DZIECKO NADPOBUDLIWE
przyczyny, objawy, terapia
Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Rozwój psychomotoryczny
1. Definicja zespołu ADHD
Tajemnicze ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli  zespół nadpobudliwości
psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi  (często nazywany po prostu  zespołem kiperkinetycznym
lub zespołem nadpobudliwości psychoruchowej).
ADHD to jedno z najczęstszych zaburzeń wieku rozwojowego. Zauważane jest u 2 5 % populacji. Stopień uciążliwości
objawów jest bardzo różny w poszczególnych przypadkach, zależy on od si ły uwarunkowań biologicznych, ale także od
środowiska, świadomego oddziaływania i leczenia.
Zespół ten objawia się trwałymi sposobami zachowania układającymi się w charakterystyczną triadę objawów:
problemy z utrzymaniem uwagi
l
problemy z kontrolą impulsywności nadmierna ruchliwość
l
nadmierna ruchliwość
l
Bardzo wiele dzieci ma takie problemy jednak o zespole nadpobudliwości mówimy tylko wtedy gdy objawy te są niewspółmierne do wieku i poziomu
rozwoju dziecka, a także stają się z
ródłem niepowodzeń w domu i szkole, niekorzystnie wpływają na życie rodzinne naukę i rozwój dziecka.
Problemy z utrzymaniem uwagi, przejawiają się krótkim czasem skupienia, trudnościami w koncentracji nieumiejętnością wybrania tego, nad czym
w danym momencie należy pracować oraz bardzo łatwym rozpraszaniem się pod wpływem zewnętrznych bodz
ców. Dzieci nadpobudliwe zatem
koncentrują się w bardziej spokojnym otoczeniu, kiedy są izolowane od tego co może je rozpraszać i kiedy bardzo jasno jest określone na czym mają
się skupić. Pomaga im także jeśli w trakcie zadania są dodatkowo zachęcane do jego wykonania. Zaburzenia uwagi powodują zwykle że dotknięte nimi
dzieci gorzej radzą sobie w szkole. Osiągają słabsze wyniki i maja gorsze kontakty z nauczycielami, których denerwują swoim brakiem zdolności do
skupienie się na tym co najważniejsze. Pochodną zaburzeń uwagi jest stałe gubienie przedmiotów a także zapominanie o różnych rzeczach, gdyż aby
coś zapamiętać trzeba najpierw na to zwrócić uwagę.
Problemy z kontrolą impulsywności oznaczają wykonywanie przez dziecko czynności bez przewidywania. Jakie mogą być ich następstwa. Dotyczy
to zarówno samego dziecka, jak i innych dzieci którym mog ą one nie zamierzenie wyrz ądzić krzywdę. Dzieci z zespołem nadpobudliwości
psychoruchowej zwykle rozpoczynają wykonywanie zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji. Często nie wysłuchują jej do końca mają kłopoty
z wykonaniem długoterminowych złożonych prac. Trudniej im uczyć się z wcześniejszych doświadczeń oraz ogólnych zasad. Są bardziej gadatliwe,
przerywają innym, nie czekają na swoją kolej w grupowych sytuacjach. Nic dziwnego że częściej są nie lubiane przez rówieśników i dorosłych
i prowokują ich do wyrażania negatywnych opinii o sobie. Maja krótszy okres odwlekania działania  muszą zrobić natychmiast coś co przychodzi im do
głowy i nie potrafią czekać na nagrodę lub pochwałę, w klasie szkolnej często oznacza to wtrącanie się do wypowiedzi nauczyciela lub innych dzieci,
lub nieustanne domaganie się pytania. Nadmierna impulsywność może mieć także tragiczne następstwa. Dzieci nadpobudliwe znacznie częściej niż
pozostałe ulegają poważnym wypadkom lub w nich giną.
Nadmierna ruchliwość jest to zbytnia aktywność nie połączona z wykonywaniem zadania, która jest irytująca i dokuczliwa dla będących wokół osób.
