Determinanty dochodu narodowego
w uproszczonym modelu gospodarki–
model keynesowski
Wy
W kła
ł d 3
LITERATURA zalecana, w szczególności:
•
Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział
9.1.–9.5., ss. 246 – 271.
•
A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 3, MD nr 203.
•
D. Piątek, Popytowe determinanty produktu społecznego, w: Wprowadzenie do makroekonomii, red. W. Jarmołowicz, 2008.
dr Katarzyna Szarzec
1
Gospodarka amerykańska, lata 1954–1991
Wyszczególnienie
Przeciętny
Współczynnik
Korelacja z
udział w
zmienności
realnym
realnym
PNB
PNB
Realny PNB
1,000
0,017
1,00
Konsumpcja
0,542
0,009
0,77
Inwestycje, w tym:
0,242
0,068
0,92
dobra
0,076
0,049
0,78
konsumpcyjne
trwałego użytku
inwestycje brutto
0,167
0,082
0,91
Od czego zależy bogactwo narodów/ PKB/ DN/ PKB per
capita/ … w krótkim i długim okresie?
2
• Produkcja potencjalna – wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni, racjonalnie wykorzystane; jest ona określona przez podażową stronę gospodarki.
• Produkcja rzeczywista (faktyczna) – produkcja faktycznie wytworzona w danej gospodarce;
w krótkim okresie produkcja rzeczywista jest zwykle mniejsza od potencjalnej.
3
• Popyt globalny (AD) – łączna
wartość dóbr i usług, jaką nabywcy
decydują się zakupić w danych
P
warunkach i czasie
AD
AS
– zależy od: ogólnego poziomu cen
(P), wysokości dochodów ludności
E
PE
P
E
• Podaż globalna (AS) – łączna wartość dóbr i usług, jaką producenci decydują
się wytworzyć w danych warunkach i
0
YE
Y
czasie
– zależy od: zasobów czynników
produkcji i efektywności ich
wykorzystania, ogólnego poziomu
cen, kosztów produkcji.
4
•
wszystkie ceny i płace są ustalone na danym
poziomie – są sztywne (lepkie),
•
przy tym poziomie cen i płac w gospodarce
istnieją niewykorzystane zasoby – bezrobocie przy
z mu
m sowe
w ,
e
•
analiza w krótkim okresie.
Jest to krótkookresowy popytowy model
keynesowski.
5
• Y = C + I
• gdzie:
– C – wydatki konsumpcyjne
– I – wydatki inwestycyjne
– Y
Y –
wi
w el
e kość
ć p
roduktu
• Popyt globalny (AD) – suma, którą gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu narodowego.
• W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0, Import=0), przyjmujemy, że AD= C + I
6
• Popyt konsumpcyjny – zgłaszany przez gospodarstwa domowe.
• 3 hipotezy zależności konsumpcji od
dochodu
d :
– h. dochodu absolutnego
– h. dochodu relatywnego
– h. dochodu permanentnego
7
• W modelu keynesowskim, przyjęta jest hipoteza dochodu absolutnego: wydatki konsumpcyjne zależą od poziomu bieżących dochodów
uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe;
– wydatki te rosną (maleją) wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodów,
hodów a
, le i
ch udz
h
iał w
w dochodzie j
est m
a
m lejący
(rosnący).
• dochód będący w dyspozycji gospodarstw
domowych, przeznaczają one na zakupy
potrzebnych im dóbr i usług (C), a część na
zaspokojenie potrzeb przyszłych, tj. oszczędności (S), czyli:
– Y=C+S
8
• funkcja konsumpcji – związek między bieżącymi dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów:
C=Ca+ksk*Y
gdzie:
– Ca
C –
aut
au onom
on
iczn
z y
n pop
p
yt
op kons
on um
u pc
p yjny
n ;
y niezależna
od rozmiarów dochodu, stała wielkość konsumpcji;
– ksk (MPC) – krańcowa skłonność do konsumpcji; określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję:
ksk=∆C/∆Y , gdzie: ∆C – zmiana konsumpcji,
∆Y – zmiana dochodu.
9
C
C=5+0,8Y
133
10
1 1
0
69
37
Ca=5
5
ksk=0,8
0
40
80
120
160
Y
10
• oszczędności – nieskonsumowana część dochodu jest oszczędzana.
• funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję oszczędności:
• S = -Ca + kso*Y
gdzi
z e:
e
– -Ca=Sa – oszczędności autonomiczne
– kso (MPS) – krańcowa skłonność do oszczędności; określa, jaką część dodatkowego dochodu
gospodarstwa domowe przeznaczają na oszczędności: kso=∆S/∆Y , gdzie: ∆S – zmiana oszczędności,
∆Y – zmiana dochodu
ksk+kso=1
11
S
S=-5+0,2Y
27
19
11
0
3
-5
40
80
120
160
Y
Sa = -Ca = -5
kso=0,2
12
• Popyt inwestycyjny (I) – zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów. Zapasy to dobra przechowywane na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
• wpływ inwestycji na:
– zm
z i
m a
i n
a y popyt
y u
t glo
l bal
a n
l eg
e o;
– wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej.
•
determinanty inwestycji:
– stopa procentowa;
– oczekiwania konsumentów i producentów;
– przewidywana stopa zysku;
– prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego;
– koszty zakupu kapitału rzeczowego;
– ryzyko.
13
Funkcja popytu globalnego (AD=C+I) AD=Ca+ksk*Y+I
AD
AD=20+0,8Y
C=5+0,8Y
Ca=5
ksk=0,8
20
I=15
15
I
5
0
40
80
120
160
Y
14
Równowaga w analizowanym modelu
• równowaga na rynku dóbr – sytuacja, w
której nabywcy chcą kupić dokładnie taką
ilość towarów, jaką producenci chcą
wytworzyć; oznacza to, że nie występuje
nadwyżkow
o y
y p
opyt
t a
ni
i n
adwyżkowa p
odaż.
• Punkt równowagi wyznaczany jest przez
popyt globalny.
• Warunek równowagi: planowany popyt
globalny = produkcja, czyli:
AD=Y
15
Produkcja i popyt globalny w stanie równowagi
AD
AD=20+0,8Y
10
1 0
0
Ca=5
ksk=0,8
I=15
Ye=100 (punkt równowagi)
20
Yp=120 (produkcja
45o
potencjalna)
0
40
80
Yp=120
160
Y
Linia 45° – krzywa Y=AD
Ye=100
16
Nierównowaga w analizowanym modelu –
procesy dostosowawcze
Sytuacja na rynku
Nie planowane
Produkcja
dóbr
zapasy
Y<AD
Maleją
Rośnie
Y=AD
Brak
Stała
Y>AD
Rosną
Maleje
• Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla producentów do zmiany poziomu produkcji.
• W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne i bezrobocie.
17
• W punkcie równowagi planowany popyt i
produkcja są sobie równe; oznacza to, że
planowane inwestycje są równe produkcji
na poziomie równowagi, pomniejszonej o
pla
l nowaną konsumpcję
j .
• Równowaga
zostaje
osiągnięta,
gdy
planowane
inwestycje
są
równe
planowanym oszczędnościom.
I=S
18
….
S, I
S=-5+0,2Y
15
I
0
-5
40
Y
120
160
Y
a=80
Ye=100
Sa = -5
kso=0,2
I=15
19
Ye=100 (punkt równowagi)
Zmiany popytu globalnego i dochodu narodowego
• Zmiana preferencji konsumentów:
– krańcowej skłonności do konsumpcji
– krańcowej skłonności do oszczędności
• Zmiana wielkości autonomicznych:
– zmi
m ana kons
umpc
um
ji a
utonomi
onom cznej
– zmiana inwestycji
Wg J.M. Keynes’a, inwestycje będą podlegać silnym wahaniom, gdyż ich rozmiary zależą od nastrojów inwestorów („instynkty zwierzęce”), związanych z ich przewidywaniami na przyszłość.
