwytacz
a) wahadłowy lub płaski.
b) wahadłowy lub stały.
c) obrotowy lub wahadłowy.
d) obrotowy lub płaski.
8. W igle do szycia maszynowego przedstawionej na rysunku trzon oznaczony jest cyfrÄ…
1
a) 1.
b) 2.
2
c) 3.
d) 4.
3
4
9. Do szycia skóry stosuje się zazwyczaj igły o ostrzu
a) okrągłym.
b) trójkątnym.
c) kwadratowym.
d) owalnym.
10. W numeracji metrycznej igieł liczby wygrawerowane na kolbie oznaczają
a) długość i grubość trzonu.
b) długość trzonu i klasę igły.
c) klasę igły i kształt ostrza.
d) grubość trzonu i kształt ostrza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
11. Na rysunku przedstawiony jest
a) bębenek ze szpuleczką.
b) chwytacz obrotowy.
c) chwytacz wahadłowy.
d) naprężacz nici górnej.
12. Na rysunku przedstawiono z
le wykonany ścieg zwarty. Przyczyną tego błędu był
a) zbyt duże naprężenie nici dolnej i górnej.
b) zbyt małe naprężenie nici dolnej i górnej.
c) zbyt duże naprężenie nici dolnej.
d) zbyt duże naprężenie nici górnej i małe nici dolnej.
13. Na zdjęciu widoczna jest maszyna
a) płaska.
b) czołowa.
c) leworamienna.
d) słupkowa.
14. Na zdjęciu widoczny jest fragment maszyny szwalniczej
a) jednoigłowej.
b) dwuigłowej.
c) czteroigłowej.
d) dwunitkowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
15. Zdjęcie przedstawia maszynę
a) czołową.
b) słupkową.
c) praworamiennÄ….
d) leworamiennÄ….
16. Każda zgrzewarka składa się z
a) generatora wielkiej częstotliwości, prasy mechanicznej, sonotrody.
b) generatora wielkiej częstotliwości, elektrod, prasy mechanicznej.
c) prasy mechanicznej, elektrod, sonotrody.
d) generatora wielkiej częstotliwości, elektrod, sonotrody.
17. W zgrzewarkach są stosowane najczęściej elektrody
a) klasyczne i taśmowe.
b) taśmowe i obrotowe.
c) obrotowe i wahadłowe.
d) klasyczne i wahadłowe.
18. Zgrzewarki sÄ… z
ródłem promieniowania
a) cieplnego.
b) świetlnego.
c) jonizujÄ…cego.
d) fal elektromagnetycznych.
19. Dopuszczalny udział włókien naturalnych w materiałach poddawanych spawaniu
ultradz
więkami wynosi
a) 25%.
b) 45%.
c) 85%.
d) 95%.
20. Do wyciskania na brzegach wyrobu trwałych linii służą
a) tłoczarki.
b) liniarki.
c) nagłowniki.
d) żłobniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
21. Kostki sÄ… przeznaczone do
a) zawijania brzegów i gładzenia szwów.
b) zawijania brzegów i liniowania.
c) oznaczania linii szwów i wykonywania rowków w skórach grubych.
d) wygładzania skóry i gładzenia szwów.
22. Podczas regulacji zgrzewarki w zależności od rodzaju zgrzewanej folii należy ustawić
a) czas zgrzewania, nacisk prasy, rodzaj podkładki izolującej.
b) czas zgrzewania, rodzaj podkładki izolującej, wilgotność materiału.
c) wilgotność w hali produkcyjnej, czas zgrzewania, nacisk prasy.
d) nacisk prasy, wilgotność materiału , wilgotność w hali produkcyjnej.
23. Szczypce uniwersalne przedstawione sÄ… na rysunku
a) 1
b) 2
c) 3
d) 4
1 2 3 4
24. Cęgi przedstawione na rysunku służą do
a) rozszerzania antabek.
b) rozszerzania zamków ramkowych.
c) zaciskania antabek.
d) zaciskania zamków ramkowych płaskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
25. Narzędzie przedstawione na rysunku to
a) tłoczarka ręczna.
b) zgrzewarka ręczna.
c) spawarka ultradz
więkowa.
d) liniarka ręczna elektryczna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Użytkowanie maszyn i urządzeń do montażu oraz wykończania wyrobów
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
25. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
6. LITERATURA
1. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1995
2. Charasz A., Matuszewski S.: Eksploatacja maszyn i urządzeń obuwniczych. Radom 1982
3. Christ J. W.: Kaletnictwo. WSiP, Warszawa 1991
4. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1996
5. Grabkowski M.: Obuwnictwo. WSiP, Warszawa 1992
6. Liszka R.,Rerutkiewicz J., Eliasz H.: Cholewkarstwo. WSiP, Warszawa 1996
7. Pala S.: Maszyny i urzÄ…dzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1980
8. Rerutkiewicz J., Tobiszewski A.: Rymarstwo. WPLiS, Warszawa 1959
9. http://archiwum.elektroinstalator.com.pl/artyk/2004-02/perski-f27.jpg
10. http://leibrock.pl.yellowpages.pl/p8954.html
11. http://w3.enternet.hu/pfaff/pfaff/nehezgep/335k-2.jpg
12. http://www.achmech.com.pl/photos/suszarnia_02_s.jpg
13. http://www.altex.com.pl/zdjecia/medium_p574.jpg
14. http://www.altex.com.pl/zdjecia/medium_pfaff-3811.jpg
15. http://www.bodim.pl/img/z-1-5.jpg
16. http://www.chikon.com.tw/images/ck-8bl.jpg
17. http://www.generatory.com/zgrzewarki.php?id=75
18. http://www.globalspec.com/FeaturedProducts/Detail/UnionToolThe/_HOT_MELT_ROL
LER_COATER/29104/0
19. http://www.hodowlany.pl/Towary/42/51_1.jpg
20. http://www.imakor.com/pl/pic/mach/m/36.png
21. http://www.industrialsewmachine.com/images/Pfaff/pfaff335.jpg
22. http://www.nikta.pl/foto_maszyny/49rozgniatacz.jpg
23. http://www.nikta.pl/foto_maszyny/72lx.jpg
24. http://www.optimasz.com.pl/images/adler.jpg
25. http://www.optimasz.com.pl/images/duze/vpl201n.jpg
26. http://www.optimasz.com.pl/images/duze/vpl201nsz.jpg
27. http://www.optimasz.com.pl/index.php?op=20
28. http://www.optimasz.com.pl/index.php?op=24
29. http://www.optimasz.com.pl/index.php?op=25
30. http://www.plastech.pl/images/b2b/off/19118
31. http://www.plastech.pl/images/b2b/off/19120
32. http://www.seiko-sewing.co.jp/english/img/seihin/f15.jpg
33. http://www.sintex.pl/zdjecia/Juki%20LZ-2284.gif
34. http://www.strima.com/item/401192/pl/
35. http://www.zega.ch/bilder/1159430967.jpg
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68