IDOL, IDOLATRIA, IDOLATRA (E. FROMM)
Erich Fromm – Rewizja psychoanalizy; akcent na sprawy interpersonalne.
Punkt wyjścia – nieświadomość społeczna
Idolatria – bałwochwalstwo
Idolatra – człowiek mający idola
Idol – postać, na którą jednostka przeniosła swoją siłę i moc. Im bardziej wzrasta moc idola, tym bardziej człowiek zostaje odarty z własnej indywidualności. Tylko bycie w pobliżu idola pozwala mu na bycie sobą samym. Idol, wytwór jego rąk i wyobraźni, staje ponad nim i czyni go swoi
więźniem.
To są procesy nieświadome, mamy idola, on nas zniewala. Według Fromma można sobie wyobrazić nową dyscyplinę – idolologię.
Idolologia – badałaby m.in. namiętne pragnienie posiadania idola; wiedza o idolach, rozpoznawanie i walka z nimi
2 typy idoli – typu matczynego i ojcowskiego. Idolem może być matka i ojciec.
Idol typu matczynego to uosobienie miłości, ale zagrożenie jakie niesie to to, że nie pozwala się rozwijać, upupia.
Idol typu ojcowskiego – mistrz. Zagrożenie to uzależnienie od jego rozkazów
Afekt – związanie uczuciowe z kimś, poczucie, że ktoś mnie lubi, mogę na niego liczyć. Łatwo pomylić z miłością, jest oparty na egoizmie. Jest to romans, flirt, miłostka, słabość do kogoś.
Miłość wymaga trochę cierpienia dla drugiego i przełamania swojego egoizmu, a afekt oparty jest na egoizmie.
Każdy człowiek usilnie potrzebuje idola – materiał dowodowy jest ogromny, np. obecność religii.
Idolatryczny – można mieć do kogoś relację idolatryczną – zaślepienie, pozwalam sobą manipulować i nie dostrzegam tego
Relacja idolatryczna – np. małżonek kocha w sposób idolatryczny, nawet nieświadomie i daje się rozstawiać po kątach
Obraz Boga w kręgu judeochrześcijańskim: Bóg jest antyidolatryczny ale przez większość osób jest odbierany w sposób idolatryczny
Bóg ujmowany jako anty-idol
Traktuję Boga idolatrycznie, gdy się posługuję Bogiem, np. oburzenie, obrażanie, gdy umiera ktoś bliski; modlę się gdy czegoś chcę i wściekam się gdy tego nie dostanę
Prawdziwy stosunek – pełnić wolę Bożą, a nie zaprzęgać Boga do pełnienia swojej woli
Idolatryzacja – pojmowanie x, np. Boga jako idola
Idol istnieje też w innych sferach. Dzięki temu rozumiemy istotę np. rasizmu, nacjonalizmu; (Hitler). Idolatria leży u podstawy totalitaryzmu. W nazimie – naród jako idol, a w komunizmie –
klasa jako idol.
Idol w sferze publicznej – aktor, polityk, artysta
Prywatny idol – np. nauczyciel, szef, drużyna piłkarska
Osoba związana z idolem nie czuje się samotna, pozbawiona opieki
Czynniki – np. ubóstwo, niepokój, zwątpienie, depresja kliniczna, choroba
Pragnienie rodzi się też gdy w nasze życie wkroczy ktoś nadający się na idola i rozbudza tęsknotę posiadania idola. To może być ktoś bardzo miły lub przeciwnie – bardzo surowy, który postępuje z nami jak z dzieckiem, ale przez to daje poczucie bezpieczeństwa
Rozum też może być idolem
Można też być dla siebie autoidolem – narcyzm maksymalny
Dodatkowo pojawiają się potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne posiadania idola; przeniesienie
Potrzeba – większość ludzi czuje się jak dzieci i tęskni do postaci, której może zaufać i której może się podporządkować, nie lubi samodzielności. Stąd poszukiwanie idola
Zdarzają się antyidolatrzy
Powszechność – to zjawisko bardzo powszechne
Obecnie pogłębia się niesamodzielność jednostki. Ludzie są zagubieni i szukają jakichś wartości dla siebie, a te wartości mają charakter idolatryczny. Pragnienie oparcia swojego życia o jakiegoś idola, brak poczucia sensu własnego życia. Problemem jest brak sensu życia, ludzie są zagubieniu i szukają dla siebie wartości. Te, które znajdują mają zwykle charakter idolatryczny
Idol jest protezą egzystencjalną, na której człowiek mógłby się oprzeć. Taki osobisty bóg usensowniający życie
Idol może być typu matczynego, ojcowskiego, publiczny, prywatny (np. koleżanka, partner)
Oddaje się swoją wolność idolowi – według Fromma to powszechne zjawisko naszych czasów
Idolatrzy wg Fromma: Budda, Newton, Sokrates, Jezus Chrystus, Spinoza, Goethe itd. Byli oświeceni, postrzegali świat takim, jakim jest. Byli to teiści lub ateiści. Ale teiści nie traktowali Boga jako idola, chociaż w niego wierzyli.
Jezus Chrytus to antyidolatra – patrz pierwsze przykazanie – nie będziesz mieć idoli obok mnie
Antyidol może być teistyczny lub nieteistyczny. Jezus Chrystus był antyidolatrą
Priorytet aksjologiczny/absolut aksjologiczny – idol zwykle jest nieświadomy, ujawnia się np. w warstwie słownej, np. najważniejsze to… zdrowie/rodzina/pieniądze; Szczęście daje…, Grunt to… To są sygnały idola. Ludzie nie powiedzą, że to ich absolutna wartość. Te wartości są w porządku, ale nie, jeśli stają się wartością absolutną, czyli idolem, w kierunku którego ustalam całe swoje życie. Idolatryczność jest skryta, ale daje o sobie znać. Jest pragnieniem nieświadomym, dlatego ważne jest, aby poznać siebie.
Nieświadomość społeczna – napędza pewne idole, jest źródłem idolatrii. Obecny jest duch epoki (Zeitgeist). Np. obecnie rzadko mówi się o sprawiedliwości, raczej o skuteczności
Prawda według Fromma: rozpoznanie czym dany obiekt nie jest, np. uświadomienie sobie, że idol nie jest absolutną wartością.
Drzemie w nas homo idolatricus, to czy sobie go uświadamiamy, to już inna rzecz
Jestem idolatrą – pytanie kogo? Czego? Trzeba próbować się z tego idola wyzwolić. Wtedy
zyskuje się autentyczną wolność
Absolutyzacja wartości względnej to jest idol.
Odkrycie kogo czego jestem idolatrą jest bardzo ważne, pozwala wejść na ścieżkę wolności, wyzwolenia.
Prawdziwa wolność = wyzwolenie od idola
Idolatria a wiara:
W Biblii Bóg jest pojmowany jako antyidol
Wiara zaczyna się od Abrahama i finalizuje się w pełni w Chrystusie.
Idolatria – idolem może być wszystko: osoba, rzecz, przeżycie
Idolatra ateistyczny nie wierzy w Boga, ale wierzy w innych bożków, głównie pieniądze i afekt
Idolatra kompromisowy – ktoś kto deklaruje, że jest katolikiem i chrześcijaninem (ja idealne), ale w jego życiowych wyborach i zachowaniach tego nie widać, widać, że służy bożkom
Dla idolatry istnieje sacrum idolatryczne, czyli absolutny punkt odniesienia
Personolatria – idolatria czyjejś osoby, oddanie się jej. Submisyjność, czyli poddanie się komuś
Humanista to aksjolog – rozpoznaje autentyczne wartości.
Idoloanaliza – analiza wartości idolatrycznych, które są w człowieku
idol to absolutyzacja wartości względnej. Jedyną wartością absolutną w kręgu judeochrześcijańskim jest Bóg Chrystusa.
Wszystko inne, jeśli staje się wartością absolutną to jest wartością idolatryczną
Obecnie – ekonomia, pieniądze, przyjemność, wygoda
PIĘĆ FILARÓW ISLAMU I PRAWO SZARIATU
Jest 5 filarów islamu:
1. Świadectwo – wyznanie wiary. Allah jest jedynym Bogiem
2. Modlitwa 5 razy dziennie w stronę Mekki
3. Jałmużna
4. Post
5. Pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu
Niektórzy uważają Dżihad za szósty filar.
Ad. 1
„Nie ma Boga poza Allahem i Mahomet jest Wysłannikiem Boga". Ta deklaracja wiary nazywa się szahada i jest to prosta formuła, którą powtarzają wszyscy wierzący. Znaczeniem tych słów jest wiara, że jedynym celem życia jest usługiwanie i posłuszeństwo Bogu i można to osiągnąć poprzez nauki i powtarzanie praktyk Ostatniego Proroka Muhammada.
Ad. 2
Salat to nazwa obowiązkowych modlitw, odmawianych pięć razy dziennie, będących bezpośrednim połączeniem wiernego z Bogiem. W Islamie nie ma żadnego hierarchicznego autorytetu ani kapłanów.
Modlitwy prowadzone są przez uczoną osobę znającą Koran, zazwyczaj wybieraną przez zgromadzenie.
Modlitwę odmawia się o świcie, w południe, późnym popołudniem, o zachodzie i po zmroku. Tak więc modlitwy określają rytm całego dnia. Te pięć nakazanych modlitw zawiera wersety z Koranu wypowiadane w jęz. arabskim, czyli w języku Objawienia. Osobiste prośby można składać w każdym języku i o każdej porze. Mimo, iż preferowane jest by modlić się razem z innymi w meczecie Muzułmanie mogą to robić prawie wszędzie, np. w polu, fabryce, biurze czy na uniwersytecie. Często, przybyszów odwiedzających świat muzułmański uderza centralne znaczenie modlitw w życiu codziennym.
Ad. 3
Zakat, czyli finansowy obowiązek muzułmanina. Ważną regułą Islamu jest twierdzenie, że wszystko należy do Boga i Jego bogactwo jest w posiadaniu istot ludzkich. Słowo zakat oznacza zarówno
„oczyszczenie" jak i „rozwój". Nasz dobytek jest oczyszczany przez odkładanie na bok jego części dla
tych, którzy są w potrzebie lub generalnie dla całej społeczności. Każdy muzułmanin oblicza swój zakat indywidualnie. Wymaga to rocznej opłaty w wysokości 1/40 swych dóbr wyłączając dom, samochód i narzędzia pracy. Indywidualnie można podarować tak dużo, jak się uważa jako sadaka i robi się to raczej w sekrecie. Można to słowo przetłumaczyć jako „Ochotnicza dobroczynność" i ma ono szersze znaczenie.
Ad. 4
Każdego roku w miesiącu Ramadan wszyscy muzułmanie od wschodu do zachodu słońca powstrzymują się od jedzenia, picia i stosunków seksualnych. Ci, którzy są chorzy, starzy lub podróżują, kobiety w czasie menstruacji, ciąży lub karmienia mogą złamać post i nadrobić go taką samą ilością, gdy będą zdrowi i zdolni do tego. Dzieci zaczynają pościć (oraz odprawiać modlitwy) w okresie pokwitania chociaż wiele z nich zaczyna wcześniej. Mimo tego, iż poszczenie jest korzystne dla zdrowia, jest to przede wszystkim sposób samooczyszczenia i próba bogobojności, przez odcięcie się od doczesnych wygód, nawet na krótki czas osoba poszcząca skupia się na swych regułach życiowych przez ciągłe strzeżenie się obecności Boga.
Ad. 5
Pielgrzymka do Mekki (Hadżdż) jest obowiązkiem tylko tych, którym pozwala na to sytuacja finansowa i zdrowie.
Prawo szariatu:
Szariat reguluje wszystkie formy zachowań zewnętrznych człowieka.
Islam jest religią i państwem – nie ma rozdziału. Nie ma dyskusji z prawem Szariatu. Nie ma teologii.
Kodeks postępowania i zachowania
szariat zapewnia ochronę i przepisy dotyczące każdej dziedziny życia. Regulacje dotyczące zachowania i postępowania dotyczą miedzy innymi:
o obowiązków religijnych i aktów czci
o skromnego zachowania i moralności
o umów o charakterze prywatnym i handlowym
o małżeństwa i rozwodu
o prawa rodzinnego
o dziedziczenia
o polityki i ekonomii
o praw indywidualnych jednostek
Podstawowymi źródłami szariatu są przepisy znajdujące się w Koranie, które uzupełniają i precyzują przepisy zawarte w sunnie
Różnica:
Religia judeochrześcijańska – Bóg Ojciec
Islam – człowiek jest sługą. Ojcze Nasz jest dla nich bluźnierstwem
Allah – jeden i jedyny:
Jeden – nie ma innych bogów poza nim
Jedyny – nikt nie jest taki jak on
Chrześcijaństwo a islam w kulturze współczesnej
a) Bóg w chrześcijaństwie i w islamie
b) filozofia człowieka
c) koncepcja małżeństwa i rodziny
d) wizja kobiety
Islam:
1. Wizja Boga
2. Wizja człowieka
3. Wizja kobiety
4. Wizja małżeństwa i rodziny
Wizja Boga:
Islam preferuje radykalny monoteizm – jest jeden Bóg Allah i nie można mu dodawać towarzyszy
Relacja człowieka do boga to relacja sługi do pana
To bóg pozaświatowy, nie wchodzi w historię ludzką jak w chrześcijaństwie, nie ma wcielenia
3 religie Abrahamowe – judaizm, chrześcijaństwo, jako ostatnie słowo Boga: islam
Muzułmanie zaprzeczają Trójcy i wcieleniu Syna Bożego
Dla nich misją ostateczną jest islam
Wizja człowieka:
Człowiek jest naturalnie dobry, rodzi się z sercem poddanym bogu
Wolność człowieka polega na przylgnięciu bądź nie do prawa boga
Jeśli człowiek grzeszy to wystarczy, aby trwał w wierze do boga
Istotne różnice miedzy teologią islamu a chrześcijaństwa. Po co stworzony został człowiek?
1. W Chrześcijaństwie człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga, człowiek jest
dzieckiem Boga, nie sługą. Relacja synowska, a nie sługi. Bóg jest osobą. Chrześcijanin
jest wezwany do relacji z tą osobą jako z ojcem.
2. W islamie – człowiek został stworzony po to, aby Bóg był wielbiony i aby człowiek był
mu posłuszny. Człowiek stworzony przez Boga i dla Boga i może być tylko sługą. Nie ma
mowy o tym, że został stworzony na obraz i podobieństwo. Jest wielki, nieosiągalny,
można tylko paść przed nim i mu służyć. Jest poza światem. Bóg Ojciec to bluźnierstwo
Wizja osoby:
Problem wolności – decyzję podejmuje Umma – klan, rodzina, np. o ślubie
Posag wnosi mężczyzna, nie kobieta
Umma – prawo wspólnoty, nie osoby. Islam nie zna pojęcia osoby
Nie ma sumienia, wolności religijnej. Trzeba podporządkować się woli Ummy
W chrześcijaństwie jest dobrowolne wyznanie wiary
Kobieta w islamie:
Koran:
1. Wyższość mężczyzny, ale też obowiązek opiekowania się
2. Władza nad kobietami – bo mężczyźni wydają swój majątek. Mężczyzna zapewnia kobiecie utrzymanie, dlatego ma nad nią władzę
3. Władza absolutna nad żoną
Nierówność możliwości zawarcia związku małżeńskiego:
1. Mężczyzna – może mieć 4 żony (poligamia)
2. Kobieta może mieć tylko jednego męża
Kobieta jest do przyjemności i do rozmnażania
Nie jest nazywana swoim imieniem. Mówi się do niej: żono, córko, siostro itd.
Wizja małżeństwa:
Musi być pozwolenie biskupa, jeśli katoliczka chce wyjść za muzułmanina
Dyspensa od różnic religijnych – trzeba ją otrzymać. Warunki:
1. Odsunięcie niebezpieczeństwa utraty wiary, obietnica, że dzieci będą ochrzczone, wychowane po katolicku
2. Uszanowanie przez drugą stronę…
3. Cele małżeństwa w chrześcijaństwie:
- miłość
- prokreacja
1990r. – 130 dyspens udzielił kościół katolicki. Każdy przypadek jest badany
Małżeństwo w islamie jest umową, nie sakramentem. Mąż zdobywa pełną władzę nad kobietą w
zamian za zapłatę
Kobieta podporządkowana woli męża – nie może wychodzić z domu bez jego zgody, musi zasłaniać twarz, nie może przyjmować mężczyzn w domu, z wyjątkiem najbliższych krewnych.
Publicznie nie może pojawić się z obcym mężczyzną – tylko z mężem
Rygorystyczna forma separowania płci
Dopuszczenie rozwiązania małżeństwa – mężczyzna może zrezygnować ze swoich praw względem rzeczy nabytej
Dzieci należą do ojca, muszą być Muzułmaninami
Żona nie ma prawa do dzieci, nawet w przypadku śmierci ojca
Muzułmanka nie może poślubić chrześcijanina, a Muzułmanin może
Można nawrócić się na islam, ale nie można porzucić tej religii
Honour killing
Problem wolności religijnej i rozdziału władzy religijnej od władzy politycznej w islamie Wolność religijna w islamie nie istnieje – muzułmanin przechodzący na inną religię w zasadzie podpisuje na siebie wyrok śmierci. Zmiany religii uznają tylko w przypadku, gdy ktoś zmienia wiarę NA islam. W niektórych miejscach nawet za samo przyznanie się do wyznawania innej religii można stracić życie.
Małżeństwo z osobą innego wyznania jest dopuszczalne tylko dla mężczyzny – może on ożenić
się w nie-muzułmanką, jednak muzułmańska kobieta (zaskakujące!) może wyjść za mąż tylko za muzułmanina.
W islamie istnieje koncepcja państwa wyznaniowego: państwo jest nierozerwalnie związane religią – ma to swoje uzasadnienie przede wszystkim w tym, że prawo islamu – święte prawo szariatu zawiera także regulacje dotyczące sfery społecznej, politycznej i ekonomicznej, dziedziny te są więc usankcjonowane religijnie. Każda sfera życia publicznego jest w islamie podporządkowana religii.
Obecnie system ten jest obecny w Arabii Saudyjskiej i Mauretanii oraz Iranie (Iranu jestem pewna na 95%), jednak radykalne grupy islamistyczne dążą do rozszerzenia go na inne kraje (docelowo na cały świat)
a) „Stałem się Hitlerem…” (Gombrowicz)
b) Archetyp cienia (Jung) i syndrom „kozła ofiarnego”(Girard)
c) Bóg a zło
Zło w człowieku jest pewnym brakiem natury ludzkiej
Mangelwesen – brak; człowiek nie jest doskonały, ma jakiś brak. Brakiem jest właśnie m.in. zło.
Jak zło funkcjonuje w naturze ludzkiej?
Wiąże się to z wyobraźnią antropologiczną – jak myślę o sobie? To rzutuje na to jak myślę o innych
Odpowiedzi na to pytanie bywają naiwne, np. pogląd Rousseau: człowiek jest istotą dobrą, psuje go społeczeństwo, cywilizacja. Ale w głębi serca jest kimś dobrym, szlachetnym, niewinnym
Należy przyjąć postawę realizmu psychologicznego: człowiek nie jest kimś dobrym
Koncepcja Rousseau jest mało wnikliwa. Już Freud odkrył, że jesteśmy narcystyczni. Rodzimy się jako narcystyczni i narcyzm towarzyszy nam do końca życia
Człowiek nie jest kimś dobrym – to wywodzi się z Biblii (Jezus mówi: nikt nie jest dobry, tylko Bóg)
naiwną odpowiedź daje też komunizm – dobry człowiek wierny partii
mit dobrego dzikusa – uważano, że dzicy ludzie są dobrzy, bo nie są skalani cywilizacją (mit obalony: prowadzą wojny krwawe jak mało kto)
Witold Gombrowicz „Dziennik” 1961-1966
Zło jest we mnie i muszę je w sobie rozpoznać
Możliwa jest dychotomia – z jednej strony jest ktoś dobrym ojcem, mężem, a z drugiej… np. szef obozu koncentracyjnego miał rodzinę; eksperyment więzienny Zimbardo
Wgląd w siebie – na ile go mam; samopoznanie. Ludzie nie uznają tego, że są potencjalnymi zbrodniarzami. Gdy widzą zbrodnię „wybrzydzają”, moralizują, nie rozumieją jak tak można czynić – przecież jesteśmy ludźmi
Samoświadomość – mam w sobie anioła, mam w sobie bestię. Nie wiem jak się zachowam w
konkretnej sytuacji. Ale przynajmniej mam tę świadomość
wielu ludzi odrzuca to, że mają w sobie zło – to kłamstwo egzystencjalne
Zmagania aksjologiczne – kim jestem, do czego jestem zdolny
Chrześcijaństwo – jestem grzesznikiem. Moja skłonność do zła jest większa, mocniejsza niż pragnienie dobra
mogę zmagać się w sobie, ale moja skłonność do zła i tak jest silniejsza – to temat wielkiej literatury (np. „Zbrodnia i kara”)
ważne by stanąć w prawdzie i rozpoznać siebie jako narcystę. To jest trudne, ale małżeństwo pomaga.
Gombrowicz mówi jako ateista – a i tak ma świadomość zła w człowieku. To nie jest religijny punkt widzenia
Potencjalnie jestem Hitlerem i to się może ujawnić w pewnych sytuacjach – Narody świata: czy wciąż wam się wydaje, że Hitler był tylko Niemcem?
o Zło moralne – jestem na równi pochyłej mojego egoizmu. Jestem narcystą, egoistą, nie
skłonnym do poświęceń. Mam wpływ na zło moralne
o Zło ontyczne – jest głębsze. Mam skłonność do zła, jestem wewnętrznie zniekształcony.
Nie mam wpływu na zło ontyczne.
Archetyp cienia (Jung)
Jung (uczeń Freuda):
Ma pewną wizję psychiki
Persona – (w starożytnym teatrze greckim persona to maska, którą nakładali aktorzy) - rola, którą gram, np. student, profesor. Gramy różne role – ojciec, brat, kolega. Autowizerunek oficjalny
Ego – jest u Junga instancją świadomą (inaczej niż u Freuda). U Freuda jest częściowo świadome, częściowo nieświadome.
Sfera nieświadoma – tu są archetypy, są głęboko nieświadome, ale promieniują na ego i personę Kluczowe archetypy:
Powierzchniowy – to persona i cień
Duszy – anima i animus. Mężczyzna szuka animy, kobieta animusz – mój Adam, moja Ewa
(wybranka)
Ducha – Wielka Matka i Stary Mędrzec – pewien wewnętrzny autorytet, którego szukam. Ktoś, kto mi imponuje.
o Mędrzec – personifikacja mądrości, prawdy. To może być Bóg lub prorok. Autorytet męski
o Matka – autorytet żeński (zwykle stara kobieta, która imponuje swoja mądrością)
Jaźni – Jung używa terminu Selbst („sobość”, self). Bycie sobą. Proces indywiduacji – spełnienia się w życiu jako człowiek, każdy chce być indywidualnością. Odkrycie swojego powołania i
dążenie do jego spełnienia
Archetypy odsłaniają głębokie pragnienia nieświadome.
Ważny w kontekście zajęć jest CIEŃ:
To zło pewne, dlatego często uciekam
Alienacja – to ucieczka
Myślenie życzeniowe – np. małżeństwo – wydaje nam się, że to będzie raj na ziemi. A nie! Bo spotykają się dwa cienie
Jeśli ucieka się od archetypu cienia to buduje się pewną idyllę – będzie raj na ziemi
Prowadzi do ucieczki w pewne utopie, np. komunizm
Wyraża się w myśleniu życzeniowym (wishful thinking) – niebezpieczna rzecz, ale ciągle w to wpadamy
Ktoś, kto ucieka od cienia może sobie narzucić bardzo surową ascezę, np. kobiety dla mnie nie istnieją – psychaitryk
Pracoholizm też może być ucieczką od cienia
podobnie jak przesadny perfekcjonizm (rodzaj samoobrony przed cieniem – żeby przypadkiem
ktoś mi czegoś nie zarzucił)
Reklama bazuje na tym – pokazuje świat bez sfery cienia, pewną doskonałość
Cień ma 4 wymiary. Podstawowe emocje, tworzące kompleks cienia to:
1. Agresja
3. Poczucie małej wartości
4. Lęk
To są 4 aspekty cienia w nas, tak zwana tetrada cienia.
4 funkcje psychiczne:
1. Percepcja
2. Intuicja
3. Uczucie
4. Myślenie – negatywne myślenie o sobie wynika z poczucia niskiej wartości
Personifikacje cienia:
Baśniowe – np. smok, baba jaga, wilk itd.
Ludowe – diabeł, szatan, wampir
Mitologiczne – herosi schodzący do cienia, buntujący się przeciwko bogom, np. Edyp, Prometeusz
Religijne – Judasz, Kain, także Hiob, chociaż on inaczej do tego podchodzi.
Ktoś, kto ucieka od cienia wpada w kompleks ofiary. Gdy nie widzę w sobie złych cech, to widzę to na zewnątrz, u innych. Jeśli nie widzę w sobie cienia, to jestem nieznośny dla otoczenia. Postawa niewinnej, skrzywdzonej ofiary jest najgorsza.
Kobieta a mężczyzna – ten sam ładunek egoizmu, ale inaczej wyrażany. Cień jest i w mężczyźnie, i w kobiecie, tylko inna ekspresja. Np. mężczyzna głośno krzyczy; kobieta – szantaż emocjonalny, niedopuszczenie do współżycia.
Indywiduacja – wewnętrzny rozwój, rozpoznanie cienia indywidualnego. Postawa duchowa pozwala rozpoznać i zasymilować cień.
Rozpoznanie i asymilacja cienia jest bardzo ważna – to droga indywiduacji, akceptacji tego, kim jestem.
Człowiek, który rozpoznał siebie, wie kim jest. To daje ogromną wolność. Cień trzeba sobie uświadomić.
Biblia:
Mówi kim jest człowiek
W różnych kontekstach w ST i NT
NT – fragment listu do Rzymian św. Pawła (Rz 7, 14-25):
To tłumaczenie – trzeba porównać z oryginałem
Ciało w języku greckim ma dwa znaczenia. W języku polskim ma jedno i to jest mylące
o sarx – grzeszna wolność
o soma – cos neutralnego, nasze ciało jest czymś pozytywnym, dobrym
Jedno pojęcie nas bardzo ogranicza
Święty Paweł mówi o sarx – postawa człowieka cielesnego – „Chcę być Bogiem”
Pojęcie grzechu – trzeba rozumieć szerzej niż grzech moralny
Zło – 2 sensy:
o Moralne – zależne od decyzji
o Ontyczne – nie zależy ode mnie – jako człowiek mam skłonność bardziej do zła niż dobra, bardziej jestem egoistą niż aniołem. Teologia wyjaśnia to jako skażenie grzechem pierworodnym
Paweł mówi o grzechu ontycznym – to wrodzona skłonność, słabość sprawia, że czynię zło
Rozdarcie wewnętrzne człowieka: wiem, co powinienem zrobić (wiem co jest dobre), ale nie
potrafię tego zrobić, coś mnie powstrzymuje
Mk 7, 17-33
Problem nieczystości
Co czyni człowieka nieczystym, złym, co go wewnętrznie plami – to, co pochodzi z serca (serce to symbol wolności i natury człowieka)
W tym sercu łatwo możemy rozpoznać wolność człowieka
To co przychodzi z zewnątrz nie zmusza mnie do decyzji i mnie nie unieszczęśliwia (unieszczęśliwia mnie to, co pochodzi z wewnątrz, czyli z mojej decyzji)
Czyni mnie nieczystym to, co pochodzi z wewnątrz – pochodzi z pewnej decyzji
dobrze jest unikać tego, co czyni mnie nieczystym
Wolność decyzji
To pytanie co mnie czyni nieczystym w sensie duchowym – np. to, co jemy, pokarm, czyli to, co pochodzi z zewnątrz nie ma na to wpływu
Św. Augustyn: Raz wybrawszy codziennie wybierać muszę
Uwierzywszy Bogu – decyzja wiary nie zwalnia nas z decyzji. A często chcemy swoją wolność powierzyć komuś innemu.