ïż




ztwie )logi-przy-jlogi-leru-;wojÄ… tany Ã³t na lipto-
ety-
yczne
itory-
atory-
yczne
sowa-lijnej, vienie anego mego, /ch w go, o storia oryba ie za-liÄ™dzy sÄ… od iÄ… f.i. w f.i. i sÄ… war-pod-Tak Å›red-której izkoÅ›-:h i w â
Jego i
Figury mowy zob. Figury retoryczne
Figury myśli zob. Figury' retoryczne
Figury retoryczne (ang. figures of rhetoric. fr. figures rheloriÄ…ues, niem. rhetorische Figuren, ros. pumopmetKue (fimypbi) â€" szczególne sposoby ksztaÅ‚towania wypowiedzi wyróżnione i sklasyfikowane przez antycznÄ… retorykÄ™, gramatykÄ™ i - poetykÄ™ jako wÅ‚aÅ›ciwe sztuce ora-torskiej (->â
oratorstwo) i poetyckiej (-* jÄ™zyk poetycki), a wiÄ™c niedostÄ™pne zwykÅ‚emu, pospolitemu porozumiewaniu siÄ™. ZapewniaÅ‚y one mowie wartość estetycznÄ… (np. ozdobność, klarowność, wzniosÅ‚ość, niezwykÅ‚ość) oraz suge-stywność oddziaÅ‚ywania (- styl retoryczny). Uważano je za celowe przeksztaÅ‚cenia lub wrÄ™cz przekroczenia powszechnego obyczaju jÄ™zykowego zarówno w dziedzinie gramatyki, jak i logiki. Dlatego nie tylko podnoszono ich walory, ale i przestrzegano przed nadużywaniem i niewÅ‚aÅ›ciwym stosowaniem. GwarancjÄ… ich sto-sownoÅ›ci staÅ‚y siÄ™ wzory przytaczane we wszystkich podrÄ™cznikach wymowy, a czerpane z uznawanych za autorytety mówców i poetów. ProwadziÅ‚o to w praktyce do konwencjonaliza-cji używanych f.r., mimo iż teoretycznie za ważnÄ… ich zaletÄ™ uważano nowość i nieoczekiwa-ność. Kwintylian wyróżniÅ‚ cztery zasady tworzenia f.r.: Å‚. per adiectionem, tj. przez doÅ‚Ä…czenie nowego skÅ‚adnika (np. - anafora, - polisyn-deton); 2. per detractionem, tj. przez odciÄ™cie jakiegoÅ› skÅ‚adnika (np. - asyndeton, -* zeug-ma, -> elipsa); 3. per transmutationem, tj, przez przestawienie i szczególne ugrupowanie skÅ‚adników (np. â€" inwersja, - anastrofa, - hysteron--proteron); 4. per immutationem, tj. przez zastÄ…pienie jakiegoÅ› skÅ‚adnika innym (na tej zasadzie tworzone sÄ… wszystkie tropy). IstniaÅ‚a duża rozmaitość i niecaÅ‚kowita jasność kryteriów klasyfikacyjnych, wedÅ‚ug których wyodrÄ™bniano i porzÄ…dkowano f.r. Liczba ich w praktyce mowy jest nieograniczona, wyodrÄ™bnionych zaÅ› i nazwanych zostaÅ‚o ponad sto, wiÄ™kszość w okresie antycznym. Powszechnie dzielono je na dwie grupy: 1. f. myÅ›li (nazywane m.in.: figurae sen-tentiarum, schemata dianoias, figurae dictionum) oraz 2. f. mowy lub inaczej f. stów (nazywane