Technologie  gospodarka odpadami
Technologie  gospodarka odpadami
Technologie  gospodarka odpadami
Za nami 20 lat transformacji gospodarczej w Polsce, w tym także przekształceń w zarządzaniu odpadami.
Przed nami nadal wiele nierozwiązanych problemów odpadowych, barier infrastrukturalnych oraz niewy-
korzystanych dotąd możliwości.
G
Gospodarka
o
s
p
o
d
a
r
k
a
o
odpadami
d
p
a
d
a
m
i
w przemyśle spożywczym
Adam Pawełas
menedżer środowiska i bezpieczeństwa Carlsberg Polska SA
Ostatnie dwie dekady przyniosły w Pol- Praktyczna bezpieczeństwo funkcjonowania firmy,
sce wiele nowych możliwości zagospoda- klasyfikacja odpadów chroni wizerunek firmy i zabezpiecza
rowania odpadów, technologii ich prze- Przemysł spożywczy wytwarza całą  lita- przed poważnymi kosztami. Z dodatko-
twarzania, rozwinął się rynek odbiorców nię odpadów  począwszy od podstawo- wych aspektów strategicznych można
odpadów, działają profesjonalne firmy wych produkcyjnych (głównie organicz- wymienić ograniczenia logistyczne od-
i zakłady komunalne. Wzrosły jednocze- nych), poprzez odpady opakowaniowe, bioru odpadów, zawężony rynek odbior-
śnie wymagania prawne i oczekiwania do odpadów związanych z utrzymaniem ców, wrażliwość medialną (uciążliwości
społeczne dotyczące postępowania z od- technicznym obiektów i innych. Produ- związane z odpadem) i zagrożenie zna-
padami. Szczególnemu przyspieszeniu kowane odpady można sklasyfikować czącym wzrostem kosztów usuwania od-
uległa gospodarka odpadami po wpro- na różne sposoby, doświadczenie podsu- padów. W celu zmniejszenia ryzyka wy-
wadzeniu do polskiego prawa przepisów wa na przykład następujący podział: stąpienia problemów z danym odpadem
europejskich po 2000 roku. Przed nami  odpady  strategiczne (od nich zależy należy podnosić poziom bezpieczeństwa
nadal wiele nierozwiązanych problemów funkcjonowanie zakładu), w każdym słabym ogniwie gospodarki
odpadowych, barier infrastrukturalnych,  produkty uboczne (biznes dodatko- tymi odpadami.
a w pozytywnym ujęciu  także niewyko- wy), Każdy zakład może mieć swoją indy-
rzystanych dotąd możliwości.  odpady do segregacji, widualną listę odpadów strategicznych.
Niniejszy artykuł przedstawia zbiór  odpady niebezpieczne i w inny sposób Najczęstszą bolączką zakładów przemy-
refleksji i doświadczeń z prowadzenia trudne, słu spożywczego jest uboga infrastruk-
spraw gospodarki odpadami w prze-  odpady na wysypisko (najlepiej, tura zagospodarowania odpadów orga-
myśle spożywczym, ze szczególnym by była ich garstka), nicznych przez kompostowanie (za mało
autorskim doświadczeniem w branży  odpady awaryjne (najlepiej, by ich ni- kompostowni komunalnych i komer-
piwowarskiej i w krajowych pracach gdy nie było). cyjnych w bliskiej odległości od zakła-
nad wprowadzeniem dyrektywy IPPC Do odpadów strategicznych dla zakła- du) lub poprzez rolnicze wykorzystanie
w przemyśle spożywczym. Mam nadzie- du przemysłowego czy przedsiębiorcy na gruntach rolnych (tutaj barierą jest
ję, że zamieszczone pomysły spotkają się należą te odpady, od których niezakłó- brak zainteresowania biznesowego od-
z zainteresowaniem i zostaną wykorzy- conego usuwania zależy ciągłość pro- biorców, potencjalny opór społeczny,
stane z korzyścią dla innych przedsię- dukcji zakładu, których sposób wyko- brak dobrej praktyki rolnej  syndrom
biorców, jak też dla środowiska. rzystania lub unieszkodliwienia daje  obornika ).
ekologia przemysłowa " 4/2009
10
Technologie  gospodarka odpadami
i
Produkty uboczne,
czyli kiedy odpad staje siÄ™ towarem
Zmiana podejścia do odpadów z kosztowego do biznesowego
w przemyśle spożywczym zaowocowała rozwojem branż wy-
korzystujących wartościowe produkty uboczne wytwarzane
 przy okazji podstawowej produkcji. Europa ma na tym polu
szczególne zasługi w przetwarzaniu odpadów organicznych
na użyteczne produkty przemysłu paszowego, nawozowego,
spożywczego czy nawet farmaceutycznego.
Przykłady można znalez
ć m.in. w cukrownictwie (produkty
z wysłodków dla rolnictwa), mleczarstwie (spożywcze produk-
ty serwatkowe), browarnictwie (drożdże, wysłodziny  pasze
i suplementy diety), przetwórstwie owocowym (wytłoki owo-
cowe  pasze i półprodukty spożywcze). Dzięki przetworzeniu
odpadów uzyskały one wartość dodaną, z której dochody może
czerpać zarówno przetwórca, jak i wytwórca odpadu.
Segregacja zawsze potrzebna
Segregacja odpadów w zakładzie, szczególnie odpadów opako-
waniowych w magazynach i na liniach pakujÄ…cych, jest jednym
z podstawowych działań ekologicznych, np. przy wprowadza-
niu normy ISO 14001. Wywołuje ona również efekt finanso-
wy, szczególnie odczuwalny w zakładach, które do tej pory nie
miały selektywnej zbiórki odpadów. Warto zwrócić uwagę jesz-
. . . l
cze na dwa ważne efekty segregacji w zakładzie. Po pierwsze,
edukacja (często nieuświadomiona) pracowników  nawyki
segregacji z miejsca pracy mogą być przeniesione do domu,
z korzyścią dla społeczności lokalnej. Po drugie, warto zwrócić
www.ep.elamed.pl
11
reklama
fot. Shutterstock
Technologie  gospodarka odpadami
uwagę na fakt, że duże zakłady przemy- własnych produktów, nienadających się zintegrowanego zapobiegania i ograni-
słowe w małych miejscowościach mogą ani do spożycia, ani do przetwórstwa. czania zanieczyszczeń). Całościowe uję-
stanowić istotne obciążenie miejsco- W wielu zakładach rozwiązane są kwe- cie wpływu na środowisko w produkcji
wego wysypiska odpadów niesegrego- stie małych partii produktów wadliwych spożywczej doprowadziło do oddzie-
wanych. Miarą dojrzałości selektywnej lub przeterminowanych. Może jednak lania produktów ubocznych i innych
zbiórki odpadów jest jej powtarzalność, zrealizować się czarny scenariusz  ko- odpadów ze strumienia ścieków, przez
wyszukiwanie coraz to nowych zasto- nieczność zniszczenia pokaz
nych partii co zmniejszono ich obciążenie ładun-
sowań dla odpadów trafiających do od- produktu na terenie zakładu lub poza kiem biologicznym lub chemicznym
padów komunalnych i przygotowanie nim. Warto przeanalizować taki wypa- oraz znaleziono możliwości wykorzy-
dodatkowych rozwiązań w wypadku dek nawet hipotetycznie, aby określić, ja- stania odpadów. Jako przykłady rozwią-
zakłóceń systemu (np. podczas prac re- kie są możliwości rozwiązań. Konkluzją zań zintegrowanych można wymienić:
montowo-budowlanych). Segregacja jest tej analizy może być dostosowanie wła- separację produktów ubocznych z ich
procesem, w którym podstawową rolę snych instalacji do likwidacji produktów zagospodarowaniem, oddzielanie ście-
odgrywają postawy i zachowania ludzi. lub zbudowanie relacji z potencjalnymi ków bogatych w zawiesinę organiczną
odbiorcami odpadów (np. oczyszczalnie i obróbka ich jako osadów, suche czysz-
Odpady trudne i szkodliwe ścieków, biogazownie, kompostownie, czenie instalacji i obiektów bez udziału
Oddzielenie odpadów niebezpiecznych zakłady paszowe). wody oraz wytwarzania ścieków, odzysk
od strumienia innych odpadów jest obo- roztworów myjących z zawartością środ-
wiązkiem prawnym i oczywistością, lecz Odbiorcy odpadów: ków myjących (szczególnie ług sodowy),
trudną czasem w realizacji. W wąskim  ufaj i kontroluj odzysk ciepła z wód odpadowych lub po-
ujęciu jako odpady szkodliwe można (oraz rozwijaj) wtórne ich wykorzystanie.
traktować  klasyczne świetlówki i ole- W sensie formalnym odbiorca odpadów
je, ale to jest dopiero początek. Szcze- posiadający stosowną decyzję postę- Energia z odpadów,
gólną uwagę należy zwrócić na odpady powania z odpadami przejmuje odpo- czyli o przyszłości
powstające przy pracach remontowych wiedzialność prawną za przekazywany Mimo iż w Polsce nie ma tak silnych
i naprawczych, także w pracach niere- odpad z zakładu. Jednakże niezależnie mechanizmów finansowych gospodar-
gularnych, wytwarzanych w trakcie ser- od tego można mówić o pojęciu odpowie- ki odpadami jak w niektórych krajach
wisowania urządzeń i instalacji. Lista dzialności  społecznej lub wizerunku  starej Europy, powoli stajemy się rów-
odpadów niebezpiecznych lub na inny ekologicznym wytwarzającego odpady. nież uczestnikami procesu powstawania
sposób szkodliwych dla strumienia od- W wypadku poważnych nieprawidło- nowych możliwości przetworzenia od-
padów komunalnych może być bardzo wości postępowania z odpadem media padów spożywczych, a dokładnie mó-
rozwojowa i obejmować odpady przyno- pokażą ten incydent, przypisując odpad wiąc  wykorzystania energetycznego
szące korzyści (złom urządzeń, chemia raczej zakładowi X niż odbiorcy odpa- odpadów. Możliwe są dwa sposoby wy-
budowlana itp.). dów Y  i w ten sposób sprawa będzie twarzania energii z odpadów organicz-
postrzegana w świadomości opinii pu- nych, poprzez spalanie uprzednio wy-
Odpady blicznej. Wniosek jest zatem następujący suszonej masy lub poprzez fermentację
na wysypisko komunalne  z założenia odbiorca odpadu powinien i wytworzenie biogazu. Nolens volens
To, czego nie daje się wykorzystać i nie przestrzegać pozwolenia, bo mógłby przemysł spożywczy włącza się w glo-
trzeba odrębnie unieszkodliwić, trafia je utracić, ale należy to kontrolować, balną dyskusję na temat dwóch kierun-
do odpadów mieszanych wywożonych na przykład poprzez audyt i ocenę wia- ków wykorzystania odpadów wartościo-
na składowisko odpadów komunalnych. rygodności przedsiębiorcy. W niektó- wych  do produkcji pasz i żywności lub
Obserwacja kontenera na odpady typu rych wypadkach niezbędne jest również do produkcji energii.
komunalnego może być dobrym mier- wspólne rozwijanie nowych sposobów W niektórych branżach (np. piwowar-
nikiem naszych wysiłków w segregacji wykorzystania odpadów. Powinno się skiej, mleczarskiej, tłuszczowej) odpady
odpadów, rozpoznania odpadów wy- to odbywać z obopólną korzyścią dla wytwarzane przez zakłady przemysłowe
twarzanych przy różnych pracach oraz zakładu rozwiązującego problem odpa- mogą zaspokoić znaczną część potrzeb
wskaz
nikiem świadomości i zachowań du, w zgodzie ze standardami postępo- energetycznych, bez transportowania
pracowników. Dobrym rozwiązaniem wania z danym odpadem w branży czy odpadów na duże odległości. Potrzeb-
na podniesienie dyscypliny odpadowej w innych krajach, i dla odbiorcy odpadu, ny jest najczęściej efekt skali instalacji
w zakładzie jest wprowadzenie okre- który ma w ofercie nowy rodzaj usługi (rozwiązanie jest bardziej przystępne
sowo regularnych audytów  śmietni- i może dzięki niemu lepiej konkurować dla dużych zakładów lub dla instalacji
kowych , z analizÄ… i rozwiÄ…zywaniem na rynku gospodarki odpadami. z mieszaninÄ… biomasy) i wsparcie finan-
wszelkich zaobserwowanych nieprawi- sowe ze względu na wysokie nakłady in-
dłowości. Odpady i ścieki, westycyjne w stosunku do klasycznych
czyli podejście zintegrowane instalacji energetycznych w przemyśle
Odpady awaryjne W przemyśle spożywczym szczególnie spożywczym. Obok rachunku ekono-
Przemysł spożywczy jako wytwórca dóbr wyraz
nie widać korzyści z zastosowa- micznego do oceny wykonalności insta-
konsumpcyjnych z konkretnym okresem nia koncepcji zintegrowanego podejścia lacji energetycznych z biomasy ważny
przydatności do spożycia jest narażony do ochrony środowiska (m.in. usankcjo- będzie bilans emisji gazów cieplarnia-
w sytuacjach awaryjnych na likwidacjÄ™ nowanego w europejskich przepisach nych. qð
ekologia przemysłowa " 4/2009
12