POETYKA I ANALIZA DZIEA
A LITERACKIEGO (ROK I)
Oprac. Elżbieta Dąbrowska
I. ZAKRES MATERIAA
U
A. Zagadnienia obowiązkowe
1. Język i styl artystyczny. Co to jest styl artystyczny (próby dookreślania cech i
wyróżników stylu; kategorie literackości/ poetyckości; literackie/ nieliterackie). Aspekt
wyboru i funkcji w stylistyce (style funkcjonalne i ich charakterystyka). Styl artystyczny
wśród innych stylów funkcjonalnych. Kształtowanie się stylów typowych (styl epoki) i
indywidualnych (styl autorski; styl dzieła literackiego). Style historyczne.
2. Założenia analizy stylistycznej. Słowa klucze. Pola stylistyczne (wyrazowe) - pola
semantyczne i ich użyteczność w analizie tekstu literackiego (semantyka wypowiedzi
poetyckiej; semantyka wypowiedzi narracyjnej). Zjawisko irradiacji stylistycznej.
Kontekst stylistyczny.
3. Poetyka i sztuka słowa (jak  jest zrobiony tekst artystyczny; tropy-figury w perspektywie
stylistyczno-semantycznej). Frazeologia jako tworzywo stylu artystycznego (analiza
funkcji i znaczenia). Polifonia wypowiedzi   wielojęzykowe przypadki literackie.
4. Tekst poetycki  styl poetycki (struktura językowa)  jaki to sposób komunikowania?
(poetyckość/ liryczność/  uporządkowanie naddane / podmiot liryczny/ sytuacje liryczne/
gatunki wypowiedzi). Czy metafora jest substancją mowy poetyckiej? Język figuratywny
w komunikacji nie tylko poetyckiej (np. retoryczność prozy niefikcjonalnej). Funkcje
chwytów retorycznych; figury słów i figury myśli. Dz
więki i obrazy (metafora
dz
więkowa; związki brzmienia i znaczenia; zjawisko synestezji)
5. Motywy i toposy (topika), czyli niektóre  miejsca wspólne w literaturze. Wędrowne
motywy, wątki, tematy (serie tematyczne).
6. Wiersz  styl organizacja semantyka. Systemy wersyfikacyjne: numeryczne,
nienumeryczne (dominanty i zmiany dominant, obligatoryjne i fakultatywne cechy form
wierszowych); stabilizacja rytmu i  rozregulowane formy rytmiczne; strukturalno-
semantyczne efekty ewolucji form wierszowych (sylabizm, sylabotonizm, tonizm, formy
nieregularne, wiersz wolny: zdaniowy, emocyjny).  Muzyczne właściwości słowa;
kompozycyjna i znaczeniowa funkcja rymu.
7. Postacie wiersza nowoczesnego (odmiany wiersza wolnego, emocyjnego: składniowy/
antyskładniowy/ formy mieszane/ wiersz  rozsypany ); style ekspresji między wierszem a
zdaniem (klauzule emocyjne/ ekspresja  momentalna / gry intonacyjne/ napięcia
wersowo-składniowe). Współczesny antywiersz i nowa sytuacja mówienia wierszem
(chwyty wierszotwórcze; wierszopodobne struktury; liryk prozą; proza liryczna, proza
rytmiczna).
8 Odejścia i powroty, czyli o regularnych rytmach wiersza współczesnego. Architektura
wiersza  układ przestrzenny  wizualizacja znaczenia (carmina figurata/ poezja
wizualna/ poezja konkretna). Znaczenie formy wierszowej. Jak recytacja konkretyzuje
treść  rola aktualnego członowania wypowiedzi poetyckiej (możliwości znaczeniowe
interpunkcji i wiersza bez interpunkcji; przerzutnie, pauzy, wykrzyknienia, iluzje
mówioności  analizy tekstów np. Mirona Białoszewskiego; Tadeusza Różewicza,
Zbigniewa Herberta, Stanisława Barańczaka, Wisławy Szymborskiej, Julii Hartwig,
Marcina Swietlickiego, Jacka Podsiadły...).
2
9 Jak formy wierszowe współtworzą styl poetycki, gatunek i poetykę  całości (kształt
wiersza a kontekst tradycji literackiej). Tekst poetycki  kompozycja językowa.
10 Wiersz  poezja  proza. Forma wierszowa a utwór liryczny. Dlaczego wierszem? Rola
intonacji w wierszu i w prozie (retoryczno-intonacyjne zasady delimitacji wypowiedzi).
Semantyka wypowiedzi poetyckiej/ semantyka wypowiedzi narracyjnej. Modalność w
perspektywie stylu artystycznego.
11 Stylizacja jako rodzaj gry intertekstualnej (kombinatoryka i semantyka międzystylowych
interakcji). Formy powtórzenia cudzego stylu (aluzyjność, cytatowość), np. pastisz;
parodia, ironia (dwutekstowość/ dwujęzyczność stylu wypowiedzi). Strategie
intertekstualne  stylistyczno-semantyczne efekty  wielojęzykowych /
 wielogatunkowych wiązań (struktury sylwiczne, kolażowe; intersemiotyczne relacje
kulturowo-stylistycznych kodów). Korespondencje sztuk. Mimetyzm formalny.
12 Spójność tekstu artystycznego a postawa odbiorcy (strukturalne i semantyczne
zabezpieczenia/ zakłócenia spójności; rola konwencji. Metafora a spójność tekstu
(metafora konwencjonalna/ metafora kulturowa/ metafora oryginalna) w tekstach
artystycznych (analizy wybranych utworów).
13 Strofy  katalog typów, funkcje w wierszu (kulturowe konwencje; dokładne/ niedokładne
cytaty struktur stroficznych a znaczeniowy wymiar tekstu). Czemu służą aluzyjne
przywołania strof w języku współczesnej liryki (np. dystych elegiacki w wierszu wolnym
Różewicza; J. M. Rymkiewicza; Z. Herberta...; sonetopodobne układy, stance, itp. ).
14 Teoria i praktyka języka poetyckiego (style poetyckiego mówienia, modele wypowiedzi
lirycznej). Różne sposoby czytania jednego wiersza (analizy stylów lektury wybranych
tekstów literackich).
B. Zagadnienia uzupełniające
1. Tekst i gatunek w perspektywie stylistycznej (kształtowanie się konwencji i kodów
kulturowych; stopień tematyczno-formalno-językowych więzi; stylistyczne efekty
rozbijania  zastygłych struktur ).
2. Ironia jako trop literacki (formy parodyjne; język wartości)
3. Otwarte formy wiersza   Od zamkniętego tekstu do nieskończoności (rozważania w
kontekście uwag Teresy Dobrzyńskiej  przy lekturze wiersza Adama Mickiewicza
Aryman i Oromaz, [w:] Tekst  styl  poetyka).
4. Czy może być udana próba charakterystyki systemowej wiersza wolnego? (wokół
projektu D. Urbańskiej: Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej).
5. Co wynika z komparatystycznych analiz motywów i serii tematycznych? (np. Odys albo
Faust w kulturowo-literackich wyglądach (Janina Abramowska Odys współczesny,[w:]
Powtórzenia i wybory..., Andre Dabezies, Mit Fausta: dawne i nowe oblicza, [w:]
Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej...)
6. Rola metatekstu (parentezy; metaopisy; metaproza, metateksty rodzajowo-gatunkowe) w
utworze literackim i problem spójności tekstu (analityczno-interpretacyjne scenariusze
lektury).
7. Wiersz i aksjologia. Międzywierszowe gry stylistyczno-semantyczne   język
wartościowania tradycji (style historyczne w języku nowej i najnowszej poezji).
