Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . , . 5
I. Od Homera do Tacyta. Czas, prawda i koherencja w historiogra i
starożytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Najstarsze formy refleksji nad przeszłością. Bogowie, herosi i lu-
dzie na scenie historycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Herodot i Tukidydes. Początki historiografii. Problem prawdy
w historiografii starożytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3. Dalszy rozwój historiografii starożytnej. Historycy starożytni
a mierzenie czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4. Mechanizm koherencji w narracji historyków starożytnych: wizja
świata, aktywność ludzka, emocje, przyczynowość, subiek-
tywizm, koncepty teoretyczne . . . . . . . . . . . . . . . , . . 14
II. Od Juliusza Afrykańczyka do Bedy Czcigodnego. Historiografia
przełomu starożytności i średniowiecza. Historiografia bizantyjska 19
1. Ewolucyjne przejście do średniowiecza a rewolucyjna zmiana
modelu pisarstwa historycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. Nowe podejście do czasu w historiografii wczesnochrześcijań-
skiej , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
3. Rodzaje wczesnochrześcijańskiego pisarstwa historycznego . . 25
4. Pisarstwo historyczne wschodniej części cesarstwa rzymskiego
(bizantyjskie). Silniejsze nawiązywanie do antyku (greckiego) 28
III. Od Widukinda do Lorenzo Valli. Bóg i prawda w kronikarskiej
historiografii rozwiniętego i późnego średniowiecza . . . . . . . . 34
1 . Wizja świata oraz prawda w pisarstwie historycznym średniowie-
cza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2. Charakter narracji średniowiecznych kronikarzy . . . . . . . . . 38
3. Kronikarze średniowieczni i ich dzieła . . . . . . . . . . . . . . 40
4. Zwiastuny nowego w średniowiecznej historiografii . . . . . . . 43
IV Od Machiavellego do Mabillona. Przemiany historiografii w dobie
renesansu i rewolucji naukowej (XVI-XVII wiek) . . . . . . . . . 48
1. Nowy przełom w pisaniu historii. Powrót do myśli starożytnej.
Rola nowego rozłamu w obrębie chrześcijaństwa . . . . . . . 48
2. Główne dzieła i ich autorzy w dziedzinie historii w okresie odro-
dzenia. Zmieniające się otoczenie filozoficzne . . . . . . . . . 50
3. Oddzielanie historii "świętej" (historia sacra) od historii świec-
kiej (historia profana). Rozwój krytyki historycznej . . . . . . 54
167
4. Republika uczonych. Rozwój nauk pomocniczych historii. Jean
Mabillon, Nicolas Lenglet do Fresnoy, Giambattista Vico . . .
5. Pola badawcze. Historycy i ich dzieła. Wydawnictwa źródłowe .
V Od Chladeniusa do Condorceta. Historiografia oświecenia. Między
erudycją a filozofią racjonalistyczną . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Nowe otoczenie filozoficzne historiografii (od Locke'a do Her-
dera). Wzrost zainteresowania metodologią historii . . . . . .
2. Podstawowe cechy oświeceniowego pisarstwa historycznego . .
3. Dzieła historyków oświecenia (także filozofów i prawników) . .
4. Historia powszechna w koncepcji historyków oświecenia . . . .
VI. Od Rankego do Langloisa i Seignobosa. Historiografia historyzmu.
Między chwałą narodu a ideałami nauki . . . . . . . . . . . . .
1. Historyzm: nowe podejście do historii. Pozytywistyczne wyjątki.
Kształtowanie się nowoczesnych narodów a pisanie historii . .
2. Kierunki badań historycznych. Wielkie dzieła historyzmu . . . .
3. Nowe pola badawcze: historia kultury, historia gospodarcza. Fi-
lozofia historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Profesjonalizacja pracy historyka . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. Od Henri Berra do Roberta Fogla. Różne drogi historiografii "na-
ukowej" w XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Od "uczoności" do "naukowości". Reforma "na piętrze" i jej
trudności. Szkoła Annales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. W kierunku "nowych" historii. Rozkwit historii gospodarczej . .
3. Historiografia w warunkach dyktatury: Niemcy, ZSRR, kraje "re-
alnego" socjalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wybitni historycy XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Od Foucaulta do Schamy. Historiografia wobec linguistic tum
i postmodernizmu. Odwrót od realizmu . . . . . . . . . . . . . .
1. Zmiany w filozofii. Kształtowanie się świadomości narracyjnej .
2. Wyzwanie postmodernistyczne: mikronarracja . . . . . . . . . .
3. Nowe pola badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Eksperymenty narracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Próby dalszego "unaukowiania" historii: socjologia historyczna i
odwołanie się do teorii chaosu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .