NADZÓR I ORGANY NADZORU
Nadzór oznacza zespół środków umożliwiających ingerencję w
SamorzÄ…d terytorialny
działalność jednostki nadzorowanej w celu naprawy czy też
poprawy jej funkcjonowania.
J. GALSTER
Czynność prawną, dokonywaną w formie określonych środków
5. Nadzór nad samorządem terytorialnym
prawnych, zwanych środkami nadzoru.
Czynność ta pociąga za sobą przewidziane przepisami prawnymi
Regionalne izby obrachunkowe
skutki prawne.
Samorządowe Kolegia Odwoławcze
B. DOLNICKI
1 2
NADZÓR I ORGANY NADZORU
NADZÓR I ORGANY NADZORU
RODZAJE NADZORU NAD SAMORZ
DEM :
Czy nadzór nad samorzÄ…dem terytorialnym jest Øð Nadzór prawny - ograniczony jest do zadaÅ„ wÅ‚asnych
samorzÄ…du. Jego jedynym celem jest ustalenie czy
potrzebny?
działalność gminy (powiatu, województwa) odpowiada
normom prawa pozytywnego
Øð Nadzór celowoÅ›ciowy - dotyczy zadaÅ„ przekazanych
samorzÄ…dowi z obszaru administracji rzÄ…dowej
3 4
1
Zasady systemu nadzoru nad
Nadzór -Europejska Karta Samorządu Lokalnego
samorzÄ…dem terytorialnym
Z jej art. 4 ust. 2 wynika, że społeczności lokalne mają mieć - w
Swoją podstawę mają przeważnie w obowiązujących
zakresie określonym prawem - pełną swobodę działania w
konstytucjach, które wyznaczają ramy kompetencji
każdej sprawie, która nie jest wyłączona z ich kompetencji lub
nadzorczych.
nie wchodzi w zakres kompetencji innych organów władzy.
Wzorzec dla poszczególnych regulacji prawnych tego
Inny przepis przewiduje zaś, że kompetencje przyznane
zagadnienia stanowiÄ… odpowiednie zapisy Europejskiej Karty
społecznościom lokalnym powinny być w zasadzie całkowite i
SamorzÄ…du Lokalnego z 1985 r.
wyłączne i mogą zostać zakwestionowane lub ograniczone
przez inny organ władzy, centralny lub regionalny, jedynie w
zakresie przewidzianym prawem (art. 4 ust. 4),
w przypadku delegowania kompetencji społecznościom
lokalnym przez organy władzy centralnej lub regionalnej,
powinny one, w miarę możliwości, mieć pełną swobodę
dostosowania sposobu wykonywania tych kompetencji do
warunków miejscowych.
5 6
NADZÓR I ORGANY NADZORU
Nadzór -Europejska Karta Samorządu Lokalnego
art. 11 Europejskiej Karty SamorzÄ…du Lokalnego -przedstawia
FUNKCJE NADZORU
zasadę głoszącą, że "społeczności lokalne mają prawo do
odwołania na drodze sądowej w celu zapewnienia
swobodnego wykonywania uprawnień oraz poszanowania 1. Funkcja strzeżenia prawa
zasad samorządności terytorialnej, przewidzianych w
Konstytucji lub w prawie wewnętrznym .
2. Funkcja ochronno-wspierajÄ…ca
7 8
2
NADZÓR I ORGANY NADZORU NADZÓR I ORGANY NADZORU
FUNKCJA OCHRONNO-WSPIERAJ
CA
FUNKCJA STRZEŻENIA PRAWA
SamorzÄ…d terytorialny wykonuje w ramach ustaw istotnÄ…
część zadań publicznych we własnym imieniu i na
Funkcja ochronna i wspierajÄ…ca nadzoru polega na
własny rachunek za pośrednictwem swoich organów
wskazaniu, które przepisy prawa, zostały istotnie
stanowiÄ…cych i wykonawczych.
naruszone przez organy samorzÄ…du terytorialnego, co ma
Działania organów samorządu terytorialnego muszą się
spowodować, że w przyszłości identyczne naruszenie już
mieścić w ramach państwowego porządku prawnego i
nie zostanie popełnione.
państwo określa granice owej samorządności,
pozostawiając sobie prawne możliwości wpływu na
działalność samorządu terytorialnego.
