3. Terazniejszość, przeszłość, przyszłość zastosowania czasów Jeśli popatrzymy na rysunek ilustrujący upływający czas, wszystko wydaje się proste. P A S T present F U T U R E time rys 5 Terazniejszość to present, a więc mówiąc o terazniejszości powinniśmy użyć któregoś z czasów Present, przeszłość to past, a więc mówiąc o przeszłości użyjemy czasu Past, przyszłość to future, mówiąc o przyszłości trzeba wybrać któryś z czasów Future. Sprawdzmy, czy zawsze tak jest. Ułóżmy najpierw kilka zdań, które przetłumaczymy na angielski używając czasów terazniejszych (Present): 1. Codziennie rano piję kawę. 2. Właśnie piję moją poranną kawę. 3. Piję moją kawę już od pół godziny. 4. Wypiłam już dzisiaj trzy kawy. W trzech pierwszych zdaniach użyliśmy tej samej formy terazniejszej czasownika pić - piję, chociaż każde z tych zdań mówi o innej sytuacji. Pierwsze zdanie mówi o czynności powtarzanej regularnie, drugie o czynności właśnie trwającej, a trzecie o czynności trwającej od jakiegoś czasu. W czwartym zdaniu użyliśmy formy przeszłej czasownika pić wypiłam, a więc uznaliśmy tę czynność za przeszłą, chociaż mówimy o dzisiejszym dniu, a dzisiaj to przecież nie przeszłość tylko terazniejszość. Takie właśnie różnice w znaczeniach zdań musimy uwzględnić, gdy układamy zdania po angielsku, czyli gdy wybieramy dla nich właściwy czas. Tłumacząc pierwsze zdanie użyjemy czasu Present Simple. Zdania w czasie Present Simple mówią o czynnościach powtarzanych regularnie: 1. Every morning I drink coffee. Codziennie rano piję kawę. Tłumacząc drugie zdanie użyjemy czasu Present Continuous. Zdania w czasie Present Continuous mówią o czynnościach, które trwają w tej chwili: 2. I m just drinking my morning coffee. Właśnie piję moją poranną kawę. Tłumacząc trzecie zdanie użyjemy czasu Present Perfect lub Present Perfect Continuous. Zdania w tych czasach mówią o czynnościach, które wprawdzie zaczęły się w przeszłości, ale których nie możemy traktować jako przeszłe, ponieważ trwają one nadal: 3a. I ve drunk my coffee for half an hour. Piję moją kawę od pół godziny. (Present Perfect) 3b. I ve been drinking my coffee for half an hour. Piję moją kawę od pół godziny. (Present Perfect Continuous) Jeśli mówiąc o piciu kawy przez ostatnie pół godziny wybierzemy czas Present Perfect Continuous, a nie Present Perfect, to może to oznaczać, że nie zakończyliśmy jeszcze picia naszej kawy (mamy ją jeszcze w filiżance), albo chcemy podkreślić, jak długo ta czynność trwa (jestem tak zajęta, że nie mam nawet czasu na wypicie mojej kawy). Czwarte zdanie przetłumaczymy używając czasu Present Perfect. W tym zdaniu mówimy o czynności już dokonanej i mówimy o terazniejszości mówimy o dzisiejszym dniu, w którym być może wypiję jeszcze jedną kawę: 4. I ve already drunk three cups of coffee today. Wypiłam już dzisiaj trzy filiżanki kawy. (takie zdanie możemy na przykład ułożyć, gdy ktoś częstuje nas kawą, a my nie chcemy już pić kolejnej tego dnia lub gdy po prostu stwierdzamy, ile kaw już dzisiaj wypiliśmy) Ułóżmy teraz kilka zdań o przeszłości. Oto ktoś, kto dba o kondycję fizyczną informuje nas o następujących faktach: 1. W tym tygodniu przebiegłem już 60 kilometrów. 2. Wczoraj przebiegłem 10 kilometrów. 3. Wczoraj rano biegałem od 5 do 9. 4. Dopiero gdy przebiegłem 7 kilometrów, zatrzymałem się na krótki odpoczynek. 5. Była ósma rano, a ja biegałem już od trzech godzin. 6. Kiedy biegłem wzdłuż mojej ulicy widziałem ludzi wychodzących ze swoich domów i wsiadających do samochodów, żeby pojechać do pracy. 7. Pomyślałem wtedy, że za pół godziny zrobię to samo. W naszych zdaniach biegłem i biegałem to formy niedokonane, podkreślają one sam fakt trwania czynności, a przebiegłem to forma dokonana podkreślająca fakt zakończenia czynności. W polskich zdaniach użyliśmy trzech różnych form czasownika biegać: przebiegłem, biegałem, biegłem. Przetłumaczmy teraz te zdania na angielski. Pierwsze zdanie mówi o czynności dokonanej w terazniejszości (w tym tygodniu), wybierzemy czas Present Perfect: 1. I ve already run 60 kilometres this week. W tym tygodniu przebiegłem już 60 kilometrów. Drugie zdanie mówi o czynności dokonanej w określonym czasie w przeszłości (wczoraj), ułożymy je w czasie Past Simple: 2. Yesterday I ran 10 kilometres. Wczoraj przebiegłem 10 kilometrów. Trzecie zdanie mówi o czynności trwającej przez jakiś czas w przeszłości (biegałem). Podkreśla ono fakt trwania czynności, a nie fakt jej dokonania, to zdanie ułożymy w czasie Past Continuous: 3. Yesterday morning I was running between 5 and 9 a.m. Wczoraj rano biegałem od 5 do 9. Czwarte zdanie mówi o dwóch czynnościach w przeszłości (przebiegłem, zatrzymałem się). Wynika z niego jednoznacznie, że najpierw zakończyła się pierwsza czynność (przebiegłem...), a dopiero wtedy nastąpiła druga (zatrzymałem się). Te dwa zdarzenia z przeszłości są ze sobą powiązane. To powiązanie to nie tylko kolejność w czasie, to również powiązanie przyczynowo-skutkowe (zmęczenie bieganiem spowodowało zatrzymanie się na odpoczynek). Ponieważ mówimy o powiązanych ze sobą czynnościach przeszłych, użyjemy dwóch czasów przeszłych: Past Perfect, aby wyrazić czynność wcześniejszą i Past Simple, aby wyrazić czynność pózniejszą: 4. Only after I had run 7 kilometres, I stopped to have a short rest. Dopiero po tym, jak przebiegłem 7 kilometrów, zatrzymałem się na krótki odpoczynek. Piąte zdanie składa się z dwóch części. Pierwsza określa czas (była ósma rano), a druga mówi o tym jak długo, do momentu wskazanego przez pierwszą część zdania (ósma rano), trwała czynność biegania. Pierwszą część zdania wyrazimy czasem Past Simple (bo określamy czas zdarzenia), a drugą wyrazimy czasem Past Perfect Continuous (bo mówimy jak długo ta czynność trwała do momentu wyznaczonego przez pierwsze zdanie): 5. It was eight o clock and I had already been running for 3 hours. Była ósma, a ja już biegałem od 3 godzin. Szóste zdanie opisuje dwie czynności odbywające się w przeszłości (biegłem, widziałem). To zdanie różni się od dwóch poprzednich. W zdaniach 4 i 5 czynności następowały po sobie (najpierw przebiegłem 7 kilometrów, pózniej odpoczywałem; najpierw biegałam przez 3 godziny, pózniej wybiła 8). W tym zdaniu, podczas trwania jednej czynności (biegłem) wydarzyła się druga (widziałem ludzi). To zdanie przetłumaczymy używając czasu Past Countinuous dla czynności trwającej (biegłem) i czasu Past Simple dla czynności, która wydarzyła się w trakcie jej trwania (widziałem): 6. When I was running along my street I saw people leaving their homes and getting into their cars to go to work. Kiedy biegłem wzdłuż mojej ulicy widziałem, jak ludzie wychodzą ze swoich domów i wsiadają do samochodów, żeby się udać do pracy. W siódmym zdaniu pierwszą czynnością jest pomyślałem, a drugą zrobię. W tym zdaniu mówimy o przeszłości i o przyszłości, użyjemy czasu Past Simple (żeby powiedzieć pomyślałem) i would (żeby powiedzieć zrobię) (Future in the Past): 7. Then I thought that in half an hour I would do the same. Pomyślałem wtedy, że za pół godziny zrobię to samo. Ułóżmy teraz kilka zdań mówiących o przyszłości: 1. Jutro rano spotykam się z Piotrem w jego biurze. 2. Jutro o tej porze będziemy rozmawiać o naszym nowym projekcie. 3. Mam zamiar spotkać się z Piotrem również pojutrze. 4. Będziemy musieli podjąć decyzję. 5. Do piątku na pewno podejmiemy decyzję. 6. W niedzielę minie rok, jak współpracuję z Piotrem. 