Życie we Wszechświecie  poszukiwania rozpoczęte!
Program edukacyjny sponsorowany przez Komisję Europejską, prowadzony przez:
Europejską Agencję Kosmiczną ( ESA  European Space Agency)
Europejskie Astronomiczne Obserwatorium Południowe (ESO  European
Southern Observatory)
Europejski Ośrodek Badań Jądrowych (CERN  Centre Europ�en pour la
Recherche Nucl�aire)
Przy współpracy z:
Europejskim Stowarzyszeniem ds. Edukacji Astronomicznej (EAAE-
European Association for Astronomy Education)
Koordynacja europejska:
Międzynarodowy Komitet Koordynacyjny
http://www.lifeinuniverse.org/
Koordynacja w Polsce:
Krajowy Komitet Organizacyjny  FIZYKA NA SCENIE
http://fizykanascenie.ifpan.edu.pl/
Instytucja prowadząca:
Centrum Badań Kosmicznych PAN
http://universe.cbk.waw.pl/
1
Krótki opis programu edukacyjnego  Życie we Wszechświecie
- zorganizowany przez CERN, ESA, ESO, wraz - poszukiwanie śladów życia (skamielin) w
z innymi partnerami układzie słonecznym
- sponsorowany przez Komisję Europejską w - poszukiwanie sygnałów od pozaziemskich istot
ramach Tygodnia Nauki i Techniki Europejskiej inteligentnych
2001 - ewolucja i przetrwanie życia na Ziemi
- korzystający z doświadczeń programu - ekstremalne formy życia
edukacyjnego  Fizyka na Scenie  2000 - znaczenie ewentualnego odkrycia życia poza
- mający na celu zwiększenie wiedzy Ziemią
społeczeństwa o nauce europejskiej - podróże kosmiczne i ekspansja w kosmos
- realizowany jest w 3 fazach
- z udziałem mediów, szerokiej publiczności,
" Podstawowe założenia i działania
młodzieży i naukowców z 23 krajów
programu:
- pod kierownictwem Międzynarodowej Grupy
Koordynacyjnej
- wykorzystanie wielorakich istniejących z
ródeł
- korzystający z pomocy Międzynarodowego
informacji
Zespołu Ekspertów
- tworzenie nowych z
ródeł informacji
- stworzenie centralnej biblioteki elektronicznej
" Dlaczego akurat ten temat?
- zaplanowanie i wykonanie na dużą skalę
zakrojonego wydarzenia medialnego (TV), o
- najbardziej podstawowe  wielkie pytanie
zasięgu międzynarodowym
ludzkości
- zwrócenie uwagi na udział Europy w tej
- zagadnienie silnie przemawiające do wyobraz
ni
dziedzinie badań
- nowy, szybko rozwijający się obszar badawczy
- stymulowanie międzynarodowego
- ramy wykraczające poza klasyczne dziedziny
współdziałania na różnych poziomach
nauki
- międzynarodowe zespoły badawcze
" Fazy programu
- na styku nauk ścisłych i humanistycznych
- oddziaływanie wzajemne nauki i technologii
Faza pierwsza: Preludium (wiosna/lato 2001)
- ilustruje sens nauki w przeciwieństwie do
- ustanowienie międzynarodowego Zespołu
science-fiction
Ekspertów (10-15 wybitnych naukowców)
- potencjalnie duże zainteresowanie mediów
- przedyskutowanie zawartości i kształtu
komunikacji społecznej
podstawowej sieci internetowej
- napisanie tekstów i skomponowanie grafiki
" Główne pola badawcze:
- stworzenie sieci internetowej programu
- ustanowienie komitetów i programów
- złożone molekuły w kosmosie
narodowych
- poszukiwanie i badanie planet poza układem
- ogłoszenie programów narodowych
słonecznym
2
Faza druga: Chór (jesień 2001) Faza trzecia: Finał (listopad 2001)
- uczniowie szkół ponad-podstawowych (14-19 - międzynarodowy 2-godzinny wieczorny
lat) zbierają informacje o Życiu we program TV
Wszechświecie z wielu dostępnych - łącza TV pomiędzy kilkoma ośrodkami
istniejących z
ródeł - centrum widowiska w CERN-ie (Genewa), inne
- pracują nad własnym wkładem do tej dziedziny sceny w planetariach, instytutach itp.
w dwu kategoriach: nauka i sztuka - młodzi zwycięzcy konkursu spotykają się z
- biorą udział w konkursie krajowym uczonymi
- ich prace podlegają selekcji przez krajowe jury - program według scenariusza, z elementami
konkursu niespodzianki
- zwycięzcy zostają zaproszeni na finał - podsumowanie (raport, rekomendacje na
międzynarodowy przyszłość)
2
Program edukacyjny Życie we Wszechświecie
Życie we Wszechświecie jest programem upowszechniania nauki, zaplanowanym na drugie
półrocze 2001. Jego celem jest stworzenie forum dla uczestnictwa społeczności Europy w
aktualnych próbach podjęcia dyskusji na temat zasadniczych pytań dotyczących naukowego
i społecznego znaczenia szerokiej problematyki życia poza Ziemią. Podstawowe zadanie
programu to stymulacja zainteresowania publicznego i zrozumienia dla tego fascynującego
multi-dyscyplinarnego obszaru nauki (i dla badań naukowych w ogólności).
Program  Życie we Wszechświecie zorganizowany jest przez wielkie europejskie instytucje
naukowe: ESA, CERN i ESO, we współpracy z EAAE (wyjaśnienie akronimów na str.1).
Inne międzynarodowe ośrodki badawcze, takie jak Europejskie Laboratorium Biologii
Molekularnej (EMBL- European Molecular Biology Laboratory) i Europejskie Centrum
Promieniowania Synchrotronowego ( ESRF- European Synchrotron Radiation Facility) są
współpartnerami programu. Tak więc, program ma zaplecze wiodących międzyrządowych
organizacji naukowych w Europie.
W Polsce Program koordynuje Komitet  Fizyka na Scenie przy Polskim Towarzystwie
Fizycznym. Instytucją prowadzącą jest Centrum Badań Kosmicznych PAN.
Program Życie we Wszechświecie stanowi element programu Tygodnia Nauki i Techniki
Europejskiej, inicjatywy edukacyjnej Komisji Europejskiej.
Realizacja programu Życie we Wszechświecie składa się z trzech głównych faz:
1) Na początku powstanie elementarny pakiet informacyjny przygotowany przez ekspertów
naukowych we współpracy z nauczycielami. Zostanie on umieszczony w ogólnie dostępnej
centralnej witrynie internetowej. Będzie zawierał wszystkie odpowiednie łącza informacyjne,
i w ten sposób stanie się rodzajem centralnej osi programu.
2) Uczniowie szkół średnich, w wieku 14-19 lat, z wszystkich uczestniczących krajów
przystąpią do konkursu wykonując dzieła, którymi wyrażą własne idee i przeżycia na temat
życia w Kosmosie. Do konkursu mogą być wystawione oryginalne prace w dwu kategoriach,
naukowej i artystycznej. Odzwierciedlą one opinie młodych Europejczyków na temat metod
badania życia w Kosmosie, perspektyw znalezienia życia pozaziemskiego przy użyciu
obecnych i przyszłościowych technologii, a także na temat skutków ewentualnego odkrycia
takiego życia, itd.
3
3) Wielki finał programu odbędzie się w jednym z centralnych ośrodków nauki europejskiej,
gdzie zostaną zaproszeni zwycięzcy krajowych konkursów, którzy będą mogli tam spotkać się
z ekspertami i wziąć udział w debacie na temat problematyki związanej z życiem
pozaziemskim. Poglądy i pomysły młodych uczestników konkursu zostaną skonfrontowane z
naukowo-technologiczną rzeczywistością. Zamierza się umożliwić połączenie centralnej
transmisji finału z lokalnymi  satelickimi programami nadawanymi z innych ośrodków w
kilku krajach. A
ącza takie zapewni telewizja, a całe to przedsięwzięcie, w oparciu o
interesujący scenariusz, ma szansę na szeroki i dobry odbiór publiczny. Wstępne kontakty z
różnymi kanałami TV wskazują na duże zainteresowanie ze strony mediów i otwarcie wielu
możliwości w dziedzinie edukacji i rozpowszechniania.
