Fotografia przyrodnicza -Makro
(krótki poradnik stworzony przez amatora z niewielkim doświadczeniem, dla amatorów bez
doświadczenia :) )
Zdjęcia Makro zawsze bardzo mnie ciekawiły. Ukazują to co gołym okiem czasem trudno
dostrzec.
Najbardziej jednak fascynuje mnie Makro fotografia przyrodnicza.
Postaram się opisać w miarę przystępny sposób jak takie zdjęcia robić, oraz jakiego sprzętu
u\
ywać.
I. Miejsce pracy
Owady są wszędzie. Praktycznie zawsze jakiś znajduje się w naszym pobli\
u. Strychy i
piwnice mieszkań są zazwyczaj pełne ró\
nej maści pająków, motyli oraz innych owadów.
Jednak nas najbardziej będzie interesować zwykła łąka.
Dlaczego ? A dlatego, \
e na niej będziemy mieli  pod ręką największą liczbę naszych
modeli (czyli owadów) oraz będziemy mieli odpowiednie światło.
II. Odpowiedni czas (światło)
Dostateczna ilość światła jest w makrofotografii bardzo wa\
na. U\
ywając du\
ej liczby
przysłony (np. 8 ) oraz stosując soczewki Close-Up powodujemy, \
e do matrycy dociera mało
światła. Zmuszeni jesteśmy wtedy do stosowania większej czułości ISO, co zazwyczaj
powoduje zwiększenie ziarnistości fotografii.
Dlatego staramy się wybrać odpowiednią porę dnia, wtedy kiedy słońce dobrze oświetla naszą
łąkę.
Najbardziej interesującą porą dnia będzie dla nas wczesny poranek oraz przedział pomiędzy
godziną 11:00 a 16:00 (oczywiście mam na myśli póz
ną wiosnę i lato).
Zapewne zastanawiacie się dlaczego wczesny poranek ? Ju\
tłumaczę. Dlatego, \
e bardzo
często jest wtedy zimno. I jeśli uda nam się odnalez
ć na łące jakiegoś owada to właśnie dzięki
niskiej temperaturze będzie on mało ruchliwy. Doskonale wtedy pozuje i wręcz daje się przez
nas odpowiednio ustawić. Owadów o tej porze szukamy pod liściami, pod płatkami kory na
drzewach oraz w wszystkich tego typu miejscach (zapewniających owadom ochronę)
Natomiast pomiędzy godziną 11:00 a 16:00 mamy latem zazwyczaj najlepsze światło, a to
dzięki mocno świecącemu słońcu.
Owady są wtedy niestety o wiele bardziej ruchliwe ni\
z samego rana. Jest ich jednak
znacznie więcej i dlatego powinniśmy mieć większy wybór tego co chcemy sfotografować.
Czasem zdjęcia wykonane na bardzo nasłonecznionej łące są zbyt jasne. Pomo\
e nam wtedy
zmniejszenie parametru kompensacji ekspozycji. Warto wykonać dwa lub trzy zdjęcia z
ró\
nie ustawioną liczbą tego parametru (np. 0, -1, -2)
III. Sprzęt
Oprócz samego aparatu przydadzą się nam dodatki zwiększające mo\
liwości powiększenia.
Aby u\
ywać dodatkowego sprzętu zakładanego przed obiektywem w przypadku większości
aparatów musimy zaopatrzyć się w odpowiednią tulejkę.
Tulejka do Minolty Z1
Najtańszym rozwiązaniem będą soczewki Close-UP zwane soczewkami Macro.
Soczewki Macro produkuje kilka firm, mo\
na więc wybierać pomiędzy produktami np.
Hama, Hoya lub Matin. Soczewki tych firm ró\
nią się jednak jakością oraz ceną (np. Matin
posiadają specjalną warstwę zmniejszającą aberrację).
Najczęściej spotykane soczewki tego typu mają dioptra\
w zakresie +1, +2, +4 oraz +10.
Soczewki Close-Up firmy Hama
Oczywiście największe powiększenie da nam soczewka +10D jednak powoduje ona bardzo
du\
e zniekształcenia takie jak rozmycia na brzegach zdjęcia, aberracje, zniekształcenia
beczkowate. Ogólnie mo\
emy przyjąć zasadę, ze im większe powiększenie soczewki tym
większe otrzymujemy zniekształcenia obrazu oraz tym trudniej uzyskać odpowiednią ostrość.
Dlatego polecam stosowanie maksymalnie soczewek +4. Dają one odpowiednio du\
e
powiększenie jednocześnie nie zniekształcając zbytnio obrazu.
U\
ywanie soczewek Macro daje nam jeszcze jedną zaletę. Nie jesteśmy zmuszeni do
stosowania trybów Super-Macro i fotografowania owadów np. z odległości 1-4 cm co je
zazwyczaj płoszy. Z soczewką +4D mo\
na wykonać zdjęcie makro w największym
powiększeniu z odległości około 16 cm od fotografowanego obiektu (dane z Minolty Z1).
Zdjęcie wykonane bez u\
ycia soczewki Close-Up w trybie Super Macro z odległości około 4 cm (Minolta
Dimage Z1)
Zdjęcie wykonane z u\
yciem soczewki Close-Up +4D w trybie max Tele z odległości około 16 cm (Minolta
Dimage Z1)
Następnym dodatkiem, którego mo\
emy u\
yć zamiast soczewek Close-Up jest
Makrokonwerter. Daje on zazwyczaj obraz mniej zniekształcony ni\
ten uzyskany za pomocą
soczewek Makro, jednak jest od nich znacznie dro\
szy. Z dostępnych na rynku modeli mo\
na
wymienić Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250. Posiada on wygodny sposób monta\
u na
obiektywie (tulejce) za pomocą złącza typu Snap-On. Dzięki temu jego zało\
enie lub zdjęcie
trwa dosłownie sekundę.
Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250 (zdjęcie pochodzi z strony firmy Raynox)
Ostatnim dodatkiem, który mo\
e nam zastąpić soczewki Makro lub Makrokonwerter jest tzw.
Odwrócony obiektyw. Dzięki temu wynalazkowi otrzymujemy zazwyczaj zdjęcia o
najwy\
szej jakości, pozbawione prawie w 100% zniekształceń. Uzyskujemy tak\
e bardzo
du\
e powiększenie fotografowanego obiektu.
Jako Odwróconego obiektywu zazwyczaj u\
ywamy starego nieu\
ywanego ju\
obiektywu z
zwykłej lustrzanki analogowej np. Zenita. Przymocowujemy go przed obiektywem naszego
obiektywu za pomocą pierścienia odwrotnego mocowania.
IV. Głębia ostrości (GO)
W bardzo du\
ym powiększeniu widać wszystkie małe detale fotografowanego obiektu.
Czasem są to drobne włoski pokrywające owada a czasem drobna struktura liścia.
Kolejnym problemem w fotografii Makro jest trudność uzyskania dobrej ostrości na jak
największej powierzchni fotografowanego obiektu.
Związane jest to z małą głębią ostrości (GO) występującą podczas robienia zdjęć Makro.
Bardzo często wynosi ona nawet 1 mm.
Aby maksymalnie zwiększyć GO powinniśmy stosować mo\
liwie du\
ą liczbę przysłony
(czyli mały otwór przez który pada światło na matrycę) np. 7 lub 8.
Zbyt mała GO. Ostrość złapana zbyt blisko, główny obiekt zdjęcia nie ostry
Mała GO jednak ostrość złapana poprawnie na głowie osy
Starajmy się jednak nie u\
ywać maksymalnej liczby przysłony, ze względu na to, \
e spora
liczba obiektywów nie radzi sobie wtedy najlepiej z ostrością. Obraz jest przez to lekko
rozmyty (nie jest to jednak reguła)
Pamiętajmy jednak, \
e wraz z zwiększeniem liczby przysłony zwiększy się czas naświetlania
sceny. Mo\
e się wtedy okazać, \
e warunki oświetleniowe są niedostateczne i aparat ustawi
nam czas otwarcia migawki na 1/8s (oczywiście jeśli fotografujemy w trybie priorytetu
przysłony, lub pełnej automatyki -to ostatnie jednak stanowczo odradzam bo np. nie
będziemy mogli ustawiać ostrości ręcznie oraz innych istotnych parametrów) co zazwyczaj
kończy się wykonaniem zdjęcia poruszonego.
