(Nie)parzyste utwory z K T Y
P R O J E płyty CD
(Nie)parzyste utwory
z płyty CD
kit AVT-462
UkÅ‚ad wspÛÅ‚dziaÅ‚a z elektroni- znajduje siÍ zaraz za obwodami
Przystawka do odtwarzacza
kÄ… odtwarzacza CD (dalej autor analogowych filtrÛw aktywnych
CD, ktÛrej opis prezentujemy
konsekwentnie uływa nazwy la- (subtelnie wspomagających obo-
w artykule, stanowi proste,
serofon) - stÄ…d wymagana bÍdzie wiÄ…zkowÄ… filtracjÍ cyfrowÄ…).
a przy tym dośĘ funkcjonalne
ingerencja we wnÍtrze fabryczne- Na schemacie z rys. 1 przed-
rozszerzenie jego mołliwości -
go urzÄ…dzenia. Pewne doÅ›wiad- stawiono tylko drugi stopieÒ,
pozwala bowiem odtwarzaĘ
czenie praktyczne bardzo siÍ przy- w ktÛrym tranzystory Q502 i Q602
wybrane (parzyste lub
da. Znalezienie jednak odpowied- pracujÄ… inwersyjnie, to znaczy
nieparzyste) utwory z płyty.
nich punktÛw na pÅ‚ytce laserofo- funkcjÍ emitera przejmuje kolek-
nu nie powinno nikomu sprawiĘ tor. Wzmocnienie prądowe w ta-
wiÍkszych trudnoÅ›ci, nawet bez kiej konfiguracji jest maÅ‚e, przy
dokumentacji. jednoczeÅ›nie niewielkim napiÍciu
W pobliÅ‚u wyjÅ›ciowych gniazd resztkowym - rzÍdu pojedynczych
CINCH, opisywanych jako LINE miliwoltÛw. PrÄ…du bazy dostarcza-
OUT, naleÅ‚y zlokalizowaĘ grupÍ jÄ… tranzystory Q501 i Q601. Pod-
dyskretnych elementÛw. W kaÅ‚dym czas wyciszenia, na ich kolekto-
laserofonie, na koÒcu toru audio rach wystÍpuje peÅ‚ne napiÍcie
znajduje siÍ kilka tranzystorÛw dodatnie 5V, ktÛrego obecnośĘ
pełniących specjalne funkcje. wykorzystamy do wygenerowania
W przerwach miÍdzy utworami sygnaÅ‚u przeskoku o jeden utwÛr.
i w trakcie szybkiego ruchu lasero- Zalełnie od tego czy poprzedni
wej gÅ‚owicy nad pÅ‚ytÄ…, jak teÅ‚ przy utwÛr byÅ‚ parzysty, czy nie,
wÅ‚Ä…czonej pauzie, wyjÅ›cia sÄ… od- wszystkie nastÍpne bÍdÄ… parzyste
cinane w celu unikniÍcia stanÛw albo nie. Zasada jest chyba ba-
przejÅ›ciowych i zakÅ‚ÛceÒ pocho- nalnie prosta, dlatego schemat
dzących od serwomechanizmu. Do zawiera tylko jeden układ scalony
tego celu uÅ‚ywa siÍ tranzystorÛw i kilka elementÛw wspÛÅ‚pracujÄ…-
bipolarnych wÅ‚Ä…czanych rÛwnoleg- cych. WiÍkszośĘ czasu spÍdzone-
le w tor sygnaÅ‚owy - tzw. tranzys- go nad projektem wypeÅ‚niÅ‚ dobÛr
torÛw "czoperujÄ…cych". Spotyka siÍ zaleÅ‚noÅ›ci czasowych i zbadanie
specjalne wykonania takich ich wpÅ‚ywu na efekt koÒcowy.
tranzystorÛw o wewnÍtrznej geo- Przy okazji eksperymentÛw
metrii optymalizowanej pod kÄ…tem okazaÅ‚o siÍ, Å‚e czÍśĘ pÅ‚yt CD
zminimalizowania resztkowego na- generuje nietypowe sygnały steru-
piÍcia kolektor - emiter (czyli jÄ…ce dla procesora. Na przykÅ‚ad
napiÍcia nasycenia). podczas kilkusekundowej przerwy
miÍdzy utworami jest wysyÅ‚any
Opis ukÅ‚adu dwukrotnie rozkaz odciÍcia wyjśĘ.
Laserofon, ktÛry zostaÅ‚ poddany W gÅ‚oÅ›nikach jest to niemal nie-
modyfikacji, to SONY CDP-X222 słyszalne, nie zmienia jednak fak-
ESPRIT - jeden z najlepszych mo- tu, Å‚e przez moment sekcja ìmu-
deli z poczÄ…tku lat dziewiÍĘdzie- teî jednak nie pracuje. Inne pÅ‚yty
siÄ…tych. MaÅ‚y fragment jego sche- w ogÛle nie zawierajÄ… rozkazÛw
matu, odpowiedzialnego za wyci- wyciszenia i miÍdzy utworami ma-
szenie (ang. mute) düwiÍku, zawie- my okazjÍ usÅ‚yszeĘ wypadkowy
ra lewa strona schematu z rys. 1. szum konwertera C/A plus szum
CaÅ‚a sekcja ìmuteî liczy blisko wzmacniaczy operacyjnych. W ta-
30 podzespoÅ‚Ûw, wraz ze specja- kim przypadku konieczne jest
lizowanym ukÅ‚adem scalonym (w rÍczne wÅ‚Ä…czenie opcji automa-
tym przypadku stopieÒ komplika- tycznego wprowadzania parose-
cji idzie w parze z jakoÅ›ciÄ…). TÅ‚u- kundowych (najczÍÅ›ciej 3) wyci-
mienie sygnaÅ‚u jest realizowane szeÒ. Opcja taka moÅ‚e nosiĘ fir-
dwustopniowo: pierwszy stopieÒ mowÄ… nazwÍ ìAUTO SPACEî -
Elektronika Praktyczna 8/98
59
(Nie)parzyste utwory z płyty CD
napiÍcie ürÛdÅ‚a moÅ‚e w ukÅ‚adzie
przyjąĘ wartośĘ 1,8V i wynika z su-
Rys. 1. Schemat elektryczny układu.
mowania napiÍĘ przewodzenia zÅ‚Ä…-
lub podobną. Normalnie przydaje RetrygowalnośĘ układu U1 ty- cza B-E T2 oraz podczerwonej
siÍ wyÅ‚Ä…cznie przy przegrywaniu pu 4538 spowoduje przedÅ‚uÅ‚enie diody transoptora TO1 (1,1V).
na magnetofon wyposaÅ‚ony w wy- impulsu, gdy w punkcie ìAî Na bramce napiÍcie nie prze-
szukiwanie utworÛw. (patrz rys. 1 i 2) wystÄ…pi chwilo- kracza 2,5V, mimo Å‚e na katodzie
Kompletny schemat elektrycz- wo stan niski. TakÄ… sytuacjÍ opi- D4 pojawia siÍ szpilka o ampli-
ny przystawki przedstawiono na sano juÅ‚ jako moÅ‚liwÄ… na pew- tudzie 3,5V. Dzieje siÍ tak dla-
rys. 1. Widoczny na schemacie nych płytach zawierających 2 wy- tego, łe złącze G-S T1 zostaje
przeÅ‚Ä…cznik ìTIMERî wykorzysta- ciszenia - jedno po drugim. spolaryzowane (przez czas t3)
no do uaktywniania ukÅ‚adu. Za- Uniwibrator P2 zaczyna pracÍ w kierunku przewodzenia. Jest to
zwyczaj w ogÛle nie jest on uÅ‚y- jednoczeÅ›nie z P1 (z opÛünieniem dopuszczalne, o ile prÄ…d G-S nie
wany, jeÅ›li trzymamy ìmaszynÍî wynikajÄ…cym ze skoÒczonych cza- przekracza 10mA. Rezystor R5
caÅ‚y czas pod prÄ…dem, co korzys- sÛw propagacji w ukÅ‚adach ogranicza go do 0,01mA.
tnie wpływa na brzmienie. CMOS). Czas monoimpulsu t2, Drugi transoptor TO2 połycza
W lewym poÅ‚oÅ‚eniu (pozycja pojawiajÄ…cego siÍ na !Q2, rÛwny 1mA z diody LED podÅ›wietlajÄ…cej
OFF) na Å›rodkowym pinie wystÍ- jest poÅ‚owie t1 i wynosi 500ms klawisz ìPAUSEî. Po wciÅ›niÍciu
puje poziom masy, ktÛra podana (iloczyn R3 przez C3). tego klawisza, TO2 zwiera R4
na bazÍ tranzystora pnp T2 umoÅ‚- RÛÅ‚niczkujÄ…cy kondensator C1 zapewniajÄ…c ujemny potencjaÅ‚
liwia przepÅ‚yw prÄ…du przez diodÍ sprawia, Å‚e tylko dodatnia szpil- bramki tranzystora T1 i jego od-
LED D3 i transoptor TO1. Bez ka, o czasie trwania t3=100ms ciÍcie. Do caÅ‚kowitego odciÍcia
tego ukÅ‚ad scalony U1 jest wpraw- (iloczyn C1 przez R4+R5), prze- BF245A wystarczÄ… -2V wzglÍdem
dzie zasilany, lecz nie wystÍpuje dostaje siÍ z wyjÅ›cia !Q2 na bram-
sterowanie klawiszem ìSKIPî, od- kÍ tranzystora polowego T1 (nFET
powiedzialnym za przeskok o je- typu BF245A). Punkt pomiarowy
den utwÛr w gÛrÍ. ìBî to wyjÅ›cie P1, ìCî - wyjÅ›cie
Diody D1 i D2 peÅ‚niÄ… funkcjÍ P2, ìDî - przebieg na bramce T1.
