Rachunkowość zarządcza Rachunkowość zarządcza Wykład 3 Wykład 3 Kalkulacja kosztu Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja pojęcia podstawowe Kalkulacja pojęcia podstawowe Metody kalkulacji: Metody kalkulacji: - Kalkulacje podziałowe, - Kalkulacje podziałowe, - Kalkulacje doliczeniowe, - Kalkulacje doliczeniowe, Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja czynności obliczeniowe Kalkulacja czynności obliczeniowe polegające na ustaleniu wysokości polegające na ustaleniu wysokości jednostkowego kosztu produktu i jednostkowego kosztu produktu i wykazaniu jego struktury w przekroju wykazaniu jego struktury w przekroju elementów składowych, zwanych elementów składowych, zwanych pozycjami kalkulacyjnymi, pozycjami kalkulacyjnymi, Kalkulacja liczbowe zestawienie Kalkulacja liczbowe zestawienie kosztów określonego przedmiotu, obiektu kosztów określonego przedmiotu, obiektu kalkulacji wg pozycji kalkulacyjnych. kalkulacji wg pozycji kalkulacyjnych. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Przykładowy układ kalkulacyjny kosztów Przykładowy układ kalkulacyjny kosztów 1. Materiały bezpośrednie 1. Materiały bezpośrednie 2. Paliwo i energia technologiczna 2. Paliwo i energia technologiczna 3. Koszty zakupu 3. Koszty zakupu 4. Wynagrodzenia bezpośrednie 4. Wynagrodzenia bezpośrednie 5. Narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie 5. Narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie 6. Inne koszty bezpośrednie 6. Inne koszty bezpośrednie 7. Koszty wydziałowe 7. Koszty wydziałowe Razem 1 7 Koszt wytworzenia (TKW) Razem 1 7 Koszt wytworzenia (TKW) 8. Koszty zarządu 8. Koszty zarządu 9. Straty na brakach 9. Straty na brakach Razem 1 9 Fabryczny koszt wytworzenia Razem 1 9 Fabryczny koszt wytworzenia 10. Koszty sprzedaży 10. Koszty sprzedaży Razem 1 10 Całkowity koszt własny Razem 1 10 Całkowity koszt własny Składniki kosztów układu kalkulacyjnego Materiały Zużycie Zużycie Paliwo Paliwo Energia Energia Obróbka obca Obróbka obca Narzędzia i przyrządy specjalne Narzędzia i przyrządy specjalne Przygotowanie nowej działalności Przygotowanie nowej działalności Delegacje Delegacje Pałace podstawowe Pałace podstawowe Dodatki stażowe Dodatki stażowe Premie Premie Dopłaty Dopłaty Płace urlopowe Płace urlopowe Zasiłki chorobowe obciążające zakład Zasiłki chorobowe obciążające zakład Składki ZUS Składki ZUS Składki na FP Składki na FP Odpisy na fundusz załogi Odpisy na fundusz załogi Pozostałe tytuły płac i narzuty Pozostałe tytuły płac i narzuty Ruchu Ruchu Wydziałowe Wydziałowe Ogólnowydziałowe Ogólnowydziałowe Produkcji Produkcji Ogólnoprodukcyjne Ogólnoprodukcyjne Zarządu Zarządu Administracyjno-gosp. Administracyjno-gosp. Sprzedaży Sprzedaży Materiały Inne koszty Materiały Inne koszty i energia bezpośrednie i energia bezpośrednie Techniczny koszt wytworzenia Techniczny koszt wytworzenia Koszty bezpośrednie Koszty bezpośrednie Koszty podstawowe Koszty podstawowe Całkowity koszt wytworzenia Całkowity koszt wytworzenia Koszty zmienne Koszty zmienne Płace bezpośrednie z narzutami Płace bezpośrednie z narzutami Koszt własny sprzedaży Koszt własny sprzedaży Techniczny koszt przeroby Techniczny koszt przeroby Całkowity koszt przerobu Całkowity koszt przerobu Koszty pośrednie Koszty pośrednie Koszty stałe Koszty stałe ogólne Koszty ogólne Koszty Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Przedmiot kalkulacji produkty wyrażone za Przedmiot kalkulacji produkty wyrażone za pomocą odpowiedniej jednostki miary, zwanej pomocą odpowiedniej jednostki miary, zwanej jednostką kalkulacyjną (m, szt., kg, t, jednostka jednostką kalkulacyjną (m, szt., kg, t, jednostka umowna, itp.) umowna, itp.) Indywidualny przedmiot kalkulacji wyrób lub Indywidualny przedmiot kalkulacji wyrób lub usługa jednego rodzaju (wyrażony w usługa jednego rodzaju (wyrażony w naturalnych jednostkach kalkulacyjnych) naturalnych jednostkach kalkulacyjnych) Zbiorczy przedmiot kalkulacji zbiór różnych Zbiorczy przedmiot kalkulacji zbiór różnych rodzajów lub odmian produktów. rodzajów lub odmian produktów. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Cel kalkulacji: Cel kalkulacji: dostarczanie informacji umożliwiających sporządzenie sprawozdań dostarczanie informacji umożliwiających sporządzenie sprawozdań finansowych i sprawozdań statystycznych dla potrzeb zewnętrznych finansowych i sprawozdań statystycznych dla potrzeb zewnętrznych użytkowników tych sprawozdań, użytkowników tych sprawozdań, wsparcie zarządzających informacjami przy podejmowaniu decyzji wsparcie zarządzających informacjami przy podejmowaniu decyzji np. dotyczących ustalania i różnicowania cen sprzedaży produktów, np. dotyczących ustalania i różnicowania cen sprzedaży produktów, wprowadzania nowych produktów, usług, wprowadzania nowych produktów, usług, dostarczanie kierownictwu danych wykorzystywanych w procesie: dostarczanie kierownictwu danych wykorzystywanych w procesie: kontroli, analizy kosztów, podejmowania działań kształtujących ich kontroli, analizy kosztów, podejmowania działań kształtujących ich wysokość. wysokość. W zależności od szczegółowego celu informacyjnego W zależności od szczegółowego celu informacyjnego koszt jednostkowy przedmiotu kalkulacji może zostać koszt jednostkowy przedmiotu kalkulacji może zostać obliczony na poziomie : obliczony na poziomie : kosztu zmiennego dla potrzeb decyzji krótkookresowych, kosztu zmiennego dla potrzeb decyzji krótkookresowych, kosztu wytworzenia dla potrzeb ustalenia wyniku finansowego i kosztu wytworzenia dla potrzeb ustalenia wyniku finansowego i wyceny bilansowej zapasów, wyceny bilansowej zapasów, pełnego dla potrzeb podejmowania decyzji długookresowych pełnego dla potrzeb podejmowania decyzji długookresowych Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Prawidłowość ustalenia wysokości kosztów Prawidłowość ustalenia wysokości kosztów jednostkowych w rachunku kalkulacyjnym wynika z: jednostkowych w rachunku kalkulacyjnym wynika z: 1. Dokładności powiązania kalkulacji z całością rachunku kosztów, 1. Dokładności powiązania kalkulacji z całością rachunku kosztów, 2. Jakości i szczegółowości rachunku kosztów, traktowanego jako 2. Jakości i szczegółowości rachunku kosztów, traktowanego jako zródło informacji liczbowych wykorzystywanych w procesie zródło informacji liczbowych wykorzystywanych w procesie kalkulacji, kalkulacji, 3. Zastosowania właściwej metody kalkulacji uwzględniającej 3. Zastosowania właściwej metody kalkulacji uwzględniającej specyfikę procesu produkcyjnego danego podmiotu, specyfikę procesu produkcyjnego danego podmiotu, 4. Jakości mierników charakteryzujących rozmiary efektów pracy 4. Jakości mierników charakteryzujących rozmiary efektów pracy będących przedmiotem kalkulacji będących przedmiotem kalkulacji Klasyfikacja typów i metod kalkulacji Klasyfikacja typów i metod kalkulacji Obszar potrzeb informacyjnych: Kalkulacja na rzecz rachunkowości Obszar potrzeb informacyjnych: Kalkulacja na rzecz rachunkowości finansowej (kalkulacja ewidencyjna), Kalkulacja na rzecz rachunkowości finansowej (kalkulacja ewidencyjna), Kalkulacja na rzecz rachunkowości zarządczej (kalkulacja decyzyjna), zarządczej (kalkulacja decyzyjna), Czas sporządzenia kalkulacji: Kalkulacja ex ante (wstępna), Kalkulacja w Czas sporządzenia kalkulacji: Kalkulacja ex ante (wstępna), Kalkulacja w trakcie wykonywania działań, Kalkulacja ex post (wynikowa), trakcie wykonywania działań, Kalkulacja ex post (wynikowa), Procedury wyceny i moment kalkulacji: Kalkulacja kosztów Procedury wyceny i moment kalkulacji: Kalkulacja kosztów rzeczywistych, Kalkulacja kosztów normalnych, Kalkulacja kosztów rzeczywistych, Kalkulacja kosztów normalnych, Kalkulacja kosztów standardowych, standardowych, Zakres kosztów objętych kalkulacją: Kalkulacja kosztów pełnych, Zakres kosztów objętych kalkulacją: Kalkulacja kosztów pełnych, Kalkulacja kosztów częściowych (zmiennych), Kalkulacja kosztów częściowych (zmiennych), Metoda (technika) kalkulacji: Kalkulacja podziałowa prosta, Kalkulacja Metoda (technika) kalkulacji: Kalkulacja podziałowa prosta, Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami, Kalkulacja fazowa (procesowa), Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami, Kalkulacja fazowa (procesowa), Kalkulacja doliczeniowa, Kalkulacja produktów łącznych, Kalkulacja kosztów działań, doliczeniowa, Kalkulacja produktów łącznych, Kalkulacja kosztów działań, Metody produkcji: Kalkulacja przy produkcji masowej, Kalkulacja przy Metody produkcji: Kalkulacja przy produkcji masowej, Kalkulacja przy produkcji seryjnej, Kalkulacja procesowa (stopniowa), Kalkulacja przy produkcji seryjnej, Kalkulacja procesowa (stopniowa), Kalkulacja przy produkcji jednostkowej, Kalkulacja przy produkcji sprzężonej, produkcji jednostkowej, Kalkulacja przy produkcji sprzężonej, Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja podziałowa prosta Kalkulacja podziałowa prosta Zastosowanie: jednostki lub wydziały Zastosowanie: jednostki lub wydziały produkcyjne wytwarzające jeden rodzaj produkcyjne wytwarzające jeden rodzaj nieskomplikowanych produktów. nieskomplikowanych produktów. Zasada ogólna kj = KP / Wg Zasada ogólna kj = KP / Wg gdzie: gdzie: kj jednostkowy koszt wytworzenia kj jednostkowy koszt wytworzenia Kp całkowite koszty produkcji, Kp całkowite koszty produkcji, Wg ilość wyrobów gotowych, Wg ilość wyrobów gotowych, Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja podziałowa prosta z remanentem Kalkulacja podziałowa prosta z remanentem produkcji nie zakończonej produkcji nie zakończonej Wariant 1: produkcja nie zakończona wyceniana po z Wariant 1: produkcja nie zakończona wyceniana po z góry ustalonym koszcie [np. koszt planowy] góry ustalonym koszcie [np. koszt planowy] kj = (Kp Kpn) / Wg kj = (Kp Kpn) / Wg gdzie: gdzie: Kpn koszt produkcji nie zakończonej [wyceniony np. wg koszty Kpn koszt produkcji nie zakończonej [wyceniony np. wg koszty planowanego] planowanego] Wariant 2: przeliczenie produkcji nie zakończonej na Wariant 2: przeliczenie produkcji nie zakończonej na umowne jednostki kalkulacyjne [celem sprowadzenia jej umowne jednostki kalkulacyjne [celem sprowadzenia jej do porównywalności z wyrobami gotowymi] do porównywalności z wyrobami gotowymi] kj = Kp / Wg + (Wn x % przerobu) kj = Kp / Wg + (Wn x % przerobu) gdzie: gdzie: Wn ilość produkcji nie zakończonej Wn ilość produkcji nie zakończonej Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja podziałowa prosta kosztów materiałów Kalkulacja podziałowa prosta kosztów materiałów bezpośrednich i kosztów przerobu bezpośrednich i kosztów przerobu Proces Proces produkcyjny produkcyjny Kw wg Wyjście Wejście Wyroby gotowe Materiały Kw pn Koszty przerobu Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Saldo początkowe produkcji nie zakończonej w Saldo początkowe produkcji nie zakończonej w kalkulacji podziałowej. kalkulacji podziałowej. Metoda średniej ważonej - wycena produkcji gotowej i nie Metoda średniej ważonej - wycena produkcji gotowej i nie zakończonej dokonywana jest na poziomie średniego kosztu wytworzenia. zakończonej dokonywana jest na poziomie średniego kosztu wytworzenia. Jednostki stanu początkowego produkcji w toku nie są oddzielane od Jednostki stanu początkowego produkcji w toku nie są oddzielane od jednostek produkcji rozpoczętej w bieżącym okresie. Koszty całkowite jednostek produkcji rozpoczętej w bieżącym okresie. Koszty całkowite wytworzenia produktów gotowych i produkcji w toku są sumą wytworzenia produktów gotowych i produkcji w toku są sumą kosztów stanu początkowego produkcji nie zakończonej i kosztów kosztów stanu początkowego produkcji nie zakończonej i kosztów bieżącego okresu. bieżącego okresu. W celu ustalenia średniego kosztu jednostkowego należy podzielić W celu ustalenia średniego kosztu jednostkowego należy podzielić koszty całkowite przez liczbę ekwiwalentnych [przeliczeniowych] koszty całkowite przez liczbę ekwiwalentnych [przeliczeniowych] jednostek kalkulacyjnych [liczba wyrobów gotowych + liczba jednostek kalkulacyjnych [liczba wyrobów gotowych + liczba jednostek przeliczeniowych stanu końcowego produkcji jednostek przeliczeniowych stanu końcowego produkcji niezakończonej] niezakończonej] Koszt (Średnia ważona) = (K. pn. + K. ok.) / Pr. ok. Koszt (Średnia ważona) = (K. pn. + K. ok.) / Pr. ok. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Saldo początkowe produkcji nie zakończonej w Saldo początkowe produkcji nie zakończonej w kalkulacji podziałowej. kalkulacji podziałowej. Metoda FIFO - wycena wyrobów gotowych wg kosztu średniego, a Metoda FIFO - wycena wyrobów gotowych wg kosztu średniego, a produkcji w toku wg kosztu wytworzenia bieżącego okresu. Jednostki produkcji w toku wg kosztu wytworzenia bieżącego okresu. Jednostki stanu początkowego produkcji nie zakończonej, wg założenia tej stanu początkowego produkcji nie zakończonej, wg założenia tej metody, są przetwarzane w bieżącym okresie jako pierwsze i jako metody, są przetwarzane w bieżącym okresie jako pierwsze i jako pierwsze przyjmuje się je do magazynu. pierwsze przyjmuje się je do magazynu. W celu ustalenia bieżącego kosztu wytworzenia ekwiwalentnej W celu ustalenia bieżącego kosztu wytworzenia ekwiwalentnej [przeliczeniowej] jednostki kalkulacyjnej, należy podzielić koszty [przeliczeniowej] jednostki kalkulacyjnej, należy podzielić koszty bieżącego okresu przez liczbę jednostek przeliczeniowych [liczba] bieżącego okresu przez liczbę jednostek przeliczeniowych [liczba] wyrobów gotowych + zapas końcowy produkcji niezakończonej w wyrobów gotowych + zapas końcowy produkcji niezakończonej w jednostkach przeliczeniowych - zapas początkowy produkcji jednostkach przeliczeniowych - zapas początkowy produkcji niezakończonej w jednostkach przeliczeniowych niezakończonej w jednostkach przeliczeniowych Koszt (FIFO) = K. ok. / (P. ok. Pn. pok.) Koszt (FIFO) = K. ok. / (P. ok. Pn. pok.) Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami Zastosowanie: podmioty, w których przy użyciu tych Zastosowanie: podmioty, w których przy użyciu tych samych maszyn, urządzeń, technologii wytwarza się samych maszyn, urządzeń, technologii wytwarza się kilka produktów różniących się między sobą kilka produktów różniących się między sobą wielkością, rozmiarem, masą, pojemnością, itp. wielkością, rozmiarem, masą, pojemnością, itp. Istotą kalkulacji podziałowej ze współczynnikami jest Istotą kalkulacji podziałowej ze współczynnikami jest sprowadzenie kosztów różnych wyrobów do wspólnego sprowadzenie kosztów różnych wyrobów do wspólnego mianownika w oparciu o zastosowanie współczynników mianownika w oparciu o zastosowanie współczynników pozwalających na ustalenie jednorodnych [umownych] pozwalających na ustalenie jednorodnych [umownych] jednostek kalkulacyjnych. jednostek kalkulacyjnych. Współczynniki wyrażają proporcję między poszczególnymi Współczynniki wyrażają proporcję między poszczególnymi jednostkami kalkulacyjnymi a ich kosztami. jednostkami kalkulacyjnymi a ich kosztami. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Etapy kalkulacji podziałowej ze współczynnikami Etapy kalkulacji podziałowej ze współczynnikami Etap 1 Ustalenie kosztów okresu wg pozycji kalkulacyjnych, Etap 1 Ustalenie kosztów okresu wg pozycji kalkulacyjnych, Etap 2 Ustalenie współczynników dla każdego rodzaju Etap 2 Ustalenie współczynników dla każdego rodzaju produktów i pozycji kalkulacyjnych, produktów i pozycji kalkulacyjnych, Etap 3 Ustalenie rozmiarów produkcji w jednostkach Etap 3 Ustalenie rozmiarów produkcji w jednostkach kalkulacyjnych, kalkulacyjnych, Etap 4 Ustalenie ilości umownych jednostek przeliczeniowych Etap 4 Ustalenie ilości umownych jednostek przeliczeniowych dla poszczególnych produktów i pozycji kalkulacyjnych, [2 x 3] dla poszczególnych produktów i pozycji kalkulacyjnych, [2 x 3] Etap 5 Ustalenie kosztu jednostkowego umownej jednostki Etap 5 Ustalenie kosztu jednostkowego umownej jednostki przeliczeniowej, [1 : 4] przeliczeniowej, [1 : 4] Etap 6 Ustalenie kosztu jednostkowego jednostki Etap 6 Ustalenie kosztu jednostkowego jednostki kalkulacyjnej [5 x 