01 Nadciśnienie tętnicze

www.jestemchory.pl
To trzeba
wiedzieć
nadciśnienie
nadciśnienie
tętnicze
tętnicze
Zeszyt 1
www.schwarzpharma.pl
To trzeba wiedzieć
Układ sercowo-naczyniowy pracuje
pod ciśnieniem
Organizm człowieka (i Twój) zawiera około 5 litrów
krwi. Krew krąży w naczyniach ( rurkach ) krwiono-
śnych, które nazywamy tętnicami lub żyłami. Krążenie
krwi odbywa się dzięki pracy serca. Z każdym uderze-
niem serca pewna objętość krwi trafia do tętnic, które
prowadzą krew z serca do wszystkich miejsc Twojego
organizmu. Z krwią dostarczany jest tlen i substancje
odżywcze potrzebne do prawidłowego działania każ-
dej komórki. Krew uboga w tlen wraca do serca żyła-
mi, a następnie trafia do płuc, gdzie znowu łączy się
z tlenem. Z płuc krew ponownie płynie do serca,
a następnie do tętnic. Aby ten system działał prawi-
dłowo, niezbędne jest wytworzenie w naczyniach krwio-
nośnych pewnego ciśnienia, które zapewni odpowied-
ni przepływ krwi. Najważniejszą rolę w regulacji ciśnie-
nia odgrywa układ nerwowy, serce, naczynia oraz ner-
ki. Nie jest dobrze, gdy ciśnienie to jest za wysokie.
Schemat krążenia krwi w organizmie człowieka
żyły tętnice
aorta
żyły (tętnica
płucne główna)
prawa lewa
komora komora
serca serca
płuco prawe płuco lewe
strzałka pokazuje kierunek przepływu krwi
2
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Czym jest nadciśnienie tętnicze?
Nadciśnienie tętnicze jest chorobą i to niestety cho-
robą bardzo powszechną. Wiele osób lekceważy jej
objawy, uważając, że nadciśnienie nie jest niebez-
pieczne, a nawet, że jest naturalnym przejawem sta-
rzenia się. Wiadomo jednak, że oba te twierdzenia
są nieprawdziwe. Wysokie ciśnienie tętnicze powo-
duje bowiem uszkodzenie wielu ważnych narządów
w organizmie. Jest to choroba grozna, tym bardziej,
że pozostaje nierozpoznana u około 30% osób,
u których występuje. Zdarza się tak, ponieważ
w większości przypadków nie powoduje ona dole-
gliwości, zwłaszcza na początku. Co więcej, jedynie
połowa chorych zażywa leki, a tylko co czwarta oso-
ba przyjmuje je we właściwych dawkach, dzięki cze-
mu ciśnienie powraca do prawidłowych wartości.
Dlatego zdobycie podstawowej wiedzy o nadciśnie-
niu, zarówno przez osoby zdrowe, jak i chore ma
duże znaczenie.
Wbrew częstej opinii nadciśnienie występuje nie tylko
u osób nerwowych i żyjących w nieustannym stresie,
ale również u ludzi spokojnych i zrównoważonych.
Nadciśnieniem nazywa się sytuację, gdy w Twoich
tętnicach ciśnienie krwi (mierzone odpowiednim apa-
ratem) przewyższa pewne określone granice. Czę-
sto, na początku, jest to jedyny objaw choroby.
U niektórych pacjentów mogą dodatkowo wystąpić bóle
i zawroty głowy lub krwawienia z nosa. Przez wiele lat
można chorować na nadciśnienie tętnicze nie wiedząc
o tym. Niektórzy nawet nazywają tę chorobę cichym
zabójcą . Stąd też każdy powinien znać wartości swo-
jego ciśnienia krwi, podobnie jak swoją wagę czy
wzrost.
Jak mierzy się ciśnienie tętnicze krwi?
Służą do tego aparaty do mierzenia ciśnienia, które
zazwyczaj składają się z nakładanego na ramię i wy-
pełnianego powietrzem mankietu połączonego
z urządzeniem, na którym odczytuje się wynik po-
3
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
miaru. Poprawne dokonywanie pomiarów jest bar-
dzo ważne, o czym piszemy w następnym zeszycie.
