KINEZYTERAPIA
Rola terapeuty w profilaktyce i doborze środków pomocniczych
Urazy sportowe
W artykule przedstawiono ogólną charakterystykę urazów sportowych oraz metody ich profilaktyki z użyciem środków
pomocniczych. Metodologia doboru ortezy sportowej stanowi wyzwanie dla terapeuty i sportowca, który musi mieć pełne
zaufanie do produktu. Na jakie elementy należy zatem zwrócić szczególną uwagę, aby produkt spełniał oczekiwania?
razy sportowe stanowią ważny pro- w granicznych zakresach ruchu. W sporcie Orteza sportowa powinna posiadać mak-
Ublem w sporcie wyczynowym, ale nie profesjonalnym ważnym elementem roz- symalnie ułatwiony system zakładania, aby
są zagadnieniem obcym także na niższych grzewki jest także masaż sportowy przedstar- zminimalizować liczbę błędów, z których
poziomach zaawansowania. Każda dyscypli- towy oraz rozgrzewające zabiegi fizykalne. każdy może stanowić dodatkowy czynnik
na sportu charakteryzuje się innym zakresem Warto też zwrócić uwagę, że jednym z czyn- ryzyka. Nawet najlepszy produkt nie bę-
czynników ryzyka i stref zagrożenia. Dla ników zwiększających ryzyko powstawania dzie spełniał swoich funkcji, jeśli zostanie
przykładu, w piłce nożnej prawie połowa urazów sportowych jest nieodpowiednie nieprawidłowo założony.
urazów dotyczy kończyn dolnych, a w dys- nawodnienie. Odpowiednia suplementacja Funkcja stabilizacyjna profesjonalnego
cyplinach biegowych za większość urazów mikroelementowa i uzupełnianie płynów, produktu powinna umożliwiać wykonywa-
odpowiadają przeciążenia. W większości choć często zaniedbywane, powinny być nie wszystkich czynności związanych z daną
przypadków urazy sportowe dotyczą narządu stosowane na każdym poziomie rozgryw- dyscypliną sportu z wyłączeniem tych,
ruchu, a bezpośrednią ich przyczyną jest kowym i w każdej dyscyplinie sportu. które bezpośrednio prowadzą do powstania
znaczne przeciążenie w obrębie struktur urazu. Dla przykładu, w siatkówce jednym
stawowo-mięśniowych. Pomoc z zewnątrz z częstszych urazów są skręcenia stawu
Urazy sportowe mogą powstawać w wy- W sporcie profesjonalnym coraz częściej skokowego. Idealny produkt stosowany
niku jednorazowego zadziałania czynnika stosuje się środki pomocnicze jako element w tej dyscyplinie powinien blokować ruch
urazogennego lub jako suma mniejszych profilaktyki powstawania lub pogłębiania odwracania w stawie skokowo-goleniowym
przeciążeń i mikrourazów działających przez się urazów sportowych. Jedną z najbardziej (90% skręceń powstaje z ruchu odwróce-
dłuższy czas. Ponieważ jedną z głównych rozpowszechnionych obecnie metod wsparcia nia), ale nie może ograniczać pozostałych
przyczyn powstawania urazów sportowych zewnętrznego jest kinesiotaping. Ogólnie ruchów w stawie, przede wszystkim zgięcia
są zdarzenia losowe, należy skoncentrować rzecz biorąc, metoda opracowana przez Japoń- podeszwowego i grzbietowego. Tylko taka
się na profilaktyce zdarzeń zależnych czyka dr. Kenzo Kase wykorzystuje specjalne orteza daje komfort użytkowania, która poza
od sportowca, trenera przygotowania fi- elastyczne taśmy, które umieszczone na skó- spełnieniem powyższych funkcji zapewnia
zycznego i terapeuty. rze, korygujÄ… ustawienie struktur stawowych odpowiedniÄ… perspiracjÄ™ i utrzymuje siÄ™
i oddziałują na układ mięśniowo-powięziowy. w miejscu mimo gwałtownych ruchów.
Grzech zaniedbania Skuteczność stosowania kinesiotapingu jest Na koniec nader istotna kwestia wy-
W profilaktyce urazów sportowych najważ- niezaprzeczalna, jednak częstym problemem trzymałości produktu. Orteza sportowa
niejszą rolę odgrywają czynności prowadzone jest dostępność tej metody. musi wytrzymać znaczne przeciążenia
przed podjęciem aktywności. Najczęściej Innym, bardziej dostępnym, zewnętrznym wynikające ze specyfiki danej dyscypliny
zaniedbywaną przez sportowców czynnością środkiem pomocniczym są ortezy sportowe. sportu. Powinna być ponadto bezpieczna dla
jest odpowiednia rozgrzewka. Jej zasadniczą Zasadnicze wskazania do ich stosowania użytkownika oraz innych współuczestników
rolą jest przygotowanie organizmu do podjęcia dotyczą ochrony stawów i mięśni narażonych treningu lub zawodów.
aktywności o podwyższonej intensywności. na powstanie urazu. Nie ma konieczności ani
Podczas rozgrzewki struktury stawowe wskazań do codziennego używania ortezy. Kiedy dojdzie do urazu
i mięśnie zostają bardziej ukrwione, a przez Należy jednak pamiętać, że w mikrocyklu star- Niestety, nie wszystkim urazom udaje się
to lepiej odżywione i gotowe do podjęcia towym oraz w zaawansowanym etapie przy- zapobiec. Kiedy już dojdzie do urazu, bardzo
pracy. Do ośrodkowego układu nerwowego gotowań treningowych organizm sportowca ważne jest wdrożenie odpowiednich metod,
trafia informacja o zwiększeniu ukrwienia jest bardziej narażony na powstanie kontuzji które w pierwszej kolejności mają zmniejszyć
obwodowego i intensyfikacji pracy układu i odpowiednio dobrana orteza sportowa może rozległość urazu i uchronić zawodnika przed
krwionośnego i oddechowego. Jednym być kluczową formą zabezpieczenia. dodatkowymi komplikacjami.
z najważniejszych, w kontekście profilaktyki Podstawowe cechy ortezy sportowej moż- Zdarza się, że zawodnik po doznanym
urazów, elementów rozgrzewki jest tzw. stret- na zamknąć w czterech punktach: urazie próbuje kontynuować wysiłek, sto-
ching, czyli ćwiczenia rozciągające. Dobrze " łatwość zakładania, sując powszechną i jednocześnie błędną
przeprowadzone ćwiczenia rozciągające " skuteczność stabilizacji, metodę  rozbiegania urazu. Dzieje się tak,
zapobiegają powstawaniu większości urazów " komfort użytkowania, ponieważ podwyższony poziom endorfin
mięśniowych i przygotowują stawy do pracy " zwiększona wytrzymałość. i adrenaliny, zauważalny szczególnie
Produkt Q Produkt X Produkt Y Produkt Z
Poziom stabilizacji Poziom I Poziom II Poziom II Poziom III
Dyscypliny sportu oparte na bieganiu na równej Dyscypliny sportu z przewagą skoków, zwrotów
Dyscyplina sportu
powierzchni, bez skoków i zwrotów i nagłych przyspieszeń
Zakres urazu Dyskomfort Lekkie naciągnięcie Lekkie skręcenie Poważne skręcenie
Tab. 1. Tabela doboru środka pomocniczego dla stawu skokowego
40 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010
KINEZYTERAPIA
podczas mikrocyklu startowego, wpływa a tym samym przyspieszyć powrót zawodnika sportowcowi dobrać odpowiedni produkt,
na podwyższenie progu bólu i skutki urazu do pełnego obciążenia wysiłkowego. nie tylko pod względem jakości wykonania.