2] kalkulacyjnej [5 x 2] Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja przy produkcji fazowej (procesowej) Kalkulacja przy produkcji fazowej (procesowej) Zastosowanie: w przypadku produkcji masowej lub wielkoseryjnej Zastosowanie: w przypadku produkcji masowej lub wielkoseryjnej wyrobów przechodzących prze kilka następujących po sobie faz wyrobów przechodzących prze kilka następujących po sobie faz procesu produkcyjnego. Przy czym każda faza produkcyjna nie licząc procesu produkcyjnego. Przy czym każda faza produkcyjna nie licząc ostatniej kończy się przekazaniem półfabrykatów do fazy następnej ostatniej kończy się przekazaniem półfabrykatów do fazy następnej bądz do podręcznego magazynu międzyfazowego (np. przemysł bądz do podręcznego magazynu międzyfazowego (np. przemysł spożywczy, cukierniczy, ceramiki budowlanej, itp.) spożywczy, cukierniczy, ceramiki budowlanej, itp.) W kalkulacji fazowej każdy oddzielny proces produkcyjny (faza) traktowany jest jako W kalkulacji fazowej każdy oddzielny proces produkcyjny (faza) traktowany jest jako odrębny etap kalkulacji (grupowanie kosztów w przekroju faz koszty odrębny etap kalkulacji (grupowanie kosztów w przekroju faz koszty bezpośrednie). bezpośrednie). Koszty pośrednie wytworzenia ujmowane mogą być na jednym koncie (Koszty Koszty pośrednie wytworzenia ujmowane mogą być na jednym koncie (Koszty wydziałowe) a następnie rozliczane na poszczególne fazy przy zastosowaniu kluczy wydziałowe) a następnie rozliczane na poszczególne fazy przy zastosowaniu kluczy podziałowych ( fazy nie pokrywają się z wydziałami produkcyjnymi). Przy pokryciu podziałowych ( fazy nie pokrywają się z wydziałami produkcyjnymi). Przy pokryciu wydziałów produkcyjnych z fazami do konta Koszty wydziałowe prowadzi się konta wydziałów produkcyjnych z fazami do konta Koszty wydziałowe prowadzi się konta analityczne w przekroju poszczególnych faz co w prosty sposób umożliwia ustalenie analityczne w przekroju poszczególnych faz co w prosty sposób umożliwia ustalenie kosztów wytworzenia produkcji fazy. kosztów wytworzenia produkcji fazy. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Rodzaje kalkulacji fazowej Rodzaje kalkulacji fazowej Kalkulacja fazowa Kalkulacja Kalkulacja fazowa fazowa bezpółfabrykatowa półfabrykatowa Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja fazowa półfabrykatowa: Kalkulacja fazowa półfabrykatowa: Wyznaczenie kosztu jednostkowego produktu narastająco w wyniku wliczania Wyznaczenie kosztu jednostkowego produktu narastająco w wyniku wliczania do kosztów każdej fazy wartości półfabrykatów pobranych i przetworzonych z do kosztów każdej fazy wartości półfabrykatów pobranych i przetworzonych z fazy poprzedniej. fazy poprzedniej. Procedura: Procedura: wykazanie na karcie kalkulacyjnej każdej fazy produkcyjnej kosztów wykazanie na karcie kalkulacyjnej każdej fazy produkcyjnej kosztów ponoszonych w tej fazie i kosztów półfabrykatów pobranych do przerobu z ponoszonych w tej fazie i kosztów półfabrykatów pobranych do przerobu z fazy poprzedniej lub magazynu międzyfazowego, fazy poprzedniej lub magazynu międzyfazowego, spisanie z karty kalkulacyjnej ostatniej fazy kosztów wytworzenia wyrobów w spisanie z karty kalkulacyjnej ostatniej fazy kosztów wytworzenia wyrobów w ciągu okresu i przeniesienie ich na stronę Wn konta Wyroby gotowe ciągu okresu i przeniesienie ich na stronę Wn konta Wyroby gotowe Kj = (Kf + xpkp) / xf Kj = (Kf + xpkp) / xf kj koszt jednostkowy półfabrykatu lub wyrobu gotowego kj koszt jednostkowy półfabrykatu lub wyrobu gotowego Kf koszty całkowite wytworzenia w danej fazie Kf koszty całkowite wytworzenia w danej fazie kp koszt jednostkowy półfabrykatu z fazy poprzedniej kp koszt jednostkowy półfabrykatu z fazy poprzedniej xp liczba zużytych półfabrykatów z poprzedniej fazy xp liczba zużytych półfabrykatów z poprzedniej fazy xf liczba półfabrykatów danej fazy lub liczba wyrobów gotowych jeżeli kalkuluje xf liczba półfabrykatów danej fazy lub liczba wyrobów gotowych jeżeli kalkuluje się ich koszt wytworzenia po ostatniej fazie produkcji się ich koszt wytworzenia po ostatniej fazie produkcji Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Metoda półfabrykatowa pozwala na Metoda półfabrykatowa pozwala na odzwierciedlenie na kartach kalkulacyjnych odzwierciedlenie na kartach kalkulacyjnych rzeczywistego przepływu półfabrykatów w rzeczywistego przepływu półfabrykatów w jednostce gospodarczej. Jej zastosowanie jednostce gospodarczej. Jej zastosowanie sprowadza się do podmiotów, w których sprowadza się do podmiotów, w których produkcja poszczególnych faz może być produkcja poszczególnych faz może być składowana w magazynach lub staje się składowana w magazynach lub staje się przedmiotem transakcji sprzedaży. przedmiotem transakcji sprzedaży. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja fazowa bezpółfabrykatowa: Kalkulacja fazowa bezpółfabrykatowa: Obliczenie kosztu jednostkowego wyrobu gotowego jako sumy Obliczenie kosztu jednostkowego wyrobu gotowego jako sumy jednostkowych kosztów wytworzenia półfabrykatów w poszczególnych jednostkowych kosztów wytworzenia półfabrykatów w poszczególnych fazach produkcyjnych. fazach produkcyjnych. Procedura: Procedura: wykazanie na karcie kalkulacyjnej każdej fazy produkcyjnej jedynie wykazanie na karcie kalkulacyjnej każdej fazy produkcyjnej jedynie kosztów ponoszonych w tej fazie, kosztów ponoszonych w tej fazie, spisanie z kart kalkulacyjnych poszczególnych faz w końcu okresu spisanie z kart kalkulacyjnych poszczególnych faz w końcu okresu obrachunkowego tylko kwot wyrażających udział tych faz w produkcji obrachunkowego tylko kwot wyrażających udział tych faz w produkcji zakończonej w celu przeniesienia ich na stronę Wn konta Wyroby zakończonej w celu przeniesienia ich na stronę Wn konta Wyroby gotowe , wykazanie udziału faz w wytworzeniu produkcji nie zakończonej gotowe , wykazanie udziału faz w wytworzeniu produkcji nie zakończonej na koniec okresu. na koniec okresu. kjf = Kf / xf kjf = Kf / xf kjf koszt jednostkowy wytworzenia półfabrykatu w danej fazie kjf koszt jednostkowy wytworzenia półfabrykatu w danej fazie Kf koszty całkowite wytworzenia w danej fazie Kf koszty całkowite wytworzenia w danej fazie Xf liczba półfabrykatów danej fazy lub liczba wyrobów gotowych Xf liczba półfabrykatów danej fazy lub liczba wyrobów gotowych jeżeli kalkuluje się ich koszt wytworzenia po ostatniej fazie jeżeli kalkuluje się ich koszt wytworzenia po ostatniej fazie produkcji produkcji Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Metoda bezpółfabrykatowa nie zakłada Metoda bezpółfabrykatowa nie zakłada kalkulacji kosztów półfabrykatów w przekroju kalkulacji kosztów półfabrykatów w przekroju kolejnych faz, lecz dopiero kalkulację kosztu kolejnych faz, lecz dopiero kalkulację kosztu produktu gotowego. Koszt tego wyrobu produktu gotowego. Koszt tego wyrobu stanowi sumę kosztów jednostkowych stanowi sumę kosztów jednostkowych ustalonych w każdej fazie odrębnie. ustalonych w każdej fazie odrębnie. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja przy produkcji łącznej Kalkulacja przy produkcji łącznej Produkcja łączna (sprzężona, skojarzona) Produkcja łączna (sprzężona, skojarzona) wytwarzanie w procesie technologicznym z wytwarzanie w procesie technologicznym z jednego wsadu surowcowego jednocześnie kilku jednego wsadu surowcowego jednocześnie kilku wyrobów, różniących się między sobą wyrobów, różniących się między sobą właściwościami użytkowymi, cechami fizycznymi właściwościami użytkowymi, cechami fizycznymi i/lub chemicznymi (przy czym żadnego z tych i/lub chemicznymi (przy czym żadnego z tych wyrobów nie można wyprodukować oddzielnie wyrobów nie można wyprodukować oddzielnie bez jednoczesnej produkcji pozostałych ( np. bez jednoczesnej produkcji pozostałych ( np. przemysł chemiczny, garbarski, spożywczy, przemysł chemiczny, garbarski, spożywczy, cukrowniczy, farmaceutyczny, itp.) cukrowniczy, farmaceutyczny, itp.) Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Przyjęcie metodyki kalkulacji przy Przyjęcie metodyki kalkulacji przy produkcji łącznej wymusza podział produkcji łącznej wymusza podział produktów wytwarzanych w procesie produktów wytwarzanych w procesie łącznym na: łącznym na: produkty główne których wytworzenie stanowi produkty główne których wytworzenie stanowi podstawowy cel działania jednostki, podstawowy cel działania jednostki, produkty uboczne obejmujące wyroby powstające produkty uboczne obejmujące wyroby powstające przymusowo w procesie łącznym, posiadające przymusowo w procesie łącznym, posiadające niewielką wartość użytkową, niewielką wartość użytkową, odpady produkcyjne produkty bezwartościowe odpady produkcyjne produkty bezwartościowe generujące koszty ich likwidacji generujące koszty ich likwidacji Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Umowne założenia kalkulacji przy produkcji łącznej: Umowne założenia kalkulacji przy produkcji łącznej: koszty wytworzenia odpadów produkcyjnych nie są kalkulowane. koszty wytworzenia odpadów produkcyjnych nie są kalkulowane. Odpady te uwzględnia się tylko do bilansu wsadu materiałowego. Odpady te uwzględnia się tylko do bilansu wsadu materiałowego. Koszty ich likwidacji zwiększają koszty całkowite procesu Koszty ich likwidacji zwiększają koszty całkowite procesu łącznego, łącznego, koszty wytworzenia produktów ubocznych wycenia się na koszty wytworzenia produktów ubocznych wycenia się na poziomie przychodu z ich sprzedaży, pomniejszonego o koszty poziomie przychodu z ich sprzedaży, pomniejszonego o koszty sprzedaży, udział kosztów ogólnych zarządu oraz koszty obróbki sprzedaży, udział kosztów ogólnych zarządu oraz koszty obróbki uszlachetniającej. Jeżeli produkty uboczne zużywane są w uszlachetniającej. Jeżeli produkty uboczne zużywane są w przedsiębiorstwie wycenia się je umownie na poziomie rynkowych przedsiębiorstwie wycenia się je umownie na poziomie rynkowych cen produktów o podobnych właściwościach, cen produktów o podobnych właściwościach, celem ustalenia kosztu wytworzenia ogółem produktu (-ów) celem ustalenia kosztu wytworzenia ogółem produktu (-ów) głównego (-ych) koszty procesu łącznego są pomniejszane o głównego (-ych) koszty procesu łącznego są pomniejszane o koszty wytworzenia wszystkich produktów ubocznych, koszty wytworzenia wszystkich produktów ubocznych, Sposób wyznaczenia jednostkowego kosztu wytworzenia jest Sposób wyznaczenia jednostkowego kosztu wytworzenia jest uzależniony od liczby produktów głównych uzyskiwanych w uzależniony od liczby produktów głównych uzyskiwanych w procesie łącznym: procesie łącznym: " gdy w procesie sprzężonym wytwarzany jest jeden produkt główny to " gdy w procesie sprzężonym wytwarzany jest jeden produkt główny to jego koszt jednostkowy wyznaczany jest w oparciu o założenia jego koszt jednostkowy wyznaczany jest w oparciu o założenia metodyki kalkulacji podziałowej prostej, metodyki kalkulacji podziałowej prostej, " w sytuacji otrzymywania w procesie sprzężonym kilku wyrobów " w sytuacji otrzymywania w procesie sprzężonym kilku wyrobów głównych stosujemy kalkulację podziałową ze współczynnikami. głównych stosujemy kalkulację podziałową ze współczynnikami. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja doliczeniowa: Kalkulacja doliczeniowa: Zastosowanie: podmioty wytwarzające jednostkowo lub Zastosowanie: podmioty wytwarzające jednostkowo lub seryjnie różne wyroby przy wykorzystaniu wielu seryjnie różne wyroby przy wykorzystaniu wielu zróżnicowanych surowców i procesów technologicznych zróżnicowanych surowców i procesów technologicznych (budowa maszyn, przemysł samochodowy, stoczniowy) (budowa maszyn, przemysł samochodowy, stoczniowy) lub przy obliczaniu kosztów wyrobów i usług podmiotów lub przy obliczaniu kosztów wyrobów i usług podmiotów działalności pomocniczej o różnorodnej produkcji działalności pomocniczej o różnorodnej produkcji jednostkowej lub seryjnej. jednostkowej lub seryjnej. Przedmiot kalkulacji w metodzie doliczeniowej: Przedmiot kalkulacji w metodzie doliczeniowej: jednostka wyrobu bądz ich