1. Jakie są podstawy myślenia filozoficznego?
2. Jaka jest różnica między upodobaniem a sądem?
Upodobanie nie jest zawsze prawdziwe, a sąd odwołuje się do prawdy.
Upodobanie jest jakością subiektywną, czysto zmysłową, istnieje tylko w odniesieniu do
przedmiotu (zjawiska). Każde upodobanie jest prawdziwe. Sąd zaś jest obiektywny, powszechny
i odnosi się do rozumu, nie zaś zmysłów. Istnieje tylko jeden słuszny sąd.
3. Wyjaśnij pojęcia:
" Poznanie mętne
polegające na zdolności do rozpoznawania prawdy o określonym zjawisku na drodze
równoczesnego, empirycznego postrzegania wszystkich jego własności, dostępne jest
w większym lub w mniejszym stopniu każdej żywej istocie, ponieważ zaś w tej teorii
monady są nie tylko atomami substancji, ale również atomami energii i życia, w ogóle
każdej istocie, a ściślej każdemu generatorowi monad, gdyż wszystkie generatory są
na swój sposób istotami żywymi. Ale człowiek, istota obdarzona bardzo wysokim
stopniem złożoności, oprócz tego  ciemnego czy też  mętnego zmysłowego ujęcia
całokształtu określonego zjawiska, dysponuje jeszcze zdolnością do jasnego poznania
logicznego, dzięki któremu wyodrębnia w owym zjawisku określone cechy. W
praktyce wygląda to następująco:
Jeśli w filharmonii na koncercie Bacha spotka się wybitny kompozytor z powiedzmy
robotnikiem budowlanym, obydwaj usłyszą te same nuty. Ale robotnik nie będzie
w stanie odróżnić owych nut od siebie i dlatego jego poznanie byłoby, zdaniem
Leibniza,  mętne i  ciemne (nie są to oczywiście określenia pejoratywne, ale czysto
opisowe). Kompozytor z kolei mógłby usłyszaną melodię rozłożyć na poszczególne
nuty, te zaś zapisać na papierze, dlatego jego poznanie określone zostałoby tu jako
jasne i logiczne.
" Poznanie jasne,
" Epikureizm
kierunek filozoficzny zapoczątkowany w starożytności przez Epikura, w ok. 306 r. p.n.e.
kontynuowany także w czasach nowożytnych. Podobnie jak w większości kierunków filozoficznych
hellenizmu dla epikurejczyków najważniejszą dziedziną filozofii była etyka  uważali oni, że
podstawowym zagadnieniem filozoficznym jest szczęście, które upatrywali w przyjemności.
Epikureizm jest jedną z dwóch najważniejszych antycznych filozofii życia. Dla tego sposobu
filozofowania kluczowym pytaniem było: jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym. Były to więc
przede wszystkim systemy etyczne. Wszelkie inne rozważania filozoficzne z zakresu czy to teorii
poznania, czy metafizyki, miały tu znaczenie drugorzędne i służyły wyłącznie do uzasadniania swoich
poglądów w sprawie kluczowego pytania  jak żyć, żeby być szczęśliwym. Mimo takich założeń
pierwotnych epikureizmu jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w teorii poznania, miały póz
niej
znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych.
Najbardziej oryginalne było jednak pojęcie śmierci przez Epikura. Twierdził, że nie należy bać się
śmierci, bo, jak sam powiedział "dopóki jesteśmy, nie ma śmierci, a gdy ona przychodzi, nie ma nas".
Epikur zauważył też, że w odczuwaniu przez ludzi ich naturalnej radości życia przeszkadzają rozmaite
lęki, które dzisiaj określilibyśmy jako egzystencjalne. Lęki te to:
" strach przed śmiercią
" lęk przed gniewem bogów
" lęk przed cierpieniem
" obawa przed niemożnością osiągnięcia szczęścia
Według Epikura jego filozofia jest poczwórnym lekarstwem na te choroby.
Epikureizm był jako system etyczny z gruntu hedonistyczny, to jest zakładał, że dobro równa się
przyjemności i dlatego życie szczęśliwe to życie, w którym suma doznanych przyjemności jest
większa niż suma cierpienia.