logicznej sumy. SygnaÅ‚ ìmuteî Dioda LED D4 nie Å›wieci, po-
z dowolnego kanału zostanie ode- niewał przez jej złącze płynie je-
brany przez U1 jako poziom wy- dynie 0,003mA. Dioda D4 utrzymu-
soki na PIN4. Uniwibrator P1 je po prostu na bramce T1 napiÍcie
(poÅ‚owa ukÅ‚adu U1) rozpocznie ok. -1,5V wzglÍdem masy. Dioda D5
generacjÍ monoimpulsu na swoich peÅ‚ni funkcjÍ czysto informacyjnÄ…:
wyjÅ›ciach Q1 i !Q1 (wykrzyknik pokazuje obecnośĘ impulsÛw prÄ…du
oznacza negacjÍ). ZaÅ›wieci siÍ pÅ‚ynÄ…cych przez TO1.
wtedy dioda LED D3. Na !Q1 Unipolarny, złączowy tranzystor
(PIN7) wystąpi poziom niski przez T1 wymaga do pełnego przewodze-
czas t1 wyznaczony iloczynem R2 nia zrÛwnania potencjaÅ‚u bramki
Rys. 2. Przebiegi w charakterystycz-
przez C2, czyli ok. 1000ms. z potencjaÅ‚em ürÛdÅ‚a. Maksymalne
nych punktach układu.
Elektronika Praktyczna 8/98
60
(Nie)parzyste utwory z płyty CD
ściełek przedstawiono na wkładce
WYKAZ ELEMENTÓW
wewnÄ…trz numeru.
Wersja rozbudowana (rys. 1)
Naleły jak zwykle zadbaĘ
o prawidłowe umieszczenie ukła- Rezystory
du scalonego w podstawce i o bie- R1, R5: 100k&!
gunowośĘ wszystkich diod. Z kon- R2, R3, R4: 1M&!
densatorami bipolarnymi nie ma
R6, R7: 470&!
kłopotu. Moje doświadczenie
Kondensatory
wskazuje, Å‚e fakt multipleksowa-
C1: 100nF
nia klawiatury w laserofonie nie
C2: 1000nF
ma ładnego negatywnego wpływu
C3: 470nF/63V
na wspÛÅ‚pracÍ z niÄ… transoptora
Półprzewodniki
TO1. MoÅ‚e trzeba bÍdzie odwrÛ-
D1, D2: 1N4148
ciĘ przewody, ktÛrymi transoptor
D3, D4, D5: LED, dowolny kolor
Rys. 3. Schemat uproszczonej
jest połączony z wyprowadzenia-
T1: BF245A (ew. 245B - patrz
wersji układu.
mi klawisza ìSKIPî - w praktyce
tekst)
trudno bÍdzie okreÅ›liĘ ìna okoî
T2: BC557A (ew. 557B)
ürÛdÅ‚a (245B wymagaÅ‚by juÅ‚ -4V wymaganÄ… polaryzacjÍ. MoÅ‚na so-
TO1, TO2: 4N35
a 245C: -6V). Zastosowanie dodat- bie nawet tego zaoszczÍdziĘ i po-
U1: CD4538 (patrz tekst!)
kowego transoptora TO2 pozwala miÍdzy TO1 a klawiszem zamon-
na prawidłowe, zgodne z oczeki- towaĘ mostek Graetza na diodach
waniami działanie pauzy - bez Schottky'ego (co przedstawiono na
nieoczekiwanego skoku do nastÍp- rys. 1). wibratory). WystÍpuje ponadto
nego utworu. Potrzebne napiÍcia zasilajÄ…ce dodatkowy tranzystor pMOS, ktÛ-
Ä…5V sÄ… z reguÅ‚y dostÍpne w po- ry po zakoÒczeniu generacji bÅ‚ys-
Wersja oszczÍdna bliÅ‚u wzmacniaczy operacyjnych. kawicznie doÅ‚adowuje zewnÍt-
UkÅ‚ad z rys. 1 powstaÅ‚ w wy- PobÛr prÄ…du ze ürÛdÅ‚a +5V nie rzny kondensator do peÅ‚nego
niku ewolucyjnego procesu. Jest przekracza 5mA, a ze ürÛdÅ‚a -5V napiÍcia. DziÍki porzÄ…dnym kom-
bogatszÄ…, bardziej precyzyjnÄ… mniej niÅ‚ 0,1mA. Wszystkie trzy paratorom moÅ‚liwa staje siÍ ge-
i ogÛlnie lepszÄ… wersjÄ… pierwo- pary przewodÛw (anody D1, D2, neracja monoimpulsÛw o czasie
wzoru z rys. 3. wyjście TO1, wejście TO2) naleły trwania do 10 sekund.
