KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Chlorek \elaza(II) Wzór chemiczny: FeCl2 Inne nazwy: chlorek \elazawy bezwodny, chlorek \elazawy, dwuchlorek \elaza(II) Producent: Dystrybutor: 2. SKAAD I INFORMACJA O SKAADNIKACH Składnik stwarzający zagro\enie: Symbol Zwroty Nazwa chemiczna % wag. Nr CAS Nr WE zagro\enia (R)* ostrzegawczy chlorek \elaza(II) 100 7758-94-3 231-729-4 Xn 22-38-41 Objaśnienie: T+= bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= \rący, Xn= szkodliwy, Xi= dra\niący, E= wybuchowy, O= utleniający, F+= skrajnie łatwopalny, F= wysoce łatwopalny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagro\enia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEC Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Xn Zagro\enie po\arowe: Ciało stałe, niepalne. Zagro\enie Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. toksykologiczne: Działa dra\niąco na skórę. Ryzyko powa\nego uszkodzenia oczu. Zagro\enie Chlorek \elaza(II) działa słabo szkodliwie na zwierzęta i rośliny, w tym ekotoksykologiczne: wodne. 4. PIERWSZA POMOC Uwaga: W pierwszej kolejności nale\y wyprowadzić poszkodowaną osobę ze ska\onego chlorkiem \elaza(II) środowiska. Uło\yć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Następstwa wdychania: 1. Zapewnić dopływ świe\ego powietrza. Uło\yć poszkodowaną osobę w pozycji półle\ącej. 2. W razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską. Następstwa połknięcia: 1. Dorazna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu \ołądka wodą z dodatkiem du\ej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu a następnie przez podanie środka przeczyszczającego. 2. Skontaktować się z lekarzem. Kontakt z oczami:: 1. Przemywać ska\one oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach. 2. Zapewnić pomoc okulisty. Kontakt ze skórą:: 1. Zdjąć ska\one ubranie. Oczyścić mechanicznie ska\oną skórę, przemyć du\ą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem. 2. W razie potrzeby skonsultować się z lekarzem dermatologiem. 5. POSTPOWANIE W PRZYPADKU POśARU KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 Szczególne zagro\enia: Substancja niepalna. Nie stwarza zagro\enia po\arowego. Środki gaśnicze: Zgodne z naturą po\aru sąsiednich obiektów. Zalecenia szczegółowe: Brak 6. POSTPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: W przypadku wydostania się chlorku \elaza(II) do środowiska, ska\ony teren nale\y wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć zródło ska\ania środowiska. Chronić zródła wody oraz kanalizację. Środki ochrony osobistej: Standardowe. W razie potrzeby chronić drogi oddechowe przed pyłem - filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P1. Zalecenia szczegółowe: Starać się odciąć zródło ska\enia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Zabezpieczenie środowiska: Chronić zródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku ska\enia wód powiadomić odpowiednie władze. Metody utylizacji: Unieszkodliwianie na drodze chemicznej, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 7. POSTPOWANIE Z SUBSTANCJ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom: Podczas stosowania chlorku \elaza(II) nie jeść, nie pić, unikać wdychania pyłów i dymów przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzie\ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Zapobieganie Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w po\arom/wybuchom: tym zakresie. Magazynowanie: W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów chemicznych - szkodliwych, wyposa\onych w instalację wentylacyjną. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spo\ywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Metody postępowania z Za odpad mo\na uznać chlorek \elaza(II), który w \adnej postaci nie odpadami: nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy chlorek \elaza(II) odstawiany jest do miejsca wskazanego przez słu\bę ochrony środowiska celem utylizacji. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania chlorku \elaza(II). Sprawna wentylacja. Osobiste wyposa\enie ochronne: Ręce: Rękawice robocze gumowe. Oczy: Okulary ochronne w szczelnej obudowie. Drogi oddechowe: Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami chlorku \elaza(II), z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P1. Skóra i ciało: Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne. Ogólne środki ochrony: KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 Ochrony zbiorowe: Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobli\u stanowisk pracy. Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie za\ywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagro\eniom: Tam gdzie występuje mo\liwość pojawienia się niebezpiecznych stę\eń pyłów pochodzących z chlorku \elaza(II) wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą. Obowiązujące w Polsce najwy\sze dopuszczalne stę\enie (mg/m3) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwy\szych dopuszczalnych stę\eń i natę\eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz.1769) NDS - 10 mg/m3 - jak dla nietrujących pyłów przemysłowych. 9. WAAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 126,75 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych chlorek \elaza(II) jest ciałem stałym, krystalicznym, silnie higroskopijnym. Barwa zielona. Temperatura topnienia: 763oC Temperatura wrzenia: 1112oC/1013 mbar Gęstość: 3,16 cm3 (20oC) Rozpuszczalność w wodzie: 625 g/l/20oC; 947 g/l/100oC Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: Chlorek \elaza(II) bardzo dobrze rozpuszcza się w alkoholu metylowym, alkoholu etylowym, acetonie, eterze i glicerynie. Wartość pH (10 g/l/25oC): 2,5 Inne: Chlorek \elaza(II) posiada własności redukcyjne. Jest otrzymywany przez rozpuszczenie \elaza w kwasie solnym. Jest stosowany w farbiarstwie jako zaprawa, jako substancją redukująca w przemyśle barwników, w metalurgii, w przemyśle farmaceutycznym, jako substancja wyjściowa do otrzymywania chlorku \elaza(III). Tworzy hydraty. Ogrzewany na powietrzu przechodzi w tlenek i chlorek \elaza(III). 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Stabilność i reaktywność: W warunkach właściwego przechowywania, chlorek \elaza(II) t jest chemicznie stabilny. Unikać kontaktów z substancjami utleniającymi. Właściwości korozyjne: zauwa\alne 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi nara\enia człowieka: Wdychanie pyłów, połknięcie, kontakt pyłu z oczami, kontakt ze skórą. Informacja ogólna: Nie są jeszcze dobrze poznane wszystkie mechanizmy biochemicznego, toksycznego działania \elaza. Najprawdopodobniej polegają one na blokowaniu enzymów cyklu kwasów trikarboksylowych. Działanie miejscowe: Wdychanie pyłów: Wystąpi podra\nienie błon śluzowych dróg oddechowych. Mo\e pojawić się ślinienie, ospałość, trudności w oddychaniu, kaszel z bólem w klatce piersiowej. W cię\szych przypadkach - oddech staje się krótszy i pojawia się pienista ślina (obrzęk płuc). Objawy te mogą pojawić się po 4 do 6 godzinach po nara\eniu. Mo\e te\ zaistnieć zapalenie płuc. Połknięcie: Jest mało prawdopodobne, aby nastąpiło spo\ycie chlorku \elaza(II), lecz gdy się zdarzy, wystąpią nudności i wymioty, nierzadko fusowate, łącznie z uporczywą, wodnistą biegunką i KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 często ze smolistymi stolcami mogą szybko doprowadzić do zaburzeń wodno-elektrolitowych i wstrząsu z bladością powiek lub sinicą. Oddechy na skutek kwasicy metabolicznej są zwykle szybkie i głębokie. Pojawia się senność, wygórowanie odruchów miotatycznych, drgawki i poszerzenie zrenic poprzedzają wystąpienie śpiączki. Śmierć mo\e nastąpić wśród objawów ostrej niewydolności krą\enia ju\ w pierwszych 4 - 6 godzinach od zatrucia lub pózniej, wskutek dołączenia się powikłań zakaznych, wśród których najczęściej zdarza się zachłystowe zapalenie płuc. Kontakt z oczami: Powstaje grozne zaczerwienienie i podra\nienie. Pojawi się łzawienie. Mo\e zaistnieć poparzenie chemiczne. Kontakt ze skórą: Powstają zaczerwienienia i grozne podra\nienia. Mo\e zaistnieć chemiczne poparzeni z pęcherzami. Następstwa zatrucia ostrego: Objawy ostrego nie\ytu \ołądkowo-jelitowego występują zwykle w 10-60 minut od spo\ycia chlorku \elaza(II). Następstwem są nudności, wodnista biegunka smoliste stolce, kwasica metaboliczna, senność, drgawki, śpiączka. Notowano zejścia śmiertelne, co mo\e nastąpić wśród objawów ostrej niewydolności krą\enia ju\ w pierwszych 4 - 6 godzinach od zatrucia lub pózniej wskutek dołączenia się powikłań zakaznych, wśród których najczęściej zdarza się zachłystowe zapalenie płuc. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Działanie na organizmy wskaznikowe: Ryby: Działanie rozpuszczonego \elaza sprowadza się zasadniczo do odkładania i zatrzymywania wodorotlenku na alkalicznym śluzie skrzeli ryb, które w ten sposób nie tylko zatyka, lecz równie\ niszczy przez swoje \rące własności. Przy odczynie pH w granicach 6,5 7,5 małe jeszcze ilości rozpuszczonego \elaza Fe+2, ale przekraczające 0,9 mg/dm3, bywają śmiertelne. Rośliny: W wodzie i w glebie chlorek \elaza(II) hydrolizuje i utlenia się. Ni\sze organizmy: Po 24 h przetrzymywania Spirogyrae w roztworze melanterytu 1 : 1000 (= 1 g/dm3) mniej więcej połowa komórek niewątpliwie obumarła; roztwór o rozcieńczeniu 1 : 10000 (= 100 mg/dm3) wykazywał toksyczność 20-krotnie mniejszą. Stopień zagro\enia wód: mały 13. POSTPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 06 03 99 zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone Opakowania wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 04 opakowania z metalu rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie. Zu\yte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opró\nić całkowicie. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 A. Transport drogowy i kolejowy (ADR /RID) Nr UN: - Klasa: - Grupa pakowania: - Kod klasyfikacyjny: - Numer rozpoznawczy zagro\enia: - Nalepka ostrzegawcza wg (ADR/RID): - B. Transport morski (IMDG) Nr UN: - Klasa: - Grupa pakowania: - EmS numer: - Zanieczyszczenie środowiska morskiego: nie Nalepka ostrzegawcza wg IMDG: - C. Transport lotniczy (IATA-DGR) Nr UN: - Klasa: - Grupa pakowania: - Nalepka ostrzegawcza wg IATA: - 15. INFORMACJE DOTYCZCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach nale\y umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych: Xn Napis ostrzegawczy na opakowaniach Produkt szkodliwy. jednostkowych: Zwroty wskazujące rodzaj zagro\enia R 22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. R 38 Działa dra\niąco na skórę. R 41 Ryzyko powa\nego uszkodzenia oczu. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania S 1/2 Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. S 26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast du\ą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S 51 Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach. Kartę wykonano zgodnie z: " Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001 r. (Dz.U.11 poz.84; z pózniejszymi zmianami) " Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004 r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2) " Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAACZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). " Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z pózniejszymi zmianami). KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 " Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z pózniejszymi zmianami). " Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwy\szych dopuszczalnych stę\eń i natę\eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005 r. (Dz.U. 212 poz.1769) " Ustawą z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206). " Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). " Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). " Ustawą z dnia 28 pazdziernika 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z pózniejszymi zmianami. " Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z pózniejszymi zmianami. " Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). " Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). " Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z pózniejszymi zmianami. " Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86). " Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Chlorek \elaza(II) Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Xn Produkt szkodliwy. R 22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. R 38 Działa toksycznie po połknięciu. R 41 Ryzyko powa\nego uszkodzenia oczu. Normy na sprzęt ochronny: PN-EN 141:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie. PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do u\ytku w pracy. Zmiana A1. PN-EN 166:2002 (U) Ochrona indywidualna oczu. Wymagania. PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów. PN-EN 466:1998 Odzie\ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzie\y chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3). Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny nara\enia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: U\ytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powy\szej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 14 grudnia 2004 r. Przedsiębiorstwo EKOS CHLOREK śELAZA(II) Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 u\ytkowania preparatu. U\ytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy u\ytkownika. Karta charakterystyki nie mo\e być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie mo\e być u\ywany bez pisemnej zgody w \adnym innym celu ani\eli podanym w p.1 karty- charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądz szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl. na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *