Rodzaje i formy pomocy
psychologicznej
Wprowadzenie
Coraz częściej adresatami ró\
nych form pomocy są grupy
ludzi, instytucje czy społeczności, a nie pojedyncze osoby.
Rozszerzanie się pomocy, nie tylko psychologicznej na
coraz to nowych odbiorców ma cztery z
ródła:
1. wzrost zagro\
eń, komplikowanie się relacji między ludz
mi
i coraz trudniejsze warunki \
ycia
2. wzrost świadomości ludzi, co do tego,
jaka i kiedy pomoc się im nale\
y
3. rozwój współpracy między naukami społecznymi i medycznymi,
4. coraz ściślejsze współdziałanie ró\
nych słu\
b publicznych - np.
ratowników medycznych, policji, stra\
aków - z psychologami.
A.I.Brzezińska, 2
2010/2011, IP UAM
Definicja pomocy
Pomoc, nie tylko psychologiczna, to system
działań, które:
(1) są nastawione wprost na rozwiązanie jakiegoś
problemu: pomoc bezpośrednia i / lub
(2) są nastawione na czynniki wywołujące te
problemy lub powodujące rozprzestrzenianie
się ich skutków: pomoc pośrednia.
A.I.Brzezińska, 3
2010/2011, IP UAM
Rodzaje pomocy ze względu na cele,
adresatów i osoby jej udzielające
PO CO ?
rozwojowe i edukacyjne cele
zdrowotne
Pomoc
profesjonalna
jednostki
Pomoc
Pomoc
KTO
grupy
nieprofesjonalna
i JAK ?
KOMU ?
instytucje
metody
adresaci
Pomoc
spo1
1
ci
1
eczno1

1
1

1
1

bezpo1

1
rednia
1

1

spo1
1
stw
1
ecze1

1
1

1
1

a
Pomoc po1

1
rednia
1

1

A.I.Brzezińska, 4
2010/2011, IP UAM
Adresaci pomocy
Spo1
1
stwo via1
rodki masowego
1
ecze1
1

1
1
1

1
1
1

przekazu: TV, radio, prasa, kampanie
spo1

1
eczne na billboardach
1

1

Spo1
1
1
s1

1
eczno1
1
lokalna: 1
siedzka,
1
1
1
1

1
1
1
1

spo1
1
1
1
eczno1
1

1
eczno1
1
szpitala, spo1
1
1

1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1

szko1
1
eczno1
1
w zak1

1
y, spo1
1
1
1
adzie pracy
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1

Organizacje, instytucje: szko1

1
a, szpital,
1

1

zak1
1
dowe
1
ad pracy, organizacje pozarz1

1
1

1
1

Grupy:
rodzina, klasa, zespó1
pracowników,
1

1

1

zespó1
zarz1
1
cy firm1

1
1
dzaj1
1
, grupa pacjentów
1
1
1
1

1
1
1
1

Jednostki
A.I.Brzezińska, 5
2010/2011, IP UAM
Wa\
ne z punktu widzenia planowania działań i potem oceny ich
skutków jest określenie grup docelowych (target groups)
czyli tzw. beneficjentów ostatecznych (kto skorzysta z interwencji
Osoby B
Osoby A
A.I.Brzezińska, 6
2010/2011, IP UAM
Rodzaje pomocy ze względu na cel
Cele zdrowotne Cele rozwojowo - edukacyjne
Promocja zdrowia Wspomaganie rozwoju
Prewencja zaburze1

1

1

1

Poradnictwo psychologiczne
Doradztwo 1

1
yciowe
1

1

Interwencja kryzysowa
Psychoterapia Praca z grupami samopomocy
Kszta1

1
cenie liderów
1

1

Rehabilitacja psychologiczna
Animacja spo1
1
ci
1
eczno1

1
1

1
1

A.I.Brzezińska, 7
2010/2011, IP UAM
Rodzaje form pomocy psychologicznej i ich
adresaci w obszarze zdrowia publicznego
Formy pomocy psychologicznej
Adresaci
Wspomaganie rozwoju
Osoby
Poradnictwo 1

