By lżej było nosić
Zapobieganie schorzeniom dolnej części
kręgosłupa w sektorze transportu
Europejska kampania informacyjno-kontrola SLIC: Ręczne przemieszczanie ciężarów w Europie
w sektorach transportu i opieki zdrowotnej
www.handlingloads.eu
2
Spis treści
1. Dlaczego w sektorze transportu należy wdrażać strategie zapobiegania
schorzeniom dolnej części kręgosłupa 3
A. Wybrane dane liczbowe 3
B. Wymagania prawne 4
C. Konsekwencje społeczne i finansowe 5
2. Schorzenia dolnej części kręgosłupa 6
A. Co może powodować schorzenia dolnej części kręgosłupa? 6
B. Z czego składa się kręgosłup? 6
1. Części kręgosłupa 6
2. Krążki międzykręgowe 7
C. Przyczyny schorzeń dolnej części kręgosłupa 9
1. Powtarzanie lub przedłużanie czasu trwania określonych pozycji i czynności 9
2. Zagrożenia związane z przemieszczaniem 11
3. Wibracje, wstrzÄ…sy i uderzenia 12
4. Brak aktywności fizycznej 12
5. Stres 12
3. RozwiÄ…zania zapobiegawcze w sektorze transportu 13
A. Wdrożenie strategii zapobiegawczej 13
B. Wybór środków zapobiegawczych 14
1. Wyeliminowanie ryzyka 15
2. Zmniejszenie ryzyka 16
3. Podsumowanie 22
Część planu działania Komisji Europejskiej obejmuje usprawnienia w zakresie zapobie-
gania chorobom związanym z pracą, a w szczególności zaburzeniom układu mięśniowo-
szkieletowego. Aby osiągnąć założone cele, Komisja zamierza przede wszystkim zapewnić
bardziej skuteczne stosowanie aktualnych przepisów prawa wspólnotowego. Komisja
powierzyła zasadniczą rolę w tym zakresie Komitetowi SLIC. SLIC (skrót ten oznacza Ko-
mitet Wyższych Inspektorów Pracy, z ang. Senior Labour Inspectors Committee) sprawuje
pieczę nad skutecznym i jednolitym wykonywaniem prawa wspólnotowego w zakresie
zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz nad analizą praktycznych zagadnień, które
są ujawniane w toku kontroli stopnia realizacji odnośnych przepisów.
Europejska kampania informacyjno-kontrolna przeprowadzana w 2007 r. będzie skoncen-
trowana na sektorach transportu i opieki zdrowotnej.
Celami kampanii sÄ…:
- osiągnięcie większej zgodności działań z dyrektywą europejską nr 90/269/EWG w celu
zmniejszenia problemów związanych z układem mięśniowo-szkieletowym w różnych
krajach Unii;
- podniesienie wśród pracodawców i pracowników świadomości zagrożeń związanych z
ręcznym przemieszczaniem ciężarów oraz świadomości istnienia odpowiednich środków
zapobiegawczych;
- wspieranie zmian kulturowych w zakresie podejścia do zagrożeń związanych z prze-
mieszczaniem ręcznym poprzez stawianie czoła problemom u ich z
ródła zamiast koncen-
trowania siÄ™ na sposobie, w jaki ludzie pracujÄ….
Niniejsza kampania jest realizowana w ścisłej współpracy z Komisją Europejską
i jest spójna z założeniami Europejskiego Tygodnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w
Pracy na rok 2007 nakreślonymi Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w
Pracy.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
3
1 Dlaczego w sektorze transportu należy wdrażać strategie
zapobiegania schorzeniom dolnej części kręgosłupa
Chociaż trudno jest wskazać, która grupa zawodowa jest najbardziej
narażona na ból pleców, to sektor transportu prawie na pewno będzie
w ścisłej czołówce. Zapobieganie chorobom kręgosłupa jest niezwy-
kle istotne, szczególnie jeśli wez
mie się pod uwagę ich społeczne i
finansowe konsekwencje. Europejski organ prawodawstwa jest w pełni
świadomy tego faktu i w drodze Dyrektywy nakłada obowiązek podej-
mowania odpowiednich środków. Komisja Europejska zdecydowała
się na bardziej aktywne podejście, organizując europejską kampanię
informacyjnÄ… i inspekcyjnÄ… skoncentrowanÄ… na sektorach transportu i
opieki zdrowotnej. Niniejsza broszura jest poświęcona zapobieganiu
problemom kręgosłupa w sektorze transportu. Mamy nadzieję, że
przeczytacie ją Państwo z zainteresowaniem i zapamiętacie, że ważne
jest  by lżej było nosić !