Dziecko nadpobudliwe z trudnością pozostaje w jednym miejscu często biega wspina się na meble. U starszych dzieci i nastolatków może to ograniczyć
się do wiercenia, kręcenia się na krześle, obgryzania długopisu, lub poczucia wewnętrznego niepokoju. Aktywność dziecka nadpobudliwego zazwyczaj
jest dość chaotyczna nie służy określonemu celowi zdarzenia. Są konfliktowe, mają trudności w przystosowaniu się do nowych sytuacji, obrażają się,
bywają drażliwe, agresywne, łatwo przechodzą od śmiechu do płaczu. Nadpobudliwość emocjonalna może objawiać się w postaci wzmożonej lękliwości.
Przejawia się wtedy: niepokojem, lękiem, strachem przed różnymi sytuacjami.
2. Przyczyny ADHD
Nadruchliwość, impulsywność, zaburzenia koncentracji uwagi  oto charakterystyczne cechy zespołu ADHD. Stanowią one wyzwanie dla rodziców
i pedagogów, dziecku z ADHD niejednokrotnie utrudniają naukę o raz nawiązanie prawidłowych relacji z rówieśnikami. Z zespołem nadpobudliwości
psychoruchowej często występują specyficzne trudności w uzyskiwaniu umiejętności szkolnych takie jak: dysleksja, dysgrafia oraz dyskalkulia.
Prawidłowo funkcjonujący układ nerwowy dziecka charakteryzuje się dużą siłą procesu pobudzania i hamowania oraz wysokim stopniem równowagi obu
tych procesów, procesów także średnim stopniem ich ruchliwości. Si ła uk ładu nerwowego wyraża si ę zdolnością komórek nerwowych do pracy.
Równowaga rozumiana jest jako określony stosunek obu tych procesów do siebie. Natomiast ruchliwo ść to zdolność układu nerwowego do
przechodzenia od stanu pobudzenia do hamowania. Z ADHD mamy do czynienia wówczas, je śli dochodzi do procesów pobudzania nad procesami
hamowania. Jeśli w fazie największego wzrostu mózgu występują jakieś przeszkody mogą one doprowadzić do zmniejszenia się liczby połączeń
nerwowych oraz spowolnić biochemiczne procesy dojrzewania. To w rezultacie może spowodować zaburzenia procesów nerwowych i wpłynąć na
opóz
nienie kształtowania się mowy, czytania, pisania, a także myślenia. Jest to jedna z przyczyn powstawania ADHD. Do innych możemy zaliczyć
wspomniane już wcześniej czynniki genetyczne oraz uszkodzenia powstałe w życiu płodowym, a także w czasie porodu (np.: niedotlenienie mózgu).
Niejednokrotnie przyczyną ADHD stają się błędy wychowawcze i nerwowy tryb życia dziecka.
W jakich sferach może się przejawiać ADHD?
Nadpobudliwość psychoruchowa może się przejawiać w trzech sferach:
ruchowej,
l
poznawczej,
l
emocjonalnej
l
W jakich sferach może się przejawiać ADHD?
Nadpobudliwość psychoruchowa może się przejawiać w trzech sferach:
ruchowej,
l
poznawczej,
l
emocjonalnej
l
Nadpobudliwość w sferze ruchowej to: wzmożona ekspansja ruchowa oraz niepokój ruchowy. Te dzieci u których występuje wzmożona ekspansja
ruchowa są ruchliwe, biegają, skaczą, krzyczą podczas zajęć, wyrywają się do odpowiedzi, machają rękami, są pełne energii, nie mogą usiedzieć na
miejscu, kręcą się i wiercą, chodzą po sali, zaczepiają inne dzieci i przeszkadzają im. Niepokój ruchowy objawia się często dodatkowymi skurczami
mięśni, tikami, wyładowaniami ruchowymi.
Nadpobudliwość w sferze poznawczej przejawia się w ten sposób, że występuje u dziecka wzmożony odruch orientacyjny na działające bodz
ce. Dziecko
nie może skupić się na jednej rzeczy, ciągle je coś rozprasza, powodując nadmierne pobudzenie w centralnym układzie nerwowym. Przeszkadza,
rozmawia z kolegami, zwraca uwagę na każdy szmer, głośno go komentując, wyrwane do odpowiedzi przez nauczyciela nie wie o co jest pytane. U tych
dzieci może występować wzmożona wyobraz
nia. Wtedy świat fantazji przeważa nad rzeczywistością.
Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej polegają na zwiększonej wrażliwości na działające bodz
ce. U tych dzieci występują intensywniejsze reakcje
uczuciowe na różne sytuacje czy zdarzenia. Są konfliktowe, mają trudności w przystosowaniu się do nowych sytuacji, obrażają się, bywają drażliwe,
agresywne, łatwo przechodzą od śmiechu do płaczu. Nadpobudliwość emocjonalna może objawiać się w postaci wzmożonej lękliwości. Przejawia się
wtedy: niepokojem, lękiem, strachem przed różnymi sytuacjami.
3. Kryteria diagnostyczne
Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego  DSM IV, określa bardzo szczegółowo jakie muszą być spełnione kryteria aby można było
rozpoznać ADHD. Oto one:
A.1. Zaburzenia koncentracji uwagi
Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów zaburze ń koncentracji uwagi musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesi ęcy w stopniu
utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądz
w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
[dziecko] nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności.
l
Popełnia błędy wynikające z niedbałości;
często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach;
l
często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi;
l
często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków,
l
jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji;
często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć;
l
nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego  jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć
l
domowych;
często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.: zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia;
l
łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodz
ców;
l
często zapomina o różnych codziennych sprawach.
l
A.2. Nadruchliwość i impulsywność
Sześć lub więcej z podanych poni żej objawów nadruchliwości i impulsywności (nadpobudliwości psychoruchowej) musi si ę utrzymywać przez
przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądz
w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
Nadruchliwość
[dziecko] ma często nerwowe ruch rąk lub stóp bądz
nie jest w stanie usiedzieć w miejscu;
l
wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia;
l
często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe  w szkole, w pracy, w domu;
l
często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem;
l
często jest w ruchu;  biega jak nakręcone
l
często jest nadmiernie gadatliwe.
l
Impulsywność
często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości;
l
często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej;
l
często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy).
l
Jeżeli 12 z wyżej podanych 18 objawów występuje u danego dziecka w zachowaniu w domu, poza domem i w szkole można przypuszczać że jest
to zespół nadpobudliwości psychoruchowej.
B. Niektóre upo śledzające funkcjonowanie dziecka objawy zaburzeń koncentracji uwagi lub nadpobudliwości psychoruchowej (nadruchliwości,
impulsywności) ujawniły się przed 7 rokiem życia dziecka.
C. Upośledzenie funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawami występuje w dwóch lub więcej sytuacjach (np. w szkole i w domu).
D. Stwierdza się klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub szkolnego (w zakresie edukacji).
E. Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za
objawy innego zaburzenia psychicznego (np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej osobowości).
4. Częstość wystepowania
ADHD występuje na całym świecie we wszystkich kulturach zaburzenie to jest rozpoznawane u dzieci mających trwale występujące objawy, które
rozpoczęły się przed 7 rokiem życia, jednak często jego początki można obserwować nawet w drugim roku życia dziecka. U większości dzieci nie ma
początku występowania objawów a rodzice zgłaszają się po pomoc wtedy gdy ruchliwość i impulsywność dziecka uniemożliwiają mu naukę w szkole.
Nasilenie objawów u większości dzieci zmniejsza się z wiekiem w niewielki ilości przypadków utrzymuje się nawet w wieku dorosłym (30%). Częstość
występowania ADHD ocenia się między 3 a 5% u dzieci w wieku szkolnym, ale tylko 20% z nich trafia pod specjalistyczną opiekę.
D. Stwierdza się klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub szkolnego (w zakresie edukacji).
E. Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zaburzeń rozwojowych, schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za
objawy innego zaburzenia psychicznego (np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej osobowości).
4. Częstość wystepowania
ADHD występuje na całym świecie we wszystkich kulturach zaburzenie to jest rozpoznawane u dzieci mających trwale występujące objawy, które
rozpoczęły się przed 7 rokiem życia, jednak często jego początki można obserwować nawet w drugim roku życia dziecka. U większości dzieci nie ma
początku występowania objawów a rodzice zgłaszają się po pomoc wtedy gdy ruchliwość i impulsywność dziecka uniemożliwiają mu naukę w szkole.
Nasilenie objawów u większości dzieci zmniejsza się z wiekiem w niewielki ilości przypadków utrzymuje się nawet w wieku dorosłym (30%). Częstość
występowania ADHD ocenia się między 3 a 5% u dzieci w wieku szkolnym, ale tylko 20% z nich trafia pod specjalistyczną opiekę.
Częściej tym zaburzeniem dotknięci s ą chłopcy. U chłopców na pierwszy plan wysuwają się objawy z nadmierną impulsywnością i ruchliwością.
U dziewcząt częściej występują problemy z koncentracja uwagi. Dziewczęta maj ą kłopoty z nauką, ale nie sprawiają problemów wychowawczych
i zwykle nie są kierowane do psychologa lub psychiatry. Chłopcy przysparzają wiele trudności wychowawczych i tym samym częściej trafiają pod
specjalistyczną opiekę psychologa lub psychiatry.
5. Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo?
Każde dziecko potrzebuje wiele zrozumienia, ale dziecku nadpobudliwemu jest ono szczególnie potrzebne. Warto pamiętać, że jego zachowanie,
męczące dla otoczenia jemu samemu sprawia również poważne problemy.
Jeśli przyj ąć, że u podłoża nadpobudliwości le ży zaburzenie mechanizmu hamowania zachowania, opó z
niający z kolei nabycie zdolno ści
uwewnętrzniania i realizowania opisanych wcześniej czterech funkcji wykonawczych, to dzieciom z ADHD można pomóc:
organizując im środowisko zewnętrzne (uporządkowane otoczenie to ważny element ewentualnego leczenia farmakologicznego. Takie dziecko
l
żyje w świecie wewnętrznego niepokoju i dlatego świat wokół niego powinien być uporządkowany.
Dziecko nadpobudliwe potrzebuje więcej zrozumienia, tolerancji i cierpliwości ze strony dorosłych. Warto pamiętać, że jego zachowania,
l
męczące dla otoczenia, jemu samemu sprawiają również poważne problemy, trudniej mu znalez
ć przyjaciół, trudno odnieść sukces, trudniej
usłyszeć pochwały.
Wprowadzaj porządek i rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest stały. Znana pora wstawania, posiłków, obowiązków i kładzenia się
l
spać. Daje im to poczucie bezpieczeństwa i stałości. Poza tym układ nerwowy i cały organizm dziecka ma czas na regenerację.
Ograniczaj bodz
ce. Ponieważ dziecko łatwo się rozprasza, należy się starać by w domu był spokój. Należy unikać puszczania głośnej muzyki,
l
zapraszania często i wielu gości naraz trzeba ograniczać przesiadywanie przed telewizorem czy komputerem. Trzeba dbać o to, by dziecko mogło
się skupić na jednej czynności. Kiedy je, niech nie gra radio. Kiedy czyta, niech nie je itd.
Mów jasno i wyraz
nie. Staraj się, by to, co mówisz, było jak najbardziej konkretne. Zamiast ogólnego:  znów nie posprzątałeś pokoju ,
l
powiedz raczej:  pościel łóżko . Zamiast  ale z ciebie niezdara powiedz:  trzymaj filiżankę za ucho . I nie dawaj dziecku zbyt dużo możliwości
wyboru.
Staraj się planować. Dzieci nadpobudliwe wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe i niespodziewane. Dlatego jest dobrze w domu
l
Przewiduj za dziecko wydarzenia. Rozkładaj jego przyszłe zadania na prostsze, mniej odległe czynności i natychmiast nagradzaj dziecko.
l
Celem tych zabiegów jest zastąpienie dziecka wewnętrznych, niewłaściwie funkcjonujących systemów informacji, zasad i motywacji.
Zadbaj o miejsce pracy dziecka. Każde dziecko w wieku szkolnym, a zwłaszcza nadpobudliwe powinno mieć wygodne i ciche miejsce pracy,
l
z małą ilością przedmiotów dookoła. Najlepszy będzie jasny blat, lampa i dwa pojemniki: na kredki i na długopisy. Miejsce do pracy powinno być
jasne i nie zagracone.
Kąpiel dziecka nadpobudliwego traktuj nie tylko jako zabieg higieniczny ale też jako doskonały moment do relaksu i wyciszenia.
l
Staraj się interweniować w sytuacjach konfliktowych, w jakie uwikłało się twoje dziecko, reguluj jego zachowania, ucz go innego sposobu
l
negatywnych uczuć.
Zachęcaj dziecko do wykonywania rożnego rodzaju prac plastycznych, które pomogą mu uzewnętrznić jego uczucia.
l
Staraj się dostosować tempo pracy i zabawy do możliwości psychofizycznych dziecka.
l
Zapewnij dziecku specjalistyczną pomoc psychologiczno  pedagogiczną w momencie, gdy dziecko zaczyna mieć problemy w nauce.
l
Daj dziecku szansę wypowiadania się, jednocześnie porządkuj jego wypowiedzi, pamiętając o tym, że dziecko ma skłonność do udzielania
l
pochopnych odpowiedzi.
Staraj się budzić zainteresowania dziecka i angażować go w bardzo konkretnym działaniu.
l
Bądz
elastycznym rodzicem. Pamiętaj, że twoje wypróbowane metody wychowawcze mogą cię zawieść. Dziecko nadpobudliwe wymaga jasno
l
określonych reguł ale nadmierny rygoryzm często daje odwrotny skutek do zamierzonego.
Nie obwiniaj się. Nic dziwnego, że mając w domu tak żywe dziecko, często niesforne i ty  rodzic stajesz się impulsywna i nie postępujesz
l
 właściwie". Jeśli zdarzy ci się zareagować agresją spróbuj sobie wybaczyć. Po prostu przeproś dziecko i działaj dalej. Jeśli napady furii
zdarzają się to zwróć się o pomoc do specjalisty.
Ucz się skutecznych metod radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Pracuj nad własnymi emocjami, ucz się tzw. Komunikacji otwartej.
l
W tym celu, jeżeli jest to tylko możliwe bierz udział w  Szkole dla Rodziców".
Staraj się konfrontować dziecko z konsekwencjami swoich zachowań. Przypominaj i podpowiadaj mu, jak ma postępować, aby lepiej
l
zorganizować czas i móc korzystać z rozmaitych wskazówek.
Staraj się współpracować ze szkołą, przedszkolem do którego uczęszcza twoje dziecko  dbaj o jego pozytywny wizerunek w oczach innych.
l
Możesz, po konsultacji z lekarzem podawać leki. Poprawiają one zdolność hamowania i regulowania impulsywnych zachowań. Współczesne leki
l
zapewniają znaczną poprawę w zachowaniu dzieci z ADHD. Dzieci stają się mniej impulsywne, lepiej zapamiętują, przejawiają większą
samodzielność, dzięki temu staja się bardziej lubiane w gronie kolegów i nauczycieli.
Baw się razem z dzieckiem. Są zabawy, które mogą powoli ale dość skutecznie mogą pomóc wyciszyć dziecko i poprawić jego funkcjonowanie
l
szkolne i społeczne
Przypominaj dziecku o pewnych obowiązkach, umieszczając, np. karteczki z różnymi napisami w widocznych miejscach.
l
Podsuwaj dziecku rozwiązania alternatywne. Zamiast mówić, żeby przestało coś robić, staraj się mu posunąć, co mogłoby zacząć robić
l
Wskazówki dla nauczycieli i rodziców
Reakcja na zachowanie dziecka musi być:
Szybka natychmiast po przewinieniu
l
Skuteczna przeprowadzona do końca
l
Sprawiedliwa odpowiednia do przewinienia
l
Słuszna  związana z rzeczywistym przewinieniem
l
Sympatyczna nie odbieramy dziecku naszej miłości nie złościmy się
l
Słowna nie fizyczna
l
Konsekwentna reagujemy za każdym razem
l
Pamiętaj o dziesięciu podstawowych prośbach dziecka nadpobudliwego, które zawierają całą esencję i wykładnię skutecznego postępowania
z dzieckiem nadpobudliwym. Oto one:
1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
Skuteczna przeprowadzona do końca
l
Sprawiedliwa odpowiednia do przewinienia
l
Słuszna  związana z rzeczywistym przewinieniem
l
Sympatyczna nie odbieramy dziecku naszej miłości nie złościmy się
l
Słowna nie fizyczna
l
Konsekwentna reagujemy za każdym razem
l
Pamiętaj o dziesięciu podstawowych prośbach dziecka nadpobudliwego, które zawierają całą esencję i wykładnię skutecznego postępowania
z dzieckiem nadpobudliwym. Oto one:
1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji.
5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze.
6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz.
7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko gubię się.
9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję.
10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, ze rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz!
Wychowywanie i praca z dzieckiem nadpobudliwym
Wychowywanie dziecka z ADHD to bardzo ciężka i mozolna praca. Pomocy i wsparcia wymaga zarówno dziecko, jak i jego rodzina i nauczyciele.
W odniesieniu do dziecka wskazana jest terapia indywidualna lub grupowa, trening umiejętności społecznych, terapia zaburzeń uwagi i odpowiednia
postawa osób bliskich. Jeśli chodzi o rodziców i nauczycieli konieczne jest wyjaśnienie istoty zaburzenia, jego przebiegu i rokowania oraz poradnictwo
w zakresie metod wychowawczych i stymulacji rozwoju dziecka (współpraca ze specjalistami).
Metody wychowawcze wykorzystywane w pracy z dzieckiem nadpobudliwym:
Metoda T. Gordona (uczy sposobów wzajemnego okazywania sobie akceptacji i zrozumienia).
l
Metody stymulacji rozwoju:
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne (poprzez ruch dziecko uczy się poznawać siebie i świat),
l
Metoda P. Denisona  kinezylogia edukacyjna (ma na celu stymulację układów nerwowych odpowiedzialnych za koncentrację i uwagę poprzez
l
bodz
ce ruchowe),
Metoda Dobrego Startu.
l
Opracowały:
Ewa Jurasik  logopeda
Barbara Tobiasz  pedagog specjalny
LITERATURA:
1. T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka  Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci , Wyd. BiFolium.
2. Russell A. Barkley.  Dzieci nadpobudliwe i roztargnione , w czasopiśmie: Świat Nauki, Listopad 1998.
3. Hanna Nartowska.  Wychowanie dziecka nadpobudliwego , Nasza Księgarnia.
4. B. Kaja  Zarys terapii dziecka , Wyd. Uczelniane WSP Bydgoszcz 1994.
Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Rozwój psychomotoryczny