1
yciowe
1

1

Wsparcie grup
Grupy
samopomocy
Doradztwo
Organizacje
Animacja
Spo1
1
ci
1
eczno1

1
1

1
1

Kampanie
spo1

1
eczn
1

1

Spo1
1
stw
1
ecze1

1
1

1
1

A.I.Brzezińska, 8
e
2010/2011, IP UAM
o
Zadanie  dwa podejścia do pomagania
Strategia I Strategia II
Od problemu do ludzi Od ludzi do problemu
A.I.Brzezińska, 9
2010/2011, IP UAM
Przykłady działania wg strategii
 od problemu do ludzi
Przykład 1:
psycholog zostaje zaproszony do zespołu pracowników
w firmie X w celu rozpoznania barier komunikacyjnych
i opracowania odpowiedniego programu ich usunięcia
bądz
zmniejszenia
przeprowadza cykl warsztatów (treningów)
po upływie jakiegoś czasu dokonuje ewaluacji
jego skuteczności
A.I.Brzezińska, 10
2010/2011, IP UAM
Przykłady działania wg strategii  od ludzi do problemu
Przykład 1:
psycholog zostaje zaproszony do zespołu pracowników w firmie X w celu rozpoznania
barier komunikacyjnych i opracowania odpowiedniego programu ich usunięcia bądz

zmniejszenia
przeprowadza rozmowę z osobą zgłaszającą problem oraz z innymi członkami zespołu,
by upewnić się, czy jest to rzeczywiście problem całego zespołu i czy to właśnie  ten
problem w ich przekonaniu istotnie zakłóca funkcjonowanie całego zespołu
w czasie spotkania z członkami zespołu zachęca wszystkich do wypowiadania się i do
pracy w parach, triadach i grupach kilkuosobowych nad klaryfikacją problemu
razem z nimi doprowadza do sformułowania  tego problemu oraz razem z nimi
poszukuje sposobów jego rozwiązania
prezentuje ró\
ne mo\
liwości (ró\
ne oferty) analizując ich koszty (czas, odpowiednie
miejsce, koszty finansowe) i zyski (efekty natychmiastowe i ujawniające się dopiero po
jakimś czasie, mo\
liwość transferu na sytuacje \
ycia codziennego)
grupa wspólnie  moderowana przez psychologa - ustala sposób i drogę rozwiązania
problemu, sama lub korzystając z pomocy psychologa zaprasza potrzebnych
specjalistów
A.I.Brzezińska, 11
grupa sama dokonuje ewaluacji efektów cząstkowych i końcowych
2010/2011, IP UAM
KOMENTARZ:  od ludzi do problemu
psycholog przyjmuje pozycję doradcy i mediatora
włączając wszystkich do procesu klaryfikacji problemu i jego ostatecznego
sformułowania oraz do ustalenia sposobów jego rozwiązania anga\
uje
zasoby wszystkich członków zespołu ju\
tu i teraz
całość tego doświadczenia ma charakter edukacyjny,
a w dalszej perspektywie prorozwojowy  uczestnicy w efekcie zdobyli nie
tylko wiedzę i umiejętności pozwalające im na rozwiązanie aktualnie
doświadczanego problemu
zdobyli tak\
e przeświadczenie, i\
problemy mo\
na
rozwiązać, jeśli tylko znajdzie się odpowiedni sposób i \
e warto ze sobą
współpracować
anga\
ując się osobiście w fazie formułowania problemu i w fazie
rozwiązywania problemu poszerzyli swoje poczucie
kompetencji i poczucie sprawstwa
A.I.Brzezińska, 12
2010/2011, IP UAM
Przykłady działania wg strategii
 od problemu do ludzi
Przykład 2:
psycholog na prośbę wychowawcy klasy - po kilku obserwacjach i
rozmowach z wychowawcą oraz z uczniami tej klasy w jego obecności
- rozpoznaje przyczyny ostrego konfliktu między grupami uczniów
opracowuje program pomocy np. w postaci kilkudniowych warsztatów
wyjazdowych
wyje\
d\
a razem z uczniami, by ten program zrealizować i po upływie
jakiegoś czasu sprawdza efekty swej interwencji
mo\
e wesprzeć swój program adresowany do klasy jako całości
indywidualnymi poradami dla nauczyciela i wybranych uczniów,
jakimś programem indywidualnego wspomagania rozwoju ucznia X
lub Y, a nawet projektem kilku spotkań z zespołem zarządzającym
szkołą, gdy w wyniku swego rozpoznania problemu doszedł do
wniosku, i\
z
ródła problemu tkwią poza klasą i poza grupami
skonfliktowanych uczniów
A.I.Brzezińska, 13
2010/2011, IP UAM
Przykłady działania wg strategii
 od ludzi do problemu
Przykład 2:
psycholog na prośbę wychowawcy klasy, zgłaszającego mu problem
istnienia ostrego konfliktu między grupami uczniów
przychodzi na spotkanie z uczniami prosząc wychowawcę o
poinformowanie uczniów, \
e go  i z jakiego powodu  zaprosił
w czasie spotkania i następnych (jeśli trzeba) doprowadza do
klaryfikacji problemu
oraz wspólnego z uczniami i wychowawcą wypracowania procedury
jego rozwiązywania w kolejnych krokach
wszystkie spotkania prowadzi wychowawca, psycholog przyjmuje
pozycję mediatora i doradcy i to zarówno wobec wychowawcy, jak i
wobec uczniów
A.I.Brzezińska, 14
2010/2011, IP UAM
Komentarz:  od ludzi do problemu
uczniowie potraktowani w podmiotowy sposób
i doświadczający realnego wpływu na sytuację coraz bardziej
anga\
ują się w poszukiwanie z
ródeł problemu oraz sposobów
jego rozwiązania
uruchamiając swe zasoby doświadczają poczucia kompetencji,
uczą się negocjowania i współpracy, dochodzenia do
consensusu
przede wszystkim jednak mają bezpieczną okazję do
wyartykułowania swoich indywidualnych potrzeb i punktów
widzenia
A.I.Brzezińska, 15
2010/2011, IP UAM
Dwie strategie udzielania
pomocy
Strategia I
Od problemu
Strategia II
do ludzi
Od ludzi
do problemu
A.I.Brzezińska, 16
2010/2011, IP UAM
Model pomagania  wizja i misja pomagania
STRATEGIA I STRATEGIA II
OD PROBLEMU DO LUDZI OD LUDZI DO PROBLEMU
Model Model
pogotowia ratunkowego animacji i wsparcia
ludzie sami rozwiązują swoje  typowe ludzie sami rozwiązują swoje problemy
problemy  typowe i  nietypowe wspierani w swych
w przypadku problemów  nietypowych działaniach przez innych ludzi  nauczycieli,
udają się sami lub są wysyłani do krewnych, ró\
nego typu specjalistów
specjalisty jak do  pogotowia ratunkowego
WYPOSAŻ CI
A
E ROZWIJANIE kompetencji ludzi,
ŻANIE ludzi w kompetencje 
GA