 Ręczne przemieszczanie ciężarów oznacza wszelkie operacje, w których ciężar jest prze-
mieszczany lub podtrzymywany przez jednego lub więcej pracowników.
A Wybrane dane liczbowe
Liczne badania pozwoliły na ustalenie, że 60 do 90% populacji na
różnych etapach życia będzie cierpiało na schorzenia dolnej części krę-
gosłupa. Ręczne przemieszczanie ciężarów wiąże się z wieloma zagro-
żeniami, szczególnie w stosunku do dolnej części kręgosłupa. Problemy
układu mięśniowo szkieletowego stanowią w Europie znaczący odsetek
wszystkich chorób związanych z pracą. Wyniki trzeciego sondażu euro-
pejskiego dotyczącego warunków pracy, przeprowadzonego w 2000 r.
przede wszystkim potwierdziły, że 33% europejskich pracowników (w
15 państwach członkowskich) cierpi z powodu bólu pleców. Pracownicy
sektora transportu są szczególnie narażeni na ten problem: z sondażu
wynikało, że 36,8% pracowników zatrudnionych w tym sektorze skarży
się na problemy z kręgosłupem.
ciężarów w sektorze transportu
4
B Wymagania prawne
Zgodność z dyrektywami o bezpieczeństwie i zdrowiu pracowni-
ków w miejscu pracy pozwala na uniknięcie bardzo wielu chorób
i innych zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego. Jedna z tych
dyrektyw  Dyrektywa nr 90/269/EWG (z 29 maja 1990 r., Dz.U. z
21 czerwca 1990 r.) ustanawia minimalne wymagania dotyczÄ…ce
ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemiesz-
czania ciężarów.
Dyrektywa ma zastosowanie do czynności wiążących się z zagroże-
niami dla grzbietowego i lędz
wiowego odcinka kręgosłupa, takich
jak podnoszenie, pchanie, ciągnięcie czy przenoszenie ciężarów.
Oczywiste jest, że takie operacje obciążają także dolne i górne koń-
czyny, ale ten aspekt zagadnienia nie będzie tu poruszany.
Czynniki ryzyka
Przemieszczanie ręczne może stwarzać ryzyko dla dolnej części kręgosłupa, jeżeli:
Å‚adunek jest:
- zbyt ciężki,
- zbyt duży,
- trudny do chwycenia,
- położony zbyt daleko od tułowia osoby,
- chwytany tak, że konieczne jest przy tym skręcenie tułowia;
wymagany wysiłek:
- jest nadmierny,
- wymaga skręcenia tułowia,
- powoduje, że ładunek traci równowagę,
- wymaga od osoby zajęcia niestabilnej pozycji;
środowisko pracy jest nieodpowiednie pod względem:
- typu podłogi,
- wolnej przestrzeni,
- niekorzystnych warunków klimatycznych;
operacja narzuca inne wymagania, np.:
- przedłużona aktywność przy niewystarczającym odpoczynku,
- zbyt duże odległości,
- zbyt wysokie tempo powtórzeń.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
5
Zgodnie z Dyrektywą 90/269/EWG pracodawca musi minimalizować
operacje ręcznego przemieszczania ciężarów wykonywane przez pra-
cowników (art. 4). Jeśli nie można uniknąć takich operacji, to uzgodnio-
no, że:
- praca musi być poddana ocenie (art. 5),
- ryzyko musi zostać zmniejszone,
- miejsce pracy musi zostać odpowiednio wyposażone i przystosowane
(art. 6),
- pracownik musi być odpowiednio poinformowany i przeszkolony,
- organizowane sÄ… regularne badania medyczne.
C Konsekwencje społeczne i finansowe
W sektorze transportu mamy do czynienia ze znacznymi konsekwencja-
mi społecznymi i finansowymi bólu pleców  problemy z kręgosłupem
dotykają prawie 40% pracowników w tym sektorze.
Sytuacja ludzi ze schorzeniami dolnej części kręgosłupa ulega znaczne-
mu pogorszeniu (zagrożenie ich dotychczasowego z
ródła utrzymania;
ryzyko utraty pracy) i ma to konsekwencje w ich życiu zawodowym
i/lub prywatnym. Część z nich może nawet zostać niepełnosprawnymi
na całe życie. Pracodawcy muszą się borykać z nieobecnością chorych
pracowników, których czasami trudno zastąpić ze względu na ich
specyficzne kwalifikacje. Dodatkowo taka sytuacja generuje konflikty
i stresy w miejscu pracy. Ponadto schorzenia dolnej części kręgosłupa
prowadzą do znaczących obciążeń finansowych dla osób poszkodowa-
nych, ich pracodawców oraz dla całego społeczeństwa.
Podsumowanie
Dla osoby poszkodowanej Dla pracodawcy Dla społeczeństwa
- utrata dochodów - utrata produkcji - odszkodowanie
- utrata pracy - koszty dodatkowych szko- - renty
leń (nowych pracowników
zastępujących pracowników
chorych o szczególnych
kwalifikacjach)
- utrata możliwości pracy - środki na opiekę zdrowotną
- życie z bólem - niewykorzystana wiedza
- utrata uznania społecznego - utrata spójności społecznej
zwiÄ…zanego z zatrudnieniem
- mniejsza radość życia
- pozostawienie samemu
sobie
- poczucie, że jest się cięża-
rem dla społeczeństwa
ciężarów w sektorze transportu
6
2 Schorzenia dolnej części kręgosłupa
A Co może powodować schorzenia dolnej części
kręgosłupa?
Często trudno jest dokładnie określić pochodzenie schorzeń dolnej
części kręgosłupa, jako że zazwyczaj mają one wiele przyczyn.
Dlatego też mówi się o  czynnikach ryzyka .
Te czynniki ryzyka można podzielić na trzy kategorie:
" czynniki osobnicze:
- wiek, płeć, budowa ciała, przyjmowanie nikotyny, nieaktywny styl
życia, &
" czynniki związane z wyczerpaniem fizycznym będącym rezul-
tatem wykonywanej pracy:
- ręczne przenoszenie i przemieszczanie ciężarów;
- częste ruchy związane z pochylaniem i skręcaniem ciała (szczegól-
nie tułowia);
- pozycje statyczne i/lub utrzymywane przez długi czas;
- wibracje oddziaływujące na całe ciało;
" czynniki psychologiczne i organizacyjne:
- presja czasu, organizacja pracy, brak niezależności, brak pomocy
innych osób, brak współpracy, brak uznania, brak satysfakcji z
pracy.
W jakim stopniu te czynniki ryzyka stanowią przyczynę problemów
z plecami? Na ile ma to zastosowanie do sektora transportu?
B Z czego składa się kręgosłup?
1. Części kręgosłupa
Kręgosłup składa się z 33 kręgów i 24 krążków międzykręgo-
wych. Cechy kręgosłupa, takie jak solidność jego konstrukcji, którą
gwarantują kręgi oraz zdolność jego ruchu, którą zapewniają krążki
międzykręgowe, są potęgowane działaniem mięśni i więzadeł.
Rdzeń kręgowy oraz korzenie nerwów, chronione w kanale znaj-
dującym się w środku każdego kręgu (kanał kręgowy), przenoszą
informacje z mózgu i do mózgu.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
7
2. Krążki międzykręgowe
Krążki międzykręgowe odgrywają kluczową rolę: nie tylko absorbują
wstrząsy, ale także pełnią główną rolę przy ruchach kręgosłupa. Głów-
ne cechy krążków można pogrupować dwójkami:
a. dwie części
Krążek międzykręgowy znajduje się pomiędzy dwoma kręgami. Krążek
składa się z dwóch części:
- od wewnątrz: jądro, które jest galaretowate,
- na zewnątrz: pierścień, stanowiący siatkę krzyżujących się włókien,
które utrzymują jądro w pozycji centralnej.
Na rysunku jÄ…dro pokazano jako
żółte (w środku), a zewnętrzny
pierścień włóknisty jest czarno-
pomarańczowy
b. dwie funkcje
- absorbowanie wstrząsów: krążek, który można porównać z napompo-
waną oponą, amortyzuje i absorbuje różnice w nacisku;
- ułatwianie ruchu: schylanie, rozciąganie, obracanie&
ciężarów w sektorze transportu
8
c. dwie cechy szczególne
- Bardzo mało komórek nerwowych => zapewnia to małą podat-
ność na pogarszanie się jakości krążka
Zielone strzałki odpowiadają
niewielu komórkom nerwowym
znajdującym się na tylnej krawędzi
krążka
- Brak naczyń krwionośnych => krążek jest zależny od ruchu, umoż-
liwiającego dostarczanie substancji odżywczych i eliminację toksyn
(działa jak gąbka).
