Magazyn 2/2005
Marek Ciborowski
M  JAK... Microthrix parvicella
JuÅ» w pierw- i pienieniem osadu czynnego. JednÄ… z przyczyn jest pro-
szych latach stoso- wadzenie procesu  dla utrzymania nitryfikacji  przy wie-
wania procesu ku osadu d"uŻszym niŻ konwencjonalne procesy osadu
osadu czynnego czynnego. D"uÅ»szy wiek osadu daje wi´kszÄ… szans´ wolno
by"o wiadomo, Że rosnącym organizmom powodującym pienienie na roz-
trudnoĘci sedy- przestrzenienie si´ w procesie, gdyÅ» jest mniej prawdopo-
mentacyjne wyst´- dobne, Å»e zostanie przekroczona ich szybkoĘç wymywa-
pujÄ…ce na skutek nia.
 p´cznienia osa-
W literaturze od kilkunastu lat znaleÄ™ç moÅ»na doniesie-
du w wi´kszoĘci
nia na temat doĘwiadczeł
w usuwaniu pienienia i puch-
przypadków spo-
ni´cia osadu czynnego, wywo"anego przez bakterie nitko-
wodowane by"y
wate, przez zastosowanie soli glinu lub Żelaza. Na począt-
przez masowy rozwój organizmów nitkowatych osadu
ku by"y to opisy doĘwiadczeł
g"ównie w skali laboratoryj-
czynnego (Smit 1934). AÅ» do lat 60-tych przyjmowano
nej lub pó"technicznej, a wyniki nie zawsze by"y jedno-
generalnie, Że przyczyną tych problemów jest Sphaeroti-
znaczne.
lus sp., czyli tzw.  grzyb Ęciekowy . Dopiero w roku
Na prze"omie lat 1996-1997 na trzech oczyszczalniach
1975 Eikelboom wyodr´bni" na podstawie kryteriów
Ęcieków w Holandii (Hellevoetsluis, Nieuwegein, Nieuwe
morfologicznych i niektórych barwieniowych rozmaite
Niedorp) oraz jednej w Belgii (Stekene) przeprowadzono
organizmy nitkowate z osadu czynnego. Okaza"o si´, Å»e
równolegle badania w pe"nej skali technicznej z zastoso-
ok. 30 róŻnych bakterii nitkowatych odgrywa okreĘloną
waniem chlorku poliglinu o nazwie handlowej PAX-14.
rol´ w osadzie sp´cznia"ym i p"ywajÄ…cym, a ok. 10 z nich
Celem by"a likwidacja bakterii nitkowatych powodujÄ…cych
jest odpowiedzialnych za wi´kszoĘç (ponad 90%) proble-
problemy z puchni´ciem i pienieniem. Na wszystkich
mów eksploatacyjnych.
czterech oczyszczalniach mikroorganizmem dominujÄ…-
RóŻnorodnoĘç mikroorganizmów nitkowatych osadu
cym by"a Microthrix parvicella. Badania by"y prowadzone
czynnego uleg"a zwi´kszeniu po wprowadzeniu do prak-
przy udziale Kemira Chemicals B.V., a kierownikiem ca-
tyki oczyszczania Ęcieków systemów osadu czynnego
"ego projektu by" D.H. Eikelboom. W trakcie dozowania
z usuwaniem związków biogennych. Jak stwierdzili to
chlorku poliglinu kontrolowano liczebnoĘç bakterii nitko-
Blackbeard (1988), Ziegleri i in.(1988), Eikelboom
watych, indeks osadu, charakterystyk´ morfologicznÄ…
(1991), Foot (1992) i wielu innych, mikroorganizmy nit-
k"aczków osadu. Ostatecznie wszystkie testy zakoł
czy"y
kowate dominujące w osadzie czynnym systemów usuwa-
si´ pozytywnie, tzn. ograniczeniem wzrostu M. parvicella
jÄ…cych zwiÄ…zki biogenne sÄ… inne od opisywanych wcze-
i ustąpieniem problemów technologicznych związanych
Ęniej dla konwencjonalnych (tlenowych) systemów osadu
z pienieniem i puchni´ciem osadu czynnego. W zaleÅ»no-
czynnego. Oczyszczalnie Ęcieków usuwające związki bio-
Ęci od oczyszczalni dozowanie koagulantu trwa"o od 2 do
genne metodą osadu czynnego są szczególnie naraŻone
3 tygodni.
na wyst´powanie problemów zwiÄ…zanych z puchni´ciem
.... ciÄ…g dalszy nastÄ…pi...
