1 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
KittyTeam
SYSTEM INFORMATYCZNY OBSA
UGI
BIURA PODRÓŻY
Dokumentacja analityczna
Warszawa, 2010
2 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
Spis treści
1. Wstęp
2. Architektura systemu
2.1. Określenie architektury;
2.2. Własności architektury;
3. Analiza  podejście obiektowe
3.1. Diagram klas;
3.2. Diagram czynności (aktywności);
3.3. Diagram sekwencji;
3.4. Diagram stanów;
4. Analiza  podejście strukturalne
4.1. Diagram przepływu danych;
5. Podsumowanie
Status dokumentu
Zespół wytwórczy 9/2010/GB w składzie
Kierownik projektu / ZamawiajÄ…cy Paulina Turlewicz
ZamawiajÄ…cy / Tester akceptacyjny Piotr Szela
Analityk / Projektant Piotr Surma
Analityk / Tester wewnętrzny Maciej Zarzycki
Projektant / Tester wewnętrzny Karol Pawłowski
Zmiany w stosunku do wersji poprzedniej
Wersja pierwsza.
3 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
1. Wstęp
Niniejszy dokument stanowi podsumowanie fazy analizy systemu informatycznego dla biura
podróży  Husajn . W pierwszej części definiuje architekturę systemu, a w kolejnych za pomocą
diagramów metodyki obiektowej i strukturalnej analizuje system. Dzięki temu uzyskujemy jasny i
zrozumiały mechanizm projektowania znacznie ułatwiający tworzenie systemu od podstaw.
2. Architektura systemu
2.1. Określenie architektury
Jeśli z architektury wyróżnimy samo przetwarzanie danych i dostęp do nich, uzyskamy
pewien centralny punkt (usługodawcę) i klientów korzystających z jego zasobów (usługobiorców).
Punktem skupiającym jest centrala, która stanowi dostęp do bazy danych, na której opiera się
system. Wszystkie dołączone interfejsy korzystają z tych samych metod (lecz polimorficznych) do
operowania na bazie. W tym kontekście używana jest zatem architektura SOA (Services Oriented
Architecture).
Architekturę systemu można również podzielid w kontekście warstw systemu. W
omawianym przypadku mamy do czynienia z architekturą trójwarstwową typu klient-serwer, gdzie
interfejs użytkownika, przetwarzanie danych i składowanie danych są rozwijane w postaci osobnych
modułów. Architektura tego typu pozwala aktualizowad lub zastępowad poszczególne moduły
niezależnie od siebie, w miarę jak zmieniają się warunki techniczne.
Najwyższą warstwą jest warstwa prezentacji (interfejsu), której rolą jest komunikacja między
maszyną, a człowiekiem. To ona odbiera polecenia od użytkownika oraz przedstawia mu wyniki w
zrozumiałej dla niego formie. Niżej znajduje się warstwa logiki biznesowej, która odbiera żądania i
wykonuje akcje, a także zwraca wyniki akcji. Najniżej znajduje się warstwa danych, gdzie wszystkie
4 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
informacje sÄ… odbierane, zachowywane, a w razie potrzeby wydobywane i przekazywane do warstwy
wyższej.
2.2. Własności architektury
·ð EfektywnoÅ›d  krytyczne operacje znajdujÄ… siÄ™ w niewielkiej liczbie podsystemów aby
zminimalizowad komunikację; przykładem jest przygotowywanie ofert (lub
akceptacja ofert specjalnych), które wykonuje tylko centrala. Oferty stanowią
bowiem główny mechanizm usługowy przedsiębiorstwa. Pozostałe jednostki mogą
jedynie wyświetlad przygotowane lub zaakceptowane oferty;
·ð Zabezpieczenie  najbardziej krytyczne elementy ukryte sÄ… w warstwie wewnÄ™trznej.