Ż 
A

Ż 
A

niezbę niezbę
ędne do trafnego rozpoznawania ędnych do trafnego rozpoznawania i
ę ę
ę ę
ązywania swoich problemów
ą
ą
 typowych i  nietypowych problemów rozwią
WZMACNIANIE ICH POCZUCIA
KOMPETENCJI
A.I.Brzezińska, 17
2010/2011, IP UAM
CELE POMAGANIA
umo\
liwianie ludziom samodzielnego zdobycia
dostarczenie wiedzy nt.
wiedzy (W FORMIE WARSZTATÓW, ZAJ
Ć
funkcjonowania ludzi w ró\
nym
TRENINGOWYCH, WSPIERANIA
wieku (W FORMIE WYKA
ADÓW,
DZIAA
ALNOŚCI GRUP
POGADANEK, ULOTEK)
SAMOKSZTAA
CENIOWYCH)
kształtowanie podstawowych
uruchamianie tzw. tutoringu rówieśniczego
umiejętności
kształtowanie bazowych umiejętności
proto - diagnostycznych
diagnostycznych i kompetencji związanych z
kształtowanie podstawowych budowaniem projektów własnego działania i ich
ewaluacją
kompetencji pomagania
wzmacnianie poczucia kompetencji
diagnoza specjalistyczna problemów
diagnoza psychologiczna problemów
 nietypowych
 nietypowych  wspierająca / uzupełniająca
formułowanie zaleceń do wykonania
protodiagnozy niespecjalistów
konstruowanie ofert działań
pomoc przy budowie, realizacji i ewaluacji
pomocnych
programów pomocy
realizacja programów pomocy dla pomoc w animowaniu środowiska społecznego
 rodzinnego, rówieśniczego, szkolnego,
 przypadków nietypowych
lokalnego
A.I.Brzezińska, 18
2010/2011, IP UAM
SPOSÓB DZIAA
ANIA
z
mi,
specjalista ma kontakt z ludz

