Rozwój Samorządu Terytorialnego w Niemczech, pozycja
ustrojowa gminy w Niemczech.
1. RYS HISTORYCZNY.
Początki samorządu terytorialnego nowego typu w Niemczech
przypadają
na XVII w.(powiat) i XIX w.(gmina).
Królewski reskrypt z 27.12. 1701 r. ustanowił na czele powiatu starostę
(landrata), który odgrywał podobnie jak dzisiaj podwójną rolę:
reprezentanta interesów państwa wobec mieszkańców powiatu i
reprezentanta interesów mieszkańców wobec władzy monarszej.
Jednakże mówiąc o samorządzie niemieckim w jego współczesnej
formie ma się na myśli dzieło ministra pruskiego barona Karla von
Steina - die Stadteordnung  ordynację miejską ustanowioną edyktem
królewskim z 19.11.1808 r.
Reforma Steinowska wprowadzała tzw. Model magistracki (die
Magistratsverfassung) jedynie w Prusach i w odniesieniu do gmin
miejskich, w pozostałej części kraju wprowadzany był samorząd
francuski oparty na ustawie z 14.12.1789 r. Oba systemy były sobie
przeciwstawne.
System francuski tolerował gminę z konieczności, traktując ją jako
organ administracji rządowej, o tyle system pruski miał głównie cel
polityczny, dążył do pozyskania obywateli do współpracy w
administracji państwowej.
W XIX w. Po Kongresie Wiedeńskim (1815) rozciągnięto reformy
v.Steina na odzyskane tereny okupowane przez Francuzów.
15.05.1856 r. reńska ordynacja miejska zapoczątkowała współczesny
tzw. burmistrzowski (reński) model gminy..
Najbardziej burzliwy okres w historii rozwoju instytucji samorządu
terytorialnego w Niemczech przypada na pierwszą połowę XX w.
Wprowadzenie wyborów pięcioprzymiotnikowych ( najwcześniej w
Wirtembergii w 1919 r. najpóz
niej w Saksonii ordynacją z 1923 r. ).
Konstytucja Weimarska z 11.08.1919 r. gwarantowała prawo do
samorządu terytorialnego w granicach prawa, co oznaczało
podstawowe prawo a zarazem obowiązek do tworzenia samorządu
(Grundrechte und grundpflichten) .
Lata władzy Hitlerowskiej zaowocowały ustawą ustrojową gmin z
15.12.1933 r. a potem wspólną dla całego państwa  Niemiecką
Ordynacją Gminną  (die Deutsche Gemeindeordnung) . Obie ustawy
przekreśliły dotychczasowy dorobek prawodawstwa i praktyki
samorządowej w Niemczech.
Kapitulacja w maju 1945 r. pozostawiała terytorium państwa
niemieckiego pod okupacją brytyjską, francuską, amerykańską i
radziecką. Wpływ tych państw miał zasadniczy wpływ na odradzanie się
samorządu w Niemczech.
1
W 1945 r. wydano tzw. dyrektywę wrześniową skierowaną do
wojskowych władz okupacyjnych w strefie brytyjskiej. Dyrektywa ta
objęła Płn. Nadrenię  Westfalię, Dolną Saksonię, oraz Szlezwik 
Holsztyn.
W strefie amerykańskiej obejmującej Bawarię, Badenię  Wirtembergię
oraz Hesję podjęto działania restauracyjne. W Bawarii ustawą z
18.12.1945 r. wprowadzono przepisy tymczasowe, które obowiązywały
do 1952 r. W Badenii  Wirtembergii i Hesji dokonano tylko
dopasowania ustawy z 1935 r. do nowych warunków.
Najdłużej proces restauracyjny przebiegał w strefie okupacyjnej
francuskiej. Dopiero 27.09.1948 wydano rozporządzenie
wprowadzające samorząd terytorialny na szczeblu gminy, jak i powiatu.
Ustrój dla Saary ustalono ostatecznie po jej przyłączeniu do RFN
w 1955 r.
Okupacja radziecka objęła wschodnie landy Niemiec, wprowadzono tam
typowy dla wszystkich krajów socjalistycznych ustrój rad narodowych.
Na kształtowanie się ustroju samorządu terytorialnego w
póz
niejszym okresie decydujący wpływ miały postanowienia konstytucji
RFN z 23.05.1949 r. (art. 20, oraz art. 28) .
2 .POZYCJA USTROJOWA GMINY
a) organizacja samorządu terytorialnego w Niemczech.
Federacyjny ustrój RFN pociąga za sobą siłą rzeczy bardziej złożoną
strukturę organizacji administracji publicznej niż w państwie unitarnym,
jakim jest Polska.
Niezbędne wydaje się choćby schematyczne podanie miejsca gminy w
strukturze państwa.
Struktura ta składa się z czterech szczebli :
1. federacji
2. krajów federalnych
3. państw i miast wyłączonych z powiatów
4. miejscowych jednostek administracyjnych (gminy i mniejsze
związki gmin, osiedla, rady)
W niektórych krajach federalnych występuje również szczebel
pośredni tzw. Bezirk (okręg) z własnym rządem, jak również w miastach 
krajach występują dzielnice (Bezirk) o odmiennej na ogół strukturze
wewnętrznej. Istotną cechą dotyczącą ustroju gmin jest wielość i
różnorodność z
ródeł prawa ustrojowego.
b) Charakter gminy i jej wielkość.
W. Thieme stosując kryterium wielkości i składu gminy, uznał, iż pod
względem socjologicznym i administracyjnym tworzą one znacznie
różniące się od siebie struktury. Jego zdaniem można dokonać podziału
na :
- małe gminy wiejskie do 5000 mieszkańców,
- duże gminy liczące od 8000 do 10 000 mieszkańców,
2
- średnie miasto z wykształconą administracją oraz instytucjami
użyteczności publicznej ( gimnazja, szpitale, kąpieliska itp. ).
- duże miasta wyłączone z powiatu, z silnie rozwiniętą formą
administracji parlamentarnej
W Niemczech nieustannie dąży się do likwidacji małych obszarowo, a także
słabo zaludnionych gmin. W latach 1968  1978 liczba gmin spadła z 24
282 do 8512.
http://notatek.pl/rozwoj-samorzadu-terytorialnego-w-niemczech?notatka
Największa redukcja nastąpiła w Płn. Nadrenii  Westfalii, Hesji oraz Saarze
i sięgała około 4/5 poprzedniego stanu, najmniej w Nadrenii  Palatynacie i
Szlezwiku  Holsztynie tylko 1/5 początkowej liczby .
c) Samorząd gminny
Regulacja prawna ustroju gmin odbywa się zwykle w ten sposób, że
konstytucja krajowa ogólnie reguluje problematykę samorządu
terytorialnego, a następnie wydawane są ustawy o ustroju gmin
(Gemeindeordnung) i ustroju powiatu (Landkreisordnung ) .
W RFN przyjęto zasadę, że gminy zdolne są do działań wyłącznie przez
swoje organy.
Organem uchwałodawczym powoływanym w każdej gminie jest rada
(przedstawicielstwo gminne), oraz burmistrz (dyrektor gminy lub
magistrat) jako organ wykonawczy i zarządzający.
Rada wybiera przewodniczącego oraz powołuje swoje wydziały
(Ratsausschusse), które odpowiadają swoim charakterem polskim
komisjom rady. Zazwyczaj przekazuje się im określone zadania tylko w
dużych gminach.
Tzw. główni urzędnicy (burmistrz, dyrektor), jako organy wybieralne są
raczej urzędnikami spełniającymi określoną rolę polityczną, urzędnicy
zawodowi spełniają rolę wykonawczą, ale także kierują określonymi
sprawami.
d) Typy gmin i ich podział ze względu na ich ustrój
Przy pomocy różnych kryteriów dokonuje się w literaturze szeregu
typologii gmin.
Posługując się kryterium rozdziału zadań gminy możemy podzielić na
następujące typy :
- typ monistyczny ustroju gminy, w którym wszystkie
kompetencje główne jednemu gminnemu organowi
przedstawicielskiemu (przeważnie radzie) np. w Płn. Nadrenii 
Westfalii, Dolnej Saksonii,
- typ dualistyczny, w którym kompetencję dzielone są pomiędzy
dwa organy  przedstawicielski i wykonawczy,
- typ polegający na trójpodziale zadań pomiędzy organ
przedstawicielski, zwierzchnika gminy oraz członków zarządu
gminy, którzy nie posiadają własnych kompetencji, lecz
działają w imieniu zwierzchnika gminy.
3