Główne problemy naukowe objęte programem są następujące:
" doprowadzenie do zrozumienia jak Wszechświat został stworzony i jakie są podstawowe
cząstki, z których jest zbudowana wszelka materia; konfrontacja aktualnych teorii, które
sugerują odmienne poglądy na temat natury Wszechświata.
" doprowadzenie do zrozumienia/konsensusu co do istoty  życia
" przegląd współcześnie odbywających się poszukiwań życie w kosmosie, takich jak
poszukiwanie coraz bardziej złożonych molekuł w kosmosie, poszukiwanie planet poza
układem słonecznym, poszukiwanie szczątków życia (skamielin) w układzie słonecznym,
poszukiwanie sygnałów od pozaziemskiej inteligencji, itp.
" konfrontacja faktu naukowego z fikcją naukową (science fiction).
Proponowane problemy społeczno/filozoficzne do przedyskutowania:
" historyczne perspektywy szeroko rozumianej tematyki życia w kosmosie. Np., mogłyby
one dotyczyć ogólnej w dawnych czasach akceptacji, przez uczonych i zwykłych ludzi,
istnienia Marsjan, a to w związku ze  sztucznymi kanałami widocznymi na powierzchni
Marsa. Inny temat to niedawna decyzja Kongresu USA o zaprzestaniu dotowania z
budżetu federalnego projektu poszukiwania pozaziemskiej inteligencji (SETI  Search for
Extraterrestrial Inteligence), itp.
" współczesna fascynacja ludzkości ideą istnienia życia poza Ziemią
" społeczne i filozoficzne znaczenie ewentualnego (naukowo zweryfikowanego) odkrycia
życia poza Ziemią
4
Sektory społeczne, do których adresowany jest program:
" wszyscy ludzie, którzy zechcą wziąć udział poprzez sięganie to internetowych z
ródeł
informacji, i, szczególnie, poprzez media komunikacji społecznej (programy TV,
dyskusje w prasie, itd.)
" młoda generacja, która będzie miała szansę nauczyć się, w krótkim czasie, o
interesującym i innowacyjnym obszarze badań, z towarzyszącym pożytkiem dla rozwoju
osobistego i poszerzenia wiedzy, z możliwościami kontaktów międzynarodowych
" nauczyciele, którzy uzyskają bardzo przydatny materiał do edukacji, do wykorzystania w
wielu kontekstach, sięgających od nauk przyrodniczych do humanistycznych.
" media, które otrzymają naukowo zweryfikowane informacje w dziedzinie, co do której
istnieje często skłonność mniej ścisłego traktowania; w tym sensie program będzie miał
szczególnego typu efekt  edukacyjny .
Oczywiście, każda z tych grup społecznych osiągnie korzyści z programu na wiele różnych
sposobów. Jednakże, najważniejszy będzie, po raz pierwszy, solidnie oparty na osiągnięciach
nauki, szeroko zakrojony, o jasnej strukturze, aktualny materiał o wyjątkowej wartości dla
edukatorów, propagatorów nauki i mediów komunikacji społecznej, zebrany w jedno i
dostępny dla wszystkich.
Bardziej szczegółowe cele programu są następujące:
" zachęcenie uczestników, w szczególności młodzieży, do wykorzystywania istniejących
z
ródeł informacji na zadany temat, z włączeniem nowego materiału przygotowywanego
specjalnie dla tego programu;
" zachęcenie uczestników, w szczególności młodzieży, do stworzenia własnych
elektronicznych z
ródeł informacji o życiu w Kosmosie (strony internetowe, CD-ROM-y),
w ten sposób wykorzystując zdolności twórcze i talenty innowacyjne uczestników
programu;
" stworzenie unikalnej elektronicznej biblioteki aktualnych zasobów informacyjnych do
celów edukacji;
" zaplanowanie i wykonanie na dużą skalę zakrojonego, skoordynowanego
międzynarodowego wydarzenia medialnego w wykorzystaniem kanałów TV publicznej,
w ramach i w czasie Tygodnia Nauki i Techniki Europejskiej 2001.