20
• wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę
• mnożnik – o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany popytu autonomicznego o jednostkę.
• Formuła mnożnika (M):
1
1
M =
=
1− ksk
kso
• Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu autonomicznego wpływa na wielkość produkcji.
• Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę produkcji.
21
Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost dochodu (1)
AD
AD'=24+0,8Y
AD=20+0,8Y
M=
M 1
= /1-k
- sk=1
= /(1
( -0
- ,8
, )=
) 5
=
104
Ca = 5
ksk=0,8
I=15
I’=19 (∆I=4)
24
Ye=100 (punkt równowagi)
20
45o
Ye’=120 (nowy punkt
równowagi)
0
40
80
100 120
160
Y
22
Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost dochodu (2)
Okres
Y
C=5+0,8Y
I
AD=C+I
Sytuacja
Nie
Produkcja
na
planowa
rynku
ne
dóbr
zapasy
1
100
85
15
100
Y=AD
Brak
Stała
2
100
85
19
104
Y<AD
Maleją
Rośnie
3
104
88,2
19
107,2
Y<AD
Maleją
Rośnie
4
107,2
90,8
19
109,8
Y<AD
Maleją
Rośnie
5
109,8
92,8
19
111,8
Y<AD
Maleją
Rośnie
...
...
...
...
...
...
...
...
Nowy stan
120
101
19
120
Y=AD
Brak
Stała
równowagi
23
Wzrost popytu inwestycyjnego a wzrost dochodu (3)
• ∆I=4
• M=1/(1-ksk)=1/(1-0,8)=5
• ∆Y
∆ =∆
= I
∆ * M
M = 4
*
5
=20
• Ye’= Ye +∆Y=100+20=120
24
• jeśli gospodarstwa domowe decydują się na
zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości
dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją Ca. To zmniejsza C i AD, i – poprzez mechanizm mn
m ożn
ż ika
a –
powo
w duje
e s
pad
a ek
e p
rodukcj
c i w
punkci
c e
e
równowagi.
• paradoks zapobiegliwości – wzrost planowanych oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku dochodu.
25
Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie funkcji oszczędności
S, I
S=
‘ 0,2Y
S=
S -5+0,2Y
15
1 I
0
-5
40
Y
120
160
Y
d=75
Ye=100
WAŻNE: wartość oszczędności w nowym punkcie równowagi nie ulegnie zmianie. W punkcie równowagi muszą być one równe inwestycjom, a inwestycje się nie zmieniły. Są one nadal równe 15, 26
więc oszczędności też tyle wyniosą.
Paradoks zapobiegliwości. Przesunięcie funkcji popytu globalnego
AD
AD=20+0,8Y
AD'=15+0,8Y
20
15
45o
0
40
Y
Y
d=75
120
160
Ye=100
27
Czy oszczędzanie jest cnotą w modelu keynesowskim?
Funkcja
Gospodarka zamknięta,
bez G
Konsumpcji ( C)
C=Ca+ksk×Y
Inwe
w s
e tycj
c i (
I)
I=I
= a
Popytu globalnego ( AD)
AD=Ca+ksk×Y+Ia
Mnożnik
1
1
M =
=
1− ksk
kso
28
• Model keynesowski – dochód i produkcja
zależą od popytu globalnego.
• Zm
Z ia
i ny p
opytu
t n
ie
i p
owodują
j d
osto
t sowań
poziomu cen, ale wpływają na wielkość
produkcji i zmiany stanu zapasów.
• Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć
niewykorzystane moce produkcyjne.
29
Pytania…?
dr Katarzyna Szarzec
30