Pomóc nam mo\
e wtedy zmniejszenie liczby przysłony lub zwiększenie wartości ISO co
zwiększa czułość matrycy (to ostatnie niestety zazwyczaj zwiększa ziarnistość zdjęcia).
Dlatego jak ju\
wcześniej pisałem w fotografii Makro dobre warunki oświetleniowe są
niezbędne.
Kiedy jednak bardzo chcemy zrobić zdjęcie Makro w niesprzyjających warunkach
oświetleniowych, mo\
emy skorzystać z doświetlenia sceny za pomocą lampy błyskowej.
Zdjęcie doświetlone za pomocą wbudowanej w aparat lampy (kompensacja błysku)
Idealne w takim wypadku są specjalne lampy błyskowe do fotografii Makro, są one jednak
dość drogie, dlatego skupimy się na u\
yciu lampy wbudowanej w aparat.
Jest to niewątpliwie najtańsze rozwiązanie, niestety niesie za sobą kolejne problemy.
Jeśli nie u\
ywamy dodatkowych soczewek Close-Up, dzięki którym mo\
emy fotografować z
większej odległości mo\
e dojść do tego, \
e nie uda nam się oświetlić fotografowanego
obiektu, gdy\
światło lampy zostanie zasłonięte przez obiektyw, który znajduje się zbyt blisko
fotografowanego obiektu.
Dlatego polecam jednak u\
ywanie soczewek Close-Up i fotografowanie z większej odległości
(pomijając ju\
fakt, \
e łatwiej nam będzie nie wystraszyć samego owada, w końcu nie
będziemy machać obiektywem np. 1cm od niego, jak ju\
wcześniej pisałem).
Kolejnym problemem mo\
e być zbyt mocny błysk lampy i przepalenie na zdjęciu obiektów
znajdujących się blisko przed obiektywem.
Dlatego warto u\
ywać opcji kompensacji mocy błysku lampy (ustawiamy np. na -1). Jeśli nie
mamy mo\
liwości ustawienia tego parametru w aparacie mo\
emy u\
yć np. chusteczki
higienicznej w celu zasłonięcia lampy (dzięki czemu osłabimy błysk).
V. Ostrość
Fotografia powinna być ostra. Złapanie dobrej ostrości zazwyczaj nie jest trudne np.
fotografując dobrze oświetloną osobę na tle jakiegoś pięknego krajobrazu mo\
emy zdać się
na automatyczny dobór ostrości (całą pracę załatwi za nas elektronika aparatu) lub spokojnie
wyostrzyć obraz ręcznie, zwłaszcza \
e GO mamy całkiem sporą (nie jest to ju\
1mm jak w
opisywanym wcześniej przypadku tylko np. 10m)
Niestety w przypadku Makro fotografii zazwyczaj mamy do czynienia z bardzo małą GO co
powoduje, \
e musimy bardzo precyzyjnie ustawić ostrość. W tak ekstremalnych
powiększeniach bardzo często zawodzi automatyka (automatyczna ostrość czyli AF) dlatego
łatwiej będzie przestawić (oczywiście o ile aparat ma taką funkcję) aparat w funkcje ręcznego
ustawiania ostrości (MF). U\
ywając soczewek Close-Up w trybie Tele (czyli przy
maksymalnym zoomie) ustawiamy MF na minimalną dostępną odległość jaką tylko mo\
emy.
Pozwoli to nam na maksymalne powiększenie fotografowanej sceny (o ile oczywiście
potrzebujemy maksymalnego powiększenia). Podobnie postępujemy w przypadku
fotografowania bez soczewek np. w trybie Super Macro w Minolcie Z1 ustawiamy ostrość na
odległość 4cm.
