2013-12-16
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8  Zaburzenia preferencji seksualnych
Mgr Anna Hebenstreit 
Maruszewska
SWPS Sopot
Obszary seksualności w ICD-10
dysfunkcje seksualne
REALIZACJA SEKSUALNA
F. 52
zaburzenia
TOŻSAMOŚĆ PA
CIOWA identyfikacji płciowej
F. 64
zaburzenia
PREFERENCJE SEKSUALNE
preferencji seksualnych F. 65
orientacja seksualna
ORIENTACJA SEKSUALNA
niezgodna z ego F. 66.1
zaburzenia zwiÄ…zane z
rozwojem psychoseksualnym
ROLE PA
CIOWE
F . 66.0, F. 66.2
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
1
2013-12-16
Zaburzenia preferencji seksualnych
F.65  kryteria rozpoznania
żð G1. Osoba doÅ›wiadcza powtarzajÄ…cego siÄ™,
nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych
dotyczących niezwykłych przedmiotów oraz
działań.
żð G2. Osoba zarówno realizuje ten popÄ™d, jak i
(powinno być i/lub) odczuwa z tego powodu
wyraz
ne cierpienie.
żð G3. Preferencja wystÄ™puje od co najmniej 6
miesięcy.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Zaburzenie preferencji co do
obiektu
Preferencje prawidłowe:
Preferencje zaburzone:
żð CZA
OWIEK
żð RZECZ, ZWIERZ

żð Å»YWY
(fetyszyzm, nekrofilia,
żð DOJRZAA
Y
zoofilia)
żð DZIECKO (pedofilia)
STARZEC
(gerontofilia)
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
2
2013-12-16
Zaburzenie preferencji co do
sposobu
Preferencje prawidłowe: Preferencje zaburzone:
żð SADYZM
żð SPÓA
KOWANIE żð MASOCHIZM
DOPOCHWOWE
żð FROTTERYZM
żð EKSHIBICJONIZM
żð VOYUERYZM
żð AUTOEROTYZM
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Istota parafilii (za: Czernikiewicz)
żð POWTARZAJACA SI
REAKTYWNOŚĆ
żð OBSESYJNA ZALEÅ»NOŚĆ
żð NIEZWYKA
Y BODZIEC ZMYSA
OWY
żð NIEAKCEPTOWANY BODZIEC ZMYSA
OWY
żð ZAW
ŻONA REAKTYWNOŚĆ SEKSUALNA
żð BODZIEC REALNY
żð BODZIEC ISTNIEJ
CY W FANTAZJI
żð DEZINTEGRACJA POP
DU SEKSUALNEGO I
OSOBOWOÅšCI
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
3
2013-12-16
Parafilia a dewiacja
żð rozpoznanie na
poziomie społecznym
DEWIACJA SEKSUALNA
odchylenie seksualne
PARAFILIA
zboczenie płciowe
perwersja
żð rozpoznanie na
poziomie medycznym
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Klasyfikacja zaburzeń
preferencji według ICD - 10
żð F 65.0 Fetyszyzm
żð F 65.1. Transwestytyzm fetyszystyczny
żð F 65.2. Ekshibicjonizm
żð F 65.3. OglÄ…dactwo (voyerism)
żð F 65.4. Pedofilia
żð F 65.5. Sadomasochizm
żð F 65.6. ZÅ‚ożone zaburzenia preferencji seksualnych
żð F 65.8. Inne zaburzenia preferencji seksualnych
żð F 65.9. Zaburzenia preferencji seksualnych, nie okreÅ›lone
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
4
2013-12-16
F 65.0 Fetyszyzm
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria
zaburzeń preferencji
seksualnych (F 65)
żð B. Fetysz (dowolny
przedmiot nieożywiony) jest
najważniejszym z
ródłem
pobudzenia seksualnego i jest
niezbędny dla zadowalającej
reakcji seksualnej.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
F 65.1 Transwestytyzm
fetyszystyczny
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria zaburzeÅ„
preferencji seksualnych (F 65)
żð B. NakÅ‚adanie ubraÅ„ pÅ‚ci odmiennej w
celu nabrania wyglÄ…du i poczucia
przynależności do odmiennej płci
żð C. Przebieranie siÄ™ jest Å›ciÅ›le zwiÄ…zane
z pobudzeniem seksualnym. Po
wystÄ…pieniu orgazmu i spadku
podniecenia występuje silne pragnienie
zdjęcia przebrania.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
5
2013-12-16
Zaburzenia przejawiajÄ…ce siÄ™ przebieraniem
się w odzież płci odmiennej- różnicowanie
żð Transwestytyzm fetyszystyczny żð F 64.1 Transwestytyzm o typie
różnicuje się przede wszystkim z podwójnej roli
transseksualizmem i
żð Przebieranie siÄ™ w odzież pÅ‚ci
transwestytyzmem o typie
odmiennej w celu osiągnięcia
podwójnej roli.