9 10
NADZÓR I ORGANY NADZORU NADZÓR I ORGANY NADZORU
KRYTERIA NADZORU :
DO ORGANÓW SPRAWUJ
CYCH NADZÓR NAD
SAMORZ
DEM TERYTORIALNYM NALEÅ»
:
Øð Kryterium legalnoÅ›ci
Øð Kryterium celowoÅ›ci
1. Prezes Rady Ministrów
Øð Kryterium rzetelnoÅ›ci
2. Regionalna Izba Obrachunkowa
Øð Kryterium gospodarnoÅ›ci
3. Sejm
4. Wojewoda
11 12
3
NADZÓR I ORGANY NADZORU NADZÓR I ORGANY NADZORU
REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA
PREZES RADY MINISTRÓW
Nadzór regionalnej izby obrachunkowej sprowadza
Prezes Rady Ministrów może złożyć wniosek do
się do spraw budżetowych, czyli kontroli uchwał
Sejmu o rozwiÄ…zanie organu stanowiÄ…cego danej
budżetowych, uchwał zmieniających uchwały
jednostki samorzÄ…dowej. Prezesowi Rady
budżetowe, uchwał o nieudzielanie organowi
Ministrów przysługuje uprawnienie do
wykonawczemu absolutorium z tytułu wykonania
informowania go o funkcjonowaniu, organizacji
budżetu oraz spraw z zakresu dyscypliny
jednostek samorzÄ…du terytorialnego w zakresie
budżetowej, a także wszelkich spraw mających
niezbędnym do wykonywania przysługujących mu
związek z dokonaniem wydatków i pobieraniem
uprawnień nadzorczych.
dochodów pieniężnych.
13 14
NADZÓR I ORGANY NADZORU NADZÓR I ORGANY NADZORU
WOJEWODA
SEJM
Sejm jako organ nadzorczy, należy do kategorii
organów nadzoru o charakterze ustrojowym. Wojewoda jest głównym organem nadzoru nad
Uprawnieniem nadzorczym Sejmu jest możliwość działalnością uchwałodawczą jednostek samorządu
rozwiÄ…zania organu stanowiÄ…cego jednostki terytorialnego.
samorządu terytorialnego w drodze uchwały
podjętej na wniosek premiera.
15 16
4
NADZÓR I ORGANY NADZORU NADZÓR I ORGANY NADZORU
NADZÓR I ORGANY NADZORU
ÅšRODKI INFORMACYJNO-DORADCZE ÅšRODKI KORYGUJ
CE
Są środkami weryfikacyjnymi, służą do zapobiegania
Organy nadzoru mają prawo żądać niezbędnych
powstaniu błędów oraz do usuwania niedociągnięć
informacji i danych dotyczÄ…cych organizacji i
powstałych w działalności organów gminnych.
funkcjonowania gminy.
Stosowanie ich jest określone ustawowo.
Åšrodki korygujÄ…ce to:
- zatwierdzenie, uzgodnienie, zaopiniowanie
- wstrzymanie wykonania uchwały
- stwierdzenie nieważności.
17 18
Nadzór nad działalnością Osiedla
NADZÓR I ORGANY NADZORU
(przykład Poznania)
Nadzór nad działalnością Osiedla sprawowany jest na podstawie
ÅšRODKI PERSONALNE
kryteriów zgodności z prawem, celowości, rzetelności i gospodarności.
Można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne ze względu na
Rada Miasta i Prezydent sprawują nadzór nad działalnością organów
usytuowanie organu który je stosuje. Osiedla.
Typowym środkiem wewnętrznym jest odwołanie zarządu przez radę
Prezydent kontroluje gospodarkÄ™ finansowÄ… Osiedla.
powiatu lub sejmik województwa. Środek ten stanowi naturalną
Rada Miasta i Prezydent mają prawo żądania niezbędnych informacji i
konsekwencje przyznania zarzÄ…dowi funkcji wykonawczej powiatu
danych dotyczÄ…cych organizacji oraz funkcjonowania Osiedla. Radni
lub województwa.
Miasta, Prezydent, jego zastępcy, Sekretarz Miasta i Skarbnik Miasta
mogą uczestniczyć w posiedzeniach organów Osiedla.
Do zewnętrznych personalnych środków nadzoru można zaliczyć:
Czynności, o których mowa wyżej, Rada Miasta może realizować
wezwanie rady powiatu bÄ…dz
sejmiku województwa do zastosowania
poprzez KomisjÄ™ RewizyjnÄ… lub innÄ… komisjÄ™ Rady Miasta, a Prezydent
niezbędnych środków wobec zarządu, wniosek do Prezesa Rady
przez pracowników Urzędu.