Pracownicy nietechniczni mają do niej dostęp jedynie przez swój interfejs, który
umożliwia jedynie dostęp do danych niezbędnych na danym stanowisku. Bezpośredni
dostęp do bazy ma jedynie dział IT;
·ð Bezpieczeostwo  operacje dotyczÄ…ce bezpieczeostwa nie mogÄ… byd wykonywane w
warstwach wyższych; za bezpieczeostwo odpowiada dział IT mając bezpośredni
dostęp do krytycznych elementów systemu; do ich zadao należy pielęgnacja i
5 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
aktualizacja oprogramowania, tworzenie kopii zapasowych, wprowadzenie systemów
autoryzacji dla pracowników oraz wykonywanie (bądz
zlecanie wykonywania)
audytów bezpieczeostwa i testów penetracyjnych;
·ð DostÄ™pnoÅ›d  celem zapewnienia dostÄ™pnoÅ›ci należy zapewnid komponenty
nadmiarowe. Oczywiście bez nich system w warunkach idealnych pracowałby
prawidłowo, niemniej jednak nie wolno polegad na  warunkach idealnych ;
·ð ZdatnoÅ›d do pielÄ™gnacji  miÄ™dzy innymi podziaÅ‚ na warstwy gwarantuje
drobnoziarnistośd, dzięki której system składa się z samodzielnych komponentów;
dzięki pierwszemu podziałowi można modyfikowad aplikacje poszczególnych
jednostek organizacyjnych równolegle: zmiana dla jednej jednostki nie pociąga za
sobą zmian dla pozostałych;
3. Analiza  podejście obiektowe
3.1. Diagram klas
Na następnej stronie przedstawiono uproszczony diagram klas przedstawiający wzajemne
relacje pomiędzy poszczególnymi elementami systemu. Diagram o konkretne metody zostanie
rozwinięty w kolejnej fazie projektowania systemu.
·ð Klasa JednostkaOrganizacyjna jest klasÄ… abstrakcyjnÄ…, z której dziedziczÄ… wszystkie
klasy konkretne elementów systemu. Zawiera ona podstawowe wspólne cechy i akcje
dla wszystkich aktorów systemu. To właśnie klasy, które z niej dziedziczą
bezpośrednio będą stanowid najwyższą warstwę architektury  warstwę interfejsu;
·ð KolejnÄ… klasÄ… abstrakcyjnÄ… jest Osoba, z której dziedziczÄ… Pracownik i Klient. DziÄ™ki
tym dwóm klasom możliwa jest autoryzacja, logowanie działao konkretnych osób i
powiązywanie ich z zamówieniami, a także składowanie danych niezbędnych do
realizacji zamówieo;
·ð Z klasÄ… Pracownik zwiÄ…zana jest klasa WypÅ‚ata bÄ™dÄ…ca z niÄ… w relacji kompozycji.
Wyplata bowiem dotyczy konkretnego pracownika i nie może jako taka bez niego
istnied;
·ð Niezwykle ważnÄ… z punktu widzenia systemu jest Oferta. Stanowi abstrakcjÄ™ usÅ‚ugi
oferowanej przez biuro, a wraz z klasami Zamówienie (agregacja) i Płatnośd
(kompozycja) jest częścią logiki biznesowej, stąd znajduje się w drugiej warstwie
architektonicznej;
·ð PozostaÅ‚Ä… częściÄ… logiki biznesowej jest StatusZamówienia wraz ze swojÄ… klasÄ…
asocjacyjną RealizowaneZamówienie. A
ączy ona ofertę, centralę i podwykonawców.
Centrala składa zamówienie na realizację oferty przez podwykonawcę, a
podwykonawca pobiera zgłoszenie i niezbędne dane dotyczące oferty;
6 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
7 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
3.2. Diagram czynności (aktywności)
Diagram aktywności służy do modelowania czynności i zakresu odpowiedzialności elementów
bÄ…dz
użytkowników systemu. Opisuje działania związane w wieloma obiektami, pomiędzy którymi
może występowad komunikacja przy wykonywaniu czynności.
a) Składanie zamówienia;
Pierwszy z niżej zamieszczonych diagramów prezentuje poszczególne kroki przy składaniu
zamówienia przez klienta. Proces rozpoczyna się wyświetleniem oferty, którą wybiera klient, po czym
przechodzi się przez etapy złożenia zamówienia, płatności i kooczy na rezerwacji środków
podwykonawców. Diagram uwzględnia fakt niepełnej lub nieprawidłowej płatności przez klienta oraz
wystawienie odpowiedniego upomnienia.
b) Zamówienie specjalne;
8 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
Zgodnie z założeniami systemu pracownik biura może wystąpid o zamówienie specjalne,
którego nie ma w standardowym katalogu ofert udostępnionym przez centralę. Dzieje się tak, gdy
mówimy o wycieczkach na zamówienie, wyprawach szkolnych i innych tego typu zamówieniach.
Takie zamówienie, mimo iż układane przez biuro terenowe, również musi przejśd przez centralę
celem rezerwacji środków podwykonawców, takich jak transport, zakwaterowanie. Poniższy diagram
przedstawia kolejne czynności tego procesu.
9 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
c) Realizacja zadao zarzÄ…du;
System zapewnia osobom z zarządu i kadr dostęp do danych pracowników. Można dodawad nowych lub edytowad bądz
usuwad istniejÄ…cych. Za
pomocą interfejsu, zarząd może także ustalad wartośd wypłat dla poszczególnych pracowników. Jedną z najistotniejszych z punktu widzenia władz firmy są
raporty i statystyki, na podstawie których realizowane są nowe strategie firmy. Poniższy diagram prezentuje wszystkie czynności, które wykonywane są
przez zarzÄ…d.
10 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
d) Tworzenie ofert przez centralÄ™;
Centrala ma bardzo ważne zadania. Najważniejszym jest tworzenie ofert na podstawie
dostępności podwykonawców i aktualnych trendów na rynku. Centrala po stworzeniu ofert
rezerwuje środki u podwykonawców oraz zapewnia im płatnośd. Po zaksięgowaniu wpłaty klienta
zamówienie jest przekazywane do realizacji.
Centrala także odpowiada na zamówienia specjalne. Sprawdza dostępnośd podwykonawców
na dane zamówienie i przekazuje im je.
11 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
e) Czynności podwykonawcy;
Poniższy diagram prezentuje czynności jakie wykonuje podwykonawca gdy otrzyma
zamówienie. Kiedy jest to wymagane, pobierana jest lista uczestników wycieczki. Centrala musi
ponadto otrzymad potwierdzenie realizacji zamówienia przez usługodawcę. Model biznesowy
przedsiębiorstwa zakłada, że podwykonawca realizuje swoje zadanie po otrzymaniu przedpłaty.
Poniższy diagram uwzględnia to wymaganie.
12 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
f) Zadania należące do kompetencji działu IT;
Dział IT dba o bezpieczeostwo systemu, jego aktualnośd i dostępnośd. Poniższe diagramy
przedstawiają sekwencję czynności, które realizuje zespół techników.
·ð Modyfikacja systemu;
13 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
·ð Tworzenie kopii zapasowych i bezpoÅ›rednia praca na bazie danych;
14 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
3.3. Diagram sekwencji;
Diagram sekwencji służy do modelowania dynamicznych aspektów systemu. Uwypukla on
szczególnie perspektywę czasu, dzięki czemu pozwala określid kolejnośd występowania komunikatów
w czasie.
a) Złożenie zamówienia przez klienta;
Oczywistym jest, że płatnośd musi nastąpid po złożeniu zamówienia, a zamówienie dotyczy
konkretnej oferty. Poniższy diagram przedstawia kolejnośd, w jakiej klient wybiera ofertę i dokonuje
zakupu wycieczki korzystajÄ…c ze swojego interfejsu (strona sieci Web).
b) Złożenie zamówienia przez biuro;
Podobnie wygląda złożenie zamówienia za pośrednictwem biura terenowego. Można jednak
pominąd system bankowy, gdyż zakłada się, że klient płaci gotówką, a pracownik przyjmujący
płatnośd jest w stanie potwierdzid otrzymanie wpłaty.
15 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
c) Ustalanie ofert przez centralÄ™;
Głównym zadaniem centrali jest ustalenie oferty. Pracownik, który ją układa, zapisuje wynik
swojej pracy do bazy danych. System może ją odrzucid, gdy uwzględnia wymagania niefunkcjonalne i
wymagania dziedzinowe, które dotyczą systemu. Do odrzucenia może dojśd na skutek
nieodpowiedniego dobrania środka transportu do celu podróży (pojazd kołowy -> podróże
zamorskie), dłuższy czas podróży niż pobytu, itp.
16 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
d) Komunikacja z podwykonawcami;
Poniższy schemat przedstawia rozłożenie w czasie komunikacji z podwykonawcami.
Oczywistym jest, że najpierw dane dotyczące zapotrzebowania muszą byd zapisane w bazie danych, a
następnie podwykonawca za pomocą swojego interfejsu może je pobrad. Jeśli jest to wymagane,
pobierane są też dane dotyczące klientów (przypadki tego typu wyszczególniono w dokumentacji
specyfikacji).
e) Wynagrodzenie dla podwykonawcy;
Poniższy diagram przedstawia sekwencję kroków zlecenia przelewu dla podwykonawcy za
konkretną usługę (przewóz, zakwaterowanie, wyżywienie, itp.).
17 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
f) Uaktualnienie danych odnośnie posiadanych środków;
Z podobnych sekwencji składa się uaktualnienie przez podwykonawcę informacji o środkach,
które może zapewnid. Dane muszą byd uaktualniane, gdyż centrala na ich podstawie tworzy oferty.
g) Modyfikacja danych pracowniczych;
SÄ… to sekwencje wykonywane przez zarzÄ…d. W swoim interfejsie mogÄ… dodad, zmodyfikowad
lub usunÄ…d dane dotyczÄ…ce pracownika. Zmiana musi byd potwierdzona odpowiednim komunikatem.
18 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
h) Generowanie raportów;
Dane dotyczące raportu muszą zostad zwrócone z bazy danych, więc nie będzie
wystarczającym w tym przypadku zwrócenie tylko komunikatu odnośnie realizacji akcji. Raport jest
tworzony w drugiej warstwie architektonicznej, a wyświetlany w warstwie prezentacji.
3.4. Diagram stanów
Diagram ten pokazuje przede wszystkim możliwe stany obiektu oraz przejścia, które
powodują zmianę tego stanu. Tym samym tworzony jest cykl życia obiektu, który może byd tym
istotniejszy w procesie wytwarzania oprogramowania, im więcej jest możliwych stanów obiektu.
a) Stany systemu przy zamawianiu wycieczki przez klienta;
Użytkownik może wielokrotnie wyświetlad kolejne oferty, zmieniając soje wymagania.
System musi byd na to przygotowany. Ponadto należy uwzględnid możliwośd rezygnacji klienta nawet
po uiszczeniu opłaty. Wtedy system ma zlecid zwrot zapłaconej kwoty (byd może potrąconej o
zaliczkÄ™).
19 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
b) Zamawianie przez pracownika biura;
Różnicą w stosunku do poprzedniego przypadku jest to, że pracownik może wprowadzad
zamówienie i przyjmowad opłatę równolegle. Tu nie mamy do czynienia z możliwością zwrotu
zapłaconej kwoty po rezygnacji klienta, gdyż prawo zapewnia klientowi możliwośd rezygnacji z usługi
w ciągi 10 dni, ale jeśli produkt zamówiony był na odległośd. Tutaj klient jest w siedzibie biura i
fizycznie podpisuje umowÄ™. StÄ…d brak tutaj stanu Anulowane.
c) Finalizowanie przez centralÄ™;
Centrala w momencie zebrania odpowiedniej liczby uczestników wycieczki finalizuje ją
potwierdzając usługi u podwykonawców.
20 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
d) Tworzenie ofert;
Centrala w momencie ustalania oferty może współbieżnie wybierad odpowiednie parametry
usługi oraz organizowad podwykonawców. Niekiedy te dwa stany mogą byd zależne od siebie, ale w
ogólności przyjmuje się, że można je zrównoleglid.
e) Stany aplikacji zarzÄ…du;
Wszystkie czynności związane z obsługą pracowników można zrównoleglid. Dopiero zapis
zmian wykonuje siÄ™ sekwencyjnie.
21 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
4. Analiza  podejście strukturalne
4.1. Diagram przepływu danych (DPD, DFD);
Diagramy te ilustrują jak dane przepływają od jednego do drugiego procesu i są
przekształcane w miarę swojej wędrówki przez cały ciąg. Dane wejściowe przepływają przez te
przekształcenia do chwili wytworzenia z nich danych wyjściowych.
a) Klient
Pierwszy z diagramów przedstawia cały cykl życia oferty od jej utworzenia przez centralę,
przez jej kupno przez klienta, aż do realizacji przez podwykonawców.
22 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
b) Biuro
Kolejny diagram przedstawia analogiczną sytuację, ale z punktu widzenia biura. Tu również
wychodzi się od oferty, poprzez zamówienie i jego realizację.
c) Zespół IT
Prace zespołu IT rozpoczynają się zawsze od autoryzacji. Jest to szczególnie ważne, gdyż ma
on dostęp do krytycznych elementów systemu.
23 Dokumentacja analityczna systemu informatycznego
d) ZarzÄ…d;
Jak można zauważyd akcje realizowane przez zespół IT i zarząd/kadry są niezależne od
pozostałych komponentów. Natomiast powodzenie akcji realizowanych przez klienta i biuro zależy od
centrali.
5. Podsumowanie
Dzięki analizie systemu informatycznego można ustalid jego architekturę. Ma to kluczowe
znaczenie w procesie projektowania, gdyż od dobrego zdiagnozowania architektury zależy póz
niejsza
łatwośd pielęgnacji systemu, a także jego niezawodnośd i bezpieczeostwo.
Projektowany przez KittyTeam system informatyczny obsługi biura podróży  Husajn został
przeanalizowany zgodnie z podejściem obiektowym i strukturalnym. Wcześniej jednak dokonano
zdiagnozowania jego architektury. Dzięki rozróżnieniu różnych punktów widzenia system można
łatwiej zaprojektowad, jest prostszy i łatwiejszy w modyfikacji. Klientowi zależało na łatwości
wprowadzania zmian, gdyż jego wchodząca na rynek firma nie ma dużego doświadczenia w
organizacji wycieczek, a co za tym idzie system w ciągu najbliższych miesięcy od wdrożenia może
przechodzid wiele modyfikacji.