Samo ustawianie ostrości na fotografowanym obiekcie uzyskujemy przez delikatne ruchy do
przodu lub do tyłu samym aparatem. Niestety jest to bardzo trudne bo precyzja ruchu często
musi być na poziomie 1mm (pamiętamy przecie\
o bardzo małej GO !!!). Tak\
e w tym
wypadku warto wykonać kilka zdjęć, dzięki czemu zwiększamy prawdopodobieństwo, \
e
jedno z nich wyjdzie w akceptowalnej ostrości.
VI. Pomiar światła
Kolejna dość istotna sprawa w fotografii Makro to odpowiednie ustawienie pomiaru światła.
Mamy do wyboru trzy opcje: wielosegmentowy, centralnie wa\
ony oraz punktowy (Spot).
Właściwie najczęściej powinniśmy u\
ywać pomiaru światła punktowego. Spowodowane jest
to tym, \
e zazwyczaj fotografujemy małą powierzchnię, która jest w centrum kadru i jest
najlepiej oświetlona. Dodatkowo ustawienie pomiaru światła punktowego podczas
fotografowania dobrze oświetlonego obiektu w centrum sceny, powoduje \
e otrzymujemy
ciut krótsze czasy naświetlanie ni\
w przypadku pomiaru wielosegmentowego.
VII. Kadr
Kadr centralny jest przez większość fotografów uwa\
any za błędny.
Jednak ja uwa\
am, ze w przypadku ekstremalnych powiększeń zazwyczaj spotykanych w
Makro fotografii jest on wręcz po\
ądany. Przede wszystkim skupia uwagę na głównym
temacie zdjęcia. Najczęstszym obiektem tego typu zdjęć jest pojedynczy owad, którego
najłatwiej wyeksponować umieszczając w środku kadru.
Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, \
eby nie trzymać się tej metody, zwłaszcza jeśli uda
nam się zrobić zdjęcie owada w jakiejś ciekawej pozie (np. podczas spaceru po z
dz
ble trawy -
tak jakby szedł przez most).
Nie zawsze musimy stosować kadr centralny. Czasem warto pokazać dodatkowy fragment zdjęcia.
Centralny kadr mo\
e nam pomóc tak\
e w sytuacji gdy fotografowany owad znajduje się na
nieciekawym tle. Mo\
emy wtedy tak wykadrować zdjęcie aby owad zajmował jego większą
część co skutecznie zniweluje nieprzyjemny dla oka efekt brzydkiego tła.
Warto te\
robić zdjęcia w kilku ró\
nych ujęciach, \
eby potem wybrać to najlepsze i
najciekawsze.
Istotną sprawą dotyczącą kadrowania jest to aby starać się (o ile to mo\
liwe lub nie koliduje z
naszym zamysłem na dane ujęcie) nie ucinać na zdjęciach fotografowanego owada (np.
skrzydeł, które nie zmieściły się w kadrze)
Niewłaściwy kadr. Ucięte skrzydło muchówki psuje wygląd całego zdjęcia.
Tym razem cały owad zmieszczony w kadrze.
VIII. Owad.
Troszeczkę o samym  polowaniu . Większość owadów jest bardzo płochliwa. Dlatego cię\
ko
jest do nich podejść na odpowiednią do zrobienia zdjęcia makro odległość (jak pamiętamy tu
mogą nam pomóc soczewki Makro, dzięki którym zwiększymy odległość od fotografowanego
obiektu).
Owady najczęściej reagują na szybki ruch, oraz zmianę jasności. Dlatego powinniśmy zbli\
ać
się do nich bardzo powoli, unikając gwałtownych ruchów. Staramy się podchodzić do nich
tak aby nie rzucić na nie naszego cienia, bo to niestety w większości wypadków je spłoszy.
IX. Człowiek.
Na sam koniec zostawiłem sobie to co najwa\
niejsze. Czyli fotografa. W Makro fotografii
chyba najbardziej istotna jest CIERPLIWOŚĆ. Nie uda się Wam zrobić dobrych fotografii
Makro jeśli nie będziecie odpowiednio cierpliwi. Jeśli jednak uda wam się spokojnie
wysiedzieć np. godzinę przed jednym małym robaczkiem, to zapewne po powrocie do domu i
przegraniu zdjęć na dysk twardy Waszego komputera zobaczycie piękne zdjęcia.