" Stoicyzm
kierunek filozoficzny zapoczÄ…tkowany w III wieku przed n.e. w Atenach
przez Zenona z Kition, doprowadzony do ostatecznej formy przez Chryzypa
i kontynuowany przez całą starożytność. Wywarł znaczny wpływ na rozwój
chrześcijaństwa, w pewnym stopniu oddziaływał na myśl średniowieczną, odżył w
nowej formie w filozofii nowożytnej, np. u Justusa Lipsiusa. Modelem człowieka był
mędrzec, który żył w zgodzie z naturą, kierujący się rozumem.
Stoicyzm stworzył kompletny system filozoficzny, który w teorii bytu był
monistyczny, zasadniczo materialistyczny i deterministyczny, a w teorii poznania
skłaniał się ku empiryzmowi, ale najbardziej jest znany ze swojej części etycznej.
Etyka stoicka, która większości ludzi kojarzy się ze słowem "stoicyzm", opiera się
na zasadzie osiągania szczęścia przez wewnętrzną dyscyplinę moralną, sumienne
spełnianie tych obowiązków, które spadają na nas naturalną koleją rzeczy, oraz
odcięcia swoich emocji od zdarzeń zewnętrznych, czyli utrzymywania stanu
spokojnego szczęścia niezależnie od zewnętrznych warunków.
Nazwa tej szkoły pochodzi od greckiego słowa "stoa" oznaczającego zasadniczo
portyk, czyli rodzaj publicznie dostępnego, krytego miejsca spacerów i spotkań.
Pierwsi stoicy spotykali się i prowadzili dysputy w ateńskim budynku zwanym po
grecku ! ÃÄżp ! Ä„żÄ…ºÅ»· (he stoa he poikile  "stoa kolorowa"), gdzie nauczaÅ‚ Zenon z
Kition.
Stoicyzm był szczególnie popularny i niemal utożsamiany z całą filozofią jako
taką w starożytnym Rzymie. Do Rzymu stoicyzm sprowadził grecki niewolnik
Epiktet. Rzymscy filozofowie stoicy nie wnieśli jednak wiele nowego do systemu
uformowanego przez Chryzypa. Najbardziej znanymi stoikami rzymskimi byli:
Lucjusz Anneusz Seneka i cesarz Marek Aureliusz.
" Idealizm platoński
Pierwszym znaczącym filozofem głoszącym poglądy idealistyczne był Platon.
Punktem wyjścia idealizmu platońskiego było założenie Sokratesa odnoszące się
do pojęć: w pojęciach zawarta jest wiedza pewna i bezwzględna. Według Platona
idee tworzą odrębny świat. Relacje między nimi są analogiczne do tych, które
zachodzą między pojęciami. Podobnie jak sokratejskie pojęcia, idee stanowią
swoistą hierarchię: od tych najniższych do najwyższej idei Dobra. Rozpatrując ten
problem na gruncie bytu, Platon doszedł do wniosku, iż istnieje tylko jeden byt -
idea. Przyjęcie takiego poglądu spowodowało również inne postrzeganie realności.
Dotąd bowiem uznawano realność tylko w rzeczach, Platon zaś stwierdził, że rzeczy
są jedynie cieniem idei. Idee są wzorami dla rzeczy. I choć natura świata rzeczy
oraz świata idei jest różna, to układ pozostaje ten sam, gdyż porządek świata jest po
prostu odzwierciedleniem doskonałego świata idei. Wreszcie zagadnienie tyczące
się natury platońskiej idei. Sam filozof odrzucił taką możliwość, że idee są fizyczne.
Dowodził, że idee są uczestnikami wielu rzeczy, a w przypadku bytu fizycznego jest
to niemożliwe. Zaprzeczył również, że idee są bytem psychicznym. Według tego
greckiego filozofa istniały dwa sposoby kategoryzacji idei: jedna w sensie logicznym,
druga zaś w kontekście religijnym. Swe wywody argumentował tym, że idee albo są
tworzywem idealnym, swoistym wzorcem, albo są rzeczywistością niepojętą dla ludzi,
a więc boską
" Zasada złotego środka  Arystoteles
Arystoteles uważał, że zbyt skrajne czy rygorystyczne podejście do moralności oraz
całkowite ignorowanie żądz cielesnych ma zwykle fatalne rezultaty, gdyż żądze te są
sposobem, w jaki ciało komunikuje silnie zależnej od niego duszy swoje potrzeby.