przyjemności z chwilowego
Zaburzenia identyfikacji płciowej odczuwania przynależności do płci
przeciwnej, jednak bez chęci
żð F 64. 0 Transseksualizm
bardziej trwałej zmiany płci i bez
żð Pragnienie życia i akceptacji w roli
pragnienia operacyjnego
osoby o przeciwnej płci, zwykle
potwierdzenia tej zmiany.
związane z żądaniem
Przebieraniu siÄ™ nie towarzyszy
doprowadzenia ciała za pomocą
podniecenie seksualne.
zabiegów chirurgicznych lub
żð Ponadto należy wykluczyć
leczenia hormonalnego do postaci
zaburzenia osobowości,
tak zbieżnej z preferowaną płcią,
uszkodzenie OUN i psychozÄ™.
jak to tylko możliwe.
żð Podstawy seksualnoÅ›ci czÅ‚owieka
TEMAT 8
F 65.2. Ekshibicjonizm
C. Nie występuje zamiar lub
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria
zachęta do odbycia stosunku
zaburzeń preferencji seksualnych
seksualnego z osobÄ… patrzÄ…cÄ….
(F 65)
żð B. PowtarzajÄ…ca siÄ™ albo
utrwalona skłonność do
okazywania narządów płciowych
zaskoczonym, obcym osobom
(zwykle płci odmiennej), która
prawie zawsze kojarzy siÄ™ z
podnieceniem seksualnym i
masturbacjÄ….
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
6
2013-12-16
F 65.3 OglÄ…dactwo (voyeurism)
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria
zaburzeń preferencji seksualnych
(F 65)
żð B. PowtarzajÄ…ca siÄ™ albo utrwalona
skłonność do oglądania ludzi
uczestniczÄ…cych w zachowaniach
C. Brak zamiaru ujawnienia
seksualnych lub intymnych, jak
swej obecności.
rozbieranie siÄ™, zwiÄ…zana z
D. Nie ma zamiaru odbycia
pobudzeniem seksualnym i
kontaktu seksualnego z
masturbacjÄ….
obserwowanÄ… osobÄ….
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
F 65.4 Pedofilia
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria
zaburzeń preferencji seksualnych
(F 65)
żð B. Utrwalona lub dominujÄ…ca
skłonność do aktywności
seksualnej z dzieckiem lub
dziećmi w wieku przed
powitaniem.
żð C. Osoba ma co najmniej 16 lat i
jest co najmniej o 5 lat starsza od
dziecka lub dzieci z kryterium B.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
7
2013-12-16
Czyn seksualny wobec dziecka
Pedofilia Czyn pedofilny
Każde zachowanie osobnika
Dotyczy dziecka bez
dorosłego wobec dziecka
trzeciorzędowych cech
poniżej 15 r.ż.
płciowych.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
KONSTELACJA POTRZEB DZIECKA czyni je
 IDEALN
OFIAR
 dla przestępcy
seksualnego
żð PopÄ™d seksualny dziecka, potrzeba erotyczna
żð Ciekawość dziecka
żð Szacunek wobec osób dorosÅ‚ych
żð Potrzeba doznawania opieki, uwagi, uczucia
żð Przeciwstawianie siÄ™ rodzicom, przekora,
dorastanie
żð ORAZ BRAK WIEDZY
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
8
2013-12-16
Sprawcy fiksacyjni
(preferencyjni)- ok. 30%
żð Statystycznie najczęściej tzw.  pedofile podejmujÄ… ten czyn
zastępczo (np. z powodu braku dostępu do innego obiektu
seksualnego), a nie z powodu zaburzeń preferencji
żð 30 % preferuje dzieci jako partnerów, ale poÅ‚owa z nich ma
orientacjÄ™ egosyntonicznÄ…, akceptuje ten czyn i racjonalizuje
go (te osoby nie kwalifikują się do terapii, bo ich osobowość
jest zintegrowana- panują nad swoją seksualnością i czyny
podejmują świadomie- brak ograniczenia poczytalności)
żð Preferencyjni sprawcy majÄ… ograniczonÄ… poczytalność, a
więc obniżoną zdolność do kierowania swoim
postępowaniem.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Okresowość naporu impulsów
parafilnych
Stres
żð Za: Czernikiewicz, materiaÅ‚y dydaktyczne
Obniżenie nastroju
Åšwiadome bÄ…dz
nieświadome
Osłabienie poczucia
poszukiwanie sytuacji
wewnętrznej kontroli
ryzykownych dla podjęcia
zachowania parafilnego
Wyłamanie się spod
kontroli - zachowanie
parafilne
Okres naporu
parafilnych impulsów
i podjęcie aktywności
Natychmiastowa
parafilnej
gratyfikacja
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
9
2013-12-16
Sprawcy fiksacyjni (preferencyjni)
żð Dziecko jest obiektem seksualnym z wyboru, od wczesnych lat
czują pociąg seksualny do obiektów przed okresem
pokwitania, kontakty lub fantazje seksualne dotyczÄ…ce dzieci
są stałymi preferowanymi lub wyłącznymi sposobami
osiągnięcia podniecenia seksualnego i orgazmu.
żð Typ uwodzÄ…cy  dąży do nawiÄ…zania relacji uczuciowej z dzieckiem, do
zdobycia jego zaufania, uwodzi je, aby potem je w rażący sposób nadużyć,
nie używa wobec swoich ofiar przemocy.
żð CzÄ™sto ofiarami sÄ… dzieci zaniedbane emocjonalnie i fizycznie; w tym
samym czasie może utrzymywać kontakty z większą liczbą dzieci.
żð Ich czyny przed wykryciem chroni brak widocznych (fizycznych) Å›ladów
nadużycia oraz milczenie ofiary, która czuje więz
ze swoim oprawcÄ…
(syndrom sztokholmski).
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Sprawcy fiksacyjni (preferencyjni)
lð Typ introwertywny - osoby zamkniÄ™te w sobie, brak im umiejÄ™tnoÅ›ci
interpersonalnych potrzebnych do uwiedzenia dziecka. Lęk przed
personalnym zaangażowaniem powoduje ograniczenia komunikacji
werbalnej z ofiarą, dlatego też wybiera dzieci obce lub bardzo małe.
lð Kontakty seksualne z reguÅ‚y sÄ… krótkie, czÄ™sto poprzez obnażenie siÄ™
przed dzieckiem (także pornografia), brak kontaktu fizycznego.
lð Ten typ pedofila czÄ™sto wybiera sobie na partnerkÄ™ życiowÄ… kobietÄ™
posiadającą dzieci, by mógł je wykorzystać.