Ważnym, w istocie zasadniczym celem programu jest uwrażliwienie Europejczyków na jeden
z najważniejszych problemów społeczeństw  ekologii, poprzez ustawienie dyskusji
5
ekologicznych w szerszej perspektywie, jaką jest globalne przeżycie we wrogim (hostile)
wszechświecie.
Adresy kontaktów w Centrum Badań Kosmicznych:
Koordynator Programu
Doc dr hab. Barbara Popielawska
[e-mail]
Organizator Konkursu
Krystyna Szewczyk
[e-mail]
Adres internetowy:
http://universe.cbk.waw.pl
6
Regulamin konkursu "Życie we Wszechświecie"
1. W Polsce konkurs przeprowadza Centrum Badań Kosmicznych PAN.
2. Tematyka konkursu:
Obszary badań dotyczących Życia we Wszechświecie są bardzo rozległe:
Kosmologia:
- Big Bang
- formowanie się galaktyk i gwiazd
Procesy atomowe i cząsteczkowe:
- formowanie się elementów materii
- ewolucja cząsteczek (proste - złożone - podtrzymujące życie)
- detekcja cząsteczek (fale radiowe, odbiorniki, analiza sygnału, spektroskopia)
Powstawanie układów planetarnych:
- dyski pyłowe
Początki życia:
- warunki niezbędne dla życia
- umiejscowienie środowisk życia
- panspermia
Granice biologiczne:
- warunki graniczne dla życia
- ekstremofile - organizmy żywe w niezwykle niesprzyjających życiu warunkach
Badanie układu słonecznego:
- misje kosmiczne do planet, księżyców i komet
- techniki eksperymentów do badania atmosfery i powierzchni tych obiektów
- badanie materii: meteoryty, badania laboratoryjne
Życie na Ziemi:
- początki życia, archeo- i paleobiologia
- uderzenia (meteoryty, asteroidy) - jak moglibyśmy je przetrwać?
- wpływ Słońca, charakterystyka orbity Ziemi
- Jakie będzie życie w przyszłości? - ekologia, polityka, filozofia
Poszukiwanie życia poza układem słonecznym:
- poszukiwanie sygnałów od pozaziemskich istot inteligentnych,
radioteleskopy
- równanie Drake'a
Poszukiwanie planet poza układem słonecznym:
- obserwacje astronomiczne, analiza spektralna
- sygnały pochodzące od planet podobnych do Ziemi
7
Historia, filozofia i społeczne implikacje:
- ekspansja ludzkości w kosmos
- historia i filozofia nauki
- kultura: filmy, literatura piękna, literatura fantastyczno-naukowa
- Dlaczego jesteśmy tutaj? Jakie jest nasze miejsce we Wszechświecie?
3. Konkurs przeprowadzany jest w dwu kategoriach:
- prace naukowe (Kategoria 1)
- prace artystyczne (Kategoria 2).
Prace konkursowe w Kategorii 1 mogą być następującego rodzaju:
- gazeta
- artykuł naukowy (prezentacja wyniku pracy badawczej)
- internetowa witryna na temat konkursowy (strona wiodąca tematycznie z
odsyłaczami do innych internetowych z
ródeł informacji)
- program interaktywny na CD-ROM-ie
- esej naukowy
- dokumentalny video-film.
Prace konkursowe w Kategorii 2 mogą być następującego rodzaju:
- przedstawienie teatralne
- przedstawienie muzyczne
- dzieło plastyczne (obraz, rzez
ba, fotografia, itp.)
- literacki esej lub scenariusz
- utwór poetycki.
Polski organizator konkursu zaleca, aby w przypadku prac artystycznych nie
wykorzystujących słowa, dołączyć rodzaj krótkiego ( najwyżej pół kartki A4) wyjaśnienia na
temat związku danego dzieła z tematyką Życia we Wszechświecie.
