Walka o hegemonię w Europie w XVI w.




Walka o
hegemonię w Europie w XVI w.

Hegemonia - przywództwo narzucone
siłą .

Właściwie do XVlll w. politykę
formułowano w następujących kategoriach :

w imię praw dynastycznych

w obronie słusznej wiary

przeciw buntom poddanych

Tak określano cele działalności
politycznej . Ówczesne pojęcie państwa ( królestwa ) było
czymś innym niż dziś . Państwa ( królestwo ) było to
dziedziczne władztwo dynastyczne . Pan ( król ) był uważany
za posiadacza królestwa . W czasach nowożytnych formułowano to
w ten sposób , że król jest panem swego królestwa , ale nie
jest panem życia i mienia swoich poddanych .

Koronę można było uzyskać
przez :

1. dziedziczenie bądź też
małżeństwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja władcy
zbliżona do pozycji właściciela kamienicy ). W Europie na
przełomie XV/XVl w. możemy wymienić następujące dynastie :
Habsburgowie ( najpotężniejsza ) , którzy dzielili się na
hiszpańskich i austriackich .

2. Drugą dynastią co do potęgi
była dynastia Jagiellonów ( l poł. XVl w. ) .

3. We Francji panowała dynastia
Walezjuszy ,

4. W Anglii dynastia Tudorów
(Henryk Vlll ) .

5. W Szwecji władzę przejęła
dynastia Wazów ,

6. W Brandenburgii dynastia
Hohenzollernów ( dopiero XVllw. ) .W sieci ówczesnych układów
dynastycznych nie było monarchów rosyjskich i władców
tureckich . Najpotężniejszą rodziną panującą w Europie byli
Habsburgowie . Właściwie podstawę do jej potęgi dał cesarz
Maksymilian ( 1493 - 1519 ) . Habsburgowie byli władcami
austriackimi , poprzez małżeństwa weszli w posiadanie
Niderlandów i Burgundii . Następnie dzięki szczęśliwym
związkom dynastycznym przejęli Koronę Hiszpańską wraz z
Królestwem Neapolu oraz koloniami w Ameryce Płd. Zaś na
początku XVl w. mocą układów dynastycznych stali się
dziedzicami Korony Czeskiej i Węgierskiej . Następcą
Maksymiliana był Karol V ( 1516 - 1556 ) . Z tym że władztwo
nad krajami austriackimi z prawem do korony węgierskiej i
czeskiej przekazał swemu bratu Ferdynandowi . Posiadłości
Habsburgów zaniepokoiły francuskich Walezjuszy , ponieważ
poczuli się okrążeni i żeby rozerwać ten pierścień
okrążenia rozpoczęli ekspansję na płn. Włoch , usiłując
podporządkować sobie płn. państwa włoskie . Jednak do
zasadniczego konfliktu doszło między Karolem V a królem
Francji Franciszkiem l ( 1515 - 1547 ) . Początkowo Francuzi
odnosili sukcesy we Włoszech i udało im się opanować
Lombardię , jednak do zasadniczego zwrotu doszło wtedy , gdy
cesarzem niemieckim został wybrany Karol V . To wzmogło
rywalizację we Włoszech i wojska hiszpańskie zadały Francuzom
ciężką klęskę w bitwie pod Pawią w 1525r. Następnie Karol
V wyparł Francuzów z Włoch i opanował cały półwysep .
Zaniepokojone przewagą Habsburgów państwa włoskie zawarły
zbrojną ligę , zostały jednak pokonane przez wojska cesarskie
, a w 1527r. Rzym został straszliwie spustoszony . Złupienie
Rzymu wywarło wstrząsające wrażenie na współczesnych i
utrwaliło hiszpańskie panowanie we Włoszech ( na ok. 200 lat )
, rywalizacja z Francją zakończyła się oficjalnie w 1559r.
pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowała z pretensji do
Włoch i z Burgundii . Podsumowując niejako opanowanie Włoch
przez Hiszpanów kończy okres włoskiego Odrodzenia . ll poł.
XVl w. to w dalszym ciągu rywalizacja między Habsburgami
Hiszpańskimi a Anglią . Król Hiszpanii Filip II - syn Karola V
( 1556 - 1598 ) oraz królowa Anglii Elżbieta I ( 1558 - 1603 )
. O ile Karol V prowadził politykę w kategoriach dynastycznych
, o tyle Filip będzie prowadził politykę w kategoriach
religijnych , w obronie słusznej wiary , był to bowiem czas
reformacji i mieszczaństwo niderlandzkie przejęło wyznanie
zreformowane . Krajem również zreformowanym religijnie była
Anglia ( kościół anglikański ) , natomiast Filip l był
fanatycznym katolikiem - walkę z herezją uważał za swe
powołanie . I tak wyglądał płn . - wsch. polit. hiszp.
Francja była wtedy ogarnięta wojnami religijnymi . Na płd.
ekspansję prowadziło państwo Turków osmańskich . Turcy
zawładnęli wtedy znaczną częścią Płw. Bałkańskiego (
kluczowa bitwa pod Mohaczem - koniec niepodległości Węgier ) i
płn. wybrzeżami Afryki . Ekspansję Turków udało się
zatrzymać w 1571r. w bitwie pod Lepanto . Połączono floty
Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie . Gorzej powiodło się
Hiszpanom na odcinku płn.- wsch. , albowiem po ciężkich
walkach utracili Niderlandy , gdzie wybuchło powstanie przeciwko
panowaniu hiszpańskiemu oraz ponieśli oni klęskę w wojnie
morskiej z Anglią ( 1588 ) tzw. klęska niezwyciężonej Armady
. Od tego czasu datuje się okres powstawania takich potęg
morskich jak Holandia i Anglia . Hiszpania była nadal krajem
bardzo silnym , lecz nie udało się jej uzyskać dominującej
pozycji w Europie . Trzecim takim państwem była Francja (
zaczęła się konsolidować po wojnach religijnych ) , gdzie
dynastię Walezjuszy zastąpiła dynastia Burbonów . Na pocz.
XVll w. punkt ciężkości polityki europejskiej przesunął się
na teren Niemiec , zaś względy dynastyczne ustąpiły względom
religijnym .