lð AgresjÄ™ stosujÄ… tylko instrumentalnie, nie jest ona bodz
cem
seksualnym, stosuje by obezwładnić ofiarę, wymusić jakieś
zachowanie, bo nie zna innego skutecznego sposobu.
lð Kontakty mogÄ… być okrutne, gdyż nie wiedzÄ… ile siÅ‚y potrzeba użyć, by
obezwładnić dziecko.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
10
2013-12-16
Sprawcy fiksacyjni (preferencyjni)
lð Typ sadystyczny  (2% - 5%)
lð Krzywda i cierpienie innych sprawia im przyjemność, Å›wiadomie
rozpoznają potrzeby ofiar, by sprawić im większe cierpienie
lð Przemoc jest bodz
cem seksualnym, używana w znacznie większym
natężeniu niż potrzeba do złamania oporu ofiary, podnieca ich i płynące
z przemocy poczucie dominacji
lð CzÄ™sto pozostawiajÄ… Å›lady i fizyczne urazy na ciele ofiar
lð Koncepcja neuroprzekaz
nikowa  tendencja do poszukiwania doznań,
nowy bodziec jest bardziej fascynujÄ…cy, posuwajÄ… siÄ™ dalej, by ofiara
bardziej cierpiała; koncepcja pętli  zaburzenie preferencji związane z
uszkodzeniem struktur mózgowych (płatów czołowych i struktur
podkorowych).
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Układ limbiczny
W badaniach czynnościowych
osób zdrowych oraz ze
JÄ…dro ogoniaste
stwierdzonym zaburzeniem
preferencji seksualnych
wykazano zwiększoną
Płat czołowy
aktywność m.in. obszarów
Wzgórze
układu limbicznego (głównie
Hipokamp
ciała migdałowatego, zakrętu
Ciało migdałowate
obręczy, hipokampa) w reakcji
Podwzgórze
na podawany bodziec
Opuszka węchowa
wizualny adekwatny do
preferencji.
Podstawy seksualności człowieka
Za: Czernikiewicz, materiały dydaktyczne
TEMAT 8
11
2013-12-16
Wykazano zwiększoną aktywność
substancji czarnej, jÄ…dra ogoniastego,
jak również przedniego obszaru kory
zakrętu obręczy (anterior cingulate
cortex, ACC)
Obserwuje się także zwiększoną aktywność w rejonie
jądra grzbietowo-przyśrodkowego wzgórza, zakrętu
skroniowego dolnego, zakrętu potylicznego dolnego,
kory czołowej prawej (right frontal cortex, RFC),
dolnego obszaru kory skroniowej (inferior temporal
Za: Czernikiewicz, materiały
dydaktyczne
cortex, ITC) oraz wyspy
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Różnice ?
PÅ‚at ciemieniowy.
Mniejsza objętość
substancji białej.
Płat czołowy.
Niższa aktywność.
PÅ‚at skroniowy.