Jednak już teraz musisz wiedzieć, że mierzy się ciś-
nienie skurczowe oraz rozkurczowe, a obie warto-
ści zapisuje się w milimetrach słupa rtęci, podob-
nie jak ciśnienie w prognozie pogody. Na przykład:
140/90 mm Hg oznacza, że ciśnienie skurczowe
(czasami zwane górnym ) wynosi 140, a ciśnienie
rozkurczowe (czasami zwane dolnym ) wynosi 90.
Pomiar ciśnienia tętniczego mówi nam jedynie o tym,
ile ono wynosi w danej chwili. Wiadomo, że u każde-
go człowieka zmienia się ono w czasie i jest to zupeł-
nie normalne. Jedzenie, alkohol, ból, stres, silne emo-
cje to czynniki powodujące zwyżkę ciśnienia. Od-
poczynek, a zwłaszcza sen sprzyjają jego obniżeniu.
Ciśnienie zmienia się w regularnym rytmie dobowym.
Jest najwyższe rano, obniża się póznym wieczorem
i osiąga najniższe wartości w nocy, kiedy śpisz. Waż-
ne jest jednak, aby Twoje ciśnienie zmieniało się
jedynie w zakresie wartości prawidłowych.
By dowiedzieć się, jakie naprawdę jest Twoje ciśnienie,
należy zmierzyć je w dzień, dwukrotnie, rano i wieczo-
rem. Przez około pół godziny przed pomiarem nie po-
winno się pić kawy ani alkoholu, a tym bardziej palić
papierosów. Co najmniej przez 5 minut przed pomia-
rem należy spokojnie odpocząć na siedząco.
Typowy aparat do pomiaru
ciśnienia tętniczego (rtęciowy)
tarcza
z miarą,
mankiet
w mm Hg
zakładany
na ramię
pompka
4
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
ciśnienie prawidłowe ( optymalne )
do 120/80 mm Hg
ciśnienie prawidłowe
120/80 129/84 mm Hg
tzw. wysokie prawidłowe
130/85 139/89 mm Hg
nadciśnienie 1 stopnia
140/90 159/99 mm Hg
nadciśnienie 2 stopnia
160/100 179/109 mm Hg
nadciśnienie 3 stopnia
(ciężkie nadciśnienie tętnicze)
e" 180/110 mm Hg
Abyśmy mogli uznać ciśnienie za optymalne lub
prawidłowe, obie wartości muszą się mieścić
w podanych granicach.
Tabela pokazuje wartości ciśnienia obliczone na pod-
stawie wielu badań naukowych, które wykazały rów-
nież, że wraz ze wzrostem wartości ciśnienia wzrasta
ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru mózgu i in-
nych groznych chorób.
Powikłania nadciśnienia tętniczego
Można powiedzieć, że im cięższe jest nadciśnienie oraz
im dłużej trwa, tym większe powoduje uszkodzenia.
Najbardziej narażone są tętnice oraz takie narządy,
jak: serce, mózg, nerki i oczy. Podwyższone ciśnienie
powoduje, że ściana tętnic staje się sztywna, gruba,
mniej elastyczna, a czasami osłabiona i może uwy-
puklić się w postaci tętniaka. Dodatkowo nadciśnie-
nie nasila rozwój choroby miażdżycowej. W ścianach
tętnic gromadzą się złogi cholesterolu, następnie na-
czynia twardnieją; tworzą się blaszki miażdżycowe, któ-
re uwypuklając się stopniowo do światła tętnic, zwę-
żają je i powodują utrudnienie przepływu krwi. Jeśli
ściana takiego naczynia ulegnie dodatkowo uszko-
dzeniu mechanicznemu, np. podczas nagłego chwi-
lowego wzrostu ciśnienia, może wytworzyć się zakrzep
i światło naczynia zamknie się całkowicie.