8.  Wtórny system modelujący , czyli Jurija A
otmana koncepcja języka sztuki i sztuki jako
języka (A
otman, Struktura tekstu artystycznego, przekł. A. Tanalska, Warszawa 1984).
9. Czy można mowić o istnieniu systemu stylistycznego? (wokół pytania Teresy Skubalanki,
 Stylistyka I, Opole)
10. Granice metafory  metafora bez granic?
3
II. Opracowania
Podręczniki i słowniki
1. Genologia polska. Wybór tekstów, wybór, oprac. wstęp E. Miodońska-Brookes, A.
Kulawik, M. Tatara, Warszawa 1983.
2. Głowiński Michał, Okopień-Sławińska Aleksandra., Sławiński Janusz., Zarys teorii
literatury, Warszawa 1991 (wyd. nast. poprawione i poszerzone).
3. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Wrocław 1988 (wyd. nast.
poszerzone).
4. Chrząstowska Bożena., Wysłouch Seweryna., Poetyka stosowana, Warszawa 1978 (i wyd.
nast.).
5. Korolko Mirosław, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa 1990.
6. Kulawik Adam, Wprowadzenie do teorii wiersza, Warszawa 1988.
7. Kulawik Adam., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Kraków 1994.
8. Kurkowska Halina, Skorupka Stanisław, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 1964 (i wyd.
nast.).
9. Markiewicz Henryk, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1976 (i wyd. nast.).
10. Markiewicz Henryk, Wymiary dzieła literackiego, Prace wybrane, t. IV, Kraków 1996.
11. Miodońska-Brookes Ewa, Kulawik Adam, Tatara Marian, Zarys poetyki, Warszawa 1989
(i.wyd. nast.).
12. Mayenowa Maria Renata., Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław 2000
(wyd. III poszerzone).
13. Problemy teorii literatury. Wyboru prac dokonał Henryk Markiewicz, Wyd. 2 poszerzone.
Seria 1-3, Wrocław 1987-1988.
14. Przewodnik po stylistyce polskiej, pod red. S. Gajdy, Opole 1993.
15. Skwarczyńska Stefania, Wstęp do nauki o literaturze, t. 1  3, Warszawa 1954  1965.
16. Stylistyka polska. Wybór tekstów, oprac. i wstęp E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M.
Tatara, Warszawa 1973.
17. Wellek Rene, Warren Austin, Teoria literatury, Warszawa 1980.
18. Ziomek Jerzy, Retoryka opisowa, Wrocław 1990 (i wyd. nast.).
A. Literatura obowiązkowa
1. Abramowska Janina, Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, [w] taż:
Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej, Poznań 1995.
2. Alegoria, pod red. J. Abramowskiej, Gdańsk 2003
3. Kerbrat-Orecchioni Catherine, Ironia jako trop,  Pamiętnik Literacki 1986, z. 1.
4. Balbus Stanisław, Między stylami, Kraków 1993.
5. Balcerzan Edward., Badania wersologiczne a komunikacja literacka, [w:] tegoż Kręgi
wtajemniczenia, Kraków 1982.
6. Bolecki Włodzimierz, Spójność tekstu (literackiego) jest konwencją,[w:] tegoż Pre-teksty
i teksty, Warszawa 1993.
7. Culler Jonathan., Retoryka, poetyka i poezja , [w:] Teoria literatury, przeł. B. Bassaj,
Warszawa 1996.
4
8. Curtius Robert. E., Topika, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów
 Pamiętnika Literackiego , t. 1, red. M. Głowiński, H. Markiewicz, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1977.
9. Dłuska Maria., Skrzydła poezji polskiej i współczesny nasz antywiersz, [w:] Studia z
historii i teorii wersyfikacji polskiej, Warszawa 1976;
10. Dobrzyńska Teresa,  Mój intymny mały świat a poetyckie sposoby konceptualizacji.
Metafora, [w:] Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W.
Bolecki, Warszawa 2001.
