Administracja rządowa w Polsce Jakub Głowacki Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej Organ administracji stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany; działa w imieniu i na rachunek państwa; z reguły jest uprawniony do stosowania środków władczych; wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji; działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji. Urząd Aparatem pomocniczym organu jest urząd, czyli struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zadań organu. Np. urzędem obsługującym Radę Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów (organy) jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Struktura administracji rządowej w Polsce Administracja rządowa na szczeblu centralnym: organy naczelne organy centralne Administracja rządowa na szczeblu terenowym: wojewoda administracja zespolona administracja niezespolona służby działające pod zwierzchnictwem samorządów (głównie powiatów) Administracja rządowa na szczeblu centralnym Organy naczelne to przede wszystkim Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzący w skład Rady Ministrów, obsługiwani przez urzędy, zwane ministerstwami. Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub powierza się im odrębne zadania ("minister bez teki"). Prezydent RP Bronisław Komorowski Rada Ministrów Prezes Rady Ministrów Donald Tusk 18 Ministerstw ministrami 4 kobiety, 14 mężczyzn Ministrowie Minister edukacji narodowej Joanna Kluzik-Rostkowska Minister finansów Mateusz Szczurek X Minister gospodarki Janusz Piechociński X Minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski Minister nauki i szkolnictwa wyższego X Lena Kolarska-Bobińska Minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak Minister pracy i polityki społecznej Władysław Kosiniak-Kamysz Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi X X Marek Sawicki Minister Infrastruktury i Rozwoju Elżbieta Bieńkowska Minister Skarbu Państwa Włodzimierz Karpiński Minister Sportu i Turystyki Andrzej Biernat X Minister administracji i cyfryzacji Rafał Trzaskowski X Minister Spraw Wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski Minister Sprawiedliwości Marek Biernacki Minister Środowiska Maciej Grabowski Minister Zdrowia Bartosz Arłukowicz Administracja rządowa na szczeblu centralnym Organy centralne to organy jednoosobowe noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor. Przepisy prawa określają je jako organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane. Działają w formie indywidualnych decyzji, mogą wydawać zarządzenia o charakterze wewnętrznym. Mają charakter apolityczny. Administracja rządowa na szczeblu centralnym Organy centralne obsługiwane są przez urzędy (urzędy centralne), a ich podstawowym zadaniem jest wykonywanie prawa. Należą do nich także komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez przewodniczących. Centralne organy administracji rządowej podlegają Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim ministrom, które to organy sprawują nad nimi nadzór. Organy centralne - przykłady Podległe Prezesowi Rady Ministrów: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Urząd Zamówień Publicznych Podległe Ministrowi Gospodarki: Główny Urząd Miar Urząd Patentowy RP Podległe Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju: Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojewoda Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie. Jest odpowiedzialny za wdrażanie i wprowadzanie w regionie programów rządowych oraz nadzór nad rządowymi instytucjami działającymi w regionie. Wojewoda Wojewoda prowadzi także nadzór prawny nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego (czy decyzje podejmowane przez władze samorządowe województwa są zgodne z obowiązującym prawem). Wojewoda reprezentuje także w danym regionie Skarb Państwa. Terenowe organy administracji rządowej Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną, pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży, oraz niezespoloną - podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów administracji rządowej. Informacje na temat administracji zespolonej można znalezć na stronach MSWiA, wojewodów oraz głównych inspektoratów oraz komend, a dotyczące administracji niezespolonej - na stronach ministrów sprawujących zwierzchnictwo nad tą administracją. Organy rządowej administracji zespolonej Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej; Komendant Wojewódzki Policji; Kurator Oświaty; Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny; Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa; Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego; Wojewódzki Inspektor Geodezji i Kartografii; Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska; Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej; Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych; Wojewódzki Lekarz Weterynarii. Organy rządowej administracji niezespolonej Przykłady: Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień; Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej; Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych; Dyrektorzy urzędów statystycznych; Komendanci oddziałów Straży Granicznej, Komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej; Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii; Wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego. Budżet państwa Roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej. Pełni rolę planu rzeczowo-finansowego określa z jakich zródeł i w jakich rozmiarach należy czerpać dochody oraz wskazuje na rodzaje wydatków publicznych i ich wysokość w danym roku budżetowym. Budżet państwa Podstawy prawne: Konstytucja RP Ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych Inne ustawy Klasyfikacja budżetowa Zasadnicze elementy klasyfikacji budżetowej: część budżetu, działy budżetu, rozdziały budżetu, paragrafy budżetu. Część budżetu reprezentują podmiotowy układ budżetu swoją część w budżecie państwa mają naczelne organy władzy państwowej oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, nauki i in. Działy budżetu reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych działowy układ budżetu informuje o gromadzeniu a zwłaszcza wydatkowaniu środków budżetowych niezależnie od tego, w jakim resorcie środki te są wydawane Działy i części części Część 24 Część 01 Część 34 Część 83 Razem Kultura i Kancelaria Obrona wydatki ochr. Prezydenta narodowa wojewodów dziedz. narod. Administracja 20,2 54,4 103,4 265,4 443,4 publiczna Szkolnictwo 384,4 - 1 439,4 - 384,4 wyższe Oświata i 457,5 - - - 457,5 wychowanie Kultura i ochrona 594,0 20,4 12,4 345,3 972,1 dziedz. narod. Razem 1456,1 74,8 115,8 610,7 Uwaga: powyższy przykład nie bazuje na rzeczywistych danych działy Rozdziały / paragrafy budżetu Rozdziały - pogłębienie klasyfikacji działowej, np. dział: kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, rozdziały: teatry, muzea, filharmonie, itd. Paragrafy - treścią są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych np. dochody: podatek doch. od osób prawnych, akcyza wydatki: dotacje podmiotowe, wydatki osobowe, itd. Dochody budżetu państwa (2012 r.) Dochody ogółem 287,6 mld zł 1. Dochody podatkowe 87% 1.1. Podatki pośrednie 63% a) podatek od towarów i usług 42% b) podatek akcyzowy 21% c) podatek od gier 1% 1.2. Podatek CIT 9% 1.3. Podatek PIT 14% 2. Dochody niepodatkowe 13% 2.1. Dywidendy 3% 2.2. Wpłaty z zysku NBP 3% 2.3. Cło 1% 2.4. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe 6% 2.5. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego 1% 3. Srodki z Unii Europejskiej i innych zródeł niepodlegających zwrotowi 1% yródło: Ministerstwo Finansów Wydatki budżetu państwa wg części (2012 r.) wydatki Części budżetowe udział (w mln zł) Subwencje ogólne dla JST 36 759 16,2% Zakład ubezpieczeń społecznych 35 160 15,5% Obsługa długu krajowego 22 627 10,0% Obrona narodowa 20 784 9,1% Kasa rolniczego ubezpieczenia społecznego 15 844 7,0% Sprawy wewnętrzne 14 383 6,3% Rozwój wsi 11 094 4,9% Środki własne unii europejskiej 10 616 4,7% Szkolnictwo wyższe 8 733 3,8% Transport 8 462 3,7% RAZEM 318 mld zł yródło: Ministerstwo Finansów Wydatki budżetu państwa wg działów wydatki udział Działy budżetowe Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 54 227 21,7% Różne rozliczenia 47 646 19,1% Obsługa długu publicznego 27 581 11,0% Obrona narodowa 15 238 6,1% Rolnictwo i łowiectwo 13 156 5,3% Pomoc społeczna 12 781 5,1% Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 11 322 4,5% Szkolnictwo wyższe 10 709 4,3% Transport i łączność 9 394 3,8% Administracja publiczna 9 242 3,7% Wymiar sprawiedliwości 8 437 3,4% yródło: Ministerstwo Finansów Przychody / rozchody pojęcia związane z deficytem budżetowym deficyt to niedobór dochodów niezbędnych do sfinansowania zaplanowanych wydatków niedobór musi zostać uzupełniony poprzez zaciągnięcie kredytów i pożyczek przychody środki niezbędne do wykupu zobowiązań - rozchody Przychody sprzedaż papierów wartościowych, prywatyzacja majątku otrzymane pożyczki i kredyty