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
9
C Przyczyny schorzeń dolnej części kręgosłupa
Poniżej przedstawiono kilka przykładów czynników ryzyka dla krę-
gosłupa, na które pracownicy zatrudnieni w sektorze transportu są
narażeni na co dzień.
1. Powtarzanie lub przedłużanie czasu trwania określonych pozy-
cji i czynności
PozycjÄ… odniesienia jest stanie w pionie:
W tej pozycji krążki i więzadła są najmniej obciążone, a naciski i naprę-
żenia są najrównomierniej rozłożone.
Ruchy i postawy ciała wyszczególnione poniżej są potencjalnie niebez-
pieczne dla kręgosłupa  a w szczególności dla najniższych krążków w
dolnej części kręgosłupa  jeśli są często powtarzane lub utrzymywane
przez dłuższy czas.
a. Pochylanie do przodu (z zaokrÄ…glonymi plecami)
Nadmierne powtarzanie tych ruchów może prowadzić do uszkodzenia
więzadeł i krążków ze względu na:
- nienaturalny łuk pleców (zaokrąglone plecy)
- przyciśnięcie przedniej części krążka
- rozciąganie tylnych więzadeł i tylnej części krążka
- zwiększenie nacisku na krążek (efekt dz
wigni)
ciężarów w sektorze transportu
10
b. Obracanie siÄ™ na bok przy nachylaniu siÄ™
Ta postawa ciała wiąże się ze zdecydowanie największym obcią-
żeniem dla pleców. Dodatkowo wpływa na kręgosłup i krążki, w
szczególności poprzez:
- nienaturalny łuk pleców (zaokrąglone plecy)
- zgniatanie przedniej i bocznej części krążka
- rozciąganie tylnych i bocznych części krążka (które są najbardziej
wrażliwe)
- ścinanie włókien pierścienia
- zwiększenie nacisku na krążek (efekt dz
wigni)
c. Chwytanie ładunku z jednoczesnym przechyleniem ciała w
tył
Ta postawa ciała oddziałuje poprzez:
- nadmierne zakrzywienie pleców
- zgniatanie tylnej części krążka i tylnych stawów
- zwiększenie nacisku na krążek (efekt dz
wigni)
d. Długotrwałe siedzenie na krześle
Długotrwałe siedzenie utrudnia odżywianie krążków.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
11
e. Długotrwałe klęczenie lub kucanie
Ta pozycja jest nie tylko niebezpieczna dla stawów, ale także męcząca
dla mięśni i serca. Chociaż aby chwycić ładunek na ziemi, konieczne jest
ugiÄ™cie kolan, to nie należy ich zginać bardziej niż pod kÄ…tem 90°.
2. Zagrożenia związane z przemieszczaniem
a. Cechy charakterystyczne ładunków
Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika to czyn-
nik najczęściej wymieniany jako poważne z
ródło obciążeń. Zgodnie z
polskimi przepisami nie może przekraczać 30 kg  przy pracy stałej dla
mężczyzny i 12 kg  przy pracy stałej dla kobiety.
Inne właściwości, które mogą jeszcze bardziej utrudnić wykonanie
zadania:
Cechy zwiÄ…zane z przemieszczaniem biernego Å‚adunku
- niestabilność ładunku
- nieproporcjonalna waga w stosunku do objętości
- nierówne rozmieszczenie masy
- trudności w chwytaniu (brak uchwytów)
- ostra, śliska lub brudna powierzchnia ładunku
b. Odległość chwytania
Co oczywiste, sposób, w jaki przenoszony jest ładunek, zwiększa
nacisk wywierany na krążek międzykręgowy. Obciążenie podstawy
kręgosłupa zależy od odległości ładunku od ciała przy chwytaniu
Å‚adunku. ObowiÄ…zuje tu zasada  dz
wigni : im większa odległość
od ładunku, tym bardziej tułów schyla się do przodu, tym większa
dz
wignia jest wymagana i tym większy jest nacisk.
ciężarów w sektorze transportu
12
3. Wibracje, wstrzÄ…sy i uderzenia
Pojazdy w ruchu narażają kierowcę na wibracje. Siedzenia w
normalnych warunkach absorbujÄ… wstrzÄ…sy, ale z
le wyregulowane
lub złej jakości siedziska nie dają żadnej ochrony, a nawet mogą
potęgować wibracje.
Intensywne korzystanie z pojazdu, wysokie prędkości podróżowa-
nia oraz utrzymywanie zgiętej pozycji i obracanie ciała zwiększają
ujemny wpływ wibracji.
Bezpośrednim efektem wibracji jest uczucie dyskomfortu. W dłuż-
szej skali czasowej przeciążenie mechaniczne wywołane wibracja-
mi przyspiesza zużycie struktury kręgów.
4. Brak aktywności fizycznej
Jako że odżywianie krążków międzykręgowych jest związane ze
zmianami pozycji (efekt gÄ…bki), podstawÄ… do zachowania dobrego
stanu kręgosłupa jest ruch. Dodatkowo dobra kondycja fizyczna
(napięta, giętka muskulatura) ułatwia takie poruszanie się, by chro-
nić kręgosłup.
5. Stres
Pracownicy często łączą stres i ból pleców.  Czułem, że będzie
kiepsko z moimi plecami, bo już od kilku tygodni byłem spięty i
podenerwowany." Badania naukowe także pozwalają na stwierdze-
nie, że ryzyko chronicznego bólu w plecach znacznie się zwiększa,
jeśli dana osoba regularnie znajduje się w stresujących sytuacjach,
szczególnie gdy praca nie daje satysfakcji.
Stres niesie liczne konsekwencje dla ciała i umysłu. Jedną z głów-
nych konsekwencji jest napięcie mięśni. Jeśli mięśnie pleców kurczą
się i pozostają w skurczu, to zwiększa to nacisk na krążki międzykrę-
gowe i może ostatecznie mieć szkodliwy wpływ na stan krążków.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
13
3 RozwiÄ…zania zapobiegawcze w sektorze transportu
W każdym planie profilaktyki istotne jest systematyczne działanie i
odpowiednie opracowanie sposobu podejścia do problemu.
A Wdrożenie strategii zapobiegawczej
Wdrażanie strategii zapobiegania schorzeniom dolnej części kręgosłu-
pa można podzielić na trzy etapy główne: analiza ryzyka, poszukiwanie
rozwiązań i zastosowanie określonych środków zapobiegawczych.
Co? Jak?
1. etap: Czy pracownicy są narażeni - obserwacja miejsc pracy
wyszukiwanie sytuacji ryzy- na: - zbieranie informacji od pra-
ka i ich analiza - trudne pozycje ciała? cowników, od zarządu, od
- przemieszczanie ciężarów? zespołu ds. BHP działającego
- wibracje? na terenie danej instytucji
- analiza wypadków zwią-
zanych z pracÄ…-> analiza
wyników
2. etap: Na podstawie wyników uzy- - jakie środki zapobiegawcze
poszukiwanie rozwiązań skanych w pierwszym etapie, już zostały wdrożone?
należy wybrać odpowiednie - wybór najbardziej od-
środki zapobiegawcze w powiedniego rozwiązania
celu poprawy sytuacji zgodnie z ustalonÄ… hierar-
chiÄ…:
1. usunąć zagrożenia
2. zastąpić sytuacje niebez-
pieczne mniej niebezpiecz-
nymi
3. zwalczać zagrożenia u ich
z
ródła
3. etap: Zastosowanie rozwiązania w - wdrożyć środki i zorganizo-
wdrażanie praktyce i monitorowanie sy- wać dalsze kroki (informacje,
tuacji na potrzeby dalszego instrukcje, szkolenia)
rozwoju - sprawdzić, czy rozwiązanie
jest stosowane
- ocenić wdrożone środki
(czy ich wdrożenie dało
oczekiwane wyniki, czy poja-
wiły się nowe zagrożenia, & )
- jeśli sytuacja robocza zmie-
niła się, przeprowadzić nową
analizę ryzyka (powtórzyć 1.
etap itd.).
ciężarów w sektorze transportu
14
Każda firma ewoluuje przez wiele lat i bez wątpienia dobrą praktyką jest
przeprowadzanie regularnej oceny środków zapobiegawczych, aby spraw-
dzić, czy w dalszym ciągu mieszczą się one w stosowanej strategii zapobie-
gawczej.