Ubytek substancji
białej.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Za: Czernikiewicz, materiały dydaktyczne
12
2013-12-16
Zachowanie parafilne- I typ
zachowania
żðNegatywny afekt
żðNieÅ›wiadome planowanie
żðKoncentracja na sobie podczas zachowania
parafilnego
żðNegatywna samoocena i poczucie winy po
zachowaniu parafilnym
żðPostanowienie o powstrzymaniu siÄ™ od
zachowań parafilnych w przyszłości
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Zachowanie parafilne- II typ
zachowania
żðPozytywny afekt
żðÅšwiadome planowanie
żðKoncentracja na sobie oraz ofierze podczas
zachowania parafilnego
żðPozytywna samoocena po zachowaniu
parafilnym
żðPostanowienie podejmowania kolejnych
zachowań parafilnych w przyszłości
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
13
2013-12-16
Zachowanie parafilne- III typ
zachowania
żðNegatywny afekt
żðÅšwiadome planowanie
żðKoncentracja na sobie podczas zachowania
parafilnego
żðNegatywna samoocena i poczucie winy po
zachowaniu parafilnym
żðUnikanie decyzji o powstrzymaniu siÄ™ od
zachowań parafilnych w przyszłości
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Sposób radzenia sobie przez
unikanie
żð Osoba chciaÅ‚aby uniknąć podjÄ™cia zachowania parafilnego, ale ponosi
porażkę i ma z tego powodu poczucie winy
żð SÄ… to osoby już zmotywowane do leczenia
żð Bierne unikanie  chroniczna kontrola, niski poziom wglÄ…du we wÅ‚asny udziaÅ‚
w zachowaniu parafilnym, poczucie bezradności (proponuje się im
poznawczą pracę nad bezradnością, dysfunkcyjnymi przekonaniami i aktywną
samoobserwacjÄ™)
żð Aktywne unikanie  aktywne kroki w celu zmniejszenia ryzyka podjÄ™cia
zachowania parafilnego (np. upijanie siÄ™, masturbacja, fantazje parafilne)
żð Należy wyuczyć pacjenta wÅ‚aÅ›ciwych strategii i pokazać, że te stosowane
nasilają popęd
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
14
2013-12-16
Sposób radzenia sobie przez
dążenie
żð Automatyczne dążenie  zachowanie wedÅ‚ug parafilnego skryptu,
charakteryzuje się często gwałtownie dokonanym czynem parafilnym
żð Brak Å›wiadomego planowania i poczucia winy z powodu podjÄ™tego dziaÅ‚ania
żð Proponuje siÄ™ im samoobserwacjÄ™ i pracÄ™ nad deficytami poznawczymi-
rokowanie zdecydowanie gorsze niż w przypadku pacjentów stosujących
unikanie
żð Åšwiadome dążenie - brak poczucia winy po dokonaniu czynu parafilnego
żð Rokowanie bardzo zÅ‚e- tutaj można pracować w zasadzie tylko z
przekonaniami dotyczącymi seksualności (psychopaci?)
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Sprawcy regresywni (zastępczy)
żð Nie majÄ…c z różnych wzglÄ™dów dostÄ™pu do innych, bardziej
preferowanych obiektów seksualnych wybiera dzieci jako obiekty
zastępcze.
lð Typ nieprzystosowany  (chorzy psychicznie, kalecy)
nieprzystosowani do środowiska, w którym żyją, co
uniemożliwia im nawiązywanie prawidłowych relacji
społecznych, w których mogliby zaspokajać swoje potrzeby
emocjonalne i seksualne
lð Dziecko staje siÄ™ zastÄ™pczym z
ródłem zaspokojenia.
lð Te kontakty nie sÄ… satysfakcjonujÄ…ce (nie ma innej możliwoÅ›ci
rozładowania popędu), powodują narastanie frustracji,
seksualne napaści na dzieci mogą przybrać charakter
sadystyczny (z frustracji spowodowanej brakiem satysfakcji).
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
15
2013-12-16
Sprawcy regresywni (zastępczy)
lð Typ zahamowany  subiektywne, wewnÄ™trzne
bariery w postaci braku umiejętności społecznych
lð DokonujÄ… seksualnych napaÅ›ci na dziecko kierujÄ…c
się podobną motywacją, co przestępca
nieprzystosowany.
lð Dziecko jest jedynym dostÄ™pnym, ale nie
preferowanym z
ródłem zaspokojenia, te kontakty
nie sÄ… gratyfikujÄ…ce, powodujÄ… narastanie frustracji
i rozładowanie jej przez sadyzm.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Sprawcy regresywni (zastępczy)
lð Typ moralnie nieodróżniajÄ…cy  nie odróżniajÄ… barier i ograniczeÅ„, nie
widzą nic złego w podejmowaniu kontaktów seksualnych z dziećmi,
często, ze względu na dostępność, angażują do tego swoje potomstwo.
