Demokracja 
idee instytucje paradoksy
idee, instytucje, paradoksy
MGR MARCIN GAJEK
COLLEGIUM CIVITAS
Zasada suwerenności ludu
Zasada suwerenności ludu
Możliwe rozumienia terminu  lud
Możliwe rozumienia terminu lud
ð dosÅ‚ownie wszyscy;
dosłownie wszyscy;
ð klasy niższe;
ð klasy niższe;
ð lud jako nierozdzielny byt organiczna caÅ‚ość naród
ð lud jako nierozdzielny byt, organiczna caÅ‚ość, naród
(Volk)
ð wszyscy obywatele (aspekt formalno-prawny)
ð lud jako wiÄ™ksza część wyrażona poprzez zasadÄ™
absolutnej większości
absolutnej większości
Zasada  rządów większości
Zasada rządów większości
ð Zasada rzÄ…dów wiÄ™kszoÅ›ci jako logiczne nastÄ™pstwo idei
ą ę jg ęp
równości
ð Rodzaje wiÄ™kszoÅ›ci
ð Rodzaje wiÄ™kszoÅ›ci
Ä„ð zwykÅ‚a
Ä„ð kwalifikowana
Ä„ð bezwzglÄ™dna
Ä„ð bezwzglÄ™dna
ð  Tyrania wiÄ™kszoÅ›ci
ð  Zasada ograniczonej wiÄ™kszoÅ›ci
Ä„ð Lord Acton: Najpewniejszy test za pomocÄ… którego oceniamy czy jakiÅ›
Ä„ð Lord Acton: Najpewniejszy test, za pomocÄ… którego oceniamy, czy jakiÅ›
kraj jest naprawdę wolny, to stopień bezpieczeństwa, jakim cieszą się
mniejszości.
ð RzÄ…dy wiÄ™kszoÅ›ci, czy... najwiÄ™kszej z poÅ›ród mniejszoÅ›ci?
Zasada suwerenności ludu
ð To spoÅ‚eczeÅ„stwo (lud, naród) jest z
ródłem władzy, a jedyną
racjonalną legitymacją władzy publicznej jest fakt, że została
j l l i j ł dbli j j f k ż ł
wyłoniona na podstawie ujawnionej woli suwerena. Władza wykonuje
więc mandat w imieniu ludu i z jego woli oraz kierując się jego dobrem
(interesem społeczeństwa)
(interesem społeczeństwa).
Ä„ð FormuÅ‚a Lincolna: demokracja to rzÄ…dy ludu, dla ludu i przez lud
ð Zasada suwerennoÅ›ci ludu oznacza też i Å„ t l d
Z d ś i l d t ż pierwszeństwo ludu
(społeczeństwa) przed państwem. To lud jest suwerenem (a nie
państwo). Władza jest zatem sprawowana w interesie ludu, a nie
odwrotnie (to nie lud istnieje dla władzy)
odwrotnie (to nie lud istnieje dla władzy).
ð WÅ‚adza publiczna ponosi (przed ludem) odpowiedzialność z tytuÅ‚u
wykonywania swych funkcji  rozliczalność
wykonywania swych funkcji rozliczalność
ð Z zasady suwerennoÅ›ci ludu wynika również  istniejÄ…cy w wielu
państwach demokratycznych  zakaz tzw. subdelegacji uprawnień.
Å„ t h d k t h k t bd l ji i Å„
Narzędzia artykulacji woli suwerena
Narzędzia artykulacji woli suwerena
ð Instrumenty demokracji bezpoÅ›redniej (np.
Instrumenty demokracji bezpośredniej (np.
referendum, ludowa inicjatywa ustawodawcza, weto
ludowe)
ð Wybory
yy
ð Opinia publiczna (sondaże)
Opinia publiczna (sondaże)
ð Manifestacje demonstracje strajki itp
ð Manifestacje, demonstracje, strajki, itp.