B Wybór środków zapobiegawczych
Po określeniu zagrożeń należy zacząć działać. Jak? Poprzez ich wyelimino-
wanie lub ograniczenie. Po pierwsze zawsze należy się koncentrować na
środkach pozwalających na wyeliminowanie ryzyka.
W tabeli poniżej przedstawiono możliwe do zastosowania środki zapobie-
gawcze:
Typ działania zapobie- Co? Jak?
gawczego
Wyeliminowa nie ryzyka Uniknięcie przemieszcza- Całkowita mechanizacja lub
nia ręcznego automatyzacja
Zmniejszenie ryzyka Środki techniczne (dostosowanie materiału lub umeblowania)
UÅ‚atwienie przemieszcza- 1. Mechanizacja zadania (prze-
nia ładunków nośniki, przenośniki wałkowe,
regały ruchome itd.)
2. Grupowanie obiektów (jed-
nostki załadunkowe)
3. UÅ‚atwienie podnoszenia Å‚adun-
ków (podnośniki, urządzenia na
podciśnienie, wysięgniki itd.)
4. Stosowanie wózków, specjal-
nie dostosowanego sprzętu do
przemieszczania itd.
Dostosowanie sposobu 1. Dostosowanie wysokości
składowania ładunków - stosowanie stałych lub regulo-
wanych elementów podnoszą-
cych: podnośniki nożycowe, stoły
podnośne itd.
- dostosowanie wysokości mebli
do częstości korzystania z ładun-
ków i do ich ciężaru
2. Zwiększenie dostępności plat-
formy obrotowe, pochylane itd.
Zmniejszanie wibracji Regulowane siedzenia, dosto-
sowanie poziomów na często
uczęszczanych odcinkach, kon-
serwacja układów amortyzacji
wstrząsów itd.
Środki organizacyjne Planowanie pracy, przemienność
czynności, usprawniony rozdział
zadań,&
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
15
1. Wyeliminowanie ryzyka
Jednym z najlepszych podejść zapobiegawczych jest wyelimino-
wanie zagrożenia poprzez uniknięcie bezpośredniego narażenia
pracowników na ryzyko, czyli uniknięcie przemieszczania ręcznego.
To oznacza całkowitą mechanizację lub automatyzację zadań zwią-
zanych z przemieszczaniem.
a. Magazynowanie
Zautomatyzowane
hale magazynowe
b. Załadunek/rozładunek ciężarówek i statków
Zautomatyzowany
załadunek ładunków
masowych
Zautomatyzowany załadunek statków stanowi oczywiście najlep-
szy sposób ochrony. Nie tylko eliminuje to zagrożenia związane z
ręcznym przemieszczaniem ciężarów, ale także wszelkie zagrożenia
zwiÄ…zane z wibracjami przy kierowaniu pojazdami.
Transport kontenerów
Grupowanie ładunków do kontenerów nie tylko ułatwia zorgani-
zowany załadunek, ale także umożliwia wykorzystanie sprzętu do
podnoszenia, a przez to eliminuje zagrożenia związane z prze-
mieszczaniem ciężarów.
ciężarów w sektorze transportu
16
2. Zmniejszenie ryzyka
a. Åšrodki techniczne (mechaniczne przyrzÄ…dy pomocnicze)
Aby ułatwić zadania związane z przemieszczaniem, można zasto-
sować środki techniczne takie jak przenośniki, podnośniki, systemy
podnoszące działające na zasadzie podciśnienia, wózki itd. Pozwa-
lajÄ… one na zmniejszenie  lub nawet na wyeliminowanie  zagro-
żeń związanych z przemieszczaniem.
(1) Ułatwienie przenoszenia ładunków
- Mechanizacja zadania
Nieodłącznym aspektem transportu powietrznego jest załadunek
i rozładunek bagażu i ładunków  czynność wiążąca się z wysokim
ryzykiem dla pleców ze względu na wagę i liczbę obiektów oraz
na fakt, że praca jest wykonywana w ładowni samolotu. Biorąc pod
uwagę, że najczęstszą przeszkodą w zapobieganiu problemom z
plecami jest układ ładowni, opracowano przenośniki, które można
umieścić w środku przedziałów bagażowych (przykład poniżej).
Z drugiej strony korzystanie z urządzeń jednostki załadunkowej
(z ang. ULD - Unit Loading Device, dalej także jako  kontener ),
które mogą zostać umieszczone na pokładzie samolotu za pomocą
przenośników i sprzętu podnoszącego także eliminują dużą część
czynności związanych z ręcznym przemieszczaniem ciężarów.