detale, jednostka wyrobu bądz ich detale, zlecenie produkcyjne obejmujące określoną ilości jednorodnych zlecenie produkcyjne obejmujące określoną ilości jednorodnych produktów, produktów, produkcja miesięczna określonego asortymentu wyrobów, bez produkcja miesięczna określonego asortymentu wyrobów, bez względu na to, czy stanowi ona kilka serii, czy też obejmuje część względu na to, czy stanowi ona kilka serii, czy też obejmuje część jednej serii wytwarzanej w dłuższym okresie, jednej serii wytwarzanej w dłuższym okresie, Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Procedura: Procedura: 1. jednoznaczne ustalenie przedmiotu kalkulacji, 1. jednoznaczne ustalenie przedmiotu kalkulacji, 2. otwarcie karty kalkulacyjnej dla wyodrębnionego przedmiotu 2. otwarcie karty kalkulacyjnej dla wyodrębnionego przedmiotu kalkulacji, kalkulacji, 3. gromadzenie na poszczególnych kartach kalkulacyjnych kosztów 3. gromadzenie na poszczególnych kartach kalkulacyjnych kosztów bezpośrednich, bezpośrednich, 4. doliczanie do kosztów bezpośrednich kosztów pośrednich 4. doliczanie do kosztów bezpośrednich kosztów pośrednich wytworzenia za pomocą kluczy podziałowych (dla ustalenia wytworzenia za pomocą kluczy podziałowych (dla ustalenia pełnego kosztu własnego sprzedaży rozlicza się również koszty pełnego kosztu własnego sprzedaży rozlicza się również koszty sprzedaży i zarządu), sprzedaży i zarządu), 5. kontrola postępu robót i uzyskanych efektów w postaci produkcji 5. kontrola postępu robót i uzyskanych efektów w postaci produkcji zakończonej, produkcji w toku i zleceń zaniechanych oraz zakończonej, produkcji w toku i zleceń zaniechanych oraz ustalenie kosztów wymienionych efektów procesu produkcyjnego. ustalenie kosztów wymienionych efektów procesu produkcyjnego. Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Kalkulacja kosztu jednostkowego - metody Porównanie pomiędzy kalkulacją asortymentową i zleceniową Porównanie pomiędzy kalkulacją asortymentową i zleceniową Kalkulacja zleceniowa Kalkulacja asortymentowa Kalkulacja zleceniowa Kalkulacja asortymentowa 1. przy produkcji seryjnej lub wielkoseryjnej, 1. przy produkcji seryjnej lub wielkoseryjnej, 1. produkcja jednostkowa lub 1. produkcja jednostkowa lub małoseryjna, małoseryjna, 2. przedmiotem kalkulacji są identyczne lub 2. przedmiotem kalkulacji są identyczne lub podobne produkty wytwarzane w danym podobne produkty wytwarzane w danym 2. odrębnie kalkulowane koszty 2. odrębnie kalkulowane koszty miesiącu, bez względu na ilość zleceń i miesiącu, bez względu na ilość zleceń i poszczególnych zleceń, poszczególnych zleceń, uruchomionych serii produkcyjnych, uruchomionych serii produkcyjnych, 3. zlecenia obejmują pojedyncze 3. zlecenia obejmują pojedyncze 3. dla każdego asortymentu otwiera się kartę 3. dla każdego asortymentu otwiera się kartę wyroby, serie, partie detali, wyroby, serie, partie detali, kalkulacyjną na której gromadzi się jego kalkulacyjną na której gromadzi się jego 4. zlecenia wystawiane na koszty bezpośrednie, 4. zlecenia wystawiane na koszty bezpośrednie, podstawie zamówień odbiorców, podstawie zamówień odbiorców, 4. zgromadzone koszty pośrednie dolicza się 4. zgromadzone koszty pośrednie dolicza się 5. dla każdego zlecenia otwiera się 5. dla każdego zlecenia otwiera się w oparciu o przyjęte klucze podziałowe na w oparciu o przyjęte klucze podziałowe na poszczególne asortymenty, poszczególne asortymenty, kartę, na której gromadzi się jego kartę, na której gromadzi się jego koszty, koszty, 5. na koniec okresu dokonuje się podziału 5. na koniec okresu dokonuje się podziału kosztów na produkcję gotową i nie kosztów na produkcję gotową i nie 6. karty zleceń stanowią analitykę 6. karty zleceń stanowią analitykę zakończoną, zakończoną, do konta produkcji podstawowej do konta produkcji podstawowej lub pomocniczej lub pomocniczej 6. koszt produkcji nie zakończonej wycenia 6. koszt produkcji nie zakończonej wycenia się na poziomie umownym, się na poziomie umownym, Koniec Koniec Dziękuję z uwagę Dziękuję z uwagę