ð Konsultacje spoÅ‚eczne
ð Konsultacje spoÅ‚eczne
Podstawy filozoficzno-ideowe
dfil fi id
demokracji
demokracji
Równość
Równość
Równość  jako zasada demokracji
Równość jako zasada demokracji
ð Dlaczego nazywamy tak różne systemy polityczne
ð Dlaczego nazywamy tak różne systemy polityczne
(prezydencki, kanclerski, semi-prezydencki,
parlamentarno-gabinetowy, itd.) demokratycznymi?
parlamentarno gabinetowy, itd.) demokratycznymi?
Co jest wyznacznikiem demokracji  pozwalajÄ…cym
odróżnić ją od innych, niedemokratycznych, reżimów?
odróżnić ją od innych, niedemokratycznych, reżimów?
ð Robert Dahl sugeruje że wyznacznikiem
ð Robert Dahl sugeruje, że wyznacznikiem
demokratycznego ustroju jest zasada politycznej
równości wszystkich obywateli: wszyscy członkowie
równości wszystkich obywateli: wszyscy członkowie
demokratycznego społeczeństwa są równo uprawnieni
do uczestniczenia w podejmowaniu dotyczÄ…cych ich
do uczestniczenia w podejmowaniu dotyczÄ…cych ich
wszystkich decyzji.
Możliwe rozumienia równości
Możliwe rozumienia równości
ð prawno polityczna (równość pod wzglÄ™dem statusu
ð prawno-polityczna (równość pod wzglÄ™dem statusu
prawnego i politycznego)
ð spoÅ‚eczna (zwiÄ…zana ze statusem spoÅ‚ecznym i ukÅ‚adem
klasowym)
klasowym)
ð socjalno ekonomiczna (zwiÄ…zana ze statusem materialnym)
ð socjalno-ekonomiczna (zwiÄ…zana ze statusem materialnym)
ð równość
ó ść szans:
Ä„ð - równość startu;
Ä„ð równość dostÄ™pu (do urzÄ™dów instytucji dóbr itd ); brak
Ä„ð - równość dostÄ™pu (do urzÄ™dów, instytucji, dóbr, itd.); brak
dyskryminacji.
Równość doskonałą, czy...
równowaga pomiędzy nierównościami
równowaga pomiędzy nierównościami
ð Wzrost równoÅ›ci dokonuje siÄ™ najczęściej dziÄ™ki
ð Wzrost równoÅ›ci dokonuje siÄ™ najczęściej dziÄ™ki
ustanowieniu lepszej i pełniejszej równowagi między
nierównościami. Dążenie do jednej, absolutnej,
nierównościami. Dążenie do jednej, absolutnej,
wszechogarniającej równości bywa niebezpieczną
utopiÄ….
utopiÄ….
Ä„ð Sartori: Problem równoÅ›ci zawsze polega na osiÄ…gniÄ™ciu
Ä„ð Sartori:  Problem równoÅ›ci zawsze polega na osiÄ…gniÄ™ciu
wydajnego systemu wzajemnej kompensacji między
nierównościami, to znaczy systemu równoważących sił,
sprawiających, że jedna nierówność rekompensuje inną .
h dó ść k
Wolność
Wolność
Wymiary wolności
Wymiary wolności
ð Wyrażenie  Jestem wolny do... może znaczyć:
Wyrażenie  Jestem wolny do... może znaczyć:
Ä„ð wolno mi
Ä„ð mogÄ™
Ä„ð mam wÅ‚adzÄ™ do...
ð Zdaniem Clintona Rossitera na ideÄ™ wolnoÅ›ci skÅ‚adajÄ…
się 4 pojęcia:
Ä„ð niezależność  sytuacja, w której czÅ‚owiek czuje siÄ™ zwiÄ…zany
przez minimalną liczbę zewnętrznych ograniczeń
Ä„ð prywatność  osobista autonomia
Ä„ð prywatność osobista autonomia
Ä„ð wÅ‚adza  uprawnienia jednostki zwiÄ…zane z jej wolnoÅ›ciÄ…
Ä„ð szanse  możliwość samorealizacji i osiÄ…gania stawianych sobie
celów
Wolność negatywna a wolność pozytywna
Wolność  negatywna a wolność  pozytywna
ð Wolność negatywna
ð Wolność negatywna
Ä„ð Oznacza brak zewnÄ™trznych przeszkód; brak zewnÄ™trznych ograniczeÅ„,
brak przymusu. Jest to zatem  wolność od (przymusu).
Ä„ð To rozumienie wolnoÅ›ci kieruje naszÄ… uwagÄ™ głównie na relacje
pomiędzy obywatelem a państwem (rządem, władzą).
Ä„ð Nie jest tożsama z wolnoÅ›ciÄ… absolutnÄ… (brakiem jakichkolwiek
Ä„ð Nie jest tożsama z wolnoÅ›ciÄ… absolutnÄ… (brakiem jakichkolwiek
ograniczeń dla naszego działania).
Ä„ð Wolność negatywna jest podstawowa z powodów proceduralnych 
stanowi warunek sine qua non wszystkich innych l Å› i
i k i ki h i h wolności.
ð Wolność
W l ść pozytywna
Ä„ð Jest prawem do...
÷ð partycypacji w życiu publicznym;
÷ð partycypacji w życiu publicznym;
÷ð aktywnego korzystania ze swej wolnoÅ›ci negatywnej .
Narzędzia ochrony wolności
Narzędzia ochrony wolności
ð RzÄ…dy prawa (Cyceron:  praw niewolnikami jesteÅ›my,
Rządy prawa (Cyceron:  praw niewolnikami jesteśmy,
żebyśmy wolnymi być mogli ); idea wolności pod rządami
prawa
Ä„ð konstytucjonalizm  ograniczajÄ…cy m. in. samÄ… wÅ‚adzÄ™ prawodawczÄ…
(stanowione przez nią prawo musi pozostawać w zgodzie z prawem
wyższego rzędu)
ð Niezależne sÄ…dy oraz instytucje takie jak Rzecznik Praw
Ob t l ki h ( b d )
Obywatelskich (ombudsman)
ð Niezależne media
Ni l ż di
ð Prawa do zrzeszania siÄ™, wolnoÅ›ci sÅ‚owa, wyrażania
Pra a do r es ania się olności sło a rażania
poglądów, itp.
Teoria i praktyka demokracji
w perspektywie historycznej
w perspektywie historycznej
ð Demokracja ateÅ„skiej polis.
ð Republika rzymska
py
ð Renesans: republiki wÅ‚oskie (Wenecja, Florencja,
Mediolan)
ed o a )
ð Rozwój idei demokratycznych i liberalnych w XVII-
wiecznej Anglii i Holandii
wiecznej Anglii i Holandii
ð Rewolucje XVIII-wieczne
ð XIX wiek i d k t j b h A lii
XIX i k i demokratyzacja praw wyborczych w Anglii
ð Demokracja przed i po II wojnie Å›wiatowej
Klasyczna demokracja ateńska
Klasyczna demokracja ateńska
Ateńska polis w VI-IV w pne
Ateńska polis w VI IV w p.n.e
ð Miasto-paÅ„stwo  charakterystyka
ð  Miasto paÅ„stwo charakterystyka
" W V Ateny li k t i k ń ó
W V w p.n.e. At liczą ok. 40 tys. mieszkańców:
Ä„ð obywatele ateÅ„scy
Ä„ð metojkowie
t jk i
Ä„ð niewolnicy (w czasach Peryklesa  ok. 80-100 tys.)
ð Ramy chronologiczne ateÅ„skiej demokracji: lata 508/7
 322 p.n.e.
