ODMIANY
ODMIANY UPRAWNE TRAW PASTEWNYCH
I MOTYLKOWATYCH DROBNONASIENNYCH
W praktyce Å‚Ä…karskiej nie wszystkie trawy majÄ… jed-
nakowe znaczenie i zastosowanie. Spośród dużej licz-
by gatunków traw (około 45, które można spotkać na
łąkach i pastwiskach) tylko 15 gatunków, ze względu
na odpowiednią wartość, ma znaczenie praktyczne.
Podobnie, w obrębie grupy motylkowatych drobnona-
siennych, jedynie 6 gatunków cechuje się odpowied-
nią wartością pastewną. W warunkach intensywnej
produkcji pasz wykorzystuje się tylko kilka gatunków
traw (kostrzewa Å‚Ä…kowa, kostrzewa trzcinowa, kup-
kówka pospolita, tymotka łąkowa, życica trwała, życi-
ca wielokwiatowa) i trzy gatunki motylkowatych (koni-
czyna czerwona, koniczyna biała, lucerna). Gatunki te
są w centrum zainteresowania hodowli twórczej i są
reprezentowane przez wiele wyspecjalizowanych odmian, istotnie różniących się wła-
ściwościami rolniczo-użytkowymi.
Przy układaniu mieszanek na trwałe łąki i pastwiska należy umiejętnie dobierać
gatunki, charakteryzujące się przede wszystkim: zbliżonymi wymaganiami klimatycz-
nymi i glebowymi " przydatnością do określonego sposobu użytkowania " w miarę
zgodnym rytmem rozwoju oraz harmonijnym przebiegiem wegetacji " długotrwało-
ścią i stabilnością plonowania.
Na łąkach kośnych, dających co najmniej dwa pokosy w okresie wegetacji, powin-
ny przeważać trawy wysokie, dostarczające obfitej masy roślinnej, np.: kostrzewa łą-
kowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita. Nie może jednak zabraknąć traw niskich,
dających mocne zadarnienie i bogato ulistnionych, czyli życicy trwałej, wiechliny łąko-
wej i kostrzewy czerwonej.
Na pastwiska wysiewa się mieszanki gwarantujące ruń niewysoką, wyrównaną
i zwartą, obficie ulistnioną. Musi ona zawierać rośliny znoszące udeptywanie i częste
przygryzanie przez zwierzęta, tj. życicę trwałą, wiechlinę łąkową i kostrzewę czerwo-
ną. Trawy wysokie (kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita) są do-
datkiem tych mieszanek.
Mieszanki przeznaczone do użytkowania zmiennego, tj. kośno-pastwiskowego po-
winny się składać w równych częściach z roślin wysokich i niskich.
Najbardziej istotnymi właściwościami gatunków traw użytych do mieszanek są trwa-
łość i stabilność (wierność) plonowania. Trwałość ściśle powiązana jest z mrozood-
pornością i tak np. życica trwała i wielokwiatowa są wrażliwe na mrozy w przeciwień-
stwie do tymotki łąkowej. Trwałość zależy też od siły systemu korzeniowego i sposo-
bu krzewienia się roślin, tak więc trwalsza od życicy trwałej będzie zawsze wiechlina
łąkowa. Wierność plonowania w dużym stopniu może być modyfikowana przez spo-
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 2
SERWIS
ODMIANY
sób użytkowania, wielkość nawożenia, poprawę uwilgotnienia. Trawy i motylkowate
lepiej i wierniej plonują w warunkach polowych niż naturalnych, co wiąże się z mniej-
szą konkurencyjnością obcych wieloletnich gatunków roślin i większą stabilizacją wa-
runków wodno-glebowych na polach ornych. Poza tym w glebach łąkowych znajduje
się ogromna ilość nasion różnych gatunków, a także traw i motylkowatych, jak również
części podziemnych  rozłogów i kłączy, z których w sprzyjających warunkach szybko
rozwijają się nowe rośliny, wypierające słabo rozwinięte siewki z wysianych gatunków.
W mieszankach kilkugatunkowych trwałość gatunków jest na ogół większa niż w za-
siewach jedno- lub dwugatunkowych. W optymalnych warunkach sześć poprzednio
wspomnianych gatunków intensywnych traw można pod względem trwałości uszere-
gować następująco: najtrwalsza  kupkówka pospolita, kostrzewa trzcinowa, tymotka
łąkowa (zwłaszcza w warunkach polowych), kostrzewa łąkowa (mało trwała na gle-
bach organicznych), życica trwała.
Gatunki traw o dużym znaczeniu praktycznym reprezentowane są przez wiele wy-
specjalizowanych odmian uprawnych, różniących się wartością użytkową.
Z ekonomicznego punktu widzenia wyhodowana i wprowadzona do uprawy nowa
odmiana powinna dawać rolnikowi większy zysk w produkcji, będący efektem wzro-
stu potencjału plonowania przy tych samych ponoszonych nakładach i kosztach jak
w przypadku odmian starych. Nowe odmiany są również pozytywnie oceniane, jeśli
ich plony pod względem ilościowym i jakościowym reprezentują poziom odmian sta-
rych, ale w warunkach obniżenia nakładów i kosztów  z racji lepszego wykorzystania
składników pokarmowych zawartych w nawozach, większej odporności na choroby
i szkodniki lub tańszej technologii zbioru.
Rola odmian, jako elementów runi użytków zielonych, wzrasta znacznie w warun-
kach intensywnego i krótkotrwałego użytkowania, czyli na użytkach wielokośnych lub
pastwiskach charakteryzujących się zwiększoną liczbą nawrotów wypasowych. Przy
takich systemach gospodarowania ogranicza się w zasiewach liczbę gatunków roślin
na rzecz odmian. Zastosowanie znajdują wówczas przede wszystkim odmiany inten-
sywne, o dużych wymaganiach agrotechnicznych, korzystnie reagujące zwiększony-
mi plonami na wysokie nawożenie, kompleksową ochronę roślin przed chorobami
i szkodnikami oraz nowoczesne technologie siewu i pielęgnacji. Takie odmiany są już
dostępne w obrębie wszystkich gatunków życic, kostrzewy trzcinowej, kupkówki po-
spolitej i tymotki łąkowej, a spośród motylkowatych drobnonasiennych  koniczyny
czerwonej i lucerny.
Coraz częściej poszukuje się też odmian ekstensywnych pod potrzeby rolnictwa
ekologicznego. Odmiany te dobrze przystosowują się do gorszych warunków uprawy
i w małym stopniu reagują na niesprzyjające warunki klimatyczno-glebowe. Ich reak-
cja przejawia się średnim plonowaniem i względnie słabą zwyżką plonu wskutek na-
wożenia lub innych zabiegów uprawowych. Ekstensywne odmiany wyhodowano nie
tylko w obrębie gatunków półintensywnych (stokłosa bezostna, rajgras wyniosły, mie-
tlica biaława, kostrzewa czerwona, koniczyna szwedzka) lub gatunków występujących
w siedliskach silnie uwilgotnionych, na glebach organicznych (wyczyniec Å‚Ä…kowy, wie-
chlina błotna, mozga trzcinowata, komonica błotna), ale także w obrębie gatunków in-
AGRO
28 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
ODMIANY
tensywnych, np. życica trwała, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, a spośród motyl-
kowatych  koniczyna czerwona i koniczyna biała.
Pasze objętościowe pozyskiwane z użytków zielonych są pośrednim ogniwem fi-
nalnej produkcji rolniczej, którą stanowi ilość wyprodukowanego mięsa, mleka czy
wełny z określonej powierzchni. Wzrost efektów produkcyjnych i wartości paszy moż-
na uzyskać wtedy, gdy w mieszankach coraz lepiej wykorzysta się cechy indywidualne
odmian uprawnych, takie jak np. wczesność, sposób użytkowania (kośny; pastwisko-
wy), skład chemiczny czy trwałość.
Najwartościowsze odmiany traw przeznaczone na użytkowanie kośne łąkowe po-
winny poza dużą plennością, charakteryzować się: dobrym krzewieniem się i tworze-
niem licznych pędów wegetatywnych; równomiernym rozkładem plonu masy roślin-
nej w sezonie wegetacji; szybkim odrastaniem; dużą wartością pokarmową; znaczną
odpornością na działanie suszy, niskich temperatur i przymrozków wiosennych oraz
odpornością na choroby (rdze, mączniak, plamistości).
Odmianom pastwiskowym stawia siÄ™ inne wymagania (patrz str. 46  przyp. red.).
Odmiany motylkowatych drobnonasiennych powinny cechować się przede wszyst-
kim: dużą zawartością białka w masie roślinnej; trwałością utrzymywania się w ru-
ni; dużą dynamiką odrastania roślin po koszeniu/wypasie; odpornością na choro-
by (głównie na raka koniczynowego, mączniaka, fuzariozę oraz szkodniki (nicienie),
a także szybką adaptacją w mieszankach z trawami.
Poza wymienionymi właściwościami użytkowymi, nowe odmiany traw i motylkowa-
tych powinny dawać opłacalne (duże) plony nasion.
Odmiany intensywne powinny być przeznaczone do mieszanek na łąki i pastwiska
intensywne, a więc o poprawnych warunkach siedliskowych oraz prawidłowo użytko-
wanych i dostatecznie nawożonych. W warunkach ekstensywnej produkcji oraz w nie-
odpowiednich warunkach siedliskowych należy się liczyć z większym ryzykiem pro-
dukcyjnym przy zastosowaniu takich mieszanek. Podobne ryzyko zachodzi również
w przypadku stosowania mieszanek złożonych z mniejszej liczby komponentów oraz
obniżania norm wysiewu ustalonych dla materiału siewnego, a także przy wysiewie
nasion składników o złej wartości użytkowej.
Aby prawidłowo zorganizować ciągłą produkcję pasz, stosuje się mieszanki gatun-
ków i odmian o zróżnicowanej szybkości odrastania, co pozwala uniknąć okresowych
niedoborów paszy. Istnieje klasyfikacja odmian według szybkości ich wzrostu i roz-
woju (dotyczy to głównie traw, w mniejszym stopniu motylkowatych). Określona faza
rozwojowa jest wskaz
nikiem wiosennego terminu użytkowania pastwiskowego czy też
kośnego. Od fazy rozwojowej, w której przeprowadza się sprzęt, zależy wartość po-
zyskiwanej w tym czasie paszy, jak również liczba dalszych pokosów czy wypasów.
Zbiór gatunków i odmian w nieodpowiedniej fazie rozwojowej może być przyczyną
ustępowania ich z runi.
Pora pojawiania się poszczególnych faz i czas ich trwania są cechami charak-
terystycznymi poszczególnych gatunków, ale przede wszystkim odmian upraw-
nych. W ostatnich latach wyhodowano odmiany, między którymi różnice we wcze-
sności dochodzą do 35 dni, co ma duże znaczenie przy doborze komponen-
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 2
SERWIS
ODMIANY
tów mieszanek. Wykorzystanie różnic wczesności odmian zapewnia pozyskiwa-
nie równomiernych plonów w terminach użytkowania, przy zachowaniu wysokiej
wartości paszowej. Ma to szczególne znaczenie w użytkowaniu pastwiskowym
i zmiennym kośno-pastwiskowym. Przykładowo można zestawić określone ciągi grup
wczesności z ważniejszych gatunków i odmian gotowe, które wykorzystuje się przy
tworzeniu mieszanek:
" wczesne (K > 35): kupkówka pospolita TRERANO, wyczyniec łąkowy, wiechlina łą-
kowa DUNA;
" średniowczesne (K > 40): kupkówka pospolita AREDA lub NERA, kostrzewa łąko-
wa SKRA lub CYKADA, rajgras wyniosły, kostrzewa czerwona ATRA;
" średniopóz
ne (K > 45): kupkówka pospolita TUKAN, kostrzewa łąkowa MEWA, ży-
cica trwała ANNA lub NAKI, kostrzewa trzcinowa KORD, mietlica biaława KITA, ty-
motka łąkowa GRAMIA, stokłosa bezostna, wiechlina błotna;
" póz
ne (K > 55): tymotka łąkowa KARTA, życica trwała RELA, mietlica biaława
STEFKA, mozga trzcinowata.
Warunki siedliskowe i pogodowe w każdym roku mogą powodować przesunięcie
w czasie faz rozwojowych, a także zmieniać długość ich trwania, nie naruszając jed-
nak kolejności wczesności gatunków i odmian.
Aby ułatwić rolnikowi ocenę i dobór składników do mieszanek, w obrębie podsta-
wowych gatunków traw (kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, ży-
cica trwała, wiechlina łąkowa) zaleca się korzystać z podziału na grupy wczesności
odmian. Podany w tabelach właściwości rolniczo-użytkowych odmian, obok grupy
wczesności, wskaz
nik K informuje o liczbie dni, które upływają od dnia 1 kwietnia do
momentu kłoszenia się roślin danej grupy odmian. W punktowej waloryzacji wszyst-
kich odmian (patrz tabele na końcu artykułu  przyp. red.) uwzględniono sześć głów-
nych właściwości rolniczo-użytkowych (plenność, stabilność plonowania w latach,
rozkład plonu w okresie wegetacji, zimotrwałość, dynamikę odrastania roślin i zadar-
nienie). Właściwości te oceniono w 5-stopniowej  szkolnej skali, w której 5 oznacza
ocenÄ™ bardzo dobrÄ…, 4  dobrÄ…, 3  dostatecznÄ…, 2  miernÄ…, 1  ocenÄ™ niedostatecznÄ…
(dyskwalifikującą). Podsumowaniem jest średnia ocen oraz formuła przydatności od-
miany (A
 nadaje się na łąki, P  na pastwiska, GO  na grunty orne). Kolejność zapisu
skrótów preferuje przydatność danej odmiany.
Przed zakupem odmian lub przygotowaniem mieszanek do siewu, rolnik powinien
zapoznać się z charakterystykami rolniczo-użytkowymi odmian, które opisano w obrę-
bie najważniejszych gatunków traw i motylkowatych.
Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.). Jedna z najwartościowszych traw,
średnio trwała, wysoka, luz
nokępowa. Wymaga gleb bardziej wilgotnych, zwięzłych
i obficiej nawożonych, zwłaszcza azotem. Dobrze znosi okresowe zalewanie, jak
i okresowe susze. Wobec małej konkurencyjności dość łatwo ulega zachwaszczeniu.
Ze względu na to, że toleruje zarówno koszenie jak i wypasanie, stanowi komponent
prawie każdej mieszanki. Jest powszechnie stosowana w mieszankach z innymi ga-
AGRO
30 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
ODMIANY
tunkami traw i motylkowatych do obsiewu łąk, pastwisk trwałych, jak również do krót-
kotrwałego kośnego użytkowania polowego. W zależności od warunków i jakości gleb
oraz przeznaczenia, dodaje się jej do mieszanek od 10 aż do 50% ogólnej masy wy-
siewanych nasion. Na glebach suchych oraz w rejonach o mniejszej ilości opadów,
jej udział w mieszankach powinien być zmniejszony na rzecz traw lepiej tolerujących
brak wody. Na glebach organicznych i wilgotnych należy wysiewać ją z wyczyńcem
Å‚Ä…kowym i kostrzewÄ… trzcinowÄ…. Na glebach organicznych niezbyt wilgotnych oraz na
glebach mineralnych dobrze komponuje z tymotką łąkową i kupkówką pospolitą. Na
pastwiskach dobrze rośnie z koniczyną białą, do której jest zbliżona rytmem rozwoju.
Kupkówka pospolita (Dactylis glomerata L.). Trawa wysoka, zbitokępowa, o sil-
nie rozwiniętym systemie korzeniowym. Jest trwała i wcześnie kłosi się. Z wyjątkiem
murszów i jałowych piasków, rośnie na każdej glebie. Wytrzymuje okresowe posuchy,
natomiast nie toleruje wysokiego poziomu wody gruntowej oraz zalewania trwajÄ…cego
dłużej niż 4-5 dni. Jest azotolubna. W pełni rozwoju jest gatunkiem agresywnym, toteż
w mieszankach do obsiewania łąk nie powinna stanowić więcej niż 10%, a w mieszan-
kach pastwiskowych nie więcej niż 8% masy nasion. Ze względu na szybko obniża-
jącą się strawność, powinna być koszona najpóz
niej w początku kłoszenia się roślin,
a spasać należy ją jeszcze wcześniej. Bardzo dobrze plonuje w mieszance z lucerną
lub koniczyną łąkową w uprawie na lżejszych glebach ornych  stosuje się ją w udzia-
le 25% wagi mieszanki.
Tymotka Å‚Ä…kowa (Phleum pratense L.). Jest trawÄ… wysokÄ…, luz
nokępową, trwałą
i póz
no kłoszącą się. Ma system korzeniowy słabo rozwinięty, płytki. Toleruje okresy
posuszne i wytrzymuje zalewanie przez 10-15 dni. Jest podstawowym składnikiem
prawie każdej mieszanki nasiennej (na łąki i pastwiska). Na udeptywanie jest umiar-
kowanie odporna. Ze względu na małą konkurencyjność i powolny rozwój, powinna
być stosowana w nie mniejszej ilości niż 10 % masy nasion mieszanki na łąkach or-
ganicznych oraz 5 % na mineralnych. W mieszankach pastwiskowych na glebach or-
ganicznych posusznych należy zastosować ją w udziale przynajmniej 10 % masy na-
sion mieszanki. W uprawie polowej, w rejonach o większej ilości opadów i na glebach
zwięzłych, dobrze plonuje z lucerną lub koniczyną łąkową. Wysiewa się ją wtedy w ilo-
ściach od 15 do 30% masy nasion mieszanki.
Wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.). Trawa niska, rozłogowo-luz
nokępowa, trwa-
ła i wcześnie kłosząca się. Tworzy silny system korzeniowy, jednak głównie w górnej
warstwie gleby. Rośnie w stanowiskach suchych, jak i bardzo wilgotnych. Znosi za-
lewy dwu- a nawet czterotygodniowe. Wyróżnia się niezwykłą odpornością na udep-
tywanie i przygryzanie przez zwierzęta. Ze względu na wysoką jakość plonu i walory
smakowe, jest składnikiem prawie każdej mieszanki do obsiewu łąk i pastwisk. Sto-
suje się ją w ilościach 5-15 % masy nasion mieszanki, zależnie od siedlisk i sposobu
użytkowania. Dodatek wiechliny pomija się jedynie w mieszankach na gleby bardzo
zwięzłe (iły). W miarę zwiększania nawożenia azotowego, rośnie bujniej.
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 3
SERWIS
ODMIANY
Życica trwała (Lolium perenne L.). Zwana też rajgrasem angielskim, należy do
najbardziej cenionych gatunków traw pastewnych. Jest gatunkiem niskim, luz
nokępo-
wym, o wysokiej konkurencyjności. W użytkowaniu znajdują się odmiany diploidalne
(2x) i tetraploidalne (4x). Cechuje się wysoką produktywnością i bardzo dobrą warto-
ścią pokarmową. Posiada dużą zdolność zadarniania gleby oraz szybko odrasta po
każdym kolejnym koszeniu i wypasie. Rozpiętość terminu kłoszenia się roślin między
odmianami najwcześniejszymi a najpóz
niejszymi wynosi aż 6 tygodni. Jest wytrzyma-
Å‚a na niskie przygryzanie i silne udeptywanie. Znajduje powszechne zastosowanie na
trwałych i przemiennych użytkach zielonych, na glebach średnio zwięzłych, zasob-
nych w próchnicę. Rośliny zawierają dużo rozpuszczalnych w wodzie węglowodanów,
cechują się wysoką strawnością. Może być uprawiana w siewie czystym, jak również