7. Kiedy spotkam się z Piotrem powiem mu o naszych planach. W pierwszym zdaniu użyliśmy czasu terazniejszego (spotykam się), bo jestem już z Piotrem umówiona na spotkanie i jestem pewna, że odbędzie się ono zgodnie z planem. To zdanie ułożymy w czasie terazniejszym Present Continuous. Używamy go, gdy mówimy o zaplanowanej przyszłości: 1. Tomorrow morning I am meeting Peter in his office. Jutro rano spotykam się z Piotrem w jego biurze. Drugie zdanie mówi o czynności, która będzie trwała (będziemy rozmawiać) w określonym momencie w przyszłości (jutro o tej porze). W tym zdaniu użyjemy czasu Future Continuous: 2. At this time tomorrow I ll be talking to Peter. Jutro o tej porze będę rozmawiać z Piotrem. Trzecie zdanie mówi o zamiarach dotyczących przyszłości, a zamiary możemy wyrażać formą be going to: 3. I m also going to meet with Peter the day after tomorrow. Mam zamiar spotkać się z Piotrem również pojutrze. Czwarte zdanie mówi o konieczności zrobienia czegoś w przyszłości, użyjemy w nim czasownika have to w czasie Future Simple: 4. We ll have to make a decision. Będziemy musieli podjąć decyzję. W piątym zdaniu wyznaczyliśmy termin (piątek), do którego czynność (podjęcie decyzji) się zakończy. Takie zdania układamy w czasie Future Perfect: 5. I m sure that by Friday we ll have made the decision. Jestem pewna, że do piątku podejmiemy decyzję. Szóste zdanie mówi o tym, jak długo będzie trwała czynność (współpraca z Piotrem), gdy nastąpi określony moment w przyszłości (niedziela). W takich sytuacjach używamy czasu Future Perfect lub Future Perfect Continuous: 6a. On Sunday I ll have co-operated with Peter for a year. W niedzielę minie rok, jak współpracuję z Piotrem. (Future Perfect) 6b. On Sunday I ll have been co-operating with Peter for a year. (Future Perfect Continuous) Jeśli wybieramy Future Perfect Continuous, to podkreślamy na przykład znaczenie samej czynności (ta współpraca jest dla nas ważna) lub to, jak długo będzie ona trwać. Siódme zdanie mówi o dwóch czynnościach, które wydarzą się w przyszłości (kiedy spotkam ... powiem ...). Takie zdanie to tak zwane zdanie czasowe. Tłumaczymy je na angielski używając dwóch czasów: Present Simple (po when kiedy) i Future Simple (druga czynność): 7. When I meet with Peter, I ll tell him about our plans. Kiedy spotkam się z Piotrem, powiem mu o naszych planach. Ułożyliśmy właśnie zdania we wszystkich dwunastu czasach. Ułożyliśmy też zdanie z formą be going to (mieć zamiar) i zdanie w czasie Future in the Past (zdanie z would). W dalszych częściach rozdziału trzeciego powiemy dokładniej o zastosowaniach poszczególnych czasów i ułożymy więcej przykładowych zdań. Zaczniemy od omówienia czasów terazniejszych: Present Simple (rozdział 3.1) i Present Continuous (rozdział 3.2). Powiemy o tym, że mogą one mówić nie tylko o terazniejszości, ale i o przyszłości. Powiemy o tym, że czasy Present Perfect (rozdział 3.3) i Present Perfect Continuous (rozdział 3.4) mówią zarówno o terazniejszości, jak i o przeszłości. Następnie omówimy czasy przeszłe: Past Simple (rozdział 3.5) i Past Continuous (rozdział 3.6). Powiemy, że używamy ich nie tylko wtedy, gdy mówimy o przeszłości, ale czasami również wtedy, gdy mówimy o terazniejszości. O najbardziej przeszłych z przeszłych czasów - czasach Past Perfect i Past Perfect Continuous mówimy w rozdziałach 3.7 i 3.8. W rozdziałach od 3.9 do 3.13 powiemy o różnych sposobach wyrażania przyszłości (forma be going to i czasy Future), a w rozdziale 3.14 podsumujemy naszą wiedzę o różnych (be going to, czasy Future, Present Continuous i Present Simple) sposobach mówienia o przyszłości. W rozdziale 3.15 powiemy o zdaniach czasowych. Te zdania mówią o dwóch czynnościach, które odbędą się w przyszłości i które pozostają względem siebie w określonej relacji czasowej jedna czynność jest wcześniejsza, a druga jest pózniejsza. Rozdział 3.16 to podsumowanie całego rozdziału trzeciego. W tabelce 70 umieściliśmy zwięzłe komentarze dotyczące zastosowań poszczególnych czasów. W rozdziale 3 nie mówimy o formie used to, która wyraża szczególną przeszłość, ponieważ omówiliśmy ją w rozdziale 2.10. Nie mówimy też o wyrażanie przeszłości i przyszłości w przeszłości , czyli Future in the Past przy pomocy would, ponieważ mówiliśmy już o tym w rozdziale 2.6.4.