Ministrów o rozwiązanie zarządu, odwołanie wójta, rozwiązanie tego
zarzÄ…du.
19 20
5
Nadzór nad działalnością Osiedla Nadzór nad działalnością Osiedla
Przewodniczący Zarządu obowiązany jest do przedłożenia Prezydent może wstrzymać wykonanie uchwały organu Osiedla
niezgodnej z prawem lub nieodpowiadającej wymogom celowości,
Prezydentowi uchwał organów Osiedla w terminie 14 dni od
rzetelności oraz gospodarności, wskazując zaistniałe uchybienia oraz
daty ich podjęcia.
termin załatwienia sprawy.
1. W razie powtarzajÄ…cego siÄ™ naruszenia prawa przez RadÄ™, Rada
2. Prezydent w ciągu 45 dni od dnia dostarczenia może w
Miasta z własnej inicjatywy lub na wniosek Prezydenta może w drodze
drodze zarządzenia uchylić niezgodną z prawem uchwałę uchwały rozwiązać Radę.
organu Osiedla.
2. Jeżeli powtarzającego naruszenia prawa dopuszcza się Zarząd,
Prezydent wzywa Radę do zastosowania niezbędnych środków, a
jeżeli wezwanie nie odnosi skutku, występuje do Rady Miasta o
3. Organowi Osiedla, którego uchwała została uchylona,
rozwiÄ…zanie Rady.
przysługuje prawo odwołania do Rady Miasta w terminie 30 dni
3. W przypadku powtarzajÄ…cego siÄ™ naruszenia prawa przez RadÄ™ i
od daty otrzymania zarządzenia Prezydenta. Rozstrzygnięcie
ZarzÄ…d stosuje siÄ™ odpowiednio postanowienia ust. 1.
Rady Miasta jest ostateczne.
4. Rada Miasta z własnej inicjatywy lub na wniosek Prezydenta może
wyznaczyć osobę, która do czasu wyborów nowych organów Osiedla
będzie realizowała w ustalonym zakresie podjęte przez organy Osiedla
4. W przypadku nieistotnych uchybień prawnych, Prezydent
zadania i zobowiÄ…zania.
wskazuje, że uchwała Rady lub Zarządu została wydana z
naruszeniem prawa.
21 22
Nadzór nad działalnością Sołectwa Nadzór nad działalnością Sołectwa
Sołtys obowiązany jest do przedłożenia Wójtowi protokołu wraz z uchwałami
Nadzór nad działalnością Sołectwa sprawowany jest na
Zebrania Wiejskiego w ciągu siedmiu dni od daty zakończenia zebrania.
podstawie kryteriów zgodności z prawem, celowości, rzetelności
i gospodarności.
Uchwała Zebrania Wiejskiego sprzeczna z prawem jest nieważna.
O stwierdzenie nieważności uchwały Zebrania Wiejskiego na skutek
Organami nadzoru nad działalnością Sołectwa są: Rada Gminy i
niezgodności z prawem może wystąpić w terminie 30 dni od jej powzięcia:
Wójt. Sołtys, osoba uprawniona do uczestnictwa w Zebraniu Wiejskim, Wójt oraz
osoba, której interes prawny został uchwałą taką naruszony.
Organy nadzoru mają prawo żądania niezbędnych informacji, O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka Rada Gminy na swym
najbliższym posiedzeniu, a jeśli jest to niemożliwe, na posiedzeniu
danych i wyjaśnień dotyczących funkcjonowania Sołectwa oraz
następnym.
uczestniczenia w posiedzeniach organów sołectwa bez prawa
głosowania oraz biernego prawa wyborczego.
Uchwała Zebrania Wiejskiego rażąco naruszająca zasadę celowości,
gospodarności lub rzetelności może być uchylona przez Radę Gminy, na
wniosek Wójta po zapoznaniu się przez nią ze stanowiskiem Sołtysa i Wójta.
Do wykonywania czynności nadzorczych wymienione organy
mogą delegować swych przedstawicieli.
23 24
6
Regionalne izby obrachunkowe (RIO) Działalność kontrolna RIO
Izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu
Izby przeprowadzajÄ… co najmniej raz na
terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonujÄ…
cztery lata kompleksowÄ… kontrolÄ™ gospodarki
kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych:
finansowej jednostek samorzÄ…du
1) jednostek samorzÄ…du terytorialnego,
2) związków międzygminnych, terytorialnego.
3) stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,
4) związków powiatów,
Izby kontrolują pod względem rachunkowym i
5) stowarzyszeń powiatów,
6) samorzÄ…dowych jednostek organizacyjnych, w tym formalnym kwartalne sprawozdania z
samorządowych osób prawnych,
wykonania budżetów jednostek samorządu
7) innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie
terytorialnego oraz wnioski o przyznanie
dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu
terytorialnego. części rekompensującej subwencji ogólnej.
25 26
Działalność kontrolna RIO Działalność kontrolna RIO
W zwiÄ…zku z wykonywanÄ… kontrolÄ… inspektorzy majÄ… prawo:
Izby kontrolujÄ… gospodarkÄ™ finansowÄ…, w tym
1) żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych
realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia
jednostek, w szczególności ich gospodarki finansowej z zakresu realizacji
budżetu oraz gospodarki finansowej,
publiczne podmiotów, o których mowa wyżej na
2) wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności
3) wglądu w dokumentację związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi,
dokumentacji ze stanem faktycznym.
Å‚Ä…cznie z kontrolÄ… stanu kasy,
4) wglądu w dokumentację związaną z gospodarką środkami rzeczowymi,
5) wglÄ…du w dokumentacjÄ™ zwiÄ…zanÄ… z gospodarkÄ… finansowÄ… kontrolowanej
jednostki,
Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorzÄ…du
6) zabezpieczania dokumentów i innych dowodów,
terytorialnego w zakresie zadań administracji
7) wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących
rzÄ…dowej, wykonywanych przez te jednostki na
ciężary publiczne na rzecz jednostek samorządu terytorialnego,
8) dostępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia
podstawie ustaw lub zawieranych porozumień,
pracowników samorządowych,
dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium
9) sporządzania lub zlecania sporządzenia niezbędnych do kontroli odpisów
orazwyciągów z dokumentów.
celowości, rzetelności i gospodarności.
27 28
7
Działalność kontrolna RIO Działalność nadzorcza RIO
W zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych
Z przeprowadzonej kontroli sporzÄ…dza siÄ™
izb obrachunkowych
obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek
protokół, który podpisują inspektor i kierownik
samorzÄ…du terytorialnego w sprawach:
kontrolowanej jednostki oraz skarbnik 1) procedury uchwalania budżetu i jego zmian,
2) budżetu i jego zmian,
(główny księgowy) lub ich zastępcy.
3) zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu
publicznego jednostki
samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek,
4) zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki
samorzÄ…du terytorialnego,
5) podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy
ustawy
 Ordynacja podatkowa,
6) absolutorium,
7) wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.
29 30
Do zadań izby należy ponadto:
Działalność nadzorcza RIO
1) wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorzÄ…du terytorialnego,
W przypadku niepodjęcia uchwały budżetowej przez
opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów
wartościowych,
organ stanowiÄ…cy jednostki samorzÄ…du terytorialnego
2 wydawanie opinii o przedkładanych projektach uchwał budżetowych jednostek
samorzÄ…du terytorialnego,
do dnia 31 stycznia roku budżetowego izba ustala
3) wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw
budżet tej jednostki w terminie do końca lutego roku oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu
wykonania budżetu za pierwsze półrocze,
budżetowego w zakresie zadań własnych oraz zadań
4) wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw
oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z
zleconych.
wykonania budżetu wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu
terytorialnego i objaśnieniami,
W przypadku nieistotnego naruszenia prawa w
5) wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących
uchwale lub zarzÄ…dzeniu izba nie stwierdza jednostek samorzÄ…du terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w
sprawie uchwały rady gminy o nie udzieleniu wójtowi absolutorium,
nieważności uchwały lub zarządzenia, lecz ogranicza
6) rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego
księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach
się do wskazania,że wydano je z naruszeniem
dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi
ustawami,
prawa.
7) rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach,
8) udzielanie wyjaśnień w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach
publicznych;
31 9) wydawanie opinii o przedkładanych projektach uchwał o wieloletnich prognozach 32
finansowych.
8
Krajowa Rada Regionalnych Izb
Organizacja RIO
Obrachunkowych
Prezesi izb oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegia izb tworzÄ…
Organem izby jest kolegium
Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych, do zadań której należy:
Członkiem kolegium może zostać osoba, która:
1) reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa,
1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
2) przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej
wniosków dotyczących zmian w przepisach prawnych regulujących komunalną
2) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw publicznych,
gospodarkÄ™ finansowÄ…,
3) ukończyła magisterskie wyższe studia prawnicze, administracyjne,
3) przedkładanie właściwemu dysponentowi części budżetowej wniosków do
ekonomiczne lub posiada stopień naukowy w jednej z tych dziedzin
projektu budżetu państwa w części obejmującej izby,
wiedzy,
4) upowszechnianie dorobku i doświadczeń izb,
5) uzgadnianie planów i programów szkoleń pracowników izb,
4) posiada co najmniej czteroletni staż pracy w jednostkach
6) koordynowanie planów i programów kontroli,
związanych z funkcjonowaniem samorządu terytorialnego lub finansów
7) przedkładanie corocznie Sejmowi i Senatowi w terminie do 30 czerwca
publicznych,
sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu przez jednostki samorządu
5) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo
terytorialnego.
popełnione z winy umyślnej.
33 34
Samorządowe kolegia odwoławcze Samorządowe kolegia odwoławcze
Samorządowe kolegia odwoławcze są organami wyższego Organami kolegium są:
stopnia, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania 1) zgromadzenie ogólne kolegium,
administracyjnego i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
2) prezes kolegium.
Ordynacja podatkowa w indywidualnych sprawach z zakresu
administracji publicznej należących do właściwości jednostek
W skład kolegium wchodzą: prezes, wiceprezes oraz pozostali
samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie
członkowie.
stanowiÄ… inaczej.
Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub
kolegia są organami właściwymi w szczególności do
pozaetatowy.
rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia,
żądań wznowienia postępowania lub do stwierdzania
nieważności decyzji.
35 36
9
Samorządowe kolegia odwoławcze Samorządowe kolegia odwoławcze
Etatowym członkiem kolegium może być osoba, która:
Członkostwa w kolegium nie można łączyć z:
1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw publicznych,
1) mandatem posła lub senatora,
2) ukończyła magisterskie studia prawnicze lub administracyjne,
2) mandatem radnego lub członkostwem w organie
3) wykazuje siÄ™ wysokim poziomem wiedzy prawniczej w
wykonawczym jednostki samorzÄ…du terytorialnego,
zakresie administracji publicznej oraz ma doświadczenie
zawodowe,
3) zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie lub
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem, orzeczonym za urzędzie marszałkowskim,
przestępstwo popełnione z winy umyślnej.
4) członkostwem w kolegium regionalnej izby
obrachunkowej.
Pozaetatowym członkiem kolegium może być osoba spełniająca
Etatowego członkostwa kolegium nie można łączyć
wymagania określone w ust. 1 pkt 1, 3 i 4, jeżeli ma wyższe
wykształcenie. również z zatrudnieniem na stanowisku sędziego i
prokuratora oraz zatrudnieniem w tym samym
województwie w administracji państwowej.
37 38
Samorządowe kolegia odwoławcze Samorządowe kolegia odwoławcze
W przypadku stwierdzenia istotnych uchybień w pracy organu
Orzeczenia kolegium zapadajÄ… po
jednostki samorzÄ…du terytorialnego, prezes kolegium wydaje
przeprowadzeniu rozprawy lub na postanowienie sygnalizacyjne, którego odpisy przekazuje
organowi jednostki samorządu terytorialnego i, odrębnie, komisji
posiedzeniu niejawnym.
rewizyjnej odpowiednio rady gminy, powiatu albo sejmiku
województwa oraz właściwemu wojewodzie.
Orzeczenia kolegium, z zastrzeżeniem
wydawane sÄ… w formie decyzji albo
Stanowi to podstawę do wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego w stosunku do pracowników samorządowych,
postanowień.
jeżeli ich działanie lub zaniechanie jest przyczyną powstania
uchybień w pracy organu jednostki samorządu terytorialnego.
Właściwe organy powiadamiają kolegium w terminie 30 dni o
zajętym stanowisku.
39 40
10
Samorządowe kolegia odwoławcze
Zgromadzeni na wspólnym posiedzeniu
prezesi kolegiów tworzą, z mocy prawa,
KrajowÄ… ReprezentacjÄ™ SamorzÄ…dowych
Kolegiów Odwoławczych.
41
11