5
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Gdy zdarzy się to w tętnicach prowadzących krew
do serca (nazywanych tętnicami wieńcowymi) do-
chodzi do zawału serca, czyli sytuacji, gdy część mię-
śnia sercowego obumiera. Może dojść do zaburzeń
rytmu serca i upośledzenia zdolności serca do pom-
powania krwi. Jeśli serce po zawale jest słabe, może
dojść do niewydolności serca. Jest to stan, w któ-
rym serce nie pompuje tyle krwi, ile potrzeba.
Ciśnienie krwi jest jak ciężar lub ładunek, który serce
musi przenieść . Jeżeli ten ciężar będzie duży, to po-
dobnie jak muskuły , mięsień serca będzie się po-
większał. Nazywane jest to również przerostem mię-
śnia sercowego. Przerośnięty mięsień zużywa więcej
tlenu i energii. Dlatego łatwiej dochodzi do choroby
niedokrwiennej serca i powikłań opisanych powyżej.
Zbyt wysokie ciśnienie krwi może prowadzić do
uszkodzenia mózgu, zwanego udarem (apopleksją).
Objawia się to zazwyczaj nagłym pogorszeniem lub
utratą możliwości poruszania kończynami (niedo-
wład, paraliż), zwykle po jednej stronie ciała. Mogą
temu towarzyszyć zaburzenia mowy i czucia. Nie-
kiedy objawy nie są nasilone, a w części przypad-
ków z czasem ustępują same.
Powstawanie blaszki miażdżycowej,
która stopniowo zwęża światło tętnicy
widok widok
z boku od wewnątrz
stwardnienie ściany
i ograniczona blaszka
miażdżycowa, przepływ
krwi jest normalny
narastające zwężenie
miażdżycowe
przepływ krwi
już znacznie utrudniony
duże zwężenie,
przepływ niedostateczny,
łatwo o zamknięcie
naczynia (zakrzep)
6
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Udar może być wynikiem zamknięcia tętnicy (do-
pływ krwi, a tym samym tlenu, jest odcięty; w takiej
sytuacji udar nazywamy niedokrwiennym) lub prze-
rwania jej ściany i krwawienia do mózgu (tzw. udar
krwotoczny). Prawidłowe leczenie nadciśnienia tęt-
niczego zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru w oby-
dwu tych mechanizmach.
Powikłania nadciśnienia tętniczego
1
2
3
4
5
6
1 - Udar mózgu
2 - Krwawienia do oka
3 - Przerost serca (choroba niedokrwienna)
4 - Uszkodzenie nerki
5 - Tętniak aorty
6 - Zwężenie tętnic obwodowych
7
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Około jedna piąta część objętości krwi pompowanej
podczas jednego skurczu serca przepływa przez ner-
ki. Jeśli dzieje się to pod zbyt dużym ciśnieniem, do-
chodzi do uszkodzenia także i tego narządu. Nerki
coraz słabiej oczyszczają organizm ze szkodliwych
substancji. Nerki uczestniczą w regulowaniu pozio-
mu ciśnienia krwi. Ich uszkodzenie może prowadzić
do dalszego wzrostu ciśnienia. Powstaje błędne
koło . Podwyższone ciśnienie prowadzi do niewydol-
ności nerek, a ona nasila wzrost ciśnienia.
Do struktur oka krew dociera przez bardzo małe i de-
likatne tętniczki. Podwyższone ciśnienie bardzo łatwo
uszkadza ich ściany. Dlatego badając dno oka (spe-
cjalnym aparatem), można często odnalezć pierwsze
objawy szkód poczynionych przez nadciśnienie.
Niewielkie krwotoki, które gdzie indziej nie miałyby zna-
czenia, w siatkówce oka (część oka odpowiedzialna za
widzenie ) mogą nawet prowadzić do utraty wzroku.
Ogólnie mówiąc, prawidłowe leczenie nadciśnienia
może zapobiec powikłaniom w strukturach oka.
Czy grozi Ci nadciśnienie tętnicze?
Przyczyny nadciśnienia tętniczego, mimo znacznego
postępu wiedzy, w około 95% przypadków pozostają
nieznane. Mówimy wtedy o nadciśnieniu samoistnym
albo pierwotnym. Gdy nadciśnienie spowodowane jest
znaną przyczyną, rozpoznaje się nadciśnienie wtórne.
