Podstawy diagnostyki psychopedagogicznej
Wykład II
PROCES DIAGNOSTYCZNY
JAKO PROCES POZNAWCZO-DECYZYJNY
Poznanie diagnostyczne
Opiera się na doświadczeniu i rozumie. Skrajne stanowiska ujmują ten problem alternatywnie. Wyrazem tego jest odwieczny spór np. o to czy leczenie jest sztuką, czy nauką i o to, jakie miejsce w stawianiu diagnozy zajmuje intuicja.
Diagnoza intuicyjna
Współcześnie traktowana jest jako skrócony proces poznawczy, uwarunkowany bardzo dobrą znajomością przedmiotu, proces, który w początkowej fazie nie musi wynikać z badań pomocniczych (J., S. Bruner, 1964).
Diagnozowanie jako postępowanie badawcze
Diagnozowanie jest złożonym procesem, porównywanym do rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji czy też formułowania i testowania hipotez.
Wszystkie te procesy są obecne w postępowaniu diagnostycznym, które jest odmiana postępowania badawczego i obowiązuje go ten sam rygor naukowy.
Profesjonalista ma obowiązek przestrzegać standardów metodologicznych.
Diagnoza oparta na dowodach empirycznych
Na początku lat 90 narodził się nurt praktyki bazującej na dowodach empirycznych określany jako EBP ( Ewidence-Based Praktice). W ramach tego nurtu mówi się o diagnozie opartej na dowodach empirycznych – EBA ( Ewidence-Based Assessment). W tym podejściu dąży się do tego, aby wszelkie działania praktyczne były oparte na podstawach naukowych.
2
Podstawy diagnostyki psychopedagogicznej
Wykład II
Model poznawczo - decyzyjnego procesu diagnozowania
W kategoriach formalno-poznawczych „diagnoza to system hipotez, które cechuje określone prawdopodobieństwo a posteriori1” (J., Kozielecki, 1972). W tym ujęciu diagnoza jest zadaniem (problemem) decyzyjnym, w którego skład wchodzą:
a) zbiór alternatyw,
czyli zróżnicowanych informacji o przedmiocie (stanie rzeczy);
b) zbiór hipotez,
czyli sądów o przewidzianych zdarzeniach;
c) zbiór wyników,
czyli co się zdarzyło po podjętej decyzji diagnostycznej.
Poznanie diagnostyczne jest w tym ujęciu procesem rozwiązywania problemów za pomocą hipotez i ich sprawdzania.
Ogólny model takiego procesu zaproponował J. Kozielecki (1972). Składa się on z: Bloku celów diagnostycznych,
które sterują całym procesem;
Bloku operacji,
w którym dokonuje się pobierania i przetwarzania informacji;
Bloku informacji środowiska zewnętrznego,
w którym poszukuje się informacji;
Bloku informacji pamięci trwałej,
w której w umyśle diagnosty zakodowane są informacje (wiedza i doświadczenie) 1 a posteriori (łac.) – w filozofii, termin będący przeciwieństwem dla: a priori, oznaczający tyle, co: "po fakcie" tudzież "w następstwie faktu". Odnosi się on do poznania
powstałego na doświadczeniu – rozumowania o czymś drogą indukcji ("od szczegółu do ogółu"), wskutek percepcji jakiegoś faktu. Pozyskano ze strony internetowej http://pl.wikipedia.org/wiki/A_posteriori
Podstawy diagnostyki psychopedagogicznej
Wykład II
Proces diagnozowania przebiega głównie w Bloku celów diagnostycznych oraz w Bloku operacji.
10 sformułowanie od jednej do kilku hipotez roboczych z oddzieleniem całej możliwej wielkiej reszty (strategia reszty);
20 poszukiwanie informacji w Bloku informacji środowiska zewnętrznego i w Bloku informacji pamięci trwałej potrzebnych do sprawdzenia tego małego zbioru hipotez;
30 określenie faktu ich prawdopodobieństwa a posteriori (z faktów empirycznych);
40 sprawdzenie, czy hipoteza najbardziej prawdopodobna osiągnęła tzw. próg diagnostyczny (czy diagnosta uznaje ją za najbardziej słuszną);
jeżeli tak, to problem uznajemy za rozwiązany;
jeżeli nie to cały proces rozpoczynamy od nowa.
Rys. 1. Przebieg czynności w procesie diagnozowania wg Kozieleckiego Źródło: opracowanie własne na podstawie Plewickiej (1980, s.41) Opracowano na podstawie:
Plewicka, Z. (1980). Podstawy diagnozy psychologicznej. W: A. Gurycka (red.). Stosowana psychologia wychowawcza. Wybrane zagadnienia. Warszawa: PWN, s. 41
Stemplewska-Żakowicz, K., Paluchowski, W., J. (2008). Podstawy diagnozy psychologicznej. W: J. Strelau, D. Doliński (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 2., s.
23-94. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.