Nr publikacji Data Autor
23 lipca 2015 Anna Czepiel
#66
Projekt nowelizacji kodeksu pracy
nie leczy przyczyn
nadużywania umów terminowych
W dniach 22-24 lipca Senat zajmuje się projektem nowelizacji kodeksu pracy, którego celem jest ograniczenie
nadużywania umów o pracę na czas określony. Kierunek zmian jest jednak błędny. Jak pokazuje
doświadczenie innych państw, zamiast zaostrzać przepisy dotyczące umów terminowych, trzeba usuwać
nadmierne obostrzenia dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. W przeciwnym razie rządzący nie tylko
nie zapobiegną nadużywaniu umów terminowych, ale też nadmiernie usztywnią umowy na czas określony,
zwiększając bodz
ce do nadużywania zatrudnienia pozakodeksowego (umów cywilnoprawnych i tzw.
samozatrudnienia).
z 2014 r. Jednak Trybunał nie nakazał Polsce sposobu
OPIS PRZYPADKU
dokonania tego ujednolicenia. Polska mogła go dokonać
poprzez skrócenie okresów wypowiedzenia na umowach
Skierowany 31 marca do Sejmu rządowy projekt ustawy o
na czas nieokreślony, co również zmniejszyłoby skalę
nowelizacji kodeksu pracy (druk nr 3321) zawiera
nadużywania umów terminowych. Zamiast tego rządzący
propozycje zmian, które mają ograniczyć skalę
proponują zastąpienie dwutygodniowego okresu
stosowania umów o pracę na czas określony (umów
wypowiedzenia, obowiązującego w przypadku każdej
terminowych) w przypadkach, kiedy powinna być
umowy terminowej, przez takie same jak w przypadku
zawarta umowa na czas nieokreślony. Jest to istotny
umów bezterminowych zbyt długie okresy
problem polskiego rynku pracy. Jak podaje Eurostat1, w
wypowiedzenia rosnące wraz ze stażem pracy (2
2014 r. 28,4 proc. polskich zatrudnionych (ok. 3,5 mln
tygodnie, jeżeli zatrudnienie trwa krócej niż 6 miesięcy; 1
osób2) pracowało na podstawie form zatrudnienia innych
miesiąc w przypadku pracy przez 6 miesięcy i więcej; 3
niż bezterminowa umowa o pracę, podczas gdy unijna
miesiące w przypadku co najmniej 3-letniego
średnia to 14 proc. Większość tych umów (2,1 mln) to
zatrudnienia).
umowy o pracę na czas określony (po odliczeniu 1,4 mln
umów cywilnoprawnych3). Według rządu najlepszym
OCENA EKSPERTA FOR
sposobem na ograniczenie nadużywania umów
terminowych będzie zaostrzenie przepisów. Rząd
Wysoka częstotliwość występowania w Polsce
proponuje, że  jeżeli okres zatrudnienia na podstawie
terminowych umów o pracę spowodowana jest
umowy o pracę lub umów o pracę na czas określony
w dużej mierze wyjątkowo uciążliwymi regulacjami
przekraczałby 33 miesiące lub liczba takich umów
dotyczącymi umów na czas nieokreślony. Przepisy te
przekroczyłaby trzy, to od następnego dnia po upływie
skłaniają polskie przedsiębiorstwa do omijania
33-miesięcznego okresu zatrudnienia lub od dnia
zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony przepisów poprzez stosowanie umów terminowych,
pracownik byłby traktowany jak zatrudniony
w przypadku których okres wypowiedzenia wynosi
na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony 4.
zawsze dwa tygodnie, a zwalniając pracownika, nie
Ponadto nowelizacja ma ujednolicić okresy
trzeba podawać uzasadnienia. Jak pokazują dane
wypowiedzenia na obu rodzajach umów o pracę, co
OECD5, w państwach, w których restrykcyjność
stanowi realizację wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE
przepisów dotyczących indywidualnego zwalniania
Projekt nowelizacji kodeksu pracy nie leczy przyczyn nadużywania umów terminowych
pracowników zatrudnionych na podstawie terminowych umów o pracę oraz umów
standardowej bezterminowej umowy o pracę jest pozakodeksowych w zatrudnieniu najemnym
niska (np. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, na Węgrzech ogółem wynosił aż 26,9 proc. (patrz: wykres na s. 2),
i Słowacji), odsetek zatrudnienia na podstawie w tym udział samych terminowych umów o pracę w
innych form zatrudnienia niż umowa bezterminowa zatrudnieniu to ok. 18-20 proc. Choć wpływ
jest mniejszy niż w krajach takich, jak Hiszpania, na preferowanie przez pracodawców umów
Holandia, Polska czy Słowenia, w których trudniej terminowych mają także inne czynniki, np.
zwolnić pracownika. Przykładowo, w 2013 r. na niepewność co do sytuacji gospodarczej, nie da się
Słowacji wskaz
nik restrykcyjności warunków ukryć, że w przypadku Polski istnieje duży związek
zwalniania pracowników w skali OECD wynosił 1,84, między restrykcyjnością regulacji dotyczących umów
przy czym tylko 7 proc. umów o pracę było bezterminowych a wysoką skalą zatrudnienia na
umowami terminowymi. W przypadku Polski podstawie umów terminowych.