1
Dorota Jasina
EKOLOGIA CZY EKONOMIA
Polska uznana jest za obszar szczególnie Obowiązujące normy są jedynie wytyczną ustalającą wartoĘci
wraÅ»liwy pod wzgl´dem ochrony Ęrodowi- maksymalne, a nie wielkoĘciami których naleÅ»y si´ za wszel-
ska, a wi´c wymagajÄ…cy specjalnego trak- kÄ… cen´ trzymaç. Szczególnie jeĘli ta cena nie jest zbyt wygó-
towania jeĘli chodzi o jakoĘç wszelkiego rowana. Nawet eksploatujÄ…c ma"e obiekty przyczyniamy si´
rodzaju emisji, a w szczególnoĘci odp"ywu do poprawy Ęrodowiska naturalnego  co jest  jasną stroną
z oczyszczalni Ęcieków. Oznacza to, Że na- naszej pracy.
leÅ»y usuwaç co najmniej 75% przychodzÄ…- Jakie mamy argumenty, aby  mimo braku wymagaÅ‚

cych do oczyszczalni biogenów  w skali prawnych  usuwaç fosfor:
ca"ego kraju. " PIX kosztuje niewiele w stosunku do ca"oĘci kosztów eksplo-
Na podstawie tych klasyfikacji powsta"o atacyjnych
RozporzÄ…dzenie Ministra Ochrony Ârodowiska z dnia 8 lipca " PIX poprawia funkcjonowanie oczyszczalni jako ca"oĘci 
2004 okreĘlające najwyŻsze dopuszczalne wskaęniki zanieczysz- pomaga w usuwaniu ChZT, BZT, zawiesiny
czeł
Ęcieków komunalnych wprowadzanych do wód i do ziemi " PIX poprawia pewnoĘç osiÄ…ganych wyników, stabilizuje je,
(Za"Ä…cznik Nr 1). uniezaleÅ»nia w pewnym stopniu od warunków zewn´trz-
Idea jest s"uszna  duÅ»e oczyszczalnie powinny czyĘciç Ęcie- nych (z wyjÄ…tkiem azotu)
ki znacznie lepiej niÅ» ma"e, nie naleÅ»y wymagaç od ma"ych " PIX powoduje Å»e technolog moÅ»e elastycznie reagowaç na
oczyszczalni zbyt wielkich nak"adów modernizacyjnych, bo ich zmieniajÄ…ce si´ warunki pracy; przy duÅ»ych  zrzutach "a-
udzia" w ca"kowitym zanieczyszczaniu Ęrodowiska jest ma"y dunku wystarczy zwi´kszyç dawk´ PIX-u, a wyniki pracy
a nak"ady niewspó"mierne do ewentualnych efektów mierzo- oczyszczalni nie zmieniÄ… si´ znaczÄ…co (w bardzo szerokim za-
nych w skali kraju. kresie). Czas reakcji systemu jest krótki.
Efekt jest taki, Że oczyszczalnie poniŻej 15.000 MR, o ile " Oczyszczalnie  przyzwyczajone do PIX-u reagują na zmia-
nie odprowadzają Ęcieków do jezior lub sztucznych zbiorni- ny dawek szybko i są przewidywalne
ków wodnych nie sÄ… zobowiÄ…zane do usuwania biogenów. " JeĘli oczyszczalnia ma k"opoty z odorami, to moÅ»emy si´
Zastanówmy si´ jednak, po co sÄ… oczyszczalnie i jakim spodziewaç, Å»e stosowanie PIX-u wydatnie te problemy
kosztem osiÄ…ga si´ efekt ekologiczny. Usuwanie azotu na po- zmniejszy
ziomie 15 mg/l (o ile oczyszczania nie by"a projektowana na " PIX powoduje praktycznie ca"kowite odsiarczenie biogazu 
usuwanie biogenów) to powaŻne skomplikowanie pracy stacje odsiarczania są praktycznie niepotrzebne
i spore inwestycje. Jednak usuwanie fosforu do poziomu 2 " PIX przeciwdzia"a powstawaniu struwitu  zarastaniu insta-
mg/l moÅ»e byç osiÄ…gane stosunkowo "atwo na drodze che- lacji i jej niszczeniu
micznego strÄ…cania i wcale nie kosztuje duÅ»o. Przy dawce rz´- " Sta"e stosowanie nawet niewielkich iloĘci PIX-u na wielu
du 50 g/m3 PIX-113 (najpopularniejszego Ęrodka do usuwa- oczyszczalniach zapobiega powstawaniu bakterii nitkowa-
nia fosforu), przy Ęciekach komunalnych najcz´Ä˜ciej zupe"nie tych
wystarczajÄ…cej do osiÄ…gni´cia poziomu 2mg/l koszt chemicz- Mam nadziej´, Å»e argumenty sÄ… przekonywujÄ…ce i dadzÄ… si´
nego usuwania fosforu mieĘci si´ w granicach 2-3 groszy/m3.  w odniesieniu do indywidualnych warunków oczyszczalni-
Stanowi to 1-2% ca"oĘci kosztów oczyszczania Ęcieków. prze"oÅ»yç na konkretnie mierzalne korzyĘci. Chemia pomaga
DuÅ»o to czy ma"o? w pracy przede wszystkim technologowi i warto jÄ… stosowaç
Pami´tajmy o tym, Å»e g"ównym zadaniem oczyszczalni jest  tak aby realizowaç nasz wspólny cel: CZYSTŃ WODó DLA
czyszczenie, a nie produkowanie wyników ekonomicznych. POLSKI.
Sonke Jungjohann, Kemira Chemie GmbH
WYSOKIE STóÚENIA SIARKOWODORU SKUTECZNIE
REDUKOWANE SYSTEMEM KEMWATER
Coraz d"uÅ»sze sieci kanalizacyjne, coraz mniejsza iloĘç
Przyczyny powstawania odorów
Ęcieków które są coraz bardziej obciąŻone i zamykanie sys-
W systemach kanalizacji przebiega wiele procesów biolo-
temów ogólnosp"awnych  wszystkie te czynniki powodują
gicznych i biochemicznych. Naj"atwiej przebiegajÄ… procesy
zwi´kszone tempo zuÅ»ywania si´ systemów.
o duŻym uzysku energetycznym. Tak d"ugo jak istnieje
W sieci wytwarza si´ siarkowodór, co powoduje powsta-
w Ęcieku "atwo redukujÄ…cy si´ tlen nie rozpocznÄ… si´ proce-
wanie odorów i korozj´. System proponowany przez Kem-
sy anaerobowe, a wi´c nie wytwarzajÄ… si´ odory. Gdy tle-
water zapobiega korozji i usuwa problem odorów.
nu zabraknie (<0,1-1 mg O2/l) w kolektorze przetrwajÄ…
2
bakterie, które uzyskujÄ… energi´ poprzez redukowanie azo-
organika
Tlenowe woda
Bakterie tlenowe CO2
tanów. Zachodzi dobrze znany proces denitryfikacji.
+O2
Gdy zuÅ»yte zostanÄ… azotany, zaczynajÄ… rozwijaç si´ bak-
terie fermentacyjne, rozk"adajÄ…ce substancje organiczne 
organika
Anoksyczne Bakterie red.
CO2
+NO3
produkty tego rozk"adu mogÄ… mieç specyficzne zapachy 
N2
powodujÄ…ce problemy nawet gdy st´Å»enie siarkowodoru
jest bardzo ma"e. Bakterie fermentacyjne w Ęciekach boga-
Bakterie
Beztlenowe 1 organika CO2 kwasy
tych w substancje organiczne redukujÄ… siarczany do siarcz- fermentacyjne
organiczne
ków  powoduje to wydzielanie do atmosfery siarkowodo-
ru i powstawanie odorów.
Bakterie reduku-
Beztlenowe 2
kwasy org.
CO2, H2O
Przyczyny korozji
H2 jÄ…ce siarczany
Procesy korozji przebiegają wed"ug dwóch schematów:
OkreĘlanie punktu dozowania
1. Powstawanie siarczków powoduje wydzielanie si´ siarko-
P3
P1
wodoru  siarkowodór trudno rozpuszcza si´ w wodzie
P4
tworzÄ…c równowagowe st´Å»enie w atmosferze np. kolek- P5
tora. Na powierzchni kolektora Żyją bakterie utleniające
P2
siarkowodór do siarki. Nast´pnie jest ona przekszta"cana
w kwas siarkowy, który odpowiada za korozj´.