z

z

specjalista sam rozpoznaje
który dotyczy problem i akceptuje
problem lub korzysta z
(ewentualnie modyfikacja razem z
konsultacji innych specjalistów
nimi) dokonane przez nich
( wysyła do nich)
rozpoznanie problemu
(protodiagnoza)
prezentuje ludziom (jednostkom,
grupom) wyniki swego
prezentuje ludziom swoje
rozpoznanie problemu
rozpoznania oraz daje wskazówki
wspólnie z nimi dochodzi do
dotyczące rozwiązania problemu
ostatecznej diagnozy (jest to
sam realizuje opracowane przez
diagnoza  INTERAKCYJNA )
siebie programy lub zleca to
ą
wspólnie opracowują zasady
ą
ą
innym osobom
programu krótkotrwał
łej interwencji
ł
ł
bą z
dł
sam dokonuje ewaluacji ądz
ługofalowej pomocy
ą z
ł
ą z
ł
skuteczności zastosowanych
ą
wspólnie opracowują kryteria
ą
ą
ewaluacji
form pomocy
A.I.Brzezińska, 19
2010/2011, IP UAM
PLUSY
WIELOSTRONNE ujmowanie problemu
ŚĆ
SZYBKOŚĆ stawiania
ŚĆ
ŚĆ
ŚCI
wzmacnianie ODPOWIEDZIALNOŚ
Ś
Ś
diagnozy (szybkie
ludzi za to, jakie są konsekwencje ich
ą
ą
ą
rozpoznawanie problemu)
dział ń w stosunku do innych ludzi
łań
ł ń
ł ń

DNOŚĆ czasu
OSZCZ
ŚĆ

ŚĆ

ŚĆ
żnego,
uruchomienie tendencji do odważ
ż
ż
specjalisty (kontakt
SAMODZIELNEGO POSZUKIWANIA
ograniczony np. z
rozwią ń napotykanych problemów i
ązań
ą ń
ą ń
nauczycielem i rodzicami
aktywnego szukania pomocy u
niespecjalistów
bą z
liderem grupy do
ądz

ą z

ą z

i specjalistów
sytuacji koniecznych)
UPODMIOTOWIENIE ludzi
ązania
szanse rozwią
ą
ą
ążenie specjalisty od
odciąż
ąż
ąż
problemów WI


KSZEJ




rozwią
ązywania indywidualnych
ą
ą
LICZBY osób
problemów na rzecz poszukiwania
ROZWI
C
SYSTEMOWYCH

ZAC


C


C

A.I.Brzezińska, 20
2010/2011, IP UAM
Minusy

TRZNA - konieczność ciągłego
ATRYBUCJA WEWN





jednostronne ujmowanie problemu tylko poszukiwania SOJUSZNIKÓW dla
na pł z
nie intrapersonalnej swych projektów
łaszczyz

ł z

ł z

(problem  tkwi w osobie, grupie)
konieczność budowania i

CIE ODPOWIEDZIALNOŚ za to, wzmacniania SPOA
ECZNEJ SIECI
ZDJ
ŚCI

Ś

Ś
jakie są konsekwencje dział ń w WSPARCIA dla swych działań
ą łań
ą ł ń
ą ł ń
stosunku do ludzi
PRZECI
śENIE pracą w
(bo  specjalista czuwa )
instytucjach i środowiskach mało
zaanga\
owanych lub
uruchomienie TENDENCJI DO
DELEGOWANIA coraz wię przyzwyczajonych do modelu
ększej liczby
ę
ę
problemów do specjalisty  pogotowia ratunkowego
ą ę
UPRZEDMIOTAWIANIE ludzi - stają się
ą ę RYZYKO PRZECI
śENIA przy
ą ę
 narzę braku wsparcia osób kluczowych w
ędziami realizacji programu
ę
ę
specjalisty danej organizacji czy społeczności
lokalnej

ŻENIE specjalisty pracą
PRZECI
Ż ą

Ż ą

Ż ą
diagnostyczną ą
ą, interwencyjną i
ą ą
ą ą
realizacją projektów dł
ą ługofalowych
ą ł
ą ł
A.I.Brzezińska, 21
2010/2011, IP UAM