PierwowzÛr nie ma ìchronio- poprowadziĘ w formie skrÍtki Odpowiednie wzory na dÅ‚u-
nejî pauzy, ale moÅ‚e byĘ uÅ‚ytecz- (kaÅ‚da para skrÍcona oczywiÅ›cie gośĘ impulsu rÛwnieÅ‚ majÄ… swoje
ny przy pierwszej przerÛbce sprzÍ- oddzielnie). odbicie w fizycznej konstrukcji.
tu, gdybyÅ› Czytelniku wolaÅ‚ naj- Wersja oszczÍdna (z rys. 3) W przypadku 4528 jest t=0,4xRxC
pierw wyprÛbowaĘ moÅ‚liwoÅ›ci te- wymaga kondensatorÛw tantalo- (Uzas=5V) oraz t=0,3xRxC
go niecodziennego układu do se- wych, a jej montał mołna uproś- (Uzas>10V). W przypadku 4538
lekcjonowania utworÛw na pa- ciĘ do bezpoÅ›redniego polutowa- jest to po prostu t=RxC.
rzyste i nieparzyste. MontaÅ‚ we- nia elementÛw na kawaÅ‚ku pÅ‚ytki PowiÄ…zanie pracy naszego ukÅ‚a-
dług rys. 3 mołe byĘ zupełnie uniwersalnej. du z dodatkową opcją - np. RE-
uzasadniony, jest on bowiem tyl- Jest prawdopodobne, Å‚e wielu PEAT ALL, PROGRAM lub RAN-
ko nieznacznie mniej skuteczny z Was ma w domowych zapasach DOM daje nowe, ciekawe mołli-
od wersji ìzaawansowanejî. ukÅ‚ady 4528, o ktÛrych wiadomo woÅ›ci zmian trybu odtwarzania.
Drobne nieprawidÅ‚owoÅ›ci mogÄ… z reguÅ‚y tylko tyle, Å‚e sÄ… mniej Te dodatkowe efekty niech bÍdÄ…
wystÄ…piĘ przy co Ûsmej pÅ‚ycie, precyzyjnÄ… wersjÄ… 4538. miÅ‚Ä… niespodziankÄ… dla wszyst-
podczas gdy ukÅ‚ad z rys. 1 nie W rzeczywistoÅ›ci rÛÅ‚ni je zasad- kich odwaÅ‚nych i zdecydowanych
radzi sobie z jednÄ… pÅ‚ytÄ… na dzie- niczo budowa wewnÍtrzna. na przerÛbki swych kosztownych,
siÍĘ (statystyka jest tylko tym, UkÅ‚ad 4528 gwarantuje powta- lecz niedoskonaÅ‚ych odtwarzaczy.
czym jest, dlatego moÅ‚e siÍ oka- rzalnośĘ (i precyzjÍ) generowa- Andrzej Kowalczyk, AVT
zaĘ, Å‚e z Å‚adnÄ… z twoich pÅ‚yt nie nych czasÛw nie dÅ‚uÅ‚szych niÅ‚
bÍdzie kÅ‚opotÛw). 1ms. MoÅ‚na go zmusiĘ do ge-
Rezultat koÒcowy zaleÅ‚y takÅ‚e nerowania impulsu o dÅ‚ugoÅ›ci
(choĘ w niewielkim stopniu) od nawet 500ms, ale zaraz za tą
konstrukcji twojego laserofonu, granicÄ… pojawiajÄ… siÍ oscylacje
dlatego polecam wyprÛbowanie na drugim zboczu. Wynika to
najpierw wersji oszczÍdnej. JeÅ›li z faktu, Å‚e funkcjÍ komparatora
uzyskasz obiecujące wyniki - mo- poziomu w obwodzie RC pełni
Å‚esz pokusiĘ siÍ o wykonanie peÅ‚- zwykÅ‚a bramka. Dlatego teÅ‚ czas
nej wersji z rys. 1. kilkuset milisekund jest osiÄ…gal-
ny tylko przy stabilnym zasila-
Montał i uruchomienie niu. Natomiast 4538 wyposałono
Na rys. 4 podano wyczerpujÄ…cÄ… w 2 komparatory z prawdziwego
informacjÍ o rozmieszczeniu ele- zdarzenia (caÅ‚a kośĘ ma ich 4,
Rys. 4. Rozmieszczenie elementów
mentÛw na pÅ‚ytce. Widok mozaiki poniewaÅ‚ sÄ… 2 identyczne uni-
na płytce drukowanej.
Elektronika Praktyczna 8/98
61