2. Opary wody w kolektorze zawierają siarkowodór. Kon-
Punkt dozowania, przepompownia P2
densowanie si´ tej wody powoduje powstanie kwasu
Przepompownia P1, P2 i P3: brak H2S
siarkawego odpowiadajÄ…cego równieÅ» za korozj´.
Przepompownia P4: wysokie st´Å»enie H2S
Przepompownia P5: Ęrednie st´Å»enie H2S
WartoĘç pot. redox na wejĘciu P3 >0 mV
Przyk"ad zastosowania systemu Kemwater WartoĘci pot. redox na wejĘciu P2>0 mV
W systemie ciĘnieniowym zanotowano podczas lata wy-
kowodoru, który by" monitorowany w sposób ciąg"y na
sokie poziomy siarkowodoru dochodzÄ…ce do 300 ppm.
wyjĘciu z kolektora.
Powodowa"o to narzekania okolicznych mieszkał
ców oraz
W koł
cowym etapie doprowadzono do poziomu siarko-
pierwsze widoczne zmiany w stacji pomp P4. Pierwszym
wodoru nie wyŻszego niŻ 10 ppm (wymaganego przez
etapem by"o okreĘlenie, w którym odcinku sieci powstaje
klienta). Przy wyÅ»szych dawkach produktu moÅ»na osiÄ…gnÄ…ç
problem. Po przeprowadzeniu serii pomiarów poziomu
praktycznie ca"kowitÄ… redukcj´ siarkowodoru.
siarkowodoru i potencja"u redox okreĘlono odcinek 4 km
kolektora jako g"ówne ęród"o problemu. Na podstawie uzy-
W trakcie pierwszego roku eksploatacji mierzona b´dzie
skanych danych okreĘlono wst´pnÄ… dawk´ i miejsce daw-
temperatura i badany jej wp"yw na tworzenie si´ siarkowo-
kowania. Rozpocz´to test. Produkt wybrany ma nazw´
doru. W zaleŻnoĘci od warunków w kolektorze Ęciekowym
handlową Kemwaer Anaerite 263L  zawiera Żelazo i azo-
dodatkowa niezb´dna dawka chemikaliów przy wzroĘcie
tany (odpowiednikiem polskim jest produkt FERROX
temperatury o 10°C moÅ»e wzrosnÄ…ç do 50%. Po bada-
produkowanym w Kemipol  Police). Azotany zapobiegajÄ…
niach system dozowania b´dzie w pe"ni automatyczny.
rozwojowi bakterii fermentacyjnych i uniemoŻliwiają po-
Klient b´dzie mia" wglÄ…d w ustawienia dawki, temperatur´,
wstanie warunków anaerobowych. Jony Żelaza natomiast
poziom siarkowodoru na wyjĘciu  co jest miarą efektyw-
wiąŻą siarkowodór jeĘli si´ juÅ» wytworzy".
noĘci systemu.
Test trwa" oko"o 2 miesi´cy, optymalizowano dawk´
W ten sposób moÅ»na znacznie zredukowaç problem odo-
produktu w zaleŻnoĘci przede wszystkim od poziomu siar-
rów i korozji bez znacznego zaangaŻowania pracy klienta.
KONKURS FOTOGRAFICZNY
Oczyszczalnie i stacje uzdatniania sÄ… pi´kne!
Zdj´cie konkursowe  oczyszczalnia Ęcieków firmy PP Mondi w Âwie- Zdj´cie konkursowe  oczyszczalnia Ęcieków firmy PP Mondi w Âwieciu,
ciu, I° bioloiczny  Floobed, fot. Marian Wachowicz II° bioloiczny  bioreaktory CELPOX, fot. Marian Wachowicz
3
Odory
Korozja
Ma"gorzata Dopiera"a
SEMINARIUM W PRADZE
W ostatnim numerze Wodnego Âwiata zapraszaliĘmy na st´pna nowa dziedzina, gdzie doĘwiadczenia sÄ… w tej chwi-
doroczne seminarium. DziĘ  krótkie sprawozdanie oraz in- li intensywnie gromadzone.
formacja gdzie moÅ»na znaleÄ™ç materia"y seminaryjne.