Rampsnake (z
ródło: FlightCare Belgium)
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
17
Ręczny załadunek przyczep, kontenerów, ULD itp. wywiera na kręgo-
słup znaczne obciążenia biomechaniczne, zwłaszcza poprzez zwiększe-
nie ściśnięcia krążków międzykręgowych w dolnej części kręgosłupa.
Jednym z najlepszych sposobów zmniejszenia ryzyka jest przemiesz-
czanie ładunków na taśmie przenośnika.
Poniżej przedstawiono szereg przykładów zaczerpniętych z transportu
morskiego i drogowego:
Załadunek przyczep
Załadunek kontenerów
ciężarów w sektorze transportu
18
- Grupowanie obiektów
Grupowanie pakunków w pojedyncze kontenery typu ULD, prze-
mieszczane następnie za pomocą urządzeń silnikowych, pozwala
na uniknięcie jakiegokolwiek ręcznego przemieszczania ładunków.
Grupowanie paczek w ULD
Automatyczny załadunek kontenerów ULD na
pokład samolotu
- Ułatwienie podnoszenia ładunków
Jednym z podstawowych środków zapobiegawczych jest stoso-
wanie urządzeń podnoszących, ograniczających przemieszczanie
ręczne.
Przykład: urządzenie ssące wykorzystuje system podciśnienia do
podnoszenia i przenoszenia ładunków.
UrzÄ…dzenie podnoszÄ…ce
działające na
podciśnienie
- Stosowanie wózków i specjalnie dostosowanego sprzętu do prze-
mieszczania.
Ręczne przemieszczanie ładunku na dużych odległościach wyczer-
puje kręgosłup i prowadzi do zwiększonych wydatków energetycz-
nych. Nawet u osób przyjmujących specjalne postawy chroniące
ich kręgosłup zwiększa się zmęczenie fizyczne a zmniejsza się
koncentracja. Wykorzystanie sprzętu do przemieszczania ładunków
może więc stanowić dla operatora znaczną pomoc.
Wózek widłowy Wózek podnośnikowy z napędem
elektrycznym
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
19
(2) Dostosowanie sposobu składowania ładunków
- Dostosowanie wysokości
Podnośniki nożycowe, wysokie podnośniki widłowe, stoły podnośne itp.
zmniejszają konieczność przyjmowania przez pracowników postaw ciała
niebezpiecznych dla pleców, a szczególnie tych, w których dochodzi do
pochylenia tułowia do przodu.
Regulację wysokości można także wykonać za pomocą urządzenia
podnoszącego lub (jak pokazano poniżej) elementów podnoszących
ułatwiających chwytanie paczek wyjmowanych z ULD.
Podnoszenie wózkiem
Podnoszenie z wykorzystaniem
widłowym
elementów podnoszących
Dopuszczalny ciężar zależy od odległości ładunku od ciała pracownika.
Poniżej przedstawiono tabelę maksymalnych obciążeń, jakie można
przenosić w zależności od wysokości ładunku i od odległości między
Å‚adunkiem a pracownikiem:
y
ródło: HSE
W zależności od warunków, od
częstości przemieszczania oraz od
danej osoby, konieczne może być
zmniejszenie przedstawionych tu
ciężarów.
Więcej informacji o tym modelu
zamieszczono na stronach:
www.handlingloads.eu
ciężarów w sektorze transportu
20
- Zwiększenie dostępności
Jednym z lepszych sposobów ochrony kręgosłupa jest zapew-
nienie, by do chwycenia ładunku lub jego części nie trzeba było
przyjmować niewygodnych pozycji ciała. Dobrym przykładem są
urzÄ…dzenia opakowujÄ…ce palety plastikowÄ… foliÄ… termokurczliwÄ….
Jeśli paleta znajduje się na platformie obrotowej, to sama się obraca
i jest owijana foliÄ… prawie automatycznie&
UrzÄ…dzenie do
automatycznego owijania
foliÄ… termokurczliwÄ…
Często pomocne w dostępie do ładunków może być proste przy-
stosowanie istniejącego narzędzia lub skonstruowanie nowego. Na
poniższych zdjęciach pokazano narzędzie zrobione przez kierowcę,
ułatwiające dostęp do desek poziomych w przyczepie w przypad-
ku, gdy należy je rozebrać.