Funkcjonowanie demokracji ateńskiej
Funkcjonowanie demokracji ateńskiej
ð Obrady Ekl ji
Ob d Eklezji
ð RzÄ…dy prawa
ð RzÄ…dy prawa
ð Ostracyzm
ð Wybory przez losowanie
ð Brak partii politycznych
ð Krótkie kadencje (czÄ™sta rotacja na stanowiskach
publicznych)
publicznych)
Nowożytne demokracje
ż dk j
liberalne (przedstawicielskie)
liberalne (przedstawicielskie)
Innowacje instytucjonalne
w nowożytnym modelu demokracji
w nowożytnym modelu demokracji
ð Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji)
ð Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji)
ð Konstytucjonalizm
Kt t jli
ð TrójpodziaÅ‚ wÅ‚adzy oraz mechanizm hamulców i
równowagi
ð Bikameralizm
Bikameralizm
ð Partie polityczne
ð Partie polityczne
Wyborcza teoria demokracji
Wyborcza teoria demokracji
Demokracja zakłada autonomiczną opinie publiczną
Demokracja zakłada autonomiczną opinie publiczną,
która za pośrednictwem wyborów podtrzymuje rządy z
przyzwolenia;
które to rządy, z kolei, reagują na opinie ludzi.
Ä… y, , g jÄ… p
Parlament
Parlament
Rząd Sądy i trybunały
Rząd Sądy i trybunały
(władza
(władza (władza sądownicza)
ustawodawcza)
wykonawcza)
-orzekanie w sprawach
-Stanowienie prawa
Stanowienie prawa
cywilnych i karnych
cywilnych i karnych
-wykonywanie ustaw
ki t
-Udzielanie votum zaufania
-nadzór nad systemem
- realizacja budżetu
władzy wykonawczej
penitencjarnym (wspólnie z
Ministrem Sprawiedliwości
- nadzór nad
-Obsadzanie niektórych
y
oraz MSWiA)
oraz MSWiA)
administracjÄ… centralnÄ…
administracjÄ… centralnÄ…
urzędów
-kontrola konstytucyjności
-prowadzenie bieżącej
-Kontrolowanie pozostałych
stanowionego prawa
polityki wewnętrznej i
gałęzi władzy
zagranicznej
-(współ)obsadzanie
niektórych urzędów i
agencji rzÄ…dowych
Partie polityczne
Wybory
y y
Wolny rynek, sfera
Media,
społeczeństwa
Elektorat
opinia publiczna
p p
obywatelskiego
obywatelskiego
(obywatele powyżej określonego wieku
(obywatele powyżej określonego wieku,
(stowarzyszenia, NGO, itp.)
bez względu na płeć, wyznanie, poglądy)
Odmiany (modele) współczesnych
demokracji przedstawicielskich
demokracji przedstawicielskich
ð Model parlamentarno-gabinetowy (tzw
ð Model parlamentarno gabinetowy (tzw.
westminserski)
ð Model prezydencki
ð Model semi-prezydencki
ð Model demokracji konsensusualnej
Model demokracji konsensusualnej
Demokracja bezpośrednia a
kj b Å› d i
demokracja przedstawicielska
demokracja przedstawicielska
Argumenty za demokracją bezpośrednią
Argumenty za demokracją bezpośrednią
ð peÅ‚ne i faktyczne urzeczywistnienie zasady
ð peÅ‚ne i faktyczne urzeczywistnienie zasady
suwerenności ludu
ð zwiÄ™kszenie demokratycznej legitymacji
podejmowanych decyzji
d j h d ji
ð możliwość definitywnego rozwiÄ…zania politycznego
konfliktu  przez odwołanie się do suwerena
ð py y j p
polityczna aktywizacja społeczeństwa
Ułomności ateńskiego modelu demokracji
Ułomności ateńskiego modelu demokracji
ð Niestabilność (czÄ™ste k lit i lki
Ni t bil ść ( t kryzysy polityczne i walki
klasowe)
)
ð Brak mechanizmów bezpieczeÅ„stwa
ð Brak gwarancji wolnoÅ›ci indywidualnej
ð  Tyrania wiÄ™kszoÅ›ci
ð Podatność na populizm
P d t ść li
ð  Polityczna hipertrofia
 Polityczna hipertrofia
Słabości demokracji bezpośredniej
Słabości demokracji bezpośredniej
ð niestabilność i d t ść li
i t bil ść i podatność na populizm
ð maÅ‚a efektywność podejmowanych dziaÅ‚aÅ„  w
ð maÅ‚a efektywność podejmowanych dziaÅ‚aÅ„ w
warunkach masowych społeczeństw
ð nierealistyczny wymóg kompetencji i peÅ‚nej
racjonalności względem każdego obywatela
ð premia dla ekstremistów
ð  premia dla ekstremistów
ð py jako gra o sumie zerowej
polityka j g j
Demokracja bezpośrednia vs
republika przedstawicielska
republika przedstawicielska
ð Współczesne demokracje majÄ… wiÄ™cej wspólnego z
ð Współczesne demokracje majÄ… wiÄ™cej wspólnego z
ideami republikańskimi (zasada reprezentacji,
trójpodział władz, mechanizm hamulców i równowagi)
trójpodział władz, mechanizm hamulców i równowagi)
niż z klasycznym modelem demokracji bezpośredniej
ð Antyczny ideaÅ‚ jednomyÅ›lnoÅ›ci ludu a pluralistyczna
teoria demokracji
teoria demokracji
ð Współczesne demokracje to przede wszystkim
demokracje liberalne
Instytucjonalny wymiar
jl i
demokracji
demokracji
Konstytucjonalizm
Konstytucjonalizm
ð Konstytucja jako element rzÄ…dów prawa
ð Konstytucja jako element rzÄ…dów prawa
ð Odmiany k t t ji
Od i konstytucji:
Ä„ð a) pisana  niepisana
Ä„ð b) federalna  scentralizowana
b) f d l t li
ð Kontrola konstytucyjnoÅ›ci stanowionego prawa przez
Sąd/Trybunał Konstytucyjny.
Trójpodział władzy oraz mechanizm
hamulców i równowagi
hamulców i równowagi
ð PrzesÅ‚anki filozoficzne
ð PrzesÅ‚anki filozoficzne
Ä„ð Lord Acton: WÅ‚adza deprawuje, wÅ‚adza absolutna deprawuje w
sposób absolutny
py
ð Wymiar instytucjonalny
ð Wymiar instytucjonalny
ð Mechanizm h l ó i ó i i
M h i hamulców i równowagi  zaprzeczenie, czy
kongenialne uzupełnienie zasady trójpodziału władzy?
RzÄ…dy prawa
- składniki instytucjonalno proceduralne
składniki instytucjonalno-proceduralne
ð Uprawnienia p g yÄ… j
pposzczególnych władz są jasno określone
(najczęściej w konstytucji)
ð Jasne gwarancje podstawowych praw jednostkowych (które nie
ð Jasne gwarancje podstawowych praw jednostkowych (które nie
mogą być naruszone przez władzę)
ð Zasada równoÅ›ci wobec prawa (zarówno obywateli, jak i
d ó ś i b ( ó b li j k i
przedstawicieli władzy)
ð Proces legislacyjny musi być zgodny z przyjÄ™tymi reguÅ‚ami
ð Jawność stanowionego prawa
J ść ti
ð Niezależna wÅ‚adza sÄ…downicza oraz możliwość dochodzenia
Niezależna władza sądownicza oraz możliwość dochodzenia
swych praw przez obywateli przed niezależnymi sądami
Cechy dobrego prawa
Cechy  dobrego prawa
ð Ogólność (generalność)
ð Ogólność (generalność)
ð Uniwersalność
U i l ść
ð TrwaÅ‚ość (dÅ‚ugowieczność)
Ä„ð umożliwiajÄ…ca ludziom planowanie swych dziaÅ‚aÅ„ z
wyprzedzeniem;
Ä„ð na trwaÅ‚oÅ›ci opiera siÄ™ też w dużym stopniu autorytet prawa
ð Bezosobowość (bezstronność)
Wybory
b
 Demokracja to system rządów, w którym rządząca
partia przegrywa wybory (A. Przeworski)
partia przegrywa wybory (A. Przeworski)
Funkcje wyborów
Funkcje wyborów
ð wyÅ‚onienie rzÄ…dzÄ…cych (w tym również: wymiana elit)
wyłonienie rządzących (w tym również: wymiana elit)
ð wyÅ‚onienie struktury opinii publicznej
wyłonienie struktury opinii publicznej
ð p Ä™ j j y
potwierdzenie lub cofnięcie danej we wcześniejszych
wyborach legitymacji (także legitymacji całego systemu)
ð funkcja kontrolna (rozliczenie rzÄ…dzÄ…cych z ich dziaÅ‚aÅ„ po
zakończeniu kadencji)
ð funkcja rytualna (swoisty rytuaÅ‚ spoÅ‚eczny,  Å›wiÄ™to
demokracji)
demokracji).
Wolne demokratyczne wybory  kryteria
Wolne, demokratyczne wybory kryteria
ð wolność zgÅ‚aszania kandydatur
ð wolność gÅ‚osowania
ð zagwarantowanie tajnoÅ›ci gÅ‚osowania
ti t j Å› i Å‚ i
ð równy dostÄ™p kandydatów do mediów a wyborców do informacji nt.
kandydatów i konkurencyjnych partii
kandydatów i konkurencyjnych partii
ð powszechność i równość wyborów w odniesieniu do wyborców (brak cenzusów,
itp )
itp.)
ð nadzór nad prawidÅ‚owym przebiegiem wyborów oraz zliczanie i ogÅ‚oszenie
wyników przez niezależny organ
wyników przez niezależny organ
ð możliwość obserwowania przebiegu wyborów przez niezależnych obserwatorów
ð organizacja i przebieg wyborów w oparciu o jawne, znane wczeÅ›niej przepisy
(ordynacja wyborcza)
Wyzwania dla demokracji u
i dl d k ji
progu XXI wieku
progu XXI wieku
Demokracja jest najpowszechniej podziwianym
systemem politycznym, ale zapewne też
najtrudniejszym do utrzymania. Poś ród
wszystkich form rzą dów wyróż nia się tym ż e
wszystkich form rzą dów wyróż nia się tym, ż e
opiera siÄ™ na minimum przymusu i maksimum
przyzwolenia.
(Larry Diamond)
(Larry Diamond)
Demokracja a organizacje międzynarodowe
Demokracja a organizacje międzynarodowe
ð Nieusuwalna (?) ść k t ść
Ni l (?) sprzeczność: skuteczność, czy
reprezentatywność?
ð Zagadnienie realnej partycypacji tzw. szarego
obywatela
ð RzÄ…dy ludu, czy rzÄ…dy elit?
ð Legitymizacja  realna, czy symboliczna?
Demokracja a globalizacja
Demokracja a globalizacja
ð Czy po zakoÅ„czeniu zimnej wojny i upadku
C k Å„ i ij j i dk
komunizmu faktycznie mamy do czynienia z
triumfem demokracji?
triumfem demokracji?
ð Claude Ake: ... jeÅ›li demokracja w istocie ulegÅ‚a
globalnemu upowszechnieniu, dzieje siÄ™ tak jedynie
dl iż ł ł ki i ż i
dlatego, iż została spłycona wtakimstopniu, że nie
stanowi już zagrożenia dla elit władzy, które mogą
teraz cieszyć się demokratyczną prawomocnością,
i ć i dk ś i
unikajÄ…c powszechnie znanych wynikajÄ…cych z
praktykowania demokracji niedogodności.
kt k i dk ji i d d Å› i
Demokracja a wolny rynek
Demokracja a wolny rynek
ð Wzajemne relacje pomiÄ™dzy demokracjÄ… a
ð Wzajemne relacje pomiÄ™dzy demokracjÄ… a
kapitalizmem w ujęciu historycznym
ð Globalizacja Å›wiatowej gospodarki oraz problemy z
t i
tym zwiÄ…zane
Demokracja a media (1)
Demokracja a media (1)
ð Klasyczna koncepcja mediów jako  czwartej wÅ‚adzy
ð Klasyczna koncepcja mediów jako czwartej wÅ‚adzy .
Ä„ð Funkcje mediów w systemie demokratycznym:
÷ð Informowanie
÷ð Informowanie
÷ð Kreowanie poglÄ…dów i postaw
÷ð Edukacja i wychowanie
÷ð Kontrolowanie wÅ‚adzy
÷ð Wyrażanie opinii (woli ludu)
÷ð  Moderowanie debaty publicznej
Modero anie debat public nej
÷ð Integrowanie (np. zwracanie uwagi na problemy spoÅ‚eczne
mniejszości i innych grup)
Demokracja a media (2)
Demokracja a media (2)
ð Szum informacyjny (przeÅ‚adowanie informacjami) 
ð  Szum informacyjny (przeÅ‚adowanie informacjami)
utrudniajÄ…ce obywatelom oddzielenie informacji
ważnych od trywialnych
ważnych od trywialnych
ð Nastawienie na sensacjÄ™ i k
N t i i j i rozrywkÄ™
ð Wchodzenie w rolÄ™ graczy politycznych
ð  Demokracja sondażowa
Krytyka demokracji sondażowej
Krytyka  demokracji sondażowej
Sondaże opinii publicznej stanowią jedynie pozór woli politycznej i
politycznego wyboru. Sondaże przedstawiają polityczną wolę i
polityczny wybór jako fakty i dane statystyczne, unicestwiając
zupełnie sens, jaki mają w demokracji.
Å‚ i j ki j dk ji
Istota i specyfika woli p y j politycznego wy
p yf politycznej i p y g yboru w ramach
demokratycznego życia politycznego polega na tym, że są one
dynamicznymi procesami; żywymi doświadczeniami wyboru i
pragnienia, wyrażania woli i aktywnego negocjowania
porozumienia w kwestiach stanowiących przedmiot wspólnego
i i kti h ti h d i t ól
zainteresowania. Sondaż opinii publicznej stanowi dokładne
przeciwieństwo tego procesu politycznego, ponieważ od początku
nie ma w nim życia; ma charakter pasywny niezmienny i jest
nie ma w nim życia; ma charakter pasywny, niezmienny i jest
zbiorem danych statystycznych niemających nic wspólnego ze
społecznym współuczestnictwem, łączeniem się czy wymianą
społeczną ( )
p Ä… (Claude Ake).
Problemy nowych demokracji
Problemy  nowych demokracji
ð Rozczarowanie demokracjÄ… (problem zawiedzionych
ð Rozczarowanie demokracjÄ… (problem zawiedzionych
oczekiwań)
ð Pojawienie siÄ™ oligarchii
Pojawienie siÄ™ oligarchii
ð  Jazda na gapÄ™ (stosunek do dóbr publicznych)
ð Funkcjonalna autonomia pewnych instytucji
Funkcjonalna autonomia pewnych instytucji
wymykajÄ…cych siÄ™ demokratycznej kontroli
ð Współzależność (wynikajÄ…ca z globalizacji)
ð Åšlepe naÅ›ladownictwo
ð Przeciążenie i niesterowność
ð Korupcja
ð BezpieczeÅ„stwo wewnÄ™trzne
ð WiÄ™ksza  niespójność spoÅ‚eczna
Demokracja i jej alternatywy
Demokracja i jej alternatywy
Zalety demokracji wg J Linza
Zalety demokracji wg J. Linza
ð Demokracja eliminuje przemoc jako metodÄ™ zdobywania wÅ‚adzy
ð Demokracja eliminuje przemoc jako metodÄ™ zdobywania wÅ‚adzy
ð Demokracja wprowadza element zasadniczej równoÅ›ci obywateli
pozwalającej na wyrażanie jednostkowych preferencji
pozwalającej na wyrażanie jednostkowych preferencji
ð Demokracja zapewnia wszystkim obywatelom możliwość
r ali o ania o d iał e ład
rywalizowania o udział we władzy
ð Demokracja zakÅ‚ada obowiÄ…zywanie caÅ‚ej listy swobód i praw,
k ó h i i d j bl i hj h które
których nie posiadają obywatele w innych ustrojach, a k ó są
wartościowe same w sobie
ð Ograniczenie wÅ‚adzy politycznej
ð Odpowiedzialność wÅ‚adzy p y
p y przed obywatelami
Zalety demokracji wg R Dahla
Zalety demokracji wg R. Dahla
ð UnikniÄ™cie tyranii/autorytaryzmu
ð UnikniÄ™cie tyranii/autorytaryzmu
ð Demokracja gwarantuje obywatelom wiele podstawowych praw
ð Demokracja zapewnia swym obywatelom wiÄ™kszy zakres indywidualnej
wolności niż jakakolwiek inna f j
l ś i iż j k k l i k i forma ustrojowa
ð Demokracja pomaga ludziom w realizowaniu ich podstawowych interesów
ð Demokracja zapewnia jednostkom maksimum możliwoÅ›ci samodzielnego
j p j g
decydowania o własnym losie (wyboru własnej drogi życiowej)
ð Demokracja stwarza jednostkom warunki do bycia (moralnie)
odpowiedzialnymi ( siebie i innych)
py (za y )
ð Demokracja sprzyja rozwojowi ludzi bardziej niż jakikolwiek inny wyobrażalny
ustrój
ð Demokracja sprzyja wysokiemu poziomowi równoÅ›ci politycznej
ð Demokracja sprzyja wysokiemu poziomowi równoÅ›ci politycznej
ð Nowoczesne demokracje sprzyjajÄ… pokojowi (praktycznie nie prowadzÄ… ze sobÄ…
wojen)
ð Demokracji towarzyszy zwykle wzglÄ™dnie wysoki poziom dobrobytu
D k ji t kl l d i ki i d b b t
Słabości demokracji
Słabości demokracji
ð Zasada merytokracji poÅ›wiÄ™cona na  oÅ‚tarzu
Zasada merytokracji poświęcona na  ołtarzu
równości .
Ä„ð SÅ‚abość  operacyjnej zasady demokracji, jakÄ… jest podejmowanie
decyzji przez większość
ð Podatność na populizm/demagogiÄ™
ð Lud (demos) nie ponosi politycznej odpowiedzialnoÅ›ci
za własne decyzje
ð NiebezpieczeÅ„stwo przeksztaÅ‚cenia siÄ™ w dykataturÄ™
Tematy esejów
Tematy esejów
ð WymieÅ„ i pokrótce omów najważniejsze różnice
ð WymieÅ„ i pokrótce omów najważniejsze różnice
pomiędzy sposobem funkcjonowania klasycznej
demokracji ateńskiej i współczesnych demokracji
demokracji ateńskiej i współczesnych demokracji
przedstawicielskich. Wyraz
własną opinię na temat
wad i zalet obu systemów.
wad i zalet obu systemów.
ð JakÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… w demokracji wybory?
ð JakÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… w demokracji wybory?
ð WymieÅ„ i pokrótce opisz najważniejsze problemy i
wyzwania stojÄ…ce przed systemami demokratycznymi.