Prace konkursowe muszą być dostarczone w postaci trwałej, takiej jak:
witryna internetowa nagrana na CD.-ROM-ie, film na kasecie video, zbiór komputerowy na
dyskietce, tekst wydrukowany na papierze, itp. Pracom konkursowym dostarczonym drogą
elektroniczną (e-mail, fax, internet) musi towarzyszyć również trwała kopia pracy (patrz
wyżej) wysłana na adres organizatora konkursu. Jeśli to tylko możliwe, do pracy
konkursowej powinna być dołączona dokumentacja ilustrująca przebieg prac nad projektem
konkursowym (np. fotografie lub video-dokumentacja etapów pracy, znak graficzny projektu
zdobiący gazetkę szkolną, itp.).
8
Wraz z pracą konkursową powinno być nadesłane podpisane oświadczenie
nauczyciela/kierownika zespołu stwierdzające co następuje:
" selekcja elementów spośród wcześniej istniejącego materiału naukowo-informacyjnego
została dokonana samodzielnie przez uczestnika /zespół uczestniczący (dotyczy to
szczególnie prac w Kategorii 1)
" oryginalny materiał, znak lub projekt graficzny zawarty w pracy konkursowej został
stworzony i wykonany samodzielnie przez uczestnika / zespół uczestniczący.
Nieprzekraczalny termin nadsylania prac konkursowych: 1 paz
dziernika 2001.
4. Uczestnikami konkursu mogą być wyłącznie uczniowie (w wieku 14-19 lat) oraz
nauczyciele gimnazjów, liceów i innych szkół ponadpodstawowych. Mogą w nim brać
udział tylko zespoły. Zespół nie może być większy niż 5 osób. W żadnym zespole nie
może być więcej niż 1 nauczyciel. Jeden nauczyciel może się opiekować kilkoma
zespołami.
5. Warunkiem uczestnictwa ucznia jest wpisanie się na kartę zgłoszenia, podanie swoich
danych osobowych wraz z podpisem rodzica lub opiekuna prawnego.
6. Warunkiem uczestnictwa nauczyciela jest wpisanie się na kartę zgłoszenia, podanie
swoich danych osobowych wraz z podpisem.
7. Odesłanie karty zgłoszenia stanowi niezbędny warunek uczestnictwa w konkursie
uczniów i nauczycieli. Kartę zgłoszenia szkoła powinna odesłać do organizatora do dnia
10 września 2001 r.
8. W karcie zgłoszenia nauczyciel pisemnie zobowiąże się do przeprowadzenia lekcji
zgodnej z materiałami umieszczonymi na stronie internetowej lub zebranymi we własnym
zakresie - do 20 września 2001 r.
9. W karcie zgłoszenia nauczyciel zobowiąże się do umożliwienia uczniom udziału w czacie
internetowym zorganizowanym przez Centrum Badań Kosmicznych PAN - dn.19
września 2001 r.
10. Wzór karty zgłoszenia stanowi integralną część niniejszego regulaminu.
11. Organizator nie zwraca nadesłanych prac.
12. W konkursie nie mogą brać udziału: członkowie Międzynarodowego Komitetu
Koordynacyjnego i ich rodziny, członkowie krajowych jury i ich rodziny, personel
CERN-u i ich rodziny, personel ESA i ich rodziny, personel ESO i ich rodziny, urzędnicy
EAAE i ich rodziny, pracownicy Dyrektoriatu Generalnego ds. Badań Naukowych
Komisji Europejskiej i ich rodziny, pracownicy CBK PAN i ich rodziny.
13. Teksty prac muszą być napisane po polsku, i powinny, o ile to tylko możliwe, posiadać
również kopię w języku angielskim.
14. Wszelkie problemy zdrowotne mogące przeszkadzać w podróży lub w pobycie za
granicą powinny być opisane i dołączone do karty zgłoszenia.
15. Ocena prac konkursowych:
9
Prace konkursowe nadesłane przez obywateli i stałych rezydentów Polski będą oceniane
przez krajowe jury powołane przez Krajowy Komitet Organizacyjny  Fizyka na Scenie .
Ogólne kryteria oceny będą dotyczyły:
- oryginalności i twórczego charakteru pracy
- związku pracy z tematem konkursu
- ścisłości naukowej
- jasności prezentacji idei
- zorganizowania materiału i komunikatywności
- zdolności omawiania wybranego tematu pracy z wielu punktów
widzenia.
Polskie jury konkursu dodatkowo oceniać będzie umiejętność komunikowania się w języku
angielskim i znajomość słownictwa angielskiego związanego z szeroko pojętą tematyką
Życia we Wszechświecie.
Nagrody
Wszyscy nagrodzeni zostaną powiadomieni osobiście.
Polski Komitet Organizacyjny zaprosi najlepsze zespoły na finał krajowy. O szczegółach
poinformujemy w witrynie internetowej konkursu.
Główną nagrodą w konkursie krajowym jest 3-dniowy udział 2 zespołów (po jednym z każdej
kategorii) w konferencji "Życie we Wszechświecie", która odbędzie się na terenie CERN-u w
Genewie. (CERN jest jednym z wiodących w świecie laboratoriów naukowych). Nagrody
takie zostaną przyznane w każdej kategorii konkursu, lub jeśli w danej kategorii według
oceny jury nie będzie prac godnych nagrody głównej, w drugiej z nich zostaną przyznane
dwie równorzędne nagrody główne. Przewiduje się również przyznanie kilku nagród
pocieszenia.
W czasie Konferencji w CERN-ie odbędzie się publiczne widowisko "Super Finał", na
którym wszyscy zwycięzcy krajowi będą mogli zaprezentować swoje prace.
Dwie takie najlepsze w skali europejskiej prezentacje otrzymają Nagrody Super Finału:
Zaproszenie do uczestnictwa w starcie rakiety Ariane na kosmodromie Europejskiej
Agencji Kosmicznej (ESA) w Kourou (Gujana Francuska, Płd.Ameryka), co będzie
połączone z dodatkowymi atrakcjami, np., spotkania z uczonymi i inżynierami.
10
 Wizyta w Obserwatorium Cerro Paranal Europejskiego Obserwatorium Południowego
(ESO) w Chile, gdzie znajduje się wielka sieć teleskopów Astronomicznych VLT (Very
Large Telescope ), połączona z dodatkowymi atrakcjami, np., spotkania z uczonymi i
inżynierami.
Uprawnienia organizatorów konkursu
Organizatorzy konkursu przyznają sobie prawo do nieograniczonego publikowania prac
konkursowych bez wypłaty honorarium dla autorów prac.
Złamanie reguł i kontrowersje
1. Złamanie przez uczestnika powyższych reguł konkursu powoduje natychmiastową
dyskwalifikację nadesłanej pracy.
2. Obrady jury są niejawne
3. Decyzje jury są ostateczne i nie mogą być poddane zaskarżeniu do sądu.
11
Harmonogram konkursu "Życie we Wszechświecie"
Data Organizator Uczestnicy (szkoła)
10 czerwca Przesłanie informacji e-mailem -
15 czerwca - Poinformowanie uczestników
18 czerwca Umieszczenie informacji na
stronie internetowej CBK
10 września * - Odesłanie kart zgłoszenia
20 września * - Przeprowadzenie lekcji
19 września * Zorganizowanie czatu Udział w czacie
1 paz
dziernika** - Przesłanie prac konkursowych
15 paz
dziernika Wyłonienie finalistów -
19 paz
dziernika Finał krajowy Uczestnictwo w finale
Uwaga: Prosimy o wysyłanie wypełnionych (pod Word-em) kart zgłoszenia pocztą
elektroniczną jako załącznik do e-mail na adres: [e-mail] , a ich oryginału z
podpisami na adres pocztowy:
Krystyna Szewczyk
 Życie we Wszechświecie
Centrum Badań Kosmicznych PAN
ul. Bartycka 18a
00-716 Warszawa
* Terminy przedłużone ! (poprzednio był to, odpowiednio, 5 IX, 10 IX i 14 IX)
** Decyduje data stempla pocztowego.
12