Narzędzie do demontażu
poziomych desek przyczepy
Automatyczne platformy (zamiast ręcznie regulowanych) umożli-
wiają odpowiednią regulację wysokości i łatwy dostęp do przyczep
przy ich załadunku/rozładunku.
Automatyczne wyrównanie
poziomu platformy
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
21
(3) Zmniejszanie wibracji
- Właściwy wybór
Pierwszy środek zapobiegawczy prawdopodobnie już został zastoso-
wany i polega na wyborze właściwego pojazdu. Sprzedawcy powinni
dostarczyć informacje o parametrach ciężarówki czy dz
wigu w zakresie
wibracji, podobnie jak informujÄ… o mocy silnika czy o udz
wigu. Informa-
cje o wibracjach w różnych typach pojazdów można także znalez
ć na
stronach internetowych:
http://umetech.niwl.se/eng/wbvsearch.lasso.
- Konserwacja i odpowiednie użytkowanie układów zawieszenia
Istotne jest regularne sprawdzanie stanu poszczególnych elementów
determinujących zachowanie pojazdu względem wibracji. Należy
skoncentrować się na stanie elementów pneumatycznych, zawieszenia
kabiny oraz siedziska. Szczególną uwagę należy poświęcić siedzisku, bez
względu na to, kiedy korzysta się z pojazdu.
Siedzenie należy wyregulować zgodnie z:
- wagÄ… operatora (regulacja automatyczna w przypadku zawieszenia
pneumatycznego; konieczna regulacja ręczna w przypadku zawiesze-
nia mechanicznego)
- długością nóg operatora, zapewniając przy siadaniu odpowiednie
podparcie na poziomie ud
- wysokości tułowia operatora, zapewniając odpowiednie podparcie
dolnej części kręgosłupa i możliwość jego ruchu
Właściwa regulacja
siedzenia
- wymaganym dostępem do elementów sterowania.
b.Åšrodki organizacyjne
Wśród środków organizacji pracy, które pozwalają zmniejszyć zagroże-
nia, można wymienić planowanie pracy, przemienność czynności oraz
usprawniony rozdział zadań.
Dostosowywanie środowiska pracy, określane także mianem  ergono-
mii , obejmuje zmiany umeblowania, materiałów i sposobu organizacji
pracy. Oczywiście zmiany te nie zawsze są łatwe do wdrożenia. Dlatego
też tak istotne dla pracownika w branży transportowej jest zwracanie
uwagi na swoje ciało, ostrożne poruszanie się i przyjmowanie pozycji,
które nie szkodzą kręgosłupowi.
Podobnie pracodawcy mogą dawać pracownikom szansę w miejscu pra-
cy na zaangażowanie się w sport (pomieszczenia fitness, prysznice itp.)
czy zachęcać ich do uprawiania sportu poza miejscem pracy (pokrywa-
nie części kosztów aktywności sportowej, & ). Pracodawcy mogą także
zachęcać pracowników do docierania do pracy rowerem lub pieszo.
ciężarów w sektorze transportu
22
Podsumowanie
Cała procedura wygląda następująco:
a. Określenie i ocena zagrożeń
Aby to wykonać, należy przeanalizować:
- przebieg pracy (co pracownik robi w swoim miejscu pracy)
- metody pracy (jak pracownicy wykonujÄ… przypisane sobie
zadania)
- zagrożenia, ich przyczyny i skutki (co powoduje wypadki związa-
ne z pracą; co prowadzi do chorób związanych z pracą).
b. Wyeliminowanie lub zmniejszenie ryzyka:
- Minimalizowanie działań związanych z przemieszczaniem ręcz-
nym
- Zapewnianie mechanicznych środków wspomagających oraz
rozwiązań ergonomicznych
c. Zarządzanie ryzykiem, które pozostało po wprowadzeniu
zmian
- Informowanie pracowników i ich przedstawicieli o zagrożeniach
- Szkolenie pracowników ukierunkowane na lepszą ich ochronę
- Zmiana sposobu organizacji pracy w celu zmniejszenia czasu
trwania i/lub intensywności narażenia pracowników na ryzyko
- Zapobieganie innym czynnikom ryzyka, które mogą mieć pewne
znaczenie (np. stres)
- Ocena zdrowia pracowników
- Przegląd wyników analizy ryzyka pod kątem (możliwych) zmian
warunków pracy.
Kampania SLIC 2007: Ręczne przemieszczanie
23
ciężarów w sektorze transportu
www.handlingloads.eu
© Photos Prevent