lð Typ seksualnie nieodróżniajÄ…cy  uważajÄ…, że majÄ… prawo do każdego
rodzaju zachowań, byle było ono dla nich satysfakcjonujące.
lð Typ regresyjno-frustracyjny  brak umiejÄ™tnoÅ›ci do nawiÄ…zywania relacji w
sferze seksualnej, podczas gdy w innych obszarach radzi sobie doskonale
lð Skutki: narastajÄ…ca frustracja zwiÄ…zana z potrzebami, skierowanie potrzeb
w stronÄ™ dzieci z powodu regresji spowodowanej frustracjÄ… seksualnÄ….
lð UważajÄ… siebie za dzieci, a je same za odpowiednich partnerów dla siebie.
lð Ofiarami sÄ… najczęściej dziewczynki w fazie prepubertalnej, traktowane sÄ…
jak dorosłe.
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
żð
16
2013-12-16
F 65. 5 Sadomasochizm
żð A. SpeÅ‚nione ogólne kryteria zaburzeÅ„
preferencji seksualnych (F 65)
żð B. Preferowanie aktywnoÅ›ci seksualnej
obejmującej doświadczanie (masochizm)
i/lub sprawianie (sadyzm) co najmniej
jednego z następujących:
żð a) ból
C. Aktywność sadomasochistyczna
żð b) upokorzenie
stanowi najważniejsze z
ródło pobudzenia i
żð c) krÄ™powanie
jest niezbędna do gratyfikacji seksualnej
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
F 65. 6. Złożone zaburzenia
preferencji seksualnej
żðPrawdopodobieÅ„stwo wystÄ…pienia u tej
samej osoby więcej niż jednej zaburzonej
preferencji seksualnej jest większe od
losowego
żðNa najczÄ™stszÄ… kombinacjÄ™
współwystępujących parafilii składają się
fetyszyzm, transwestytyzm i
sadomasochizm
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
17
2013-12-16
F 65. 8 Inne zaburzenia preferencji
seksualnej- przykłady
żð Autossassinofilia żð Narratofilia
żð Akrotomofilia żð Nekrofilia
żð Apotemnofilia ( dokarmiacze ) żð Piktofilia
żð Asfiksjofilia żð Raptofilia
żð Koprofilia żð Refitizm
(fetyszyzm+masochizm)
żð Efebofilia
żð Somnofilia
żð Frotteuryzm
żð Telefoniczna skatofilia
żð Gerontofilia
żð Triolizm
żð Kleptofilia
żð Urofilia
żð Klismafilia
żð Erotofonofilia (Lustmord)
żð Mizofilia (brud)
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
Farmakoterapia parafilii
żð Androcur (octan cyprosteronu)
żð Depo  Provera (octan medroksyprogesteronu)
żð Skutki uboczne kastracji chemicznej: zwiÄ™kszenie
masy ciała, stany depresyjne, zator płucny,
zakrzepowe zapalenie żył, spadek jakości nasienia
żð Leki te dziaÅ‚ajÄ… wyÅ‚Ä…cznie na obniżenie popÄ™du,
ale nie zmieniajÄ… preferencji
żð PoÅ‚owa leczonych parafilików porzuca leczenie
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
18
2013-12-16
Podstawowe trudności w leczeniu
parafilii
żð Bardzo trudno jest caÅ‚kowicie zrezygnować z
seksualnej przyjemności
żð Zachowania parafilne sÄ… mechanizmem
psychologicznym obniżającym lęk, agresję i
stabilizującym rozchwiane poczucie tożsamości
żð Parafilie ksztaÅ‚tujÄ… siÄ™ od najwczeÅ›niejszych lat życia
i są trwale splecione z osobowością parafilika
żð Okresowość naporu parafilnych impulsów bywa
często mylnie uznawana za wyleczenie
Podstawy seksualności człowieka
TEMAT 8
19