Prowadzonych jest wiele badań mających określić przy-
czyny nadciśnienia pierwotnego. Wydaje się, że jest
ich sporo i że są ze sobą wzajemnie powiązane. Dużą
rolę w rozwoju nadciśnienia odgrywają czynniki dzie-
dziczne (rodzinne), dietetyczne, nieprawidłowe funk-
cjonowanie naczyń krwionośnych, nadmierne zatrzymy-
wanie wody w organizmie, zaburzenia hormonalne, nie-
właściwa regulacja przepływu krwi i wiele innych.
Wieloletnie obserwacje pacjentów z nadciśnieniem
samoistnym pokazały, że pewne nawyki i przyzwy-
czajenia (określony styl życia) mają wpływ na ryzyko
wystąpienia nadciśnienia. Można powiedzieć, że im
więcej takich czynników stwierdza się u danej osoby,
tym większe jest prawdopodobieństwo, że dojdzie
8
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
u niej do rozwoju nadciśnienia. Na pewne czynniki
ryzyka nie mamy wpływu, np.:
" wiek (ryzyko nadciśnienia zwiększa się w miarę sta-
rzenia);
" płeć (do 50 roku życia nadciśnienie jest częstsze
u mężczyzn, powyżej tego wieku częściej dotyczy
kobiet);
" obciążenie rodzinne (w przypadku gdy jedno z ro-
dziców choruje na nadciśnienie, prawdopodobień-
stwo wystąpienia choroby u dziecka wynosi 25%);
Na inne zaś czynniki możemy wpływać. Dobrze, je-
żeli wpływamy na nie korzystnie, ale warto chociaż
dbać o to, żeby tych czynników nie pogłębiać.
Oto najważniejsze z nich:
Otyłość. Każdy zbędny kilogram masy ciała powodu-
je wzrost zapotrzebowania organizmu na tlen, a co
za tym idzie, zwiększenia
transportu, czyli większą
ilość krwi krążącej. To po-
woduje, że zarówno serce,
jak i tętnice są obciążone
pracą dużo bardziej niż
u osoby bez nadwagi. Po-
nadto, dieta prowadząca
do otyłości, zawierająca
nadmierne ilości tłuszczów
nasila zmiany miażdżyco-
we w tętnicach.
Brak wysiłku fizycznego.
Często wiąże się ze skłon-
nością do przybierania na
wadze i poprzez to wzro-
stu ciśnienia. Dodatkowo
serce szybciej bije u osób
nieaktywnych fizycznie,
a to również przyczynia się
do wzrostu ciśnienia.
9
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Palenie tytoniu. Nikoty-
na prowadzi do przyspie-
szenia pracy serca, skur-
czu naczyń krwionośnych
i zwiększenia ciśnienia
krwi. Ponadto podczas
palenia dym utrudnia
utlenowanie naszej krwi
w płucach. Palenie tyto-
niu sprzyja także rozwo-
jowi miażdżycy.
Alkohol. Nadmierne spoży-
cie prowadzi do wzrostu ciś-
nienia tętniczego krwi. Me-
chanizm tego działania nie
jest ostatecznie wyjaśniony,
jednak wiadomo ponad
wszelką wątpliwość, że jego
nadużywanie prowadzi do
rozwoju nadciśnienia i uszka-
dza serce.
Nadmierne spożycie sodu.
Sól kuchenna jest głównym
zródłem sodu w naszej die-
cie. Sód jest niezbędny do
prawidłowego funkcjonowa-
nia organizmu, jednak jego
nadmiar prowadzi do wzmo-
żonego zatrzymania wody
w organizmie, czyli do zwięk-
szenia objętości krążącej
krwi, a tym samym do wzro-
stu ciśnienia tętniczego.
Niskie spożycie potasu U osób spożywających nie-
wielkie ilości potasu obserwuje się wyższe wartości
ciśnienia tętniczego. Jest to prawdopodobnie wyni-
kiem mniejszego wydalania sodu z organizmu.
10
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
To trzeba wiedzieć
Inne czynniki ryzyka to
nadmierny stres, wysoki po-
ziom cholesterolu (i związa-
na z tym miażdżyca), cu-
krzyca, bezdech nocny, róż-
ne inne choroby.