odczuwane są przez zawodnika z opóz
nie- Kluczowy moment powrotu do obciążeń Orteza sportowa powinna być dostosowana
niem. Zjawisko to, zwane runner s high, jest treningowych stanowi końcowy etap rehabi- do specyfiki dyscypliny sportu i poziomu
szczególnie niebezpieczne i może prowadzić litacji. Bardzo częstym błędem zawodników zaawansowania. Dobór ortezy powinien
do poważnych powikłań pourazowych. jest skracanie tego etapu i zbyt szybki powrót uwzględniać zakres i stopień stabilizacji,
Kiedy dojdzie do urazu, wysiłek fizyczny do treningu. Należy pamiętać, że nie zawsze a działanie produktów stosowanych w pro-
powinien być natychmiast przerwany. ból jest wystarczającym  sygnałem ostrze- filaktyce powinno wynikać z czynników
Skuteczną metodą ograniczenia rozległości gawczym i organizm po przebytym urazie ryzyka i stref zagrożenia.
i skutków urazu jest następnie wdrożenie potrzebuje okresu adaptacji do większej Na rynku sportowych produktów
metody RICE: intensywności wysiłkowej. Na tym etapie medycznych niełatwo znalez
ć produkty,
" R  (rest)  odpoczynek; przerwanie bardzo ważne jest zastosowanie odpo- które spełniałyby wszystkie wymienione
wysiłku po doznanym urazie i przyjęcie wiedniego środka pomocniczego  ortezy w powyższym opracowaniu cechy. Wiemy,
pozycji bezpiecznej; sportowej. że w krajach, takich jak Francja, Japonia czy
" I  (ice)  lód; zastosowanie miejscowego Ortezy sportowe, poza wymienionymi wy- USA sportowcy mają już dostęp do profesjo-
schłodzenia okolicy urazu za pomocą żej cechami, powinny wykazywać różnice nalnych ortez sportowych. W uproszczony
worków z lodem; należy bezwzględnie konstrukcyjne wynikające z odpowiedniego sposób dobór produktu odbywa się tam
pamiętać, aby czas schładzania nie był stopnia stabilizacji. Ponieważ działania na podstawie tabeli podobnej do zamiesz-
jednorazowo dłuższy niż 30 minut, aby rehabilitacyjne zakładają ciągły progres czonej obok (tab. 1).
nie doszło do powikłań związanych procesu zdrowienia, zmienia się konieczny
z odmrożeniem; do zastosowania stopień stabilizacji. Podsumowanie
" C  (compression)  w połączeniu ze schła- Biorąc pod uwagę fakt, iż lekarze i tera- Podsumowując, należy zaznaczyć, że or-
dzaniem kompresja miejsca urazu zmniej- peuci ostrzegają, że zbyt długie stosowanie totyka sportowa stanowi bardzo ważny
sza obrzęk i dolegliwości bólowe. ortotyki może osłabić naturalne działania element profilaktyki urazów w sporcie. Jest
" E  (elevation)  uniesienie kończyny defensywne organizmu, należy wybrać tylko także niezbędnym elementem w powrocie
powyżej poziomu serca ograniczy krwa- taki produkt, który nie ogranicza fizjolo- do aktywności fizycznej po przebytym
wienie i obrzęk. gicznego zakresu ruchu w stawie, pozwala urazie oraz znacznie ułatwia wszelkie
Jest to zespół czynności związanych na wykonywanie ruchów  bezpiecznych , procesy związane z rehabilitacją poura-
z pierwszÄ… pomocÄ… przedlekarskÄ… i opartych a blokuje tylko te pÅ‚aszczyzny, których prze- zowÄ…. qð
na działaniu tzw. terapii zimnem. kroczenie prowadzi do powstania urazu.
Zastosowanie powyższych czynności Szczególnie ważna podkreślenia jest JAROSA
AW NOWICKI
powinno znacząco ograniczyć skutki urazu, w tym miejscu rola terapeuty, który pomoże Dr Sapporo SC
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010 41