W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się  złotym środkiem ,
który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia,
najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym.
Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą  złotego środka  nie ignorować
żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie
ma być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu przyjemność. Żądze muszą
zostać zaspokojone, ale w sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej
części duszy, która to dusza powinna oprócz nabywania wiedzy kultywować również
umiejętności panowania nad żądzami, poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek.
Według Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnalez
ć  złoty środek , do
takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo  tutaj nie ma średniej
miary, sÄ… to czyny niegodziwe.
Zdaniem Arystotelesa jednostki w swoim życiu rozciągnięte są między dwoma
niemożliwymi do osiągnięcia przeciwnościami: nadludzką cnotą upodabniającą do
bóstwa, a jego przeciwieństwem - upodabniającym do zwierząt bestialstwem.
" Człowiek jest miarą wszechrzeczy-Protagoras (relatywizm poznawczy)
Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy - zasada stawiająca osobę ludzką jako
centralny punkt odniesienia w epistemologii. W etyce współcześnie nazywa się ona
normÄ… personalistycznÄ….
Zasada epistemologiczna w filozofii greckiej
SÅ‚owa te, brzmiÄ…ce w oryginale gr. Ä„Ź½Äɽ ÇÁ·źŹÄɽ ź­ÄÁż½ Ź½¸ÁÉÄ„żÂ panton
chrematon metron anthropos) - i opatrzone komentarzem:  istniejących, że istnieją,
i nieistniejących, że nie istnieją, są przypisywane[1] Protagorasowi z Abdery (Platon
przytoczył je w "Teajtecie" 152 a 2) i związane są z jego poglądami dotyczącymi
teorii poznania. Anthropos metron (człowiek miara) oznacza dla Protagorasa,
że każdy człowiek jest sam dla siebie kryterium prawdy  wszystkie doznania
zmysłowe i przeświadczenia danej osoby są dla niej prawdziwe. Ponieważ jednak
ludzie się różnią, to pojęcie prawdy w znaczeniu obiektywnym nie ma sensu.
Oznaczałoby to całkowity relatywizm sądów  myśl tę za Protagorasem podjęli
sceptycy.
Pogląd Protagorasa atakowali Demokryt z Abdery i Platon  jeżeli każdy człowiek
ma rację, to rację ma również ten, kto zaprzeczy tezie Protagorasa. Albo zdanie
Protagorasa jest obiektywną prawdą (i przeczy sobie), albo nie mówi nic, bo
jest "prawdÄ… subiektywnÄ…", a o istnieniu takich "prawd" wiemy od dawna.
Zauważmy wreszcie, że pierwszej części zdania łatwo nadać wydz
więk inny niż ma
zdanie pełne, zwłaszcza, jeśli nie wiadomo nic o sensie, jaki nadawał mu Protagoras.
Przykładowa interpretacja w duchu humanizmu mogłaby brzmieć następująco:
wszystko, czego się podejmujemy powinno mieć na celu dobro drugiego człowieka
(ew. "ludzkości") i ilość uczynionego dobra jest wartością naszych działań.
Najtrwalej wpisanym w naszą tradycję zdaniem Protagorasa[1] jest słynne: "Człowiek
jest miarą wszechrzeczy"; Protagoras był zwolennikiem relatywizmu poznawczego:
głosił, iż nasz ogląd rzeczywistości zależy od tego, kim jesteśmy. Przypisuje się
mu również przekonanie, iż z relatywizmu poznawczego można korzystać w życiu
publicznym, przekonując do rzeczy, które wydają się niegodne lub w które się po
prostu nie wierzy - tłumacząc to właśnie względnością wszelkich racji.
Relatywizm  pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można
oceniać wyłącznie w kontekście systemu, w którym są one wypowiadane. Tym
samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których
ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu
zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych.
Relatywizm przeciwstawiany jest absolutyzmowi.
Relatywizm poznawczy oznacza stwierdzenie, że badając inną kulturę badamy ją za
pomocą kategorii poznawczych wyniesionych z kultury własnej, a zatem badamy
własną relację do badanej kultury.
Relatywizm poznawczy i subiektywizm
znaczyl w jegu przypadku, ze prawda jest zalezna od punktu widzenia, kazdy
widzi wszystko inaczej, wiec kazdy bedzie postrzegal inna prawdÄ™