wskaz
nik ten osiągnął poziom 2,23, a odsetek
RESTRYKCYJNOŚĆ PRZEPISÓW DOTYCZ
CYCH ZWALNIANIA PRACOWNIKÓW
A ODSETEK UMÓW TERMINOWYCH (W TYM POZAKODEKSOWYCH) W OGÓLNEJ LICZBIE UMÓW
W KRAJACH EUROPY NALEŻ
CYCH DO OECD (DANE OECD ZA ROK 2013)
30,00
26,9
Wskaz
nik restrykcyjności
25,00 23,1
przepisów dotyczących
21,4
20,6
indywidualnego
20,00
zwalniania pracowników
16,5 16,9
16
posiadających
14,20
15,60
13,20 13,30
15,00
12,9
bezterminową umowę o
10,9
9,60 pracę
10
9,20
8,2
10,10 8,30
10,00
8,80
7 7,10
6,2
4,40
3,5
5,00
3,18
1,84 2,05 2,17 2,12
2,2 2,23 2,25 2,33 2,37 2,38 2,51 2,60 2,61 2,69 2,82 2,87 2,92
1,59 1,60 1,81 1,81
1,73
1,40 Udział terminowych (w
1,03
0,00
tym pozakodeksowych)
umów w ogólnej liczbie
umów zawieranych przez
pracodawców (proc.)
Wniosek jest następujący: zamiast zaostrzać przepisy dotyczące umów terminowych, trzeba usuwać nadmierne
obostrzenia dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. Do tych restrykcji należą, po pierwsze, konieczność
uzasadniania zwolnienia pracownika, a po drugie, wyróżniające Polskę na tle innych krajów OECD długie okresy
wypowiedzenia przy relatywnie krótkim stażu pracy (por. np. Employment Protection Index OECD, w którym Polska
jako jedna z nielicznych krajów osiągnęła w 2013 r. wskaz
nik 5 na 6 jeżeli chodzi o długość okresu wypowiedzenia
przy 4-letnim stażu pracy6). Jeżeli rządzący nie usuną obowiązku uzasadniania zwolnienia bezterminowo
zatrudnionego pracownika oraz nie skrócą okresów wypowiedzenia (które dotyczyłyby obu umów), politycy nie
tylko nie zapobiegną nadużywaniu umów terminowych, ale też nadmiernie zaostrzą prawo dotyczące zawierania
umów na czas określony oraz zwiększą skalę nadużywania zatrudnienia pozakodeksowego (umów
cywilnoprawnych i tzw. samozatrudnienia) oraz pracy w szarej strefie. Projektodawca nowelizacji kodeksu pracy
doszedł jednak do zgoła innego wniosku: wcale nie trzeba usuwać tych regulacji, które z racji swojej szczególnej
Dania
Belgia
A
otwa
Polska
Grecja
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Estonia
Niemcy
Irlandia
Włochy
Islandia
Szwecja
Słowacja
Holandia
Finlandia
Słowenia
Hiszpania
Norwegia
Portugalia
Szwajcaria
Luksemburg
Wielka Brytania
Projekt nowelizacji kodeksu pracy nie leczy przyczyn nadużywania umów terminowych
uciążliwości zniechęcają pracodawców do zawierania umów o pracę na czas nieokreślony, lecz zaostrzyć przepisy
dotyczące umów terminowych. Kierunek proponowanych przez rząd i przyjętych 25 czerwca przez Sejm zmian jest
błędny, o czym powinni pamiętać senatorzy, zajmując się ustawą.
Warto podkreślić, że niedawno w osobnej analizie pt.  Propozycje zmian w zakresie umów o pracę:
kodeksowych i cywilnoprawnych FOR przedstawił spójną koncepcję zmian, które mają na celu zmniejszenie
dualizmu na rynku pracy w Polsce.
Bibliografia
1. http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tps00073&plugin=1 (dostęp 21.07.2015 r.).
2. Kwiatkowska A., PAP, W Polsce największy odsetek w UE umów na czas określony, 8.04.2013 r., http://www.kadry.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/w-polsce-
najwiekszy-odsetek-w-ue-umow-na-czas-okreslony (dostęp 21.07.2015 r.).
3. GUS, Wybrane zagadnienia rynku pracy, 6.02.2015 r.
4. Uzasadnienie do Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3321,
http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/47CA03DE61C1F035C1257E26004416C7/%24File/3321-uzas.docx (dostęp 22.07.2015 r.).
5. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=TEMP_I  Strictness of employment protection  individual dismissals (regular contracts); Incidence
of full-time and part-time employment (dostęp 23.07.2015 r.).
6. OECD, Employment Protection Index, 2013, http://www.oecd.org/employment/emp/EPL-data2013.xlsx (dostęp 23.07.2015 r.).
KONTAKT DO AUTORA
Anna Czepiel
[e-mail]
Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju  FOR
ul. Ignacego Krasickiego 9A 02-628 Warszawa tel. [phone]
e-mail: [e-mail] www.for.org.pl
/FundacjaFOR @FundacjaFOR
Projekt nowelizacji kodeksu pracy nie leczy przyczyn nadużywania umów terminowych