Ca"oĘciowe potraktowanie problemu wspomagania
Rekordowe pod wzgl´dem iloĘci uczestników (145) se- chemiÄ… pracy oczyszczalni przedstawiono tym razem na
minarium by"o równieÅ» rekordowe jeĘli chodzi o iloĘç re- podstawie oczyszczalni Wschód w GdaÅ‚
sku.
prezentowanych krajów. DoĘwiadczenia by"y nie tylko
I wreszcie dwie prezentacje odnoĘnie Ęcieków przemy-
polskie, czeskie i niemieckie (jak zapowiadaliĘmy w tytu- s"owych, zupe"nie róŻniÄ…ce si´ od problematyki Ęcieków
le), ale w kuluarach dyskutowano problemy oczyszczania
komunalnych mogÄ… byç ciekawym uzupe"nieniem tematu
wody na Litwie i Ukrainie. konferencji.
Âwietna by"a .... pogoda ! A moÅ»e nawet zbyt dobra, co Wszystkie prezentowane materia"y umieszczamy na naszej
powodowa"o ci´Å»kÄ… drog´ na trasie Praga-Wroc"aw. Ale stronie www.kemipol.com.pl, "Ä…cznie z adresami autorów 
przy koncercie  tał
czÄ…ce fontanny , zwiedzaniu Pragi, tak aby umoÅ»liwiç kontakt i wymian´ doĘwiadczeÅ‚
. JeĘli ktoĘ
rejsie na We"tawie czy wreszcie spacerze po jednej z wi´k- wola"by wersj´ papierowÄ…  prosimy o telefon do Kemipo-
lu, przeĘlemy  niebieskÄ… ksiÄ…Å»eczk´ pocztÄ….
szych oczyszczalni w tej cz´Ä˜ci Europy pogoda naprawd´
si´ przyda"a. Ale nie wygra"a ona z wyk"adami  mimo wy-
W czasie spotkał
takich jak seminarium wr´czamy odzna-
sokiej temperatury sala przez ca"y dzieł
wyk"adów by"a za- ki  Klubu przyjació" czystej wody w postaci srebrnych falek
pe"niona  za co serdecznie dzi´kujemy uczestnikom.
osobom, które  w naszym przekonaniu  robiÄ… wi´cej niÅ»
muszą aby nasze jeziora i rzeki by"y czyste. JeĘli chcecie Pał
-
Tematyk´ seminarium zdominowa"y (pewnie tak jak nasze
stwo wstÄ…piç to tego klubu  prosimy o nadsy"anie krótkich
oczyszczalnie) bakterie nitkowate. Wsz´dzie by"o ich pe"no,
sprawozdał
z tego co robicie na swoich obiektach. B´dzie-
czasem w kolorze, czasem w opisie  zarówno w Polsce jak
my je umieszczaç na "amach Wodnego Âwiata, a PaÅ‚
stwu
i wNiemczech. ChcielibyĘmy jednak zwróciç uwag´, Å»e in-
z przyjemnoĘciÄ… wr´czymy odznak´ srebrnej falki.
ne tematy by"y nie mniej ciekawe  szczególnie podkreĘlenia
Mamy nadzieje, Że uczestnicy seminarium nie Ża"ują po-
jest warta problematyka rekultywacji jezior (Czechy i Polska).
Ęwi´conego czasu.
Nawet jeĘli nie naleŻy do naszych codziennych obowiązków
to warto pami´taç, Å»e istnieje stosunkowo tania i skuteczna
Zapraszamy na nast´pne seminarium. Obiecujemy, Å»e
metoda szybkiej poprawy stanu wód w jeziorach  oczywi- tym razem program nie b´dzie prze"adowany, zarówno
Ęcie (jak zawsze) wymaga to odpowiedniego przygotowania,
zwiedzane obiekty jak i hotele b´dÄ… wysokiej, europejskiej
badał
, wiedzy i doĘwiadczenia. klasy, a miejsce bardzo atrakcyjne.
Temat usuwania odorów z sieci kanalizacyjnej i oczysz- Zapraszamy do lektury nast´pnych wydaÅ‚
Wodnego
czalni Ęcieków oraz zapobieganie korozji betonów  to na- Âwiata  powiadomimy w nich o nast´pnym seminarium.
... Pogoda nie wygra"a z wyk"adami... choç by"a bardzo atrakcyjna
I znowu pogoda... tym razem z uczestnikami konferencji na
oczyszczalni w Pradze
4
4
Kemipol Sp. z o.o., ul. Kuęnicka 6, 72-010 Police, tel.: [phone], fax: [phone]
Oddzia" Z"otniki, ul. Úwirowa 73, 54-029 Wroc"aw, tel.: [phone], fax: [phone]
[e-mail] , www.kemipol.com.pl