11. Dobrzyńska Teresa, Tekst  styl  poetyka, Kraków 2003.
12. Głowiński Michał, Poetyka i okolice, Warszawa 1992 (tu m.in.: Mimesis językowa
wwypowiedzi literackiej; Metafora, demetaforyzacja, konteksty).
13. Głowiński Michał., O stylizacji, [w:] Stylistyka polska. Wybór tekstów...
14. Jakobson Roman, Poetyka w świetle językoznawstwa,  Pam. Lit. 1960, z. 2 (przedruk w:
15. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, red. i wstęp M. R. Mayenowa,
Warszawa 1989).
16. Kerbrat-Orecchioni Catherine, Ironia jako trop,  Pamiętnik Literacki 1986 z. 1.
17. Kostkiewiczowa Teresa, Problemy całościowej charakterystyki stylu pisarza, [w:]
Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, Kraków 1976.
18. Liryka polska. Interpretacje, pod red. J. Prokopa i J. Sławińskiego, Kraków 1971.
19. Mayenowa Maria Renata, Spójność tekstu a postawa odbiorcy, [w:] O spójności tekstu,
Wrocław 1979.
20. Pszczołowska Lucylla, Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997.
21. Pszczołowska Lucylla, Wiersz  styl - poetyka. Studia wybrane, Krakow 2002.
22. Pogranicza i korespondencje sztuk, red. Teresa Cieślikowska i Janusz Sławiński, Wrocław
1980.
23. Riffaterre Michael, Kryteria analizy stylu, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum
przekładów...
24. Riffaterre Michael, Kontekst stylistyczny,  Pamiętnik Literacki 1972 z. 3.
25. Sawicki, Wokół opozycji: wiersz  proza, [w:] Problemy teorii literatury, red. H.
Markiewicz, Wrocław 1976.
26. Sławiński Janusz, Dzieło. Język. Tradycja, Warszawa 1998 (wyd.III: O kategorii
podmiotu lirycznego; Teoria języka poetyckiego; Semantyka wypowiedzi narracyjnej).
27. Sławiński J., Analiza, interpretacja i wartościowanie, [w:] tegoż Próby
teoretycznoliterackie, Warszawa 1992.
28. Skubalanka Teresa, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław 1984.
29. Skubalanka Teresa, O stylu poetyckim i innych stylach języka, Lublin 1995.
30. Studia o metaforze, t.2, red. M. Glowiński i A. Okopień-Sławińska, Wrocław 1983.
31. Todorov T., Tropy i figury, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów, t.2, red.
K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz, Wrocław 1988 ( Pamiętnik Literacki
1977, z. 2.)
32. Urbańska D., Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej, Warszawa 1995.
33. Wariacje na temat. Studia literackie, red. J. Abramowska, A. Czyżak, Z. Kopeć, Poznań
2003.
34. Wyka K., Słowa klucze, [w:] O potrzebie historii literatury, Warszawa 1969
35.  Pamiętnik Literacki ;  Teksty Drugie ,  Ruch Literacki ,  Stylistyka (wybrane
artykuły)
5
B. Literatura uzupełniająca
1. Balakian Anna., Międzynarodowy charakter symbolizmu, [w:] Antologia zagranicznej
komparatystyki literackiej, pod red. H. Janaszek-Ivani%0ńkovej, Warszawa 1997.
2. Bolecki Włodzimierz, Pre-teksty i teksty, Warszawa 1993.
3. Hutcheon Linda, Ironia, satyra, parodia  o ironii w ujęciu pragmatycznym,  Pamiętnik
Literacki 1986, z.1.