Nadciśnienie tętnicze
wtórne to około 5%
wszystkich przypadków
rozpoznania nadciśnienia.
O takim typie nadciśnienia
mówi się, gdy znana jest
konkretna przyczyna. Przy-
czyny te może rozpoznać Twój lekarz na podstawie
różnego rodzaju badań dodatkowych (krwi, USG
i innych). Bardzo często udaje się usunąć przyczy-
nę nadciśnienia, a tym samym wyleczyć chorobę,
w przeciwieństwie do nadciśnienia samoistnego,
które z reguły trzeba leczyć do końca życia.
Czy można zapobiec nadciśnieniu?
Wystąpieniu nadciśnienia tętniczego można zapobie-
gać. Postępowanie takie lekarze nazywają prewencją.
Prewencja nadciśnienia powinna być prowadzona
szczególnie wśród osób z tak zwanym wysokim pra-
widłowym ciśnieniem tętniczym. Ciśnienie wysokie pra-
widłowe (130 139/85 89 mm Hg) wskazuje na szcze-
gólne ryzyko wystąpienia nadciśnienia, dlatego oso-
by z takim ciśnieniem powinny zmienić swój styl życia,
co może obniżyć ciśnienie krwi do wartości prawidło-
wych bez potrzeby stosowania leków.
Można to osiągnąć:
" zmniejszając nadwagę;
" będąc aktywnym fizycznie;
" zdrowo się odżywiając;
" rzucając palenie;
" ograniczając spożycie alkoholu,
czyli należy przestrzegać zaleceń opisanych w roz-
dziale dotyczącym czynników ryzyka nadciśnienia.
� Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80 180 Gdańsk;
www.viamedica.pl
ISBN 83 89493 16 0 11
n a d c i ś n i e n i e t ę t n i c z e
" około 7 milionów Polaków
ma ciśnienie krwi powyżej 140/90 mmHg
" 3,5 miliona nawet o tym nie wie
" połowa z tych, co wiedzą
nie podejmuje leczenia
" spośród osób leczonych, tylko połowa
leczy się wystarczająco skutecznie
Od kilkunastu lat wiadomo, że właściwe leczenie nadciś-
nienia zmniejsza nasilenie i częstość powikłań tej choro-
by. Współczesny człowiek zbyt wiele nadziei pokłada w pi-
gułkach , a przecież w większości przypadków terapię nad-
ciśnienia należy rozpoczynać innymi metodami. Dopiero
gdy to nie wystarcza, sięga się po skuteczne i bezpieczne
leki. Aby walczyć z nadciśnieniem, trzeba chcieć. By ze-
chcieć, należy poznać i zrozumieć istotę choroby.
Ta książeczka jest pierwszą z 6 broszur pt. Nadciśnienie
tętnicze . Skierowana jest zarówno do ludzi zdrowych,
jak i chorych na nadciśnienie. Staraliśmy się, aby była
napisana prostym językiem, zrozumiałym dla ludzi bez
wykształcenia medycznego, a równocześnie by pozostawała
w zgodzie z najlepszą światową wiedzą o nadciśnieniu.
Pisali ją lekarze, a czytały i poprawiały osoby niezwiązane
z medycyną potencjalni pacjenci.
Pomysłodawcami byli z kolei lekarze praktycy, którzy
zapracowani, często nie mają wystarczająco dużo czasu,
aby porozmawiać z chorym, opowiedzieć o nadciśnieniu
tętniczym czy też wyjaśnić wszystkie wątpliwości. Mamy
nadzieję, że nasze zeszyty okażą się przydatnym zró-
dłem informacji dla wszystkich, którzy pragną dowie-
dzieć się czegoś więcej o nadciśnieniu, a dla lekarzy
pomocą w codziennych kontaktach z pacjentami.
jesteśmy by pomóc
...dla Twojego Zdrowia
Adres do korespondencji:
Schwarz Pharma Sp. z o.o., ul. Dolna 21, 05 092 Aomianki;
www.schwarzpharma.pl

Wyszukiwarka