stanowi jeden z najlepszych komponentów mieszanek na pastwiska i łąki. W mie-
szankach przeznaczonych na łąki odmiany życicy trwałej powinny stanowić do 20%,
a w mieszankach pastwiskowych od 10 do 20% masy wysiewanych nasion.
Życica wielokwiatowa (Lolium multiflorum Lam.). Zwana też rajgrasem włoskim,
jest gatunkiem krótkotrwałym, uprawianym najwyżej dwa lata. Trawa wysoka, luz
no-
kępowa, wysoce konkurencyjna. Zaletami życicy wielokwiatowej są: duża plenność,
dobra smakowitość, duża zawartość cukrów i bardzo dobra strawność. Nadaje się
przede wszystkim do użytkowania kośnego. W użytkowaniu pastwiskowym nie gwa-
rantuje zwartości runi, a przez to zmniejsza plonowanie w kolejnych odrostach. Jest
mało odporna na silne mrozy i wahania temperatur na przedwiośniu. Wymaga gleb
wilgotnych, żyznych, w dobrej kulturze. Odmiany zalecane są szczególnie do upra-
wy w siewie czystym, w płodozmianie polowym. Są też cennym komponentem mie-
szanek z koniczynami lub z lucerną. W mieszankach spełniają rolę rośliny ochronnej.
Nadają się do uprawy jako wsiewki w rośliny poplonu ozimego. Życicę wielokwiatową
powinno wysiewać się w terminie letnim, najpóz
niej do końca sierpnia.
Życica mieszańcowa (Lolium x boucheanum Kunth.). Zwana też rajgrasem ol-
denburskim, którego trwałość jest większa od życicy wielokwiatowej i nieco mniej-
sza od życicy trwałej. Należy do traw wysokich, luz
nokępowych, bardzo konkurencyj-
nych. Cechuje się wysoką produktywnością, bardzo dobrą wartością pokarmową, do-
brą smakowitością, dużą zawartością cukrów oraz białka w suchej masie. Jej odmiany
zalecane są do uprawy w płodozmianie polowym do dwu lub trzyletniego użytkowania
kośnego. Przydatna na użytki przemienne na zbiór siana, do produkcji sianokiszonki,
a także jako cenna roślina poplonowa. W plonie głównym można zebrać od trzech do
czterech pokosów w roku. Wysiewana winna być w terminie letnim, nie póz
niej jednak
niż do końca sierpnia.
Koniczyna biała (Trifolium repens L.). Powszechnie znana i ceniona wieloletnia ro-
ślina pastewna. Odrasta dzięki wytwarzaniu płożących pędów oraz odradza się poprzez
samosiewy. Jej wartość pokarmowa jest bardzo duża, dostarcza bogatej w białko, dobrze
strawnej i smacznej paszy. Wiosną zakwita wcześnie i jest żywozielona do póz
nej jesie-
AGRO
32 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
ODMIANY
ni. Dobrze wytrzymuje częste koszenie i wypasanie. Odmiany koniczyny białej nadają się
przede wszystkim do mieszanek motylkowato-trawiastych na krótkotrwałe, dwu lub trzy-
letnie pastwiska polowe. Na łąki są mało przydatne, gdyż z
le znoszą zacienienie roślin
wysokich. Odmiany drobnolistne tworzą wiele krótkich i delikatnych pędów, silnie zagęsz-
czonych oraz liczne główki kwiatowe. Wolniej się też rozwijają, wykazują dużą trwałość,
stąd najbardziej przydatne są na długotrwałe pastwiska. Odmiany wielkolistne wytwarzają
mniej rozłogów, rośliny są wyższe, tworzą większe i mniej liczne główki kwiatowe. Dyna-
miczniej się rozwijają i szybciej odrastają, a więc nadają się głównie do mieszanek z tra-
wami w krótkotrwałych uprawach polowych oraz na łąki. Odmiany średniolistne wykazu-
ją dobrą zdolność do zadarniania gleby lecz są stosunkowo mało trwałe. Użytkowane są
one przeważnie w mieszankach z trawami na przemiennych użytkach zielonych.
Koniczyna łąkowa (czerwona) (Trifolium pratense L.). Spośród gatunków motyl-
kowatych drobnonasiennych jest najczęściej uprawianą rośliną w kraju. Wytwarza duży
plon zielonej i suchej masy, zasobny w białko, sole mineralne i witaminy. Wiosną rozwija
się wcześnie, po skoszeniu szybko odrasta. Jej uprawa wzbogaca glebę w azot, polep-
sza strukturę, wskutek czego pozostawia po sobie dobre stanowisko dla innych roślin.
Odmiany koniczyny czerwonej są stosunkowo krótkotrwałe. Uprawia się je najczęściej
na gruntach ornych w siewie czystym (jednogatunkowym) lub w mieszankach z trawami.
Znajdują zastosowanie także na użytkach przemiennych. W zakładaniu pastwisk trwa-
łych są raczej nieprzydatne. W wyniku prac hodowlanych powstały interesujące odmia-
ny tetraploidalne (4x) i diploidalne (2x). Różnią się one cechami morfologicznymi, a tak-
że właściwościami rolniczo-użytkowymi. Odmiany tetraploidalne cechują się wyższymi
roślinami, większymi listkami i kwiatostanami. Są też produktywniejsze i bardziej trwałe,
szybciej odrastajÄ… po koszeniu. W mieszankach skuteczniej konkurujÄ… z trawami, sÄ… tak-
że bardziej odporne na porażenie przez raka koniczynowego. Odmiany diploidalne po-
siadają na ogół lepszą plenność nasienną, większą zawartość suchej masy w zielonce
i zazwyczaj mniejszą podatność na porażenie przez mączniaka prawdziwego.
Lucerna siewna (Medicago sativa L. ssp. sativa) i lucerna mieszańcowa (Medi-
cago sativa L. ssp. falcata x ssp. sativa). Dobrze plonują na terenie prawie całej Polski
(z wyjątkiem rejonów nadmorskich i górskich). Największe nasilenie uprawy i jedno-
cześnie największe plony zielonki (do 60 ton z ha) są notowane w środkowo-zachod-
niej części kraju. Jako wysoko-białkowa pasza objętościowa w postaci zielonki, siana
lub sianokiszonki, lucerna znajduje duże uznanie rolników w żywieniu bydła mlecz-
nego i opasowego, a także owiec. Relatywnie najwięcej białka znajduje się w liściach
i kwiatostanach (25-32%), natomiast dwukrotnie mniej w łodygach, które zawierają aż
40-50% włókna. Produkując siano lub sianokiszonki z lucerny, szczególnie warto ogra-
niczać straty najwartościowszych części roślin, tzn. liści. Duże korzyści daje uprawa lu-