4. Dłuska Maria, Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej, t. 1  2, Wrocław 1978.
5. Dobrzyńska Teresa, Metafora, Wrocław 1984.
6. Dobrzyńska Teresa., Tekst. Próba syntezy,  Pamiętnik Literacki 1991, z. 2.
7. Dobrzyńska Teresa., Mówiąc przenośnie. Studia o metaforze, Warszawa 1994.
8. Dąbrowska Elżbieta, Styl artystyczny  kierunki nowe i najnowsze, [w:] Współczesna
polska i słoweńska sytuacja językowa, red. S. Gajda, A. Vidovi%0ń Muha, Opole 2003.
9. Dąbrowski Stanisław, Wiersz  rozbiór  rozumienie, Gdańsk 1983.
10. Fredrich Hugo, Struktura nowoczesnej liryki. Od polowy XIX do polowy XX wieku, przeł.
11. Elzbieta Feliksiak, Wartszawa 1978
12. Fonagż I., Język poetycki  forma i funkcje,  Pam. Lit. 1972, z. 2.
13. Kaufer D. S., Ironia, forma interpretacyjna i teoria znaczenia,  Pamiętnik Literacki
1986, z. 1.
14. Kopczyńska Z. Pszczołowska l., Znaczenie i wartość form wierszowych w kontekście
literackim epoki,  Pamiętnik Literacki 1969, z. 3.
15. Kopczyńska Z. Pszczołowska l., Forma wierszowa a zagadnienie spójności tekstu, [w:]
Tekst. Język. Poetyka, Wrocław 1978
16. Lakoff George, Johnson Mark, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.
17. Mayenowa Maria Renata, Wyrażenia cudzysłowowe. Przyczynek do badań nad semantyką
tekstu poetyckiego, [w:] Studia i rozprawy, oprac. T. Dobrzyńska, Warszawa 1998.
18. Mayenowa Maria Renata, Wiersz i proza, [w:] Poetyka teoretyczna, Wrocław 2000 (wyd.
III).
19. Michałowski Piotr, Gatunki i konwencje w poezji, [w:] Sporne i bezsporne problemy
współczesnej wiedzy o literaturze, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2002
20. Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej, Studia pod red.
Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Włodzimierza Boleckiego, Warszawa 1992. .
21. MukaY
ovskż J. Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, Warszawa 1970 (tu: Dwa studia
o nazywaniu poetyckim; Intonacja jako rytmotwórczy czynnik wiersza).
22. A
otman Jurij, Struktura tekstu artystycznego, przeł. A. Tanalska, Warszawa 1984.
23. Pajdzińska Anna, Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji, Lublin 1993.
24. Puzynina Jadwiga, Język wartości, Warszawa 1992.
25. Okopień-Sławińska Aleksandra, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Wrocław 1985 (tu
m.in. analiza słów-kluczy w poezji Baczyńskiego).
26. O spójności tekstu, red. M. R. Mayeniowa, Wrocław 1979.
27. Pszczołowska Lucylla, Odejścia i powroty. O niektórych elementach regularności w
wierszu współczesnym, [w:] Studia z teorii i historii poezji, seria 1, 1967.
28. Poetyka. Zarys encyklopedyczny (tomy dotyczące stylistyki, wersyfikacji, strofiki).
Semantyka form wierszowych [w:] Słowiańska metryka porównawcza, t. 3, red. L.
Pszczołowska, Wrocław 1988.
29. Siatkowki Zbigniew, Wersyfikacja Tadeusza Różewicza wśród współczesnych metod
kształtowania wiersza,  Pamiętnik Literacki 1958, z. 3.
30. Skrendo Andrzej, Sygnatura Tadeusza Różewicza. Dwie interpretacje ze wstępem i post
scriptum, [w:] Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W.
Bolecki, 2000.
6
31. Stankiewicz Edward, Poetyka i sztuka słowa, Kraków 1996.
32. Strofika, red. M. R. Mayenowa, Wrocław 1964.
33. Tekst w kontekście, red. T. Dobrzyńska, Wrocław 1990.
34. Witosz Bożena, Maria Wojtak, Ewa Sławkowa, Aldona Skudrzykowa, Style literatury (po
roku 1956), Katowice 2003 .