UKŁAD BIBLIOGRAFII - system, sposób uporządkowania opisów bibliograficznych w zrębie

głównym. Wybór układu zależy od rodzaju bibliografii, jej celu, przeznaczenia oraz objętości materiału

bibliograficznego.

• Układ mechaniczny (formalny) powstaje, gdy porządkowania dokumentów dokonuje się wg ich

cech formalno-wydawniczych, biorąc pod uwagę autora, tytuły, miejsce lub daty wydania. Do

układów mechanicznych należą:

Układ alfabetyczny (autorsko-tytułowy) szereguje opisy w porządku abecadłowym według nazw

autorów lub tytułów dokumentów anonimowych.

Przykład: Bibliografia Wydawnictw Ciągłych

Układ topograficzny (geograficzny) przyjmuje jako kryterium porządkowe miejsce wydania lub druku

dokumentów (podział wg krajów, regionów, miejscowości).

Przykład:

Układ typograficzny porządkuje dokumenty wg drukarń będących ich wytwórcami.

Przykład:

Układ chronologiczny. Wyróżnia się tu chronologię wydawniczą i przedmiotową. Pierwsza szereguje

dokumenty według dat wydania. W drugiej grupuje się materiał wg dat rocznych i okresów

historycznych, których dotyczy treść dokumentów wchodzących w skład bibliografii.

Przykład:

Układ wg podziału na formy wydawnicze (książki, artykuły) lub piśmiennicze (gatunki literackie).

Przykład:

Układ językowy - efekt szeregowania opisów według języka publikacji, stosuje się najczęściej w

bibliografiach przekładów.

• Układ rzeczowy powstaje, gdy porządkowania dokumentów dokonuje się wg ich cech

treściowych, biorąc pod uwagę temat lub ujęcie. Do układów rzeczowych należą:

Układ systematyczny porządkuje materiał w zależności od treści w ramach określonych grup, w obrębie

których przeprowadzony jest dalszy podział. Cechą tego układu jest hierarchia nadrzędnych i

podrzędnych grup.

Przykład: Bibliografia Zawartości Czasopism

Układ działowy występuje, gdy cały materiał jest podzielony na pewną ilość podstawowych działów, a

dzieła sklasyfikowane na podstawie treści, przydzielone są do działów przewidzianych w układzie danej

bibliografii. Ilość działów jest zależna od posiadanego materiału.

Przykład: Przewodnik Bibliograficzny

Układ przedmiotowy szereguje materiał w kolejności abecadłowej haseł przedmiotowych. Ta sama

pozycja bibliograficzna może wystąpić w kilku miejscach, gdy dzieło dotyczy kilku tematów.

Przykład:

Układ klasowy to układ opisów bibliograficznych wg dziedzin i klas piśmienniczych następujących po

sobie w porządku abecadłowym ich nazw. Klasy nie są równe co do szerokości zakresu, nie są

współrzędne treściowo i nie są powiązane logicznie.

Przykład: Władysław Tadeusz Wisłocki: Bibliografia Bibliografii, Bibliotekoznawstwa i

Bibliofilstwa za r. 1928. Kraków 1928-1929.

Układ krzyżowy polega na połączeniu w jednym ciągu abecadłowym układu formalnego

(alfabetycznego) z rzeczowym (przedmiotowym), dzięki temu każdy dokument jest opisany co najmniej

dwukrotnie: pod hasłem autorskim lub tytułowym i hasłem przedmiotowym.

Stosowany przeważnie w bibliografiach specjalnych (PBLekarska), rzadziej w ogólnych

retrospektywnych

SZEREGOWANIE OPISÓW W ZRĘBIE GŁÓWNYM

Po ustaleniu układu zrębu głównego, należy uporządkować materiał wewnątrz wydzielonych grup.

Można uszeregować opisy :

• alfabetycznie

• chronologicznie

• przedmiotowo

• logicznie

• tworząc skupienia formalne

Szeregowanie alfabetyczne : stosuje się zwykle przy niewielkiej liczbie opisów w układzie działowym

lub systematycznym, układa się według nazwisk autorów, rzadko według tytułów.

Szeregowanie chronologiczne : opisy w obrębie grup układa się według chronologii wydawniczej (data

wydania dokumentu) lub chronologii piśmienniczej (data powstania dokumentu); najczęściej stosowane

w bibliografiach retrospektywnych.

Szeregowanie przedmiotowe : pozycje układa się według wyróżnionych nazw przedmiotów w tytułach

dokumentów; przedmioty wyróżnia się typograficznie np. przez spacjowanie (rozstrzelenie); stosuje się

w bibliografiach dziedzin i zagadnień.

Szeregowanie logiczne : oparte jest na ocenie treści dokumentu; ocenia się temat i ujęcie tematu, sposób

opracowania i poziom opracowania (opracowanie naukowe, popularnonaukowe itp.); szeregowanie

dokumentów opiera się na logicznym następstwie : od ogólnych do szczegółowych, od opracowań

naukowych do popularnych; szeregowanie to stosuje się w bibliografiach dziedzin i zgadnie np. w

“Bibliografii Bibliografii i Nauki o Książce".

Szeregowanie według formy wydawniczej i piśmienniczej : w ten sposób tworzy się skupienia

formalne; szeregowanie polega na podzieleniu dokumentów według cech wydawniczych lub

piśmienniczych; stosuje się w bibliografiach o układzie alfabetycznym, przy większej liczbie opisów pod

jednym hasłem autorskim; wyróżnia się wówczas : prace autorskie, redakcyjne, tłumaczenia, poezję,

opowiadania itp.