cerny w mieszankach z trawami. W ten sposób zmniejsza się zawodność plonowania
oraz zwiększa wartość energetyczną paszy poprzez lepsze zbilansowanie składników
pokarmowych mieszanki (zwłaszcza białka i węglowodanów). Lucernę użytkuje się naj-
częściej dwa lub trzy lata, a w sprzyjających warunkach przyrodniczych nawet dłużej.
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 3
SERWIS
ODMIANY
Od wielu lat praktycy zwracają uwagę na małą trwałość zakładanych lucerników. Duże
znaczenie dla przedłużenia ich trwałości ma dobór odpowiednich odmian do zasiewu.
Warto zwrócić uwagę na ocenę zimotrwałości i odporności na choroby danej odmiany.
Po zaoraniu lucernika uzyskuje siÄ™ bardzo dobre stanowisko, o wyraz
nie poprawionej
żyzności gleby. Na zaoranym 1 ha pola pozostaje w glebie 8 ton masy korzeniowej, co
pozwala na ograniczenie dawek nawożenia mineralnego dla roślin następczych.
Grupę traw i motylkowatych, która z punktu widzenia hodowli jest obiektem mniej-
szego zainteresowania i objawia się małą liczbą odmian uprawnych, o mniejszym zróż-
nicowaniu właściwości użytkowych, tworzą następujące gatunki: mietlica biaława, ko-
strzewa czerwona, rajgras wyniosły, stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, koniczyna
szwedzka, komonica rożkowa, lucerna chmielowa. Odmiany tych gatunków są jednak
bardzo ważnym elementem składowym runi łąk i pastwisk. Dlatego też skrótowe opisy
właściwości tych odmian okażą się pomocne przy uzupełnianiu składów mieszanek.
Kostrzewa czerwona (Festuca rubra L. sensu. lato). Najpospolitsza, wieloletnia
trawa niska, kępowo-rozłogowa. Gatunek ten składa się z wielu podgatunków i od-
mian botanicznych. Wiąże się z tym znaczne zróżnicowanie cech i właściwości użyt-
kowych roślin. Odmiany uprawne różnią się między sobą, zarówno pod względem cy-
togenetycznym, jak i morfologicznym. Wyróżnia się trzy podstawowe formy kostrzewy
czerwonej: z licznymi, długimi rozłogami  ssp. genuina Hack; z krótkimi rozłogami
 ssp. trichophylla (Gaud.); kępowa, bez rozłogów  ssp. commutata (Gaud.).
Długie, płożące się podziemne rozłogi Festuca rubra ssp. genuina silnie wiążą war-
stwę darniową i wypełniają wszystkie puste miejsca, a jednocześnie hamują zachwasz-
czenie. Kostrzewa z krótkimi rozłogami również wiąże darń, lecz jest ona mniej wyrów-
nana. Festuca rubra ssp. commutata, zwana też formą krzaczastą, tworzy gęste i mocne
kępy, jednak słabiej wiąże darń. Znajduje zastosowanie głównie przy zakładaniu trawni-
ków. Kostrzewa czerwona ma małe wymagania glebowe i wodne. Jej udział w runi gwa-
rantuje większą stabilność plonowania w warunkach niesprzyjających, np. w okresie su-
szy. Jest agresywna w pierwszym roku uprawy. Jest szczególnie przydatna do uprawy
w warunkach pogórza i gór. Przy intensywnym nawożeniu ustępuje z runi, zagłuszana
przez inne gatunki nitrofilne. O zastosowaniu kostrzewy czerwonej do mieszanek prze-
znaczonych na pastwiska decyduje jej odporność na udeptywanie oraz zdolność do
szybkiego odrastania po wypasaniu. W mieszankach na pastwiska suche, mało zasob-
ne, stosuje się jej około 20% ogólnej masy nasion, a na glebach organicznych, posusz-
nych, nawet do 25%.
Odmiany uprawne:
Kos  wczesna (K > 35), silnie zagęszcza ruń, duża dynamika odrastania roślin
po koszeniach/wypasach,
Reda  średniowczesna (K > 40), mała zdolność konkurencyjna w mieszankach,
Atra  średniowczesna, duża trwałość,
Barma  średniowczesna, duża dynamika odrastania roślin wiosną, korzystny roz-
kład plonu w okresie wegetacji,
Anielka  średniowczesna, duża zwartość runi,
AGRO
34 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
ODMIANY
Bargaret  średniowczesna, bardzo duża dynamika odrastania roślin wiosną, duża
zwartość runi,
Gondolin  wczesna, bardzo duża dynamika odrastania roślin wiosną, stabilne plo-
nowanie w latach,
Juka  średniowczesna, duża dynamika odrastania roślin wiosną i po koszeniach/
wypasach.
Kostrzewa trzcinowa (Festuca arundinacea Schreb.). Jest podobna do kostrzewy
łąkowej, nieco od niej wyższa i mniej delikatna. Bardzo trwała, zbitokępowa, o szybkim
tempie rozwoju, wytrzymała na suszę. Z grupy kostrzew jest najbardziej konkurencyj-
na. Na pastwisku bywa gorzej wyjadana przez zwierzęta niż inne gatunki, ze względu
na gorsze walory smakowe. Z uwagi na silną reakcję na nawożenie azotowe znajduje
zastosowanie głównie w mieszankach typu łąkowego. Na torfowiskach i madach moż-
na dodawać jej od 5 do 8 % masy wysiewanych nasion. Ze względu jednak na jej dużą
agresywność i gorszą jakość plonu, nie powinno się dodawać do mieszanek więcej niż
10%. Dzięki dużej wytrzymałości na brak wody nadaje się przede wszystkim do uprawy
na lekkich i suchych glebach mineralnych, a także na terenach silnie odwodnionych.
Może być stosowana do zasiewów specjalnych  rekultywacyjnych oraz umacniania
skarp, poboczy dróg itp.
Odmiany uprawne:
Terros  średniowczesna (K > 45), bardzo duża dynamika odrastania roślin po ko-
szeniach i wypasach, małe wymagania glebowe, przydatna też w zasiewach
rekultywacyjnych,
Rahela  średniowczesna, duża dynamika odrastania roślin wiosną, średnie wymaga-
nia glebowe,
Kord  średniowczesna, o dużej odporności na suszę (nadaje się też do rekultywa-
cji siedlisk zdegradowanych),
Kora  średniowczesna, duża dynamika odrastania roślin wiosną i po koszeniach/
wypasach.
Mietlica biaława (Agrostis gigantea Roth.). Trawa niska, luz
nokępowa, tworzy
krótkie, podziemne rozłogi. Pędy wegetatywne są obficie i drobno ulistnione. Wio-
sną póz
no rozpoczyna wegetację i jest wrażliwa na opóz
nione przymrozki. KÅ‚osi siÄ™
póz
no i już wczesną jesienią kończy wzrost. Ma duże wymagania cieplne. Jest mało
odporna na mroz
ne, bezśnieżne zimy i grubą warstwę zalegającego śniegu. Wyka-
zuje duże wymagania wodne, jest bardziej trwała w stanowiskach wilgotnych. Ro-
śnie zarówno na glebach mineralnych, jak i organicznych. Wytrzymuje zalewanie
trwające nawet 45 dni. Cechuje się dużą odpornością na udeptywanie i przygryza-
nie przez zwierzęta. Wzbogaca ruń łąk i pastwisk z uwagi na dużą wartość pokarmo-
wą (zawiera dużo cukrów prostych). Nie jest gatunkiem konkurencyjnym, a inten-
sywne nawożenie azotowe wpływa na jej ustępowanie z runi. Ze względu na drobne
nasiona (10-12 tys. sztuk w 1 gramie) do mieszanek dodaje się ją bardzo ostrożnie
(kilka procent).
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 3
SERWIS
ODMIANY
Odmiany uprawne:
Stefka  średniowczesna (K > 55), stosunkowo duża zimotrwałość,
Mieta  średniopóz
na, dobrze znosi mroz
ne zimy i toleruje grubszą okrywę śnieżną,
Kita  póz
na (K > 65), cechuje się dość dużą odpornością na rdze; w mieszankach
rozwija siÄ™ wolno,
Gosta  póz
no kłosi się, duża dynamika odrastania roślin po koszeniach/wypasach,
wykazuje dużą odporność na warunki posuszne.
Rajgras wyniosły = rajgras francuski (Arrhenatherum elatius (L.) Beaur. ex J.
et K. B. Presl). Należy do grupy traw wysokich, tworzących luz
ne kępy. Na wiosnę
wczeÅ›nie rozpoczyna wegetacjÄ™, już przy temperaturze powietrza 3-4 °C. y
le toleruje
ostre i bezśnieżne zimy. Jest wrażliwy na przemarzanie ze względu na płytko umiesz-
czone węzły krzewienia. Wykazuje też wrażliwość na spóz
nione przymrozki wiosen-
ne. Dobrze znosi okresy posuchy, ale nie toleruje nadmiaru wody w glebie. Nie utrzy-
muje się na stanowiskach podmokłych. Najlepiej rośnie na glebach średnio zwięzłych
przewiewnych, zasobnych w składniki pokarmowe i umiarkowanie wilgotnych. Jest
gatunkiem światłolubnym i szybko opanowuje powierzchnię zasianą, przez co silnie
ogranicza możliwości rozwoju innych składników mieszanki. Nie toleruje udeptywania
i niskiego przygryzania, dlatego nadaje się tylko na łąki i grunty orne. Na łąki, zwłasz-
cza posuszne, ilość rajgrasu zalecana do mieszanek jest wcale niemała (10-25% skła-
du wagowego).
Odmiany uprawne:
Median  średniowczesna, dobrze zimuje, nadaje się do 2-3 kośnego użytkowania.
Festulolium (Festulolium braunii K. Richter, A. Camus). Odmiany uzyskane wy-
łącznie na drodze hodowli są mieszańcami międzyrodzajowymi kostrzewy łąkowej
z życicą wielokwiatową. Należą do traw wysokich, luz
nokępowych, z silnie rozwinię-
tym systemem korzeniowym. Cechą charakterystyczną mieszańców jest duży udział
liści w zielonej masie w stosunku do pędów generatywnych. W początkowym okresie,
po zasiewie, rośliny rozwijają się wolno, a w latach użytkowania, po koszeniach, szyb-
ko odrastają. Plonami zielonki i jakością plonu dorównują tetraploidalnym odmianom
życicy wielokwiatowej, natomiast przewyższają życicę trwałością, zimotrwałością i od-
pornością na suszę. Wymagania glebowe i nawozowe mają podobne do życicy wielo-
kwiatowej. Nadają się do użytkowania kośnego (dają 4 pokosy) głównie na gruntach
ornych, ale też można dodawać do mieszanek trawiasto-motylkowatych na łąki i pa-
stwiska krótkotrwałe, zakładane na glebach mineralnych.
Odmiany uprawne:
Felopa  zimotrwała, wysoka jakość plonu,
Sulino  zimotrwała, odporność na suszę,
Rakopan  zimotrwała, wysoka jakość plonu.
Wszystkie odmiany mogą być uprawiane w siewie czystym, a także w mieszankach
z lucernÄ… lub koniczynÄ… czerwonÄ….
AGRO
36 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
ODMIANY
Stokłosa uniolowata = obiedkowata (Bromus catharticus Vahl). Gatunek zali-
czany do traw wysokich, luz
nokępowych, pochodzący z Ameryki Południowej. W Pol-
sce w naturalnych siedliskach nie występuje. Cechuje się dobrą zimotwałością, po
koszeniach dobrze odrasta. Wykazuje dużą żywotność do póz
nej jesieni. Nadaje siÄ™
głównie na gleby mineralne, średnio zwięzłe, bogate w wapń i intensywnie nawożone
azotem. Nie udaje siÄ™ na glebach mokrych, wolno obsychajÄ…cych wiosnÄ…. Jest przy-
datny do mieszanek na użytki zielone przemienne i do intensywnej uprawy polowej.
Odmiany uprawne:
Broma  średniowczesna, kłosi się pod koniec maja, cechuje się obfitym ulistnieniem,
plonuje równomiernie w ciągu całego okresu wegetacji; w uprawie polowej
jest dobrym komponentem do mieszanek z lucernÄ….
Koniczyna białoróżowa = koniczna szwedzka (Trifolium hybridum L.). Jest kla-
syfikowana jako gatunek średnio wysoki. Posiada niezbyt głęboki, ale silnie rozgałę-
ziony system korzeniowy. Wykształca liczne, żywozielone łodygi, rozgałęzione i obfi-
cie ulistnione. Wśród wszystkich gatunków koniczyn zawiera najwięcej białka w masie
roślinnej. Jest wytrzymała na niesprzyjające warunki klimatyczne. Posiada większe
znaczenie gospodarcze na cięższych i wilgotniejszych glebach mineralnych oraz na
torfach. W siedliskach zbyt suchych może ustępować z runi. Odgrywa ważną rolę na
łąkach, podobnie jak koniczyna biała na pastwiskach. Można ją także uprawiać z tra-
wami na gruntach ornych.
Odmiany uprawne:
Ermo  średniowczesny termin kwitnienia (około 75 dni od ruszenia wegetacji), rośli-
ny półwzniesione, pędy zewnętrzne rozścielone; odporne na zasolenie gleby
i zimotrwałe.
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 3
SERWIS
ODMIANY
Tabela 1. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian tymotki łąkowej
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
wczesne K > 50
Lischka 4 4 3 4 4 4 3,8 P
Gramia 4 3 3 4 3 4 3,5 P, A

średniowczesne K > 58
Karta 5 5 4 5 5 4 4,7 P, A

Skala 5 4 4 5 5 4 4,5 A
, P, GO
Kaba 5 5 5 4 4 3 4,3 A
, GO, P
Barfleo 5 4 5 4 4 4 4,3 P
Promesse 5 4 5 4 4 4 4,3 P
Skald 4 4 5 4 4 4 4,2 P, GO
Sobol 5 4 5 4 3 4 4,2 P, A

Skaut 5 4 4 4 3 4 4,0 A
, GO
Egida 4 4 4 4 4 4 4,0 A

Obra 4 4 5 4 3 4 4,0 GO, A
, P
Orlica 4 4 4 4 3 4 3,8 A

Emma 4 4 4 4 3 4 3,8 A
, P, GO
Foka 4 4 4 4 3 4 3,8 A
, P, GO
Prosna 3 3 4 4 3 4 3,5 GO
Tabela 2. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian kostrzewy łąkowej
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
średniowczesne K > 45
Skra 5 5 4 5 5 4 5,0 P, A
, GO
Pasja 5 5 5 5 5 5 5,0 A
, P
Pradel 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Limosa 5 5 5 5 5 5 5,0 P, A

Laura 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Lifara 5 5 5 5 5 4 4,8 P
AGRO
38 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
runi
ocen
roślin
średnia
w latach
zwartość
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
rozkład plonu
ocen
roślin
średnia
w latach
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
zwartość runi
rozkład plonu
ODMIANY
Artema 4 5 5 4 4 4 4,3 A

Cykada 4 5 4 5 4 4 4,3 A
, P, GO
Skiba 4 4 4 5 4 4 4,2 P, A

Wanda 4 4 5 4 4 4 4,2 A

Darimo 4 4 5 4 4 4 4,2 P
Ardenna 4 4 5 4 4 4 4,2 A

Skawa 4 4 4 5 3 4 4,0 A
, P, GO
Aureus 4 4 5 4 4 3 4,0 A
, P
Preval 4 4 4 4 4 4 4,0 P
średniopóz
ne K > 50
Justa 4 5 4 5 5 5 4,7 P, A

Stella 4 4 5 4 5 4 4,3 P
Mewa 3 4 4 3 4 3 3,5 P, A
, GO
Tabela 3. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian wiechliny łąkowej
Punktowa waloryzacja
rozkład
Formuła
stabilność dynamika
Odmiany
plonu zawartość średnia
przydatności
plenność plonowania zimotrwałość odrastania
w okresie runi ocen
w latach roślin
wegetacji
wczesne K > 25
Balin 4 3 4 5 4 4 4,0 P
średniowczesne K > 30
Skiz 5 4 5 5 5 5 4,8 P, A

Eska 46 4 4 5 5 5 4 4,5 A
, P
póz
ne K > 35
Duna 4 4 5 4 4 5 4,3 P, A

Slezanka 4 4 4 4 5 4 4,2 P
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 3
SERWIS
ODMIANY
Tabela 4. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian kupkówki pospolitej
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
wczesne K > 35
Ambassador 5 4 5 4 4 4 4,3 GO, P
Amera 5 3 4 5 5 4 4,3 GO, A
, P
Bepro 5 3 4 5 5 4 4,3 A
, GO, P
Trerano 5 4 5 4 5 4 4,5 GO, P
średniowczesne K > 40
Areda 5 5 5 5 5 5 5,0 P, A
, GO
Krysta 5 5 5 5 5 4 4,8 A
, GO
Borna 5 4 5 5 4 4 4,5 A

Dika 4 4 5 5 4 5 4,5 A
, GO
Nera 4 5 4 5 4 5 4,5 A
, P, GO
Minora 4 5 5 4 4 4 4,3 A

Baridana 5 5 4 4 4 4 4,3 P
Berta 4 4 4 5 4 4 4,2 A
, GO
średniopóz
ne K > 45
Tukan 5 5 5 4 5 4 4,7 A
, P
Zora 5 5 5 4 5 4 4,7 P, A

Bara 4 4 5 5 5 4 4,5 A
, GO, P
Tabela 5. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian wczesnych
życicy trwałej (K > 45)
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Anna D 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Anton T 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Rosalin T 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Mathilde T 5 5 4 5 5 5 4,8 P
Danmalos T 5 4 5 4 5 4 4,5 P
Telstar D 5 4 5 4 5 4 4,5 P
AGRO
40 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
runi
ocen
roślin
średnia
w latach
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
zawartość
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
rozkład plonu
ocen
roślin
średnia
w latach
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
zwartość runi
rozkład plonu
ODMIANY
Pandora T 4 5 4 4 5 5 4,5 P
Tetramax T 5 4 4 4 5 4 4,3 P
Lipresso D 5 4 5 4 4 4 4,3 P
Pimpernel D 4 4 4 4 4 4 4,0 P
Liprinta D 4 4 4 3 4 4 3,8 P
Marysieńka D 4 4 4 4 3 4 3,8 P, A

Naki D 3 3 3 4 4 4 3,5 A
, P, GO
Tabela 6. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian póz
nych życicy
trwałej (K > 60)
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Argona D 5 5 5 5 5 5 5,0 A
, P, GO
Tivoli T 5 5 5 5 5 5 5,0 P
Solen T 5 5 4 5 5 4 4,7 P, A
, GO
Herbie D 5 5 5 4 5 4 4,7 P
Arka D 5 5 4 4 5 4 4,5 P, A

Maja T 4 5 4 5 4 5 4,5 A
, P, GO
Mikado D 4 5 5 4 5 4 4,5 P
Vincent D 4 5 5 4 5 4 4,5 P
Barplus D 5 5 4 4 5 4 4,5 P, A

Feeder D 4 5 4 5 4 5 4,5 P
Elgon T 5 5 5 4 4 4 4,5 P
Montando T 5 4 4 4 5 4 4,3 P
Toledo D 4 4 5 4 5 4 4,3 P
Recolta D 4 5 4 4 5 4 4,3 P
Bargala T 4 4 4 4 4 4 4,0 P
Lihersa D 4 4 4 3 4 4 3,8 P
Sponsor D 4 4 4 3 4 4 3,8 P
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 4
SERWIS
ocen
roślin
średnia
w latach
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
zwartość runi
rozkład plonu
ODMIANY
Tabela 7. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian o pośredniej
wczesności życicy trwałej (K > 50)
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Rela D 5 5 5 5 4 4 4,7 P, A

Garibaldi T 5 4 5 4 5 5 4,7 P
Heraut D 5 5 5 4 5 4 4,7 P
Roy T 5 5 5 4 5 4 4,7 P
Barmetra T 5 5 5 4 4 5 4,7 P
Diament T 5 4 5 4 5 4 4,5 P
Aubisque T 5 4 5 4 5 4 4,5 P
Prana T 5 5 5 4 4 4 4,5 P
Napoleon T 4 4 5 4 5 4 4,3 P, A

Madera T 5 4 4 4 4 4 4,2 P
Mara D 4 4 5 4 4 4 4,2 P
Respect D 4 4 4 4 4 5 4,2 P
Bajka D 4 4 4 4 4 4 4,0 P, A

Montagne T 4 4 4 4 4 4 4,0 P
Calibra T 4 4 4 4 4 4 4,0 P
Rastro D 4 4 4 4 4 4 4,0 P
Tabela 8. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian życicy wielokwiatowej
Punktowa waloryzacja
rozkład plonu szybkość dynamika
Odmiany
zwartość średnia
plenność w okresie początkowego zimotrwałość odrastania
runi ocen
wegetacji wzrostu roślin
Lotos T 5 5 4 5 5 4 4,7
Fabio T 5 5 5 4 5 4 4,7
Ligrande D 5 4 5 4 5 3 4,3
Jeanne T 5 4 5 4 4 3 4,2
Mitos T 4 4 4 4 4 4 4,0
Atos T 4 4 4 4 4 4 4,0
Tur D 4 4 4 4 3 4 3,8
Gaza T 4 4 3 4 3 4 3,7
Turtetra T 4 4 4 4 3 3 3,7
AGRO
42 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
runi
ocen
roślin
średnia
w latach
zwartość
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
rozkład plonu
ODMIANY
Tabela 9. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian życicy mieszańcowej
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Trogres T 5 5 5 4 4 4 4,5 GO, A

Gala T 5 5 4 4 4 4 4,2 GO, A

Gosia T 5 5 4 3 4 4 4,2 GO, A

Barsilo D 5 5 4 3 4 3 4,0 GO
Mega T 4 4 5 3 5 3 4,0 GO
Agata T 4 4 4 3 4 3 3,6 GO
Tabela 10. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian koniczyny
Å‚Ä…kowej (koniczyny czerwonej)
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Rozeta D 4 5 5 4 5 5 5 4 4,6 GO
Parada D 4 4 5 4 5 5 5 4 4,5 GO, A

Silvia D 4 5 5 4 4 5 5 4 4,5 GO, A

Bona T 5 4 5 4 5 4 5 3 4,4 GO, A

Jubilatka T 5 4 5 4 5 4 5 3 4,4 GO, A

Karo T 5 4 5 4 5 4 5 3 4,4 GO
Kvarta T 5 5 5 4 5 4 4 3 4,4 GO, A

Milvus D 4 5 5 3 5 5 4 4 4,4 GO, A

Sprint T 5 5 5 4 5 4 4 3 4,4 GO, A

Tempus T 5 5 5 4 5 4 4 3 4,4 GO
Dajana D 4 4 4 4 4 5 5 4 4,2 GO
Merviot D 4 5 5 3 4 5 4 4 4,2 GO
Nike D 4 4 4 4 4 5 4 5 4,2 GO, A

Terenia T 5 4 5 4 5 4 4 3 4,2 GO, A

Bryza D 4 4 4 4 4 5 4 4 4,1 GO
Krynia D 4 4 4 4 4 5 4 4 4,1 GO
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 4
SERWIS
ocen
roślin
średnia
w latach
plenność
wegetacji
w okresie
dynamika
stabilność
odrastania
plonowania
zimotrwałość
zwartość runi
rozkład plonu
plenność
dynamika
stabilność
podatność
podatność
użytkowania
na porażenie
na porażenie
średnia ocen
zimotrwałość
rozkład plonu
wyleganie roślin
przez mÄ…czniaka
odrastania roślin
w okresie wegetacji
plonowania w latach
przez raka koniczyny
ODMIANY
Beta Nieznanic D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO
Czata D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO
Kenda D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO, A

Krasula D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO, A

Niteczka D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO, A

Parka D 3 4 4 4 4 5 4 4 4,0 GO
Ruta D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO
Tamaga D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO
Viola D 3 4 4 4 4 5 4 4 4,0 GO, A

Zocha D 4 4 4 4 4 4 4 4 4,0 GO, A

Raba D 3 3 4 4 5 3 4 3 3,6 GO
D  odmiana diploidalna, T  odmiana tetraploidalna
Tabela 11. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian lucerny
Punktowa waloryzacja
Odmiany
Derby 4 4 4 3 4 4 5 4,7
Sitel 4 5 4 3 5 4 5 4,7
Vela 4 4 4 4 4 4 5 4,6
Pondus 5 4 5 5 5 4 5 4,4
Crown II 4 4 4 3 4 4 5 4,3
Legend 4 4 4 3 4 3 5 4,3
Bardesi 5 4 4 4 5 3 5 4,1
Krima 4 4 4 4 4 3 4 4,1
Planet 5 4 5 5 5 4 5 4,1
Sanditi 5 5 5 4 5 3 5 4,0
Soca 4 4 4 4 4 3 4 4,0
Verko 4 5 4 5 4 4 5 4,0
Creno 4 4 4 4 4 3 5 4,0
Legendairy 4 5 4 4 4 3 5 4,0
Mura 4 4 4 4 4 4 4 4,4
Plato 4 4 4 4 4 3 5 4,0
Diane 4 4 4 4 4 3 5 4,0
AGRO
44 Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r.
SERWIS
plenność
dynamika
stabilność
podatność
plonowania
na porażenie
średnia ocen
zimotrwałość
rozkład plonu
wyleganie roślin
odrastania roślin
w okresie wegetacji
Verticillium alboatrum
w latach użytkowania
ODMIANY
Fee 4 4 4 4 4 3 5 4,0
Perfecta 5 5 5 4 4 3 5 4,0
Ulstar 3 4 4 4 3 5 4 4,0
Harpe 4 4 4 4 4 3 5 3,9
Tula 3 4 4 5 3 5 4 3,9
Kometa 3 4 4 5 3 5 4 3,9
Radius 4 4 4 5 3 5 4 3,9
Tabela 12. Właściwości rolniczo-użytkowe zarejestrowanych odmian koniczyny białej
Punktowa waloryzacja
Formuła
Odmiany
przydatności
Astra Sl 4 4 4 4 4 4 4,7 A
, P
Romena Wl 5 4 5 4 5 5 4,5 A
, P
Rawo Sl 4 4 5 4 4 5 4,5 P, A

Dara Sl 4 4 4 4 4 4 4,3 P, A

Aura Wl 4 4 4 4 4 5 4,2 A
, GO, P
Riesling Wl 4 5 5 3 5 5 4,0 GO, P
Perła Sl 5 4 4 4 5 5 4,0 P, A

Sl  odmiana średniolistna, Wl  odmiana wielkolistna
prof. dr hab. Piotr J. Domański
COBORU SÅ‚upia Wielka
AGRO
Trawy i rośliny motylkowate wrzesień 2005 r. 4
SERWIS
roślin
plenność
średnia ocen
zimotrwałość
zwartość runi
rozkład plonu
w okresie wegetacji
dynamika